Republic of the Philippines

City of San Pablo

DALUBHASAAN NG LUNSOD NG SAN PABLO
Department of Accountancy and Entrepreneurship

MODYUL SA PANITIKAN
By:

PROF. MARINO D. UMALI

PANITIKANG PANGREHIYON

Linang Kasanayan
1. Nakilala ang panitikan ng ibat-ibang rehiyon.
2. Natutukoy ang kahalagahan ng mga panitikang likhang mga manunulat sa ibat ibang
rehiyon ng bansa.
3. Nababatid ang mga sangkap na taglay ng mga panitikang pangrehiyon.
4. Nakasusulat ng repleksyon hinggil sa isa sa mga piling panitikang pangrehiyon.
5. Nakapananaliksik ng iba pang mga akdang pampanitikan mula sa iba pang rehiyon sa
bansa.

Pukaw Kamalayan

Maramingpatunay na ang Panitikang Pilipino bago pa man dumating ang mga Kastila ay
mayaman na bagamat ang mga ibat-ibang anoyo nito’y nasa ibat ibang wika. Karamihan nito’y
salimbibig o mga akdang tradisyunal. Salitang nagmula sa salitang trader sa Latin, na ang ibig
sabihi’y paglilipat o pagsasalin mula sa matanda patungo sa bago.

Sa mga panitikang salindila , ilan dito’y nasa anyong pasalaysay kabilang ditto ang epiko,
alamat, kwentong bayan. Sa mga akdang di pasalaysay ang tulang bayan ay itinuturing na
pinakamahalagang at sinabing pianag-ugatan ng mga sawikain at bugtong.

Minarapat na ang mga ibat-ibang halimbawang mga akda mula sa ibat-ibang rehiyon ay
bigyang halaga hindi upang pawalang halaga ang wikang rehiyunal kundi maging tulay sa pag
unawa at pagpapahalaga sa masining na akda ng rehiyonal na nalikha na noon pa man.
Inaasahan din na sa pag aaral nito’y magkakaroon ng malawak na saklaw ang pagsusuri sa
Panitikang Pilipino.

Sa pagkakaroon ng malalim na pang unawa sa kabuluhan ng akda mula sa rehiyon, di

maiiwasang suriin ang henealohiya ngisang akda. Na sa bawat pagpapakahulugan napapaugnay
ang pakahulugan panlipunan at hindi sa isang pananaw na pansarili lamang ang sumulat.
Maaaring bakasin ang sariling kamalayan sa ginagalawang lipunan ng isang panahon. Kaya’t
masasabing ang mga akdang rehiyunal ay buna ng kinagisnang lipunan at kultura.

Hindi masamang bigyang-pansin ang paglingon sa nakaraan pinagmulan sapagkat ito’y

isang pagkadakila bilang paggalang sa lahing pinagmulan. Maaaring sinasalamin ng mga
rehiyonal na akdang pampanitikan ang mga karanasan ng bawat indibidwal at kanyang lipunan.
Sa ganitong paningin, masusuri ang akda bilang isang repleksyon ng mga pangyayari ng
kasaysayan.

Halina’t ating basahin at pagkatapos ay suriin ang mga tungkulin ng ibat ibang anyo ng
panitikan sa nagbabagong lipunan at bigyang linaw ang posisyon ng manunulat sa kani-kanilang
rehiyon .
 1. REHIYON I- Mga Lalawigang bumubuo
1. Ilocos Norte 2. Ilocos Sur
3. La Union 4. Pangasinan
Iba ang tatak ng mga Ilokano kung ambag sa literatura ng Pilipinas ang pag
uusapan.Tulad ng anyo ng mga literatura sa bansa ang mga ilokano ay mga sariling bersyon ng
epiko, kantahing bayan, bugtong, kasabihan na pasulat o pasalita ang anyo. Sumalungat sa
maraming pagbabago ang literaturang Ilokano kung kaya hindi katakataka na ito’y umunlad sa
ibat-ibang paraan. Nabahiran din ito ng mga temang pangrelihiyon sa pananakop ng Kastila.
Itinaghal noong ika 19 na siglo ang komedya o moro-moro sa Ilocos. Nakalikha rin sila ng
maikling kwento na itinurig na imitasyon sa mga kwentong Amerikano. Karaniwang paksang
tinalakay sa mga kwento ay giyera, mga aktibidad ng gerilya, karahasan at kamatayan.
Mga Kilalang Manunulat :
1. Leona Florentino 6. Severino Montano
2. Leon Pitchay 7. Andres `Cristobal Cruz
3. Jose Bragado 8. Isabelo delos Reyes
4. Pedro Bucaneg
5. Carlos Bulosan
Kasabihan (Pangasinan)
Agnabirbir so tuo Hindi nakikilala ang tao
Ed dakep na kawes to Sa kapal ng kanyang suot

Isalisik ang “ Alamat ng Lawa ng Paoay “

2. CORDILLERA AUTONOMOUS REGION (CAR)

Mga Lalawigang bumubuo dito:
1. Abra 2. Benguet 3. Apayao
4. Ifugao 5. Kalinga 6. Mountain Province
Dahil sa ibat-ibang kultura mayroon ang mga naninirahan sa Cordillera, ibat-ibang rin
ang uri ng kanilang literaturang matatagpuan sa rehiyon . Marami ring nalikhang literature ang
rehiyon ito gaya ng mito at alamat.

3. REHIYON II – Mga`Lalawigang bumubuo dito.

1. Batanes 2. Cagayan 3. Isabela
4. Nueva Viscaya 5. Quirino
Mga kilalang manunulat:
1. Reynaldo Duque 6. Benjamin Ramos
2. Benjamin Pascual 7. Editha Tiempo
3. Greg Laconsay 8. Fernando Maramag
4. Rogelio Aquino 9. Erwin Castillo
5. Marcelino Foronda, Jr.

Isaliksik ang “ Alamat ng Lakay-lakay”

4. REHIYON III – Gitnang Luzon

Mga lalawigang bumubuo dito.
1. Bataan 2. Bulacan 3. Nueva Ecija
4. Pampanga 5. Tarlac 6. Zambales
Mga kilalalang Manunulat:
1. Virgilio S. Almario 6. Marcelo del Pilar
2. Julian Cruz Balmaceda 7. Francisco Baltazar
3. Aurelio Tolentino 8. Florentino Collantes
4. Jose Corazon de Jesus 9. Teodoro Gener
5. Aniceto dela Merced 10. Cirio H. Panganiban
11. Valeriano Herandez Pena

Isaliksik ang 1. “ Sarswelang Buod ng KAHAPON, NGAYON AT BUKAS ni Aurelio Tolentino

” at “ Ang Alamat ng Bundok ng Pinatubo sa (Zambales)
 5. REHIYON IV- ( Southern Tagalog)
A (Calabarzon)
Mga Lalawigang Bumubuo
1. Cavite 2. Laguna 3. Batangas
6. Quezon 5. Rizal
B. (Mimaropa)
1. Mindoro 2. Marinduque 3. Romblon
4. Palawan
Mga Kilalang Manunulat:
1. Jose Rizal 6. Teo Baylen
2. Efren Abueg 7. Buenaventura Medina, Jr.
3. Ildeponso Santos 8. Lope K. Santos
4. Apolinario Mabini 9. Bienvinido Lumbera
5. NV M Gonzales 10. Celso Al Carunungan

6. REHIYON – V (Bicol )
Mga Lalawigang Bumubuo:
1. Albay 4. Sorsogon
2. Camarines Sur 5. Masbate
3. Camarines Norte 6. Catanduanes
Mga Kilalang Manunulat
1. Merlinda Bobis 4. Ricardo Demetillo
2. Graciano Lopez Jaena 5. Agustin Misola
3. Angela Manalang Gloria 6. Abdon Balde

Ang Bugtong
Ang bugtong ay tinatawag na patotodon sa Bikol. Sinasabing binubuo ang patotodon
(bugtong) ng isang tiyak na paglalarawang metaporikal na siyang makikita sa unang taludturan
habang sa iklawang taludturan makikita ang bahaging sumasalungat.

Mga Halimbawa:
An magurang dai naghihiro Gumagalaw ang ina
An aki nagkakamag Gumagapang ang anak
Simbag: Kalabasa Sagot: Kalabasa

Bugtong (Pangasinan)
Hindi Tao, hindi hayop
Kumakain nang marami (hndi)
Walang panlasa
Sagot: Lagari

Ang Kawikaan
Ang kawikaan sa Bikol ay tinatawag na kasabihan, arawiga o sasabihan. Ang kasabihan
ng mga bikolano ay karaniwang kakikitaan ng himig- pagpapahalaga sa dangal at
pagpapakumbaba. Malimit na nakatuon ang kawikaan ng arawiga sasabihan o kasabihabn sa
bikol ukol sa kalagayan ng tao, paggamit ng mga imahen sa pamamagitan ng pag-uugnay ng
nilalaman mula sa kalikasan gaya ng hayop, halaman at bahagi ng katawan ng tao.

Mga Halimbawa
Kona no an mawot Anuman ang piliin mo
Iyo an inabot makukuha mo

Kawikaan (Iloko)
Ti nakersang a dakulap Ang magaspang na kamay
Isu’t dalan ti pirak ay daan ng pilak
Kwentong Bayan
Nangunguna ang Kwento ni Juan Osong sa Bikol kapag kwentong bayan ang pinag-
uusapan. Ang “ Kwentong ni Juan Osong” ang katapat ng kwentong bayan na “ Juan Tamad” Sa
katagalugan , sinasabing naisalasay sa limampung iba’t ibang bersyon ang kwentong ito. Basahin
ang isa sa mga bersyon ito.

1. Ang Pagkakalikha sa mga Igorot

2. Si Juan Osong
3. Ang Alamat ng Bulkang Mayon

7. REHIYON VI – Kanlurang Visayas

Mga Lalawigang bumubuo:
1. Aklan 4. Guimaras
2. Antique 5. Iloilo
3. Capiz 6. Negros Occidental
Mga Kilalang Manunulat:
1. Magdalena Jalandoni 4. Mariano Perfecto
2. Eriberto Gumban 5. Graciano Lopez Jaena
3. Jose Laya

Isaliksik ang mga kwentong “ Ang Mahiwagang Babae ( Aklan)

Ang Alamat na Patay na Sapa sa San Nicolas

8. REHIYON VII – Gitnang Visayas

Mga Lalawigang bumubuo:
1. Cebu 3. Negros Oriental
2. Bohol 4. Siquihor
Mga Kilalang Manunulat
1. Piux Kabahar 4. Estrella Alfon
2. Simeon Dumdum, Jr. 5. Marjorie Evasco
3. Lina Espina Moore 6. Edilberto Tiempo

Isalisik ang mga sumusunod:

1. Ang Parusa sa Mangangahoy
2. Si Maria Kakaw
3. Paano Nakuha ng Banawa ang Pangalan Nito

9. REHIYON VIII – Silangang Visayas

Mga lalawigang bumubuo:
1. Leyte 5. Hilagang Samar
2. Timog Leyte 6. Kanlurang Samar
3. Samar 7. Biliran
4. Silangang Samar
Mga Kilalang Manunulat:
1. Merle Alunan 4. Jaime C. de Veyra
2. Eduardo Makabenta 5. Carlos Angeles
3. Timothy Montes 6. Pedro Zapanta

Isaliksik ang “ Alamat ng Catbalogan “

10. REHIYON IX - Kanlurang Mindanaw

Mga lalawigang bumubuo:
1. Zamboanga del Norte 2. Zamboanga del Sir
Mga Kilalang Manunulat
1. Ignacio Enriquez 4. Antonio Descallar
2. Olivia Acas 5. Antonio Enrique
3. Gonzalo Villa
Isaliksik ang mga Kwentong Manik Buangsi
At ang Alamat at mga Milagro ng Nuestra Senora del Pilar o Fort Pilar sa Lunsod ng Zamboanga

11. – ARMM – Autonomous Region of Muslim Mindanao

Mga Lalawigang Bumubuo:
1. Sulu 4. Maguindanao
2. Tawi-tawi 5. Basilan
3. Lanao del Sur
Mga Kilalang Manunulat:
1. Kerima Polotan Tuvera 4. Anthony Lu Tan
2. Mona Highley 5. Nora Mercado
3. Andan Misah

Isaliksik ang mga sumusunod: Ang “ Alamat ng Isla Bongo “

12. REHIYON X - Hilagang Mindanaw

Mga Lalawigang Bumubuo:
1. Bukidnon 3. Misamis Oriental
2. Camiguin 4. Misamis Occidental
Mga Kilalang Manunulat
1. Lina Espina Moore 4. Miguel Bernad
2. Emmanuel Lacaba 5. Don Agustin Pagusara
3. Francisco Demetrio 6. Jose F. Lacaba

Isaliksik ang mga sumusunod:

Ang Palaka at ang Daga
Ang Lobo at ang Bayawak
Ang Pinagmulan ng Tabako
Ang Alamat ng Panimaloy

13. REHIYON XI- Timog Mindanaw

Mga Lalawigang Bumubuo:
1. Campostela Valley 3. Davao Oriental
2. Davao 4. Davao del Sur
Mga Kilalang Manunulat:
1. Pepito Deiparine 3. Josephine Dichoso
2. Aida Farol
Isaliksik ang “ Ang Alamat ni Ango “

14. REHIYON XII – Gitnang Mindanaw

Mga Lalawigang bumubuo:
1. Lanao del Norte 3. Sultan Kundarat
2. Hilagang Cotobato
Mga Kilalang Manunulat:
1. Jaime An Lim 3. Eulogio Dua
2. Christine Godinez Ortega

Isaliksik ang Kwentong “ Si Pilandok at ang Batingaw “

15. REHIYON XIII – Rehiyong Caraga

Mga lalawigang bumubuo:
1. Caraga 4. Agusan del Sur
2. Agusan 5. Surigao del Norte
3. Agusan del Norte
Kilalang Manunulat
1. Teodoro Escobido
Isaliksik ang Kwento ng “ Ang Babae Naging Kaibigan ng Isang Engkantada “ at ang Alamat ng
Surigao

16. NATIONAL CAPITAL REGION (NCR)

Mga Lunsod na bumubuo:
1. Maynila 10. Muntinlupa
2. Quezon City 11. Paranaque
3. Caloocan 12. Pasig
4. Pasay 13. Navotas
5. Mandaluyong 14. Pateros
6. Las Pinas 15. San Juan
7. Makati 16. Taguig
8. Malabon 17. Valenzuela
9. Marikina
Mga Kilalang Manunulat:
1. Liwayway Arceo 7. Andres Bonifacio
2. Jesus Balmori 8. Severino Reyes
3. Rosario Almario 9. Emilio Jacinto
4. Amado V. Hernandez 10. Jose dela Cruz
5. Faustino Aguilar 11. Cecilio Apostol
6. Inigo Ed Regalado

Isaliksik ang Kwento ng “ Ang Unang Lalaki at ang Unang Babae “

 Republic of the Philippines
City of San Pablo
DALUBHASAAN NG LUNSOD NG SAN PABLO
Department of Accountancy and Entrepreneurship

PAGSUSULIT

Pangalan:___________________________ Petsa:___________________
Kurso at Seksyon:___________________ Guro:___________________
Sagutin ang mga tanong

1. Ilarawan ang pamumuhay ng mga tao sa lugar na binabanggit sa Alamat ng

Paoay?

2. Madalas na napaparusahan ang mga taong gumagawa ng di mabuti sa kanyang

kapwa. Ipaliwanag ang mas malalim na implikasyon ng Alamat ng lakay-lakay?

3. Sino ang sinasagisag ni Inang Bayan? Taga ilog, BagongSibol? Kalayaan? Mula
sa sarswelang Kahapon, Ngayon at Bukas

4. Sa Alamat ng Bulkang Pinatubo, Sino ang sinasagisag na mga mababagsik,

manggagahasa at mapanganib? Iugnay ang pangyayaring ito sa ating panahon .

5. Sa Kwentong Juan Osong, May mga “Juan” pa bang nabubuhay sa ating

panahon? Sa anong paraan? Ipaliwanag ang iyong opinyon.

6. Nararapat bang parusahan ang mangangahoy dahil sa kalapastangan nito sa

mga bagay sa kapaligiran? (Ang parusa sa Mangangahoy)

7. Anu-anong mukhan ng kulturang Pilipino ang inilalarawan sa Maria Kakaw?

Dapat ba itong panatilihin o baguhin?

8. Ano ang sinisimbulo ng langit sa kwentong bayan na Manik Buangsi?

9. Naniniwala ka bas a milagro? Ipaliwanag ang iyong sagot.

10. Anung kultura ng Rehiyon 10 ang masasalamin sa dalawang alamat?

11. Ano ang sinasagisag ng mga alon sa karagatan na nakasagupa ng magpinsan

sa Alamat ng Surigao?

12. Ano ang iyong nalaman batay sa mga rehiyon na kinabibilangan ng magigiting
na manunulat? Pumili ng limang manunulat.

13. Anu-anong nagging katangian ng mga may akda sa ibat-ibang rehiyon upang
sila ay makilala sa taglay nilang katangian sa larangan ng paglikha ng ibat-ibang
uri ng panitikan?

14. Kung ikaw ay isang manunulat anong uri ng panitikan sa iyong palagay na
magbibigay sa iyo upang ikaw ay makilala.

15. Manaliksik ka sa ibang website tungkol sa kasaysayan ng pag unlad ng

panitikan sa Pilipinas? Pagkatapos, bigyang paliwanag ang pagkakaugnay ng
PANITIKAN at KASAYSAYAN.