Oпштинско средно училиште

ОСУ „Св. Климент Охридски“ – Охрид

Проектна задача по математика

Историја и примена на бројот „е“

Ментор: Изработил:
Проф.Вера Јовческа Филип Довлев

Март, 2020 Охрид

 ОЈЛЕР

Апстракт

Во овој текст се зборува за огромните придонеси на Ојлер во

математиката, и се објаснуваат некои негови теореми и
размислувања. Леонард Ојлер (1707-1783) е еден од најголемите
математичари на 18 век и еден од најплодните публицисти на сите
времиња со објавени 886 трудови и книги.
Неверојатен е фактот дека повеќето негови публикации ги има
објавено во последните две декади од неговиот живот, кога бил
потполно слеп. Неговиот придонес за науката е толку голем, што
термините како што се “Ојлеровата формула“, “Ојлеровата теорема“
или “Ојлеровите равенки“ имаат широка примена во различни
научни дисциплини и можат да имаат многу различни значења, во
зависност од контекстот.

I. Вовед

Иако бил роден и школуван во Базел, Швајцарија, Ојлер

поголемиот дел од својот живот го поминал во Сент Петерсбург и
Берлин. Се приклучил на Сент Петерсбуршката Академија на науки
во 1727 година. Во 1741 година заминал за Берлин, по покана на
Фредерик Велики, но во 1766 повторно се вратил во Сент
Петерсбург, каде останал до крајот на својот живот. Заради неговото
обемно творештво, Сент Петерсбуршката Академија на науки не
успеала да ги објави сите негови дела за време на неговиот живот, па
дел од неговите трудови се објавувани постхумно во следните 30
години по неговата смрт. Ојлер се женел двапати и имал тринаесет
деца, од кои 7 умреле многу млади. Ојлеровата меморија и
концентрација биле генијални. Можел да изрецитира без грешка
многу обемни поеми. Додека си играл со своите деца, во својата
глава вршел обемни математички пресметки, особено кога веќе
ослепел, и добивал точни резултати и до 15-тата децимала.
II. Творештво

Ојлер се смета за ненадминат математичар на XVIII век и еден

од најдобрите на сите времиња. Тој е, исто така, еден од
најпродуктивните математичари: неговите собрани дела
исполнуваат 60-80 четвороделни тома. Има направено многу важни
откритија во различни полиња, како што се: калкулус и графичка
теорија. Исто така, тој е творец на најголемиот дел од модерната
математичка терминологија и нотација, особено во делот на
математичката анализа, како на пример, нотацијата за  математичка
функција. Исто така, Ојлер е познат и по својата работа во областа
на  механиката, оптиката и астрономијата.

III. Математичка анализа

Во XVIII век, математичките истражувања се темелеле на

достигнувањата во областа на анализата, а членовите на семејството
Бернули, кои биле блиски пријатели на семејството Ојлер биле
заслужни за голем број откритија во ова поле. Благодарение
нанивното влијание, Ојлер се фокусирал на изучување на
математичката анализа. Иако некои негови докази според
современите стандарди не биле прифатливи, неговите идеи биле
основа за многу понатамошни достигнувања.

IV. Заклучок

Нема област во математика која Ојлер не ја проучувал и баш

затоа не е ни чудо што научниците го нарекуваат “Последниот
ренесансен математичар”. Со тоа сакаат да кажат дека Ојлер е
веројатно последниот математичар во историјата кој ја познавал
целокупната математика. Нема разговор за оваа наука во кој не се
спомнува еден од најважните, ако не и најважниот лик восета таа
приказна наречена математика, која не опкружува секогаш и
секаде.
 Бројот е
Во оваа проектана задача подетално ќе го разгледаме реалниот
број е. Бројот е е ист како и бројт π , но се појавува многу подоцна во
математичката историја. Симболот е воведен од математичарот
Ојлер и многумина го нарекуваат Ојлеров број. Бројот е е основа на
природен логоритам Lnx lato (Logaritmus naturalis), и честопати во
литературата се наведува како Напиерски број.
Бројот е е основата на природен логоритам, според тоа често
се нарекува Напиеров број, иако симболот "е" го вовел
математичарот Ојлер па поради тоа некои го нарекуваат Ојлеров
број. Тој изнесува околу 2,71828182845..., тој е ирационален и
неможе да се изрази алгебарски.
Дефиниција 2.1 на бројот е :
Лимес на низата: е бројот е

1 к
α к=(1+ )
к

1 n
lim 1+
n→∞
( )n
=е

Бидејќи строгата математичка дефиниција на бројот е доаѓа

од конвергенција на реални броеви, потребно е да се докаже
неговата конвергенција.
Теорема 2.1 : За секој рационелен број v>1 и секој реален број
h>-1 ја земаме Бернулиевата неравенка:

(1+h)≥1+vh
Дефиниција 2.2 Низата на реални броеви (an) е геометриски
ако разликата на секој член и членот пред него е константен т.е. ако

a
an−1
=q ∀ n∈ N

Бројот q се нарекува коефициент на геометриска низа.

Теорема 2.2 Сумата на првите n членови во геометриската
низа аn чив коефициент q≠ 1 изнесува
 1−q n
Sn=a
1−q

Дефиниција 2.3 Низата на реални броеви an е растечка ако за

секој следен природен број за n вреди:

an ≤ an-1
Теорема 2.3 Низата на реални броеви со општи членови:
к
1
α к=(1+ )
к
е конвергентна.

1 k +1
Доказ: Ако во Бернулиевата неравенка h= k +1 , v= k
1 k +1 1 k +1 1
(1+ ) k > ¿ (1+
k
)
k
=1+ k
k +1 +1
Степенувањето на двете страни со k покажува:
1 k❑+1 1 k
(1+ ) >(1+ )
k +1 k

Т.е.α к+1 ¿ α к низата (α к ) расте.

Бројот е се јавува релативно доцна во математиката.Тек во 17

век се доаѓа до првите откритија на логаритмот. Џон Напиер
потрошил 20 години на формирање на таблицата на логаритми која
ја објавил во 1619 година под називот "Mirifici Logarithmorum
Canonis Constructio" . Својата таблица на логаритми ја составил
уШте во 1614 година, но била претешка за читање. На Напиер
математиката му била само хоби, а неговата намера била да ги
поедностави тригонометриските пресметки во астрономијата и
навигацијата.

Напиреовата идеја за логаритмите

 Идејата на Нипиер е следната како што е прикажано на
сликата ги земаме должините на АВ и DE како полуправа која оди
во бесконечност нека точките С и F започнат да се движат по
должината на линиите со иста почетна брзина. Да претпоставиме
дека С се движи со нумеричка брзина која е еднаква со преостантото
растојание до В, а F се движи со рамномерна брзина. Со ова Напиер
дефинира дека DF е логаритам на СВ т.е. DF=x и СВ=у и следи:

X=NapLogy
За да избегне пресметување на децимални броеви, Напиер зел
дека Должината АВ е еднаква 10, за најдобрата таблица на синуси
која му била достапна моментот. Така првата Напиерова таблица на
логаритми е првата таблица на вредност за синус каде разгледува
синус како полу-тетива во круг со радиус 107.
Нумерички средено се добива модерна нотација:
Со тоа што АВ= 107 следува дека АС=107 −1 па според тоа
−dy
брзината С= dt =у
dy
Сега имаме y =−dt што кога ќе го интегрираме се добива:
ln y=−t+ c
Проценувајќи ја константата со интеграција и супституција
t=0 добиваме дека с=ln10 одтука

lny= -t+ln107

dx 7
Сега брзината F= dt =10 па од тука x=107 t
Према тоа Naplogy=x=107 t =107(ln107-lny). Напиеровиот
логоритам е опајѓачка функција. Како што во почетните моменти С
треба да помине пат еднаков на 10, следи дека:
Naplog107=0 т.е
Naplog(107 (10 7 x )¿ ¿ n) ¿=nNaplogx
Во тоа време не се знаело дека во основата на Напиеровиот
логоритам се наоѓа бројот е.
Историски запишаниот Напиеров логоритам е опаѓачка
функција, а природниот логоритам е растечка.
Напиеровиот современик Хенри Бригс (1561-1631) бил
професор по геометрија во Оксфорд и дознал за Напиеровата
контрулција. Напиер се сложил со неговиот предлог да во основата
на неговиот логаритам стои бројот 10 со што log 10=1 односно ln10=1
.После Напиеровата смрт Хенри продолжил со својата работа и во
1624 ја издал својата таблица " Aritmetica Logarithmica" за
декадните логаритми кои поради тоа се познати како Бригсови
логаритми.
Истовремено со Напиер логаритмите ги открил и
швајцарскиот механичар и часовничар Јост Бирџи (1552-1632) . Тој
независно од Напиер започнал да ја составува својата таблица на
логаритми и ја издал во 1620 година шест години по Напиер, иако се
смета дека Бурџи составувањето го започнал во 1588 година шест
години пред Напиер, но во меѓу време работел како часовничар во
Прага во царскиот двор. Меѓутоа овие двајца имаат сосема
спротивна конструкција на логаритмите, Напиер ги составува
геометриски, а Бурџи алгебарски.
Накратко Бурџи ја гледа експоненцијалната функција X=a yсо
основа a=1,0001 т.е. го разгледува односот x+∆ x =a y+1 т.е.

∆ x=10−4 x

Во 1647 година францускиот математичар Саинт Винцент ја

Рачунал површината под рамнокраката хипербола и не е познато
дали воопшто ја пронашол врската со логаритмите или бројот е.
Дури во 1661 година холандскиот математичар Хајгенс го
увидел односот кога детално ја разгледувал рамнокраката хипрбола
xy=1. Површината под рамнокраката хипербола од 1 до е е еднаква
на 1.
Во 1731 Ојлер во своето писмо за Голдбач го вовел симболот е
само е непознато дали симболот доаѓа како кратенка за
експонецијална функција или бидејќи тоа била првата буква
слободна од абецедата. Малкумина веруваат дека тој сакал да ја
стави првата буква од своето име бидејќи бил многу скромен и
честопати ја занемарувал својата работа за да им помогне на
колегите или своите студенти.
Во 1748 година ја објавил " Intvocluctio analysin infinitorum"
каде биле запишани сите негови броеви врзани со бројот е.
1 1 1
e=1+ 1! + 2! + 3! ...
n
1
e=lim 1+
n→∞
( ) n
Ојлеровата формула e ix =cosx +isinx . Во посебен облик кога x= π
e iπ =−1
 Подолу во текстот го проценил бројот е на 15 децимали.
e−1 1 1
= 1+
2 1 1
1+ 1+
1 1
6+
1
e-1= 2+
1
10+ 1+
1 1
14+ 1+
18+… 4 +…

Пресметување на бројот е:

1 2000∗5 10000
(1+ ) =(1+ 5 )
2000 10000

x x N
e ≈(1+ )
N

x 1000 1000 x ¿+ 1000∗999 x ¿ ¿2 1000∗999∗998

(1+ ) =1+ ( ( 1000 + (
1000 1! 1000 2! 3!
x
¿ ¿3+…
1000

Ако N е поголем вредност све повеќе се доближуваме до

точната формула

x x x2 x3
e =1+ + +
1! 2! 3!
И ако земеме за х=1 добиваме згоден облик:

1 1 1
e=1+ 1! + 2! + 3! + … .

Постапката е следна:
1.00000 00000 /1
1.00000 00000 / 2
0.50000 00000 /3
0.16666 66667 / 4
0.04166 66667 / 5
0.00833 33333 / 6
0.00138 88889 / 7
0.00019 84127 /8
0.00002 48016 / 9
0.00000 27557 / 10
0.00000 02756 /11
0.00000 00251 /12
0.00000 00021 /13
+0.00000 00002
__________________________
2,71828 18286

Леонард Ојлер е роден во Бизел 15-ти Март 1707 година, а

умира 18-ти Септември 1783 година. Бил швајцарски математичар,
физичар и астроном. Своите дела, истражувања и теореми ги развил
во Берлин и Петровград каде што предава математика и физика.
Неговата активност не се намалила ни кога ослепил, со што ги
диктирал своите тези-теореми. Напишал околу 900 дела.
Во 1748 година го напишал делото "Introduction in analysin
infinitorum", Ојлер ја споил врската меѓу тригонометриските
функции и комплексните експоненцијални функции до кои што
дошол користејќија формулата на De Maivre.

(cosα +isinα )n=cos ( nα )+isin (nα )

И добил:
e ip =cos ∝+isin ∝

Неговата најпозната равенка е:e ip+1=¿0. Ова е посебен случај

кога α=π, и со оваа равенка се спојуваат броевите e,π,i,0,1 .

Бројот е:
2.7182818284590452353602874713526624977572470936999595749669676277240
766303535
475945713821785251664274274663919320030599218174135966290435729003342
952605956
307381323286279434907632338298807531952510190115738341879307021540891
499348841
675092447614606680822648001684774118537423454424371075390777449920695
517027618
386062613313845830007520449338265602976067371132007093287091274437470
472306969
772093101416928368190255151086574637721112523897844250569536967707854
499699679
468644549059879316368892300987931277361782154249992295763514822082698
951936680
331825288693984964651058209392398294887933203625094431173012381970684
161403970
198376793206832823764648042953118023287825098194558153017567173613320
698112509
24
961818815930416903515988885193458072738667385894228792284998920868058
257492796
104841984443634632449684875602336248270419786232090021609902353043699
418491463
140934317381436405462531520961836908887070167683964243781405927145635
490613031
072085103837505101157477041718986106873969655212671546889570350354021
234078498
193343210681701210056278802351930332247450158539047304199577770935036
604169973
297250886876966403555707162268447162560798826517871341951246652010305
921236677
194325278675398558944896970964097545918569563802363701621120477427228
364896134
225164450781824423529486363721417402388934412479635743702637552944483
379980161
254922785092577825620926226483262779333865664816277251640191059004916
449982893
150566047258027786318641551956532442586982946959308019152987211725563
475463964
479101459040905862984967912874068705048958586717479854667757573205681
288459205
413340539220001137863009455606881667400169842055804033637953764520304
024322566
135278369511778838638744396625322498506549958862342818997077332761717
839280349
465014345588970719425863987727547109629537415211151368350627526023264
847287039
207643100595841166120545297030236472549296669381151373227536450988890
313602057
248176585118063036442812314965507047510254465011727211555194866850800
368532281
83152196003735625279449515828418829478761085263981395599006738

Други примени и интересни факти за бројот е :

Приближно пресметување на факторите.

Факторел е математичка функција со која се пресметува
производот на членови од 1 до n и се ознчува со n!
Со калкулаторот можеме да пресметаме највисок факторел од
69!, а повисоките ги пресметуваме приближно:

n! √ 2 πn ¿

Економија:
Ако во банка вложиме почетен капитал А. со годишна каматна
стапка Р, вредности на капиталот на крајот од годината n ќе
изнесува:

p
Аn = A0 (1+ ¿ ¿n
100
 Со вакво пресметување и годишна каматна стапка од 1000
(α=n) износот од 1000 денари ќе нарасне до најмногу 1000 *е
денари.
-Реалниот број e π е трансцедентен
-Не е познато дали реалниот број π e рационален или
ирационален.

Табела: Пресметување на бројот е низ историјата.

1748 18 Leonhard Euler
1853 137
1871 205
1884 346
1946 808
1949 2010
1961 100265
1978 116000
1994 Април 18199978
1997 Мај 20000000
1997 Август 50000817
1997 Септември 200000879
1999 Февруари 869894101
1999 Октомври 1250000000
1999 Ноември 2147483648
2000 Јуни 3222225472
2000 Јули 64442450944
2000 Август 12884901000
2000 Август 25100000000
2003 Август 50100000000
2003 Септември 100000000000
2007 Април 200000000000
2009 Мај 500000000000
2010 Февруари 1000000000000
2010 Јули
Користена литература:
1. -http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Euler.html
2. -https://en.wikipedia.org/wiki/Leonhard_Euler
3. -https://www.storyofmathematics.com/18th_euler.html
4. -L. Euler, Introductio in analysin infinitorum (Introduction to
the Analysis of the Infinite). 1748 
5. D. BLANU_SA, Vi_sa matematika, 1.dio, Tehni_cka knjiga,
Zagreb, 1965.
6. F. M. BRU
7. CKLER, Povijest matematike 1, Sveu_cili_ste J.J. Strossmayera,
Osijek, 2007.
8. F. M. BRU
9. CKLER, Povijest matematike 2, Sveu_cili_ste J.J. Strossmayera,
Osijek, 2010.
10. J. H. CONWAY, R. K. GUY, The Book of Numbers, New York,
1996.
11. J. DELA_C-KLEPAC, _Sto je to prirodno u broju e?, Pou_cak
26(2006),73-75.
12. H. EVES, Great Moments in Mathematics-Before 1650, The
Mathematical Association of
13.America,1983.
14. D. JUKI_C, R. SCITOVSKI, Matematika 1, Sveu_cili_ste J.J.
Strossmayera, Osijek, 2000.
15. M. JUKI_C, Transcendentnost broja e i _, Sveu_cili_ste J.J.
Strossmayera, Osijek, 2001.
16. M. JUKI_C, Broj e, Osje_cka matemati_cka _skola 1(2001), 79-
85.
17. M. PEZER, J. MATEJA_S, Brojevi _, e, i kroz povijest,
Matemati_cko-_zi_cki list 1/241,
18.2010/11, 7-14.
19. S. V. VUKADINOVI_C, Zbirka re_senih zadataka iz teorije
verovatno_ce, Privredni pregled,
20.Beograd, 1990.
21. E. W. WEISSTEIN, CRC Concise Encyclopedia of
Mathematics,E, Boca Raton, 1999.
22. D. WELLS, Rje_cnik zanimljivih i neobi_cnih brojeva,
Sveu_cili_sna knji_zara, Zagreb, 2005.
23. http://en.wikipedia.org/wiki/E (mathematical constant), 27.6.2011.
24. http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/HistTopics/e.html,
27.6.2011.