KLINIČKA FARMAKOLOGIJA

KLJUČNI POJMOVI – TEZE ZA PRIPREMU ISPITA

UVOD U KLINIČKU FARMAKOLOGIJU

Klinička farmakologija – predmet rada i značaj

Predkliničko ispitivanje lekova
Kliničko ispitivanje lekova – opšti principi
I i II faza kliničkih ispitivanja lekova
III faza kliničkog ispitivanja lekova
IV faza kliničkog ispitivanja lekova
Slepe metode u kliničkom ispitivanju lekova

RACIONALNA FARMAKOTERAPIJA

Individualizacija terapije
Empirijska terapija
Kauzalna terapija
Medicina zasnovana na dokazima
Medikalizacija društva
Sukob interesa
Komplijansa
Farmakodinamske osobine leka
Farmakokinetika leka
Neželjena dejstva leka

PARAMETRI EFIKASNOSTI I BEZBEDNOSTI LEKOVA

IV faza
Deskriptivne studije
Opservacione studije
Kontrolisane kliničke studije
Farmakoepidemiologija
Prospektivne studije
Retrospektivne studije
Farmakovigilanca
Efikasnost i bezbednost leka

IZVORI INFORMACIJA O LEKOVIMA

Udžbenici
Monografije
Farmakopeje
Registri lekova
Revijski radovi u stručnim časopisima

1
Originalni članci u stručnim časopisima
Podaci proizvođača (farmaceutske industrije)
Elektronske baze podataka.

FARMAKOVIGILANCA

Zadaci farmakovigilance
Agencija za lekove i medicinska sredstva
Svetska zdravstvena organizacija
Neželjena reakcija
Ozbiljna neželjena reakcija
Neočekivana neželjena reakcija
Neželjeni događaj
Spontano prijavljivanje neželjenih događaja
Neželjene reakcije tipa A
Neželjene reakcije tipa B
Neželjene reakcije tipa C
Nedovoljno prijavljivanje neželjenih reakcija
Odnos rizik/korist
Upravljanje rizikom u farmakovigilanci
Procena uzročnosti u farmakovigilanci
Bezbednost lekova u kliničkim studijama

INTERAKCIJE LEKOVA

Interakcije lekova in vitro

Podela interkcija in vivo
Mikrozomni enzimski sistem jetre
Farmakokinetičke interakcije
Farmakodinamske interakcije

PROPISIVANJE LEKOVA KOD POSEBNIH GRUPA

Primena lekova van i bez upotrebne licence u pedijatrijskoj populaciji

Reproduktivna i razvojna toksikologija – ispitivanje toksičnosti
Prolazak lekova kroz placentu
Fiziološke promene u normalnoj trudnoći koje utiču na farmakokinetiku lekova
Farmakokinetika lekova u trudnoći – faktori koji utiču na kinetiku lekova kod trudnica
Farmakokinetika lekova u trudnoći – faktori koji utiču na kinetiku lekova kod fetusa
Dejstvo lekova na fetus
FDA klasifikacija lekova
Uticaj uzrasta i razvoja na farmakokinetika lekova kod dece
Uticaj farmakogenetike na farmakokinetiku lekova primenjenih kod dece
Neželjena dejstava lekova karakteristična za dečji uzrast
Farmakokinetika lekova kod starijih odraslih osoba – resorpcija i distribucija

2
Farmakokinetika lekova kod starijih odraslih osoba – metabolizam i izlučivanje
Farmakodinamija lekova kod starijih odraslih osoba

PROPISIVANJE LEKOVA KOD BOLESNIKA SA OBOLJENJIMA JETRE, BUBREGA

I CIRKULACIJE

Propisivanje lekova kod bolesnika sa oboljenjima jetre

Propisivanje lekova kod bolesnika sa oboljenjima bubrega
Propisivanje lekova kod bolesnika sa poremećajem cirkulacije

KLINIČKA FARMAKOLOGIJA ANKSIOLITIČKIH I HIPNOTIČKIH LEKOVA

SSRI
Serotonin
Fluoksetin/citalopram/sertralin...
SNRI, venlafaksin
Anksiozni poremećaj
Benzodiazepini
GABA
Diazepam/lorazepam/alprazolam...
Anksiolitički/sedativni/hipnotički efekt
Zavisnost
Tolerancija

FARMAKOTERAPIJA BOLA

Merenje bola
Neselektivni inhibitori ciklooksigenaze
Inhibitori cikooksigenaze-2
Paracetamol
Morfin
Adjuvantni analgetici
Terapija kancerskog bola
Terapija postoperativnog bola
Terapija neuropatskog bola
Terapija bola kod artritisa
Neželjena dejstva i interakcije opioidnih analgetika
Neželjena dejstva i interakcije neopioidnih analgetika

ISHEMIJSKA BOLEST SRCA

Ključne reči: ishemijska bolest srca

Farmakoterapija stabilne angina pektoris
Farmakoterapija akutnog koronarnog sindroma bez ST elevacije

3
Farmakoterapija infarkta miokarda sa ST elevacijom
Nivoi dokaza u terapijskim vodičima
Klase preporuka u terapijskim vodičima
Ciljevi lečenja stabilne angine pektoris
Faktori rizika za stabilnu anginu pektoris
Akutna simptomatska terapija ishemijske bolesti srca
Lekovi koji poboljšavaju prognozu stabilne angine pektoris
Antiishemijska terapija ishemijske bolesti srca
Antitrombocitni lekovi u ishemijskoj bolesti srca
Antikoagulansi u akutnim koronarnim sindromima
Trombolitička terapija u akutnim koronarnim sindromima
Akutna simptomatska terapija infarkta miokarda

LEKOVI U TERAPIJI SRČANE INSUFICIJENCIJE

diuretik
saluretik
adrenergicki beta blokator
vazodilatator
ACEI
sartan
inotorpni lek
vagomimetik
digitalizacija

LEKOVI U TERAPIJI HIPERVOLEMIČNIH STANJA I EDEMA

ciroza
nefrotski sindrom
SIADH
diuretik,
akvaretik
vapatani

FARMAKOTERAPIJA ARTERIJSKE HIPERTENZIJE

Klasifikacija arterijske hipertenzije

Uloga KV rizika u postavljanju dijagnoze hipertenzije
Izbor lekova prema dijagnostikovanom stanju bolesti
Lečenje blage hipertenzije
Arterijska hipertenzija i dijabetes (izbor lekova)
Lečenje hipertenzivne krize

4
Arterijska hipertenzija i srčana insuficijencija: terapija
Klasifikacija beta blokatora
Beta blokatori: da ili ne?
ACE inhibitori: prvi izbor - kada?
Sartani: kada?
Centralni antiadrenergici – indikacije
Tiazidi: kada?, neželjena dejstva
Diuretici henleove petlje: kada?, neželjena dejstva

LEČENJE HIPERLIPOPROTEINEMIJA

Klasifikacija primarnih dislipidemija

Nefarmakološke mere lečenja
Statini
Fibrati
Niacin
Anjonske smole
Inhibitori intestinalne resorpcije holesterola

TERAPIJA BRONHIJALNE ASTME

Osnovna klasifikacija nelečene astme kod odraslih osoba

Parametri kvalitetne kontrole bolesti
Inhalacioni glukokortikoidi
Glukokortikoidi sa sistemskim dejstvom
Kromolin natrijum i nedokromil
Modifikatori leukotrijena
Agonisti adrenergičkih beta-2 receptora
Metilksantini
Imunomodulatori
Antiholinergici
Stepenasti algoritam u lečenju astme
Tretman po život opasnih egzacerbacija bolesti

RACIONALNA PRIMENA ANTIBIOTIKA

Principi racionalne primene antibiotika

Rezistencija prema antibioticima
Antibiotici kod imunokompromitovanih bolesnika
Kombinacije antibiotika
Interakcije antibiotika sa drugim lekovima i hranom

5
Principi antibiotske terapije pneumonija

TERAPIJA ŠEĆERNE BOLESTI

Terapija DM tip 1
Insulini: vrste insulina, protokoli
Insulinski analozi
Terapija DM tip 2
Oralni antidijabetici
Praćenje uspeha terapije i neželjena dejstva oralnih antidijabetika

OSNOVE PISANJA RECEPTA

Delovi recepta: Inscriptio, Invocatio, Ordinatio, Subscriptio, Signatura i Nomen medici.

Obeleži delove recepta
Magistralni lekovi
Oficinalni preparati
Gotovi lekovi

PRINCIPI RACIONALNE PROPISIVAČKE PRAKSE

Koraci u racionalnoj propisivačkoj praksi

Koncept i odabir P (Personal) leka
Navesti primer
Objasniti klavne preporuke u racionalnom odabiru leka

PODELE LEKOVA

Prema Zakonu o lekovima i medicinskim sredstvima

Klasifikacija lekova prema Farmakopeji
Prema načinu upotrebe
Aktivni principi biljnih droga
ATC (anatomsko-terapijsko-hemijska) klasifikacija lekova
RZZO liste lekova: A, B, C, D (navesti primere)

OBLICI LEKOVA – UVOD

Farmakopeja,
Kapsule,
Granule,
Tečni preparati za oralnu upotrebu,
Praškovi za oralnu upotrebu,
Tablete, lekovite pene,
Tečni preparati za primenu na koži,
Štapići – stikovi, bacili,
Praškovi za spoljašnju upotrebu,

6
Polučvrsti preparati za spoljašnju upotrebu,
Transdermalni flasteri,
Preparati za uši,
Preparati za oči,
Preparati za nos,
Parenteralni preparati,
Farmaceutski preparati pakovani pod pritiskom – aerosoli,
Preparati za inhalaciju,
Preparati za irigaciju,
Rektalni preparati,
Lekoviti tamponi,
Vaginalni preparati,
Podeljeni praškovi (dosipulveres),
Lingvalete (lingualettae),
Bukalete (buccalettae),
Oriblete (oriblettae),
Tablete za žvakanje,
Tablete sa produženim dejstvom (retard, durule, L.A. – Long Acting),
Dražeje (dragees),
Puferete (pufferettae),
Šumeće tablete (effervettae),
Tablete za implantaciju (implantalettae),
Solublete (solublettae),
Meke kapsule (capsulae gelatinosae),
Tvrde kapsule s poklopcem (capsulae gelatinosae operculatae),
Tvrde kapsule (capsulae geloduratae),
Lekoviti rastvori (solutiones medicinales),
Kapi (guttae),
Kapi za oči (oculoguttae),
Kapi za nos (rhinoguttae),
Kapi za uši (otoguttae).

OBLICI LEKOVA ZA ORALNU PRIMENU

Praškovi (pulveres)
Tablete (tablettae)
Kapsule (capsulae)
Rastvori za unutrašnju (oralnu) primenu
Sirupi
Rastvori za spoljašnju primenu
Kapi za unutrašnju/spoljašnju primenu
Kapi za oči/nos/uši

PARENTALNA PRIMENA LEKOVA

Intramuskularne injekcije

7
Supkutane injekcije
Intravenske injekcije
Infuzioni rastvori
Inhalacije
Vakcine
Serumi i antitoksini

OBLICI LEKOVA ZA SPOLJAŠNJU PRIMENU

Polučvrsti lekoviti preparati

U siganturi recepta: “Spolja”
Masti za oči
Kremovi
Gel
Paste
Transdermalni flasteri
Ćepići
Klizme
Sapuni
Šamponi
Zavojni materijal