INTRODUKSYON SA PAGDALUMAT SA WIKANG FILIPINO

Ang DALUMATFIL ay isang maagwat na kursong nagpapalawak at nagpapalalim sa kasanayan sa

malalim at mapanuring pagbasa, pagsulat, at pananaliksik sa wikang Filipino sa iba’t ibang
larangan, sa konteksto ng kontemporaryong sitwasyon at mga pangangailangan ng bansa at ng
mga mamamayang Pilipino.
Partikular na nakatuon ang kursong ito sa makrokasanayang pagbasa at pagsulat, gamit ang
mga makabuluhang pananaliksik sa wikang Filipino, bilang lunsaran ng pagpapalawak at
pagpapalalim sa kasanayan, kakayahan at kamalayan ng mga estudyante na malikhain at
mapanuring makapagdalumat o “makapag-teorya” sa wikang Filipino, batay sa mga piling lokal
at dayuhang konsepto at teorya na akma sa konteksto ng komunidad at bansa.
Pre-requisite sa kursong ito ang pagkuha ng kursong Filipino sa Iba’t Ibang Disiplina (FILDIS).

Pagdalumat
 mula sa salitang ugat na “dalumat” na ibig sabihin ay masusi, masinop, kritikal at
analitikal
 pagteteorya ng wika
Ang wika ay masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na pinili at isinaayos sa paraang
arbitraryo upang magamit ng tao na kabilang sa kanilang kultura sa pakikipagkomunikasyon..

(Pakinggan ang awitin ni J. Santiago na pinamagatang LOOB. Magbigay ng tig-isang kopya.

Talakayin ang mensahe ng kanta.)

LOOB
by Jess Santiago
Wika nati’y simpleng-simple/ Pero ubod ng lalim
Para sa hindi Pinoy/Napakahirap sisirin
Ang looban ay sulok ng pook/ Ang magnanakaw ay nanloloob
Ang alinlangan ay dalawang-loob/ Ang hinanakit ay sama ng loob
Bituka at atay ay lamanloob/ Mandurugas ay masasamang-loob
Ang katapangan ay lakas ng loob/ Ang natatakot ay mahina ang loob

Wika ang tulay na tuloy-tuloy/ Sa loob ng puso at utak ng Pinoy

Wika ang tulay na tuloy-tuloy/ Sa loob ng puso at utak ng Pinoy

Marami tayong katagang/ Iba’t iba’ng kahulugan

Na para sa hindi Pinoy/ Mahirap maintindihan
Ang pagpasok ay pagpaloob/ Pagsisisi’y pagbabalik-loob
Ang kabarkada’y kapalagayang-loob/ Ang kaibiga’y katapatang-loob
Ang taong matatag ay buo ang loob/ Ang nagtitimpi kulo’y nasa loob
Ang isip at damdamin ay niloloob/ Hindi nababayaran ang utang na loob
Wika ang tulay na tuloy-tuloy/ Sa loob ng puso at utak ng Pinoy
Wika ang tulay na tuloy-tuloy/ Sa loob ng puso at utak ng Pinoy

Kaya ang wika’y dapat pag-aralan/ Kung nais nating magtuloy

Hanggang sa kaloob-loooban/ Ng puso’t utak ng Pinoy

Wika ang tulay na tuloy-tuloy/ Sa loob ng puso at utak ng Pinoy

Wika ang tulay na tuloy-tuloy/ Sa loob ng puso at utak ng Pinoy
Wika ang tulay na tuloy-tuloy/ Hanggang sa kaloob-looban
Ng puso’t utak ng Pinoy

1. Ano ang pamagat ng kanta?

2. Balikan natin ang unang dalawang linya, paano inilarawan ng composer ang wika?
3. May salitang paulit-ulit na binabanggit ang composer, ano ito?
4. Ipaliwanag ang pagkakaiba ng kahulugan ng mga salitang nasa liriko ng kanta?
5. Paano mo maituturing na isang tulay na tuloy-tuloy ang wika?
6. Ano ang masasabi ninyo sa kanta? Sumasang-ayon ba kayo na simple lamang ang wika natin
pero ubod ng lalim?
7. Sa kabuuan, ano ba ang mensahe ng awitin?

Takdang-Aralin
Gumawa ng Music video ng awiting “Loob” ni J. Santiago o lumikha ng awiting kagaya ng
awiting inyong napakinggan. (Pangkatang gawain. Ipresenta ang nabuong awitin sa susunod na
pagkikita.)

Pagdalumat-salita: Mga Salita ng taon/Sawikain, Ambagan at Mga Susisng Salita

Pagdalumat-salita

 Tinatawag na dalumat-salita ang paggamit ng wika sa mataas na antas ng pagteteorya

batay sa masusi, masinop, kritikal at analitikal na paggamit ng mga salitang
kumakatawan ng mga ideya at kaalamang nagiging konsepto sa malalimang pag-uuri’t
paggamit nito. Tinitingnan sa paraang ito ang ugnayan ng salitang ugat at ang varyasyon
ng mga pagbabanghay ng salita na nagluluwal ng sanga-sangang kahulugan (Nuncio at
Morales-Nuncio 2004: 167).
Ganito ang ilang paraan ng pagdadalumat-salita ng ilang kritiko, teorista, at palaisip sa iba’t
ibang disiplina.
  Pag-imbento/pagkatha ng mga bagong salita/konsepto: Pilipinolohiya ni Covar,
Pantayong Pananaw ni Zeus Salazar, Pamathalaan ni Consolacion Alaras, Sarilaysay ni
Rosario Torres-Yu.
 Pagsasalin at pagdagdag ng kahulugan: kritika, anda, at gahum ni IRC, loob at labas
 Pag-aangkop/rekontekstuwalisasyon: Sikolohiyang Pilipino ni Virgilio Enriquez,
kasaysayan bilang “salaysay na may saysay” at “pag-uulat sa sarili”; Dating bilang
pagdadalumat sa estetikang Filipino ni Lumbera.
 Pantawang pananaw-kapangyarihan ng tawa na tumuligsa at mang-uyam sa mga nasa
kapangyarihan; ang tawa bilang kritika.
- Ang pantawang pananaw ay nangangahulugang tawa bilang kritika sa mga isyu sa
lipunan. Kung kaya’t isang pagbasang kritikal ng kamalayan (pagsasanib ng
damdamin at isipan) ang pantawang pananaw, ng isang taong mulat sa nangyayari
sa lipunan. Ang pantawa bilang ‘pan + tawa’ ay pag-angkin at pantukoy sa
kakanyahan at kakayahan ng tawa bilang kritika. Tinaguriang pantawang pananaw
ang ganitong kalikasan at kakayahan. Ang tawa bilang catharsis ay masasabing
panadalian- isang comic relief. Ang pantawang pananaw ay nakakabit sa kamalayan
at diwa ng Pilipino.
Sawikaan
 Isang masinsinang talakayan para piliin ang pinakanatatanging salitâng namayani sa
diskurso ng sambayanang Filipino sa nakalipas na taon.
 isang malikhaing timpalak na naglalayong maglikom ng bago man o lumang mga salita
na nakapukaw at namutawi sa pambansang guniguni o nakaapekto nang malaki sa mga
usaping pampolitika, panlipunan, pang-ekonomiya, at iba pang aspekto ng buhay-
Filipino sa loob ng nakaraang isa o dalawang taon.
 adhikain ng Sawikaan na mapalawak ang korpus ng wikang Filipino

Ano ang mga salitâng maaaring ituring na “Salita ng Taon”?

 Bagong imbento
 Bagong hiram mula sa katutubo o banyagang wika
 Luma ngunit may bagong kahulugan
 Patáy na salitâng muling binuhay

MGA SALITA NG TAON

1. 'FOTOBAM,' 2016

Hinirang bilang Salita ng Taon 2016 ang salitang “Fotobam” sa ikalawang araw ng Pambansang
Kumperensiya sa Wika: Wikang Filipino bilang Wikang Siyentipiko at Sawikain 2016, na ginanap
nitong Huwebes, Oktubre 6, sa Unibersidad ng Pilipinas, Diliman.
Kabilang din sa mga naging kalahok sa Salita ng Taon ang “netizen,” “hugot,” “founding,”
“lumad,” “tukod,” “viral,” “meme,” “bully,” at “milenyal.”
Pinipili ang Salita ng Taon base sa kabuluhan ng salita sa buhay ng mga Pilipino at sa
kasalukuyang kalagayan ng lipunan.
Isinasaalang-alang din ang lalim nang saliksik sa salita at ang paraan ng presentasyon nito sa
kumperensiyang dinaluhan ng mga dalubhasa sa wikang Filipino.
Ipinagtanggol ng kilalang propesor ng kasaysayan na si Michael Charleston 'Xiao' Chua ang
naturang salita dahil sa kaugnayan nito sa isang malaking isyu sa bansa noong nakaraang taon—
ang pagiging “Pambansang Fotobam” ng itinatayong gusali na Torre de Manila sa monumento
ng Pambansang Bayani na si Jose Rizal sa Luneta Park.

Nagmula umano ang “Filipinized” na baybay ng “Fotobam” sa isang dokumentaryong gawa ng

mag-aaral na si Carl Angelo Ruiz.

“Ito ay isang salita na hindi lamang tungkol sa paglilitrato ng mga milenyal kung saan may
asungot o sagabal o paningit o panira—hindi na lamang 'yon. Noong tinawag na
'Pambansang Fotobam' ang gusali sa likod ng isang monumento, agad na-pick up ng tao ang
isyu,” ayon kay Chua.

Dagdag pa niya, “Naitanong natin dahil sa isyu na ito: 'Ano ba ang mahalaga para sa atin? Ano
ang saysay nito? Paano ba natin dapat pagpugayan ang ating mga bayani?' Hanggang sa
umabot ang isyu sa Korte Suprema. Nasama na ang legalidad, ang opinyon ng tao.”

Naniniwala si Chua na hindi man kasing-sikat ng iba pang mga salitang kalahok, isang
magandang salamin ang “Fotobam” hindi lamang sa wikang Filipino kung hindi maging sa
mayamang kultura at kasaysayan ng bansa.

Paliwanag ng propesor, “It goes beyond being sikat. Nagkaroon siya ng significance sa kultura
natin at sa ating kasaysayan. Hindi nga masyadong nagamit ito, until ipasok sa Salita ng Taon."

"Nagpapasalamat kami, especially ang Knights of Rizal na nagsusulong ng isyu na ito, na

nabigyan ng pagkakataong magkaroon ng ganitong patimpalak at ma-highlight muli ang isyu,”
dagdag pa niya.

Kasabay ng pagkakapili sa “Fotobam” bilang Salita ng Taon, umaasa ang propesor na muling
mabubuhay ang usapin tungkol sa pagiging “Pambansang Fotobam” ng Torre de Manila sa
monumento ni Rizal sa Luneta Park.

Nitong nakaraang taon, nakarating na sa Korte Suprema ang reklamo laban sa DMCI Homes, na
siyang nasa likod ng pagpapatayo ng nasabing condominium.

Pansamantang ipinatigil ng SC ang konstruksiyon ng gusali kasunod ng temporary restraining

order na hiniling ng Order of the Knights of Rizal.
Ayon kay Chua, “Siguro magandang paalala ito na...napakahalagang isyu pa rin nitong
'Pambansang Fotobam.' Anuman ang maging desisyon ng korte, itong pagkapanalong ito ang
nagsesemento ng kahalagahan ng isyu sa ating lipunan at edukasyon.”

“Sana ay patuloy na pag-usapan ang isyu na ito at ang kahalagahan nito sa atin. Ang isyung ito
ay nagpapakita kung gaano ba kahalaga sa atin ang kasaysayan natin, ang kultura natin, ang
pamana natin, paano natin papahalagahan ito, at kung paano natin pagpupugayan ang ating
mga bayani,” pagtatapos niya.

Bukod sa karangalan ng pagiging Salita ng Taon, nakuha rin ng “Fotobam” ang People's Choice
award, na pinagbotohan ng mga dumalo sa Pambansang Kumperensiya sa Wika: Wikang
Filipino, bilang Wikang Siyentipiko at Sawikain 2016.

Hinirang naman sa ikalawang puwesto na Salita ng Taon ang “Hugot,” na ipinagtanggol ni Junilo
Espiritu; habang ikatlong puwesto ang nakuha ng “na ipinagtanggol ni Jasyon Petras.

2. ENDO 2014

ENDO <pangngalan>: pinaikling bersyon ng pariralang “end of contract”; tumutukoy sa

manggagawang kontraktwal na natapos na ang kontrata; pagtatapos ng kontrata; huling araw
sa trabahong kontraktwal; sistema ng empleyong walang seguridad. Malinaw sa mga
depenisyong ibinigay na ang salitang “endo” ay mula sa pariralang Ingles na ang mas simpleng
bersyon ng teknikal na konstruksyong “expiry of contract” sa mga dokumento ng empleyo na
pinapipirmahan sa mga manggagawang kontraktwal. Ginagamit ding pandiwa ang “endo” batay
sa mga halimbawang nakuha sa internet: “in-endo”: winakasan ng employer ang kontrata bago
ang legal nitong pagtatapos o tinanggal sa trabaho ang manggagawa/empleyado; “na-endo”:
natapos na ang kontrata; “nagpa-endo”: nagbitiw sa kontraktwal na trabaho para “rumaket”
nang todo o magnegosyo; “pagka-endo”: pagkatapos ma-endo; “mag-endo”: magtapos ang
kontrata.

Ang sistemang “endo” sa Pilipinas ay bahagi lamang ng mas malawak na saklaw ng

kontraktwalisasyon sa buong mundo. Ayon sa International Labor Rights Forum na ang
headquarters ay nasa Washington, USA, mga trabahong “precarious” na ang pumalit sa dati-
rati’y permanenteng empleyo dahil sa outsourcing, pag-iral ng mga employment agency, at
pagklasipika sa mga manggagawa bilang “short-term” o “independent contractors.” Kaugnay
nito, popular na sa Amerika at Europa ang terminong precariat – pinaghalong precarious at
proletariat – na ayon kay Noam Chomsky ay tumutukoy sa mga manggagawang nasa laylayan
ng lipunan dahil sa permanenteng inseguridad na kanilang dinaranas dulot ng kawalan ng
permanenteng trabaho at/o nakabubuhay na sahod/kita. Sa ganitong diwa, ang sistemang
“endo” ay malinaw na bahagi ng globalisasyong pabaratan o “race-to-the-bottom globalization”
Sa Madaling Sabi: Isang Kwentong Endo

Upang maging mas kontekstwalisado ang kahulugan ng “endo” batay sa gamit nito sa Pilipinas,
maaaring pagsalitain ang subconscious ng mga manggagawang apektado ng “endo.” Kung
makapagsasalita lamang ang tinig sa kanilang kaibuturan, maaaring ibahagi nila ang ganitong
kwentong buhay: “Madalas, alam mo na sa simula pa lang na endo ka...na mag-eexpire ang
kontrata at hindi ka mapepermanente kaya bihirang sabihing “inendo” ka pero laging sinasabi
na “endo” ka na. Samakatwid, passive expiration ng kontrata ang konteksto ng “endo.” Para
itong paghihintay sa inevitable, sa isang masamang pangyayari na darating kahit ayaw mo at
kahit nilalabanan mo. Pagkatapos ng “endo,” obligado kang maghanap ng bagong trabaho na
malamang ay sa ilalim din ng sistemang “endo.” Pwede rin namang parehong kumpanya pero
magkaibang branch: halimbawa, kung endo ka na sa SM Manila, pwede kang lumipat sa SM
Makati, o kung endo ka na sa McDo Vito Cruz, pwede kang lumipat sa McDo Recto. Ang salitang
“endo” ay ebidensya ng masaklap na katototohanan ng kawalang-kapangyarihan ng mga
manggagawa sa kasalukuyang lipunang kontrolado ng mga dambuhalang kapitalistang
pagkakamal lamang ng tubo ang iniisip, sukdulang mawalan na ng espasyo para sa makatwiran
at makatarungang mga patakarang mangangalaga sa seguridad sa trabaho ng mga
manggagawang lumilikha ng yaman ng daigdig. Walang benepisyong Philhealth at Social
Security System (SSS) ang manggagawang biktima ng endo. “Libing wage” – baratilyong
pasweldong sapat lamang upang makapasok ka hanggang sa matapos ang kontrata – ang
ibibigay sa iyo ng kapitalista. Ang natipid nilang pera na dapat ay para sa Philhealth at SSS mo
ang nagpapalobo pang lalo sa kanilang mga bank account na walang katapusan ang paglaki.
Pinagkakaitan ka ng seguridad sa trabaho upang manatili kang aliping patay-gutom na laging
nag-aabang lamang sa trabahong kontraktwal na alok ng mga kapitalista.”

End ENDO!: Sawikaan Bilang Unang Hakbang

Produkto ng kapitalismo ang sistemang endo. Alinsunod sa lohika ng kapital, ang pagpiga sa
manggagawa, ang pagsasamantala sa kanila, ang direktang akumulasyon ng kapitalista sa
pinagpawisan at kung minsa’y pinagbuwisan pa ng dugo na tubo, sa pamamagitan ng pagtitipid
sa pasweldo at pagkakait ng kahit kakarampot na mga benepisyong tulad ng panlipunang
seguro at segurong pangkalusugan. Panahon nang tapusin ang kontratang itong walang
katwiran at walang katarungan. Panahon nang IENDO ANG KAPITALISMO! Alinsunod sa winika
ni Karl Marx at Friedrich Engels sa Manipestong Komunista, ang burgesya, ang mga kapitalista
mismo ang nagluluwal sa mga maghuhukay ng kanilang libingan. Ang mga manggagawang
iniluwal at biktima ng sistemang endo ang may kolektibong kakayahan din na wakasan ang
mapagsamantalang sistemang kapitalista. Mula sa mga modelong ebolusyunaryo sa Amerika
Latina hanggang sa mga modelong rebolusyunaryo sa kasaysayan, hitik na sa karanasan ang
daigdig kung paano susulong ang mga proletaryo mula rito tungo roon.
Sa pagsuong ng bansa sa minadaling ASEAN integration at iba pang kahawig na iskema, lalong
lalala at lalawak ang saklaw ng sistemang endo sa bansa dahil ang ilan sa mga bansa sa Timog
Silangang Asya ay may mas mababang antas ng pasahod kaysa sa Pilipinas. Ang walang rendang
mobility ng mga manggagawa sa loob ng ASEAN na planong isakatuparan ng blokeng rehiyonal
na ito ay lalong magpapababa sa pangkalahatang antas ng sahod. Samakatwid, lalong dapat
kilalanin ang salitang “endo” upang magsilbi itong lunsaran sa pagkritik sa mga huwad at
hungkag na pangako ng globalisasyon na inilalako ng mga korporasyon at mga gobyernong
pinangingibabawan ng mga elite sa pamamagitan ng mga imposisyong “mula sa itaas” tulad ng
minadaling ASEAN integration at ng programang K to 12 na nagpapabilis sa pagmamanupaktura
ng mga manggagawang hindi na magkokolehiyo at kung gayo’y mas madaling “brasuhin” sa
pagtanggap ng trabahong endo.

Sa pag-iral at matagal nang pangingibabaw ng kasuklam-suklam na realidad ng endo,

nararapat manindigan ang mga mamamayan, lalo na ang mga manggagawa para sa isang
bagong sistemang ekonomiko na magbibigay-daan sa pagwawakas nito. Sa pamamagitan ng
eksposisyon ng konteksto ng endo, makapag-aambag ang akademya sa global na pakikibaka
para sa pagbabasura ng sistemang kontraktwalisasyon at tungo sa paglikha ng lipunang
mapagkalinga sa bawat mamamayan. Kailangang irehistro ang kritik sa sistemang endo at
magiging mas mabisa ito kung pormal na kikilalaning salitang Filipino ang endo.

Masasabing wala pang diksiyonaryo sa Pilipinas ang nagtala ng salitang “endo” batay sa
konteksto nito sa larangan ng paggawa, sapagkat walang ganitong word entry sa mga
pinakakomprehensibong diksiyonaryong Filipino tulad ng “Diksiyonaryong Sentinyal ng Wikang
Filipino (Pang-Ika-75 Anibersaryong Edisyon)” na inilabas ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF)
noong 2011, at ng una at ikalawang edisyon ng “UP Diksiyonaryong Filipino” na inilimbag
naman noong 2001 at 2010. Kapag itinanghal na Salita ng Taon 2014 ang “endo,” marahil ay
makakasama na ito sa susunod na mga edisyon ng mga nabanggit na diksiyonaryo. Magbibigay-
daan din ito sa pagpasok ng iba pang kaugnay na salita sa leksikon ng Filipino gaya ng
precariat/prekaryat; libing wage; JO/Job Order; COS/Contract of Service; tres-singko/singko-
singko-singko; tres sais/sais-sais-sais; globalisasyong pabaratan; pansamantagal; malapultaym;
at raket. Nakataya rito ang kinabukasan ng milyun-milyong manggagawa sa mundo na nag-
aasam ng katuparan ng mga pangakong nasa Unibersal na Deklarasyon ng Mga Karapatang
Pantao na nagbibigay-garantiya sa seguridad sa trabaho, bagay na sinasalansang ng sistemang
endo.

Bukod dito, dapat ding bigyang-diin na makabuluhan ang kontekstong istorikal ng endo
sapagkat itinatala nito ang pagbura sa o pagkawala ng mapagkalingang estado na naitatag sa
maraming bansa pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Ang endo ay salamin ng
pangkalahatang inseguridad ng buhay sa mundong pinilit lutuin sa kawa ng globalisasyong
pabaratan na nagsimulang umarangkada sa kalagitnaan ng dekada 90 at hanggang ngayo’y
nananalasa sa at nilalabanan ng mga mamamayan ng daigdig. Samakatwid, ang pagkilala sa
salitang endo ay paggunita, at pagsariwa sa diwa ng lipunang mapagkalinga, ng ideya ng
solidaridad, ng malalaking tipak ng kasaysayan na pinanday at pinapanday ng pakikibaka ng
mga manggagawa mula noon hanggang ngayon.

Renewal ito ng ating kontratang panlipunan, ng ating kolektibong konsensus na ang

theme song dapat ng lipunan ay “We’re All in This Together” at hindi “Money, Money, Money.”
Higit sa lahat, paanyaya ito sa bawat isa sa atin na muling pakinggan ang alingawngaw ng mga
tinig na sumisigaw sa ilang na unang narinig sa London, 166 taon ang nakararaan, upang
buhayin ang aandap-andap na titis ng pakikibaka para sa isang lipunang mapagkalinga sa lahat,
isang daigdig na wala nang endo: “Manggagawa ng lahat ng bansa, magkaisa! Walang
mawawala sa inyo kundi ang inyong mga tanikala!” IENDO NA ANG ENDO! IENDO ANG
KAPITALISMO!

3. “SELFIE” 2012 (Pakinggan ang The Selfie Song)

(September-October)—Itinanghal ang “selfie” bilang salita ng taon matapos makakuha ng
pinakamataas na boto mula sa mga kalahok ng “Pambansang Kumperensiya sa Pagpapayaman
ng Wikang Filipino at Sawikaan 2014: Pagpili ng Salita ng Taon.”

Higit 100 na mga guro at manunulat mula sa iba’t ibang institusyon ang dumalo at bumoto sa
kumperensiya na naganap noong Set. 25-27 sa Bulwagang Claro M. Recto. Ito ay may temang
“Wika ng Kahandaan, Kahandaan sa Wika.”

Pinili ang “selfie” hindi lang dahil sa popularidad nito kundi dahil ito ang may pinakamahusay na
papel at presentasyon na isinulat at binasa nina Noel Ferrer, kilalang talent manager at
producer, at Jose Javier Reyes, batikang direktor sa telebisyon at pelikula. 

Ang “selfie,” ayon sa Oxford Dictionary, ay isang katagang hango sa salitang Ingles na “self” na
dinagdagan ng “ie” at tumutukoy sa isang retrato na kinunan ng mismong nasa retrato sa
pamamagitan ng isang smartphone o webcam at inaplowd sa isang social media website.

Ayon kina Ferrer at Reyes ang salitang ito ay unang nabanggit noong 2002 sa isang inuman at
naipost sa isang Australian internet forum, ang ABC Online, noong Set. 13, 2002.

Selfie sa Pilipinas. Ayon kina Ferrer at Reyes, ang kultura ng selfie sa Pilipinas ay “maituturing
na konsepto ng gitnang-uri o ng nakaririwasa pa nga:” ito ang mga taong may kakayahang
bumili ng mga cellphone na may kamera at magbayad ng koneksiyon para sa internet.

Lumaganap umano ang selfie sa Pilipinas hindi lang bilang resulta ng pagdating ng makabagong
teknolohiya kundi dahil “nakaugat din ito sa kultura at karanasan ng ilang tiyak na sektor ng
mga Filipino sa paglipas ng kasaysayan.” 

Noon pa man ay hilig na umano ng tao na tingnan ang kaniyang sarili at bihagin ang isang saglit
ng kaniyang anyo hindi lang para lumikha ng alaala kundi upang gumawa rin ng ebidensiya ukol
sa kanyang dating kaanyuan.

Ayon din kina Ferrer at Reyes, ang selfie ay “matingkad na manipestasyon ng kultura ng
narsisismo, o ang labis na paghanga sa sariling katangian.”

Gamit ng selfie

 Sa kabila nito, itinuturing ang selfie bilang instrumento sa pagtatampok ng mga

propesyon at negosyo. 
 Nagamit din ito bilang isa sa mga paraan ng pag-uulat sa panahon ng trahedya at
kalamidad. 
 Dagdag nila Ferrer at Reyes, nakatulong ang paggamit ng ilang mga Filipinong apektado
ng bagyong Mario ng selfie kasama ng umaangat na tubig baha sa España, Araneta Avenue,
Marikina, at Cainta upang humingi ng tulong sa mga kinauukulan.
Nagamit din ang selfie sa iba’t ibang klase ng protesta. 

Halimbawa, sa nakalipas na State of the Nation Address ni Pangulong Benigno Simeon Aquino III
ay ginamit ng MovePH, isang sangay ng Rappler.com na isang online na pahayagan, ang
#SelfieOfTheNation na humimok sa mga taong ipakita o isiwalat ang iba’t ibang problema ng
bansa.

Bukod dito, napabilang na rin ang selfie sa diskursong Filipino. Higit pa sa antas ng wika,
naipakita na ang konsepto ng selfie ay may batayan sa karanasan at kulturang Filipino bago pa
man dumating ang panahon ng mga bagong teknolohiya ng komunikasyon.

Ani nga nina Ferrer at Reyes, “Bagaman ang selfie ay nagpapahiwatig ng mga di-kanais-nais sa
kultura ng ating henerasyon—pagiging indibidwalistiko, narsisismo, konsumerismo—lalong higit
na kailangang unawain at angkinin ang salita upang magkaroon ng kritikal na pagkamalay
(critical awareness) ang mga Filipino sa hatid na panganib at pangako, pinsala at posibilidad ng
salitang ito.”

Ang “selfie” ay nakakuha ng 40 boto, ang pinakamataas sa mga kalahok. 

Ang ibang mga pinagpilian ay ang “Bossing” ni Frederick S. Perez, “Filipinas” (Rebecca T.
Añonuevo), “Hashtag” (Mark Angeles), “Imba” (Xavier Roel Alvaran), “Kalakal” (Christine Marie
L. Magpile), “Endo” (David Michael San Juan at John Kelvin Briones), “PDAF” (Jonathan Vergara
Geronimo), “Whistle Blower” (John Enrico Torralba), “Storm Surge” (Roy Rene Cagalingan at
Dakila Cutab), “Riding-in-Tandem” (Joselito Delos Reyes), “CCTV” (Christoffer Mitch Cerda) at
“Peg” (Jethro Tenorio).

Nakuha rin nito ang unang gantimpala para sa may pinakamahusay na papel, kung saan ang
pinagbatayan ay ang kredibilidad ng saliksik, mga ginamit na sanggunian at pagpuno sa mga
kahingian at kung ano ang naipakitang halaga ng salita na ito sa pag-aangkop sa lipunan at
kulturang Filipino.

4. WANG-WANG 2012

Humigit kumulang 20 beses na binanggit ni pangulong Benigno Semion Aquino III ang salitang
“wang-wang” (o wangwang) sa kanyang pangalawang SONA noong Hulyo 25, 2011 ngunit hindi
nabanggit kahit isang beses man lang sa kanyang kauna-unahang SONA. Samatala, dalwang
beses lamang itong nabanggit sa ikatlong SONA at dalawang beses ding ginamit sa kanyang
talumpati sa pagtanggap ng tungkulin o inaugural speech noong ika-30 ng hunyo 2010.

Etimolohiya: Onamatopeya at Lumang kahulugan

Posibleng sa malakas na tunog ng literal na “wang-wang” (sirena ng ambulansya o

kotseng pampatrol ng pulisya) nanggaling ang salitang “wang-wang”. Samaktuwid baga’y
maituturing itong onamatopeya gaya ng “tsug, tsug!” na tunog ng tren o “pukpok”o “pikpok” na
tunog naman ng paghahampas ng martilyo o malyete sa iba pang bagay. Incidentally, ayon sa
blog ng swedesh na si Jonna Wilebus, ‘wang wang’ o ang kahol/tahol ng aso sa Tsina. Ayon sa
“The illustrated Filipino-Filipino with English Dictionary (Binagong edisyon 2007),” ang “wang-
wang”bilang pang-uri ay nangangahulugang “nakabukas nang maluwang; wakwak (kung sa
sira); nakalagay sa hayag na pook.” Sa “Hiligaynon-Enlish, English-Hiligaynon Dictionary” ni Eliza
Yap Uy-Griño, ang “wangwang” bilang pandiwa ay nangangahulugang “to stay fully open”o “to
fly open”. “Kung pang-uri naman, nangangahulugang itong “wide-open.” Sa ibang diskyunryo,
nakatala ang “wangwang” bilang salitang kaugnay ng “tiwangwang”.

Samantala, wala ang salitang wangwang sa diksyunaryo ng wikang Filipino: Sentinyal

Edisyon” ng komisyon sa Wikang Filipino (KWF) na inilabas noong 1998; sa “Corruption: A
Dictionary of Filipino Corruption Words” ng Center for People Empowerment in Governace
(CenPEG) na inilimbag sa Ingles at Filipino noong 2010; sa English-Tagalog at Tagalog-English
Dictionary ni Fr. Leo James English;