Ders Adı Vitaminlerin yapı ve fonksiyonları

Ders Sorumlusu Prof.Dr. Ömer Akyol

Ders Süresi 2 saat
Dersin Amacı Vitaminlerin yapı ve fonksiyonları ile eğer varsa vücuttaki
sentezlerini ve depo edilmelerini öğretmek
Öğrenim Hedefleri
Dersten sonra öğrenciler vitaminlerin genel olarak bütün
fonksiyonlarını izah edebilecekler, suda eriyen vitaminlerin
farklarını, metabolizmalarını bilecekler, hepsinin yapılarını
anlayacaklardır.
Ders İçeriği Vitamin bir organizmanın bazı fonksiyonlarını gerçekleştirebilmek
için ihtiyaç duyduğu çok az miktardaki organik bileşiklere verilen
isimdir. Organizma tarafından yeterince sentez edilemediği için
besin yoluyla dışarıdan alınmak durumundadır.

Vitaminler genel olarak suda ve yağda eriyen vitaminler olarak iki

sınıfa ayrılırlar. İnsanda 9 adet suda eriyen ve 4 adet yağda eriyen
olmak üzere 13 adet vitamin vardır. Suda eriyen vitaminlerin bir
tanesi C vitamini ve diğerleri B vitaminleridir. Suda eriyen
vitaminler suda kolaylıkla çözünürler ve kolayca vücuttan atılırlar.
Kolayca depo edilemediklerinden sürekli olarak dışarıdan alınmak
zorundadırlar. Yağda eriyen vitaminler lipidlerin de yardımıyla
barsaklardan emilirler. Vücutta birikmeye meyilli olduklarından
suda eriyen vitaminler gibi değerlendirilmezler. Aşırı
alındıklarında, hipervitaminoz gibi bazı rahatsızlıklara neden
olabilirler

A- Water soluble vitamins: Bunlar koenzim olarak görev yaparlar.

1. Askorbik asit (C vitamini): Askorbat, askorbik asitin iyonize
halidir. Bir antioksidan ve indirgeyici ajan olarak görev yapar.

2. B vitamini kompleksi şunlardan oluşur: B1 vitamini (tiyamin),

B2 vitamini (riboflavin), B3 vitamini (niyasin ve niyasinamid), B5
vitamini (pantotenik asit), B6 vitamini (pridoksin, pridoksal), B7
vitamini (biyotin), B9 vitamini (folik asit), B9 (folic acid), B12
vitamini (kobalaminler, özellikle de siyanokobalamin).

B1 vitamini (tiyamin ve tiyamin pirofosfat (TPP)): Tiyamin enerji

üretimi, karbohidrat ve alkol metabolizmaları ile sinir
fonksiyonunda görev yapar. TPP B1 vitaminin koenzim formu olup
diğer vitaminlerle birlikte glukozun enerjiye dönüştürülmesinde
görev alır. Asetilkolin sentezinde esansiyel olduğundan sinir
fonksiyonunda söz sahibidir. Normal büyüme, gelişme, üreme, deri
ve saç sağlığı, kan üretimi ve savunma sisteminde de görevleri
vardır.

B2 vitamini (riboflavin, lactoflavin): Yeşil yapraklı sebzelerde,

süt ve ette bulunan ısıya dayanıklı fakat ışıkla hemen bozulabilen
floresan veren bir vitamindir. Riboflavin flavoproteinlerin
prekürsörüdür: FMN ince barsakların mukoza hücreleri tarafından
üretilir, FAD ise karaciğerde sentez edilir.

Karbohidratlar, yağlar ve proteinlerin metabolize edilip vücutta

kullanılmaları için gereklidir. Enerjinin düzenli olarak elde edilmesi
için çok öenmlidir. Karbohidratlardan ATP eldesinde önemlidir.
Aynı zamanda deri, kas, sinirlerin sağlığı için gereklidir. Eritrosit ve
antikorların üretilmesinde, demir, folik asit, B1, B3 ve B6
vitaminlerinin emilmesi ve aktivasyonunda, adrenal bezlerde
hormonların üretilmesinde, fetusun gelişiminde gerekli olan bir
vitamindir.

B5 vitamini (Pantotenik asit): Bitkilerde ve hayvanlarda bulunan

bir vitamindir. Vücuda alınması da et, sebzeler, bazı hububat,
yumurta ve süt ile olur. Karbohidratların enerji elde edilmek üzere
parçalanmasının yanında eritrositlerin sentezlenmesinde, cinsiyet ve
stres hormonlarının böbreküstü bezinde üretilmesinde de
fonksiyonu vardır. Bir yağ olan kolseterolün sentezinde de
gereklidir.

B6 vitamini (Pridoksal fosfat, PLP): Akrodinya factor veya

 antidermatit factor olarak da adlandırılan bu vitamin yaygın olarak
pridoksin formunda sebzelerde bulunur. Pridoksal ve pridoksamin
formu ise yaygın olarak hayvanlarda bulunur. Pridoksal fosfat,
aminoasitlerden amino grubunun transferinde fonksiyon görür.

B7 vitamini (Biyotin): İmidazol sulfur içeren bir bileşiktir.

Barsaklarda bulunan bakterilerin sentezlemesi ile günlük ihtiyacın
büyük bir kısmı karşılanır.

B12 vitamini: 4 adet pirol halkasından oluşan bir vitamindir.

Kompleks bir yapısı vardır. Yapının içine bir adet kobal iyonu
vardır. En önemli şekli adenozilkobalamindir. Az miktarda da
metilkobalamin formu bulunur.

C Vitamini: Kollajen sentezinde ve ayrıca nörotransmitterlerden

norepinefrinin sentezinde gereklidir. Karnitin sentezinde de
gereklidir. Az miktarı bile; proteinler, lipidler, karbohidratlar,
nükleik asitler gibi yapıların serbest radikallerin okside edici ve
yıkıcı etkilerinden korunmasında etkili olur.
Kaynaklar 1. Tim Bugg, Introduction to enzyme and coenzyme
chemistry, 2nd ed.,2004.
2. Eli Minkoff, Biology, 2nd ed. 2008, Barran’s educational
series, New York.
3. Robert H. Cristenson et al. Appleton and Lange’s outline
review clinical chemistry, 2001, McGraw Hill,
4. Strayer Lubert, Biochemistry, 5th ed. 2002.