SOSLIT REVIEWER MAN NGAYA literatura”, ang panitikan ay
nagpapahayag ng mga damdamin ng
KAHULUGAN NG PANITIKAN tao hinggil sa mga bagay – bagay sa • Ang panitikan ay buhay, buhay-buhay daigdid. Sa pamumuhay, sa lipunan at ng tao. Inilalarawan nito ang mga ugali, pamahalaan at sa kaugnayan ng asal, gawi at paraan ng pamumuhay ng kaluluwa sa bathalang lumikha. mga tao sa kanilang kapanahunan. Kung PANITIKAN (TERESITA P. CAPILI-SAYO (1987) ano ang saloobin, naiisip at nadarama • Ang panitikan ay lakas na nag-uugnay sa at mga nagaganap sa kanilang damdamin ng mga tao upang makita kapanahunan ay naipapahayag ng mga ang katwiran at katarungan, dahil dito’y makata at manunulat ng panitikan. masasabing lumilinang ang panitikan sa Dahil dito, kaya nga’t masasabing ang nasyonalismo ng mga mamamayan. panitikan ay ang ekspresyon ng tao. PANITIKAN ( G.K.R. PINEDA AT T.C. ONGOCO PANITIKAN (PONCIANO B.P. PINEDA) (1972) • Ayon kay ponciano B.P. Pineda, ang • “Ang panitikan ay kapatid na babae ng panitikan ay katipunan ng magaganda, kasaysayan. Ang panitikan, tulad ng mararangal, masisining at kasaysayan, ay nagtataglay ng mga ulat madamdaming kaisipang nagpapahayag ukol sa mga naganap sa isang lahi at ng mga karanasan at lunggati ng isang mga naisip na dakila at marangal ng lahi. lahing ito.” • Maliwanag na di isinasali ni pineda sa • Nagkakaiba lamang sa pamaraan ng katipunan ng panitikan ang mga pagpapahayag ang dalawa. nasusulat na kulang sa ganda, sining at • Samantalang ang kasaysayan ay tuluyan damdamin. at naglalarawan ng hibad na • Hindi rin maituturing na panitikan ang katotohanan, ang panitikan ay mga sulating nagpaparumi ng isipan at nagagayakan ng magagarang damit ng damdamin. pagpapahayag at nakukulayan ng PANITIKAN (MARIA RAMOS) malikhaing guniguni ng may –akda. • Ayon naman kay Maria Ramos, ang PANITIKAN (LYDIA FER GONZALES, et. al (1982) panitikan ay lakas na nagpapakilos sa • “Ang panitikan ay nagpapahayag na alinmang uri ng lipunan. kinapapalooban ng katotohanan at • Masasabi ngang lakas na nagpapakilos pagpapahayag sa paraang sa tao ang panitikan. nagpaparanas sa bumabasa ng kaisipan • Kung lilingunin natin ang ating at damdamin ng manunulat, at sa kasaysayan, di ba’t matapos mabasa ng paraang abot – kaya ng mangangatha o mga pilipino ang dalawang nobela ni manunulat. rizal – ang noli me tangere at el • Sa panitikan nakakatalimitan ng isipan felibusterismo – ay nagsikilos sila upang ng mambabasa ang isipan ng manunulat makamtan ang kalayaang kanilang ng iba’t ibang panahon ng iba’t ibang minimithi? bansa.” • Nahikayat and bawat pilipinong may PANITIKAN ( JOSE A. AROGANTE (1983) pag-ibig sa kanilang bayan na mag-isip, • Ang panitikan ay talaan ng buhay. kumilos at nagtanggol na nang lumaon Talaan ito ng buhay sapagkat dito ay humantong … sa pagtatagumpay! nailalahad ng tao ang kanyang kaisipan PANITIKAN (SIMPLICIO BISA (1987) at damdamin: sapagkat dito niya • Ang panitikan ay salamin ng lahi. nailalarawan nang tapat, tunay at totoo • Nasisinag sa panitikan ang mga ang kanyang mga kaugalian, saloobin at karanasan ng isang bansa ang mga paniniwala; kaugalian, mga paniniwala, mga • Sapagkat dito niya naisalalaysay ang tradisyon, pangarap at lunggatiin ng bawat takbo ng mga pangyayari na isang lahi. nagaganap sa kanyang panahon ng pag- PANITIKAN ( W.J. LONG) unlad, mula nang siya’y binhiin, • “Ang panitikan ay ang nasusulat na tala sumilang, magmusmos, mamulat, ng pinakamabuting kaisipan at magkaisip, matuto, gumulang at damdamin ng tao.” hanggang mamatay; PANITIKAN ( HON. AZARIAS) • Ayon naman kay Hon. Azariaz sa KAHALAGAHAN NG PAG-AARAL NG PANITIKAN kanyang aklat na “pilosopiya” ng • Isa sa magandang katangiang angkin ng iba’t ibang panig ng kapuluan gayundin pagkatao ng isang Pilipino ay ang sa iba pang lahi sa daigdig. pagpapahalaga. Marunong siyang • Mangyari pa, kung alam ng isang tao magpahalaga sa mga bagay-bagay sa ang kultura at kaugalian, gayon din ang kanyang kapaligiran, sa kanyang pamamaraan ng pamumuhay ng isa’t pamilya, sa kanyang mga kaibigan at isa, nadarama nating tayo’y kautangan ng loob, sa kanyang Gawain napapalapit din sa bawat isa. Dahil sa at sa Gawain ng kanyang kapwa. pagkakabatiran bunga ng pagbabasa • Kabilang sa pinapahalagahan ng isang ng mga akdang pampanitikan, tao’y ang kanyang pagkatao, ang magkaiba man ang alhi, wika, lunggati kanyang dangal na kanyang itinuturing at pangarap, iisa ang damdamin… ang na yamang ihaharap o isusulit sa damdamin ng paglalapit …ang Dakilang Lumikha pagdating sa dulo ng damdamin ng pagkakapatiran. kanyang paglalakbay sa mundong ito. • Bagamat nararapat na pahalagahan ng URI NG PANITIKAN tao ang maraming bagay, di 1. PASALINDILA maitatangging ang bawat isa sa kanila • May sariling panitikan ang ay may natatanging pagpapahalaga sa bawat lahi na siyang mga bagay na higit na nalalapit sa puso kasisinagan ng kanyang niya. Halimbawa, malapit sa isang ina kultura, kaugalian, ang kanyang anak na eskultor kung kabihasnan at tradisyon. kaya’t malapit din sa puso niya ang Ang Pilipinas ay may sarili inukit nitong obra maestra, dahilan, nang panitikan bago pa kaya’t pinakaiingatan niya ito. man dumating ang mga • Hinding-hindi mapahalagahan ng isang Kastla. Dala ng mga ninuno tao ang alinmang banyaga sa kanya. na ninirahan sa ating bansa Kung gayon, upang mapahalagahan ang ang mga bugtong, isang tao, bagay, o anupaman, dapat na pamahiin, mga makilala ang mga ito o dili kaya’y salawikainng bayan at mga magkaroon ng lubos na kaalaman ukol kuwentong bayan tulad ng dito. mga alamat, mito at iba pa. • Sa tanging hakbang na ganito rin, • Ang mga uring ito ng mapasisimulan ng isang mambabasa panitikan ay nagpasalin- ang pagkilala o pagpapahalaga ng isang salin sa bibig ng mga mambabasa ang pagkilala o mamamayan sapagkat pagpapahalaga sa mga akdang noong mga panahong iyon pampanitikan. ay di pa natutuklasan ang • Mahalagang alam at ramdam natin ang pag-imprenta. sariling panitikan, ang ating sariling • Ang uri ng panitikang kalinangan. Bukod dito, makatutulong nagpasalin-salin mula sa nang Malaki kung kikilalanin ang mga mga kwentuhan, awitan at manunulat at kanilang mga isinulat tulaang pasalita ay upang mapalalim pa ang tinatawag na panitikang pagpapahalaga at pagbabandila sa pasalindila. mga ito. 2. PASALINSULAT • Mababatid mula sa mga panunuri ang • May ilang mga pananaliksik magagandang kultura, kaugalian at ang nagsasabing natukoy tradisyon ng ating lahi na siya nating ang panitikan ng bansa ikinatatangi sa iba. Ipinakikita sa mga mula sa mga larawang panunuri ang katangi-tangi sa ating iginuhit sa mga kweba, panitikan, gayundin naman ang mga gayundin sa mga talang kapintasan nito upang lalo pang nakasulat sa dahon at mapabuti at mapaunlad ang sining na sanga ng kahoy. Ito ang ito. kauna-unahang anyo ng • Bukod pa sa mga nabanggit , magiging panitikang pasulat. daan ang pag-aaral ng panitikan upang • Higit na nagiging matatag at mapalawig pang lalo ang pakikipag- tiyak ang mga pangyayari at ugnayan natin sa ating mga kapatid sa karanasan sa isang akdang nakasulat. Mula nang anekdota, sanaysay, salaysay matutuhan ng mga atbp. katutubo ang pagsulat sa tulong ng Alibata na dala ng NOBELA mga Malay lalo pang • Ang uri ng prosa ng mga kawil napatatag at napaunlad ang ng mga pangyayari. panitikang pasulat. • Nahahati ito sa mga kabanata, • Bunga nito, ang mga dating sumasakop sa mahabang inaawit, ikinukwento at panahon ang daloy kuwento at tinutula ay naisititik. maraming tauhang • Sa ngayon, ang mga gumaganap. kaisipan, saloobin, mga • Pangunahing layunin nito ang pangarap, mithiin at maghain ng mga katotohanan hangarin sa buhay ay may basihan o kaya’y kathang- naisatitik at naisaimprenta isip na maaaring maganap sa na rin. Tinatawag na katotohanan. panitikang pasulat o • Bagamat ang manlibang at pasalinsulat ang uri ng mag-iiwan ng aral sa sinumang ganitong panitikan. babasa ay natatamo sa 3. PASALINTRONIKO pagbabasa ng nobela, mas • Dahil sa pagsilang ng mapanuring pagbasa, panahong elektroniko na mahabang panahon at higit na pawing lahat ng bagay ay pagtitimpi at layuning matapos pinadadali sa pamamagitan ang akda ay kailangan upang ng elektroniko gaya ng lalong mapahalagahan ang kompyuter, maging ang babasahin. paglaganap ng panitikan ay URI NG NOBELA nakisakay sa mga kableng • Nobela ng tauhan tagapangalat nito. Sa isang • Nobela ng pangyayari pindot sa buton ay • Nobela ng romansa maaaring makarating sa • Nobela ng kasaysayan bansang nais tunguhin sa • Nobela ng pagbabago pamamagitan ng pagseserf • Nobela ng layunin sa mga websayt na nakakonekta sa internet MAIKLING KWENTO saan mang sulok ng daigdig: • Ang layunin nito ay o kaya’y mangyayaring magsalaysay ng mahahalagang makipagkwentuhan sa mga pangyayaring tungkol sa banyaga sa pamamagitan pangunahing tauhan. naman ng pakikipagtsat at e • Mas kakaunti ang tauhan ng –mail. akda at maikling panahon ang • Sa pagsilang ng ganitong uri sinasakop kung ikukumpara sa ng daluyan ng nobela. Nababasa sa isang komunikasyon, upuan lamang at nag-iiwan ng maidaragdag natin ang isang kakintalan ang maikling isang bagong uri ng kuwento. Tulad ng nobela, panitikan, ang uring layunin nito ang magbigay pasalintroniko. libang at sigla sa mambabasa. URI NG MAIKLING KWENTO IBA’T IBANG ANYO NG PANITIKAN • Kuwento ng katutubong 1. TULUYAN O PROSA kulay • Ito ang uri ng panitikang • Kuwento ng madulang nasusulat nang pangungusap. pangyayari • Wala itong sukat at wala ring • Kuwento ng tugma. pakikipagsapalaran • Ang mga halimbawa nito ay ang • Kuwento ng kababalaghan maikling kwento, nobela, • Kuwento ng tauhan • Kuwento ng sikolohiko • Kuwento ng katatawanan • Uri ng dula: komedya, • Kuwento ng katatakutan trahedya, melodrama, saynete, • Kuwento ng salaysay parsa • Kuwento ng talino 2. PATULA KUWENTONG BAYAN • Nasusulat nang pasaknong. Sa • Mga akdang nagpasalin-salin sa tradisyunal na tuntunin ay bibig ng mga mamamayan. Ang dapat itong magtaglay ng sukat, mga uri nito ay ang sumusunod: tugma at talinghaga gaya ng Alamat, Mito, Pabula pananaw ni LOPE K. SANTOS. • Samantala , sa pananaw ng ANEKDOTA repormistang tulad ni • Isang mahalagang ALEJANDRO G. ABADILLA pangyayari/karanasan sa buhay (AGA) ang pagtatakda ng tula ng isang kilalang tao. ay maaaring walang sukat at wala ring tugma gayong PARABULA pinanatili ang pagtataglay ng • Mga talinghaga nula sa banal na talinghaga. kasulatan, mismomg sa bibig ni • Kung ang pagtatakda ng sukat hesus nagmula. at tugma ay isang pagpapakita ng talino at angking galing ng TALAMBUHAY isang manunulat pampanitikan • Kasaysayan/mga pangyayari sa ayon sa mga tradisyunal na buhay ng isang tao. manunula, ang gayon naman ay • 2 URI: 1. Pansarili 2. tinutulan ng mga repormistang Talambuhay ng ibang tao manunulat na nagpakita ng mga tulang may malayang sukat at BALITA tugma, ngunit nagpapanatili ng • Mga pangyayaring kaisipang di hantad at ganda ng kasalukuyang nagaganap sa akdang obra. loob at labas ng bansa. 4 NA URI: 1. Tulang Liriko SANAYSAY • Ito ang uri ng tulang • Paglalahad ng kuru-kuro o nagpapahayag ng pag- opinyon ng sumulat hinggil sa ibig, paghanga, isang paksa. panimdim at poot o • 2 URI: 1. Pormal 2. Impormal kalungkutan. Karaniwan itong may sukat at PANGULONGTUDLING/EDITORYAL tugma, samantalang • Opinyon ng patnugot ng isang may ilang uri na inaawit babasahin hinggil sa isang o nilalapatan ng himig. pinakamainit na isyu ng mga Nahahati rin sa sa iba balita. pang uri ang tulang liriko DULA URI NG TULANG LIRIKO • Ang layunin ay itanghal sa A.1 Kantahin pamamagitan ng galaw, kilos • Ito’y tulang may sukat at mga pananalita na ninanais at tugma at ang layunin ipaabot ng awtor. ay para awitin. • *May dulang nasulat nang • Halimbawa: papangusap, samantalang paruparong bukid, mayroon din naming nasulat bahay – kubo, lero – nang patula. Magkagayunman, leron sinta kung ang dula ay itatanghal, A.2 Soneto maituturing itong panitikan na • Ito’y isang uri ng nasa anyong patanghal. tula na may 14 na taludtod A.3 Elehiya • Isang uri ng tula na nagpapahayag ng 3. PATANGHAL panimdim sa isang • Ito ang uri ng panitikang minamahal na isinadula sa entablado, sa namatay. bahay, sa bakuran, sa paaralan A.4 Oda o kahit saan. • Ay isang tulang • Hindi masasabing patanghal paghanga o papuri ang isang uri ng oanitikan sa isang bagay. hangga’t hindi naitatanghal sa • Halimbawa: Ode to tanghalan. Simple man ang the Nightingale dula, tula, kuwento at iba pang A.5 Dalit anyo ng panitikan kung ito ay ihinantad sa entablado o 2. Tulang Pasalaysay ipalabas sa mga lansangan tulad • Tulang nagsasalaysay ng senakulo, maituturing na ito ng buhay sa paraang ay panitikang patanghal. Ang patula. May sukat at dula ang karaniwang anyo ng tugma ang mga panitikang natutunghayan natin ganitong tula. sa entablado. • Halimbawa: Florante At Laura Ni Francisco KALAGAYAN AT KATANGIAN NG PANITIKAN Balagtas NG BAWAT PANAHON • Kung tatalakayin ang kalagayan at 3. Tulang Padula katangian ng panitikan, hindi • Ang uri ng tula na maihihiwalay rito ang mga isinasadula o kaya ay pangyayaring naganap at nagaganap sa itinatanghal sa dulaan isang bansa. Anumang panulat na na ang mga tauhang nilalaman ng panitikan ay umaayon sa gumaganap ay nag- takbo ng mga pangyayaring dinaranas uusap nang patula. sa isang partikular na panahon. • Isa sa mga halimbawa nito ay ang “La India Y Imperyo ng Madjapahit (Panahon ng ating El Negrito Amante”. ninuno) • Mauuri ang mga tulang • Ang panitikang Pilipino ay sumasakop sa ito sa tatlo: panahon ng ating mga ninuno, c.1 awit hanggang sa panahon natin ngayon. c.2 korido • Nagsimula ang ating panitikan bago pa c.3 epiko masakop ng Imperyo ng Madjapahit ang Pilipinas. Ang mga kalapit na bansa 4. Tulang Patnigan ng Pilipinas na gaya ng Indonesia, • Ito ang mga uri ng Malaysia, India, Arabia at Cambodia ay tulang naglalaman ng nakapag-ambag ng kani-kanilang pangangatwirang panitikan sa Pilipinas gaya ng epiko, mahusay na alamat, kuwentong bayan, awiting- pagpapatnig-patnig. bayan at iba’t ibang uri ng dula.(Ramos, Ang ating mga ninuno Maria S. 1984). ay magagaling sa patnigang patula kung Panahon ng Kastila kaya nga’t pati • Sa Panahon ng Kastila, pinalaganap pagpapalitan ng kuro, ang Panitikang Europeo na damdamin at katwiran nakapaloob sa mga awit, korido, ay sa paraang patula rin comedia, senakulo, pasyon at ipinapahayag. zarzuela. • May tatlong uri ang • Sa panahong ito, ang unang naging tulang patnigan: mga manunulat ay ang mga pari na d.1 karagatan sumulat ng mga nobena, buhay ng d.2 duplo mga santo, maikling kwento at d.3 balagtasan nobela. • Sa panahon ding ito napabantog ipinalalabas/itinatanghal sa mga teatro sina Jose dela Cruz, na kilala sa sa ka-Maynilaan at sa mga bayan – tawag na Huseng Sisiw at ang mag- bayan. aaral niyang si Francisco Balagtas sa kanilang mga awit at korido. Kasalukuyang Panahon • Kapansin-pansing ang • Sa panahong kasalukuyan, masasabing pagbabagong-anyo ng panitikan ay Malaki na ang iniunlad ng ating kasabayan din ng pananakop ng panitikan. Bagamat may bahid pa rin ng ibang lahi sa ating bansa. Ang mga romantisismo, nakapamamayani na dating awiting-bayan, bugtong at ang realismo sa maraming akda ng mga mga alamat ay napalitan ng manunulat. maikling, tula, awit at korido, • Inilantad nina Rogelio Sicat, Rogelio nobela at pasyon, senakulo at Ordonez, Efren Abueg, Virgilio Almario, zarzuela. Kalabisan na sabihin pang Ruth Mabanglo, Ave Perez Jacob, ang mga akda sa panahong itoy Domingo Landicho, Clemente Bautista pawang makarelihiyon. at ng iba pang manunulat ang realism ng buhay. Panahon ng Amerikano • Inilalarawan sa kanilang mga akda ang • Sa panahon naman ng mga Amerikano mga totoong pangyayaring nagaganap namayani ang mga akdang romansa. sa ating lipunan maging pangit man ito Nahati ang mga manunulat sa tatlong o maganda. pangkat. • Buong tapang nilang inilantad ang mga • Ang unang pangkat ay kinabibilangan kabulukan ng pulitika, ng lipunan, ng ng mga manunulat sa wikang Kastila na pamahalaan, at maging ang mga sanhi sina Manuel Bernabe, Jesus Balmori, ng paghihirap ng ating mamamayan na Claro M. Recto, Fernando Ma. ang nagiging bunga ay ang pagtaas ng Guerrero, Cecilio Apostol. iba’t ibang krimen,prostitusyon, child • Ang ikalawang pangkat ay ang abuse at “exploitation” sa mga nagsipagsulat ng sa Tagalog. Kayraming kabataan. katawagan ang ikinapit sa kanila – Makata ng Puso, Makata ng Buhay, 1. Anyo at uri ng panitikan sa panahon ng Makata ng Dulaan. Kabilang sina Lope ating mga ninuno. K. Santos, Iῇigo Ed Regalado, Aurelio Sagot: epiko, alamat, kuwentong bayan, Tolentino, Juan Cruz Balmaceda, awiting-bayan at iba’t ibang uri ng dula Valeriano Hernandez Peῇa, Rosalia 2. Mga pagbabagong nagaganap sa Aguinaldo, Juan Laya, Thomas Remigio, panahon ng KASTILA. Roman Cruz de Guzman, Patricio A. Pamumuhay ng mga Pilipino Mariano, Hermogenes Ilagan. Karamihan ay sumusunod sa batas • Ikatlong Pangkat nagsulat ng Ingles, na pinaiiral ng Espanyol lalo na ang palibhasa ay ipinapatupad ng mga pagsunod sa aral ng mga prayle na Amerikano ang paggamit ng Ingles sa paglaon nalaman na karamihan ay paaralan. Nakilala sina Jose Garcia Villa, ginamit ang kanilang kapangyarihan NVM Gonzales, Paz Marquez Benitez, upang tayo ay apihin Oreto Paras, Nick Joaquin, Casiano B. Pananampalataya Calalang, Jose Dayrit, Jose Villa Kristiyanismo Panganiban. C. Panitikan awit, korido, comedia, senakulo, Panahon ng Hapon pasyon at zarzuela. nobena, buhay • Namayani sa panahon ng Hapon ang ng mga santo, maikling kwento at mga dulang Tagalog dahilan sa nobela. nangasara ang mga sinehan dahil sa 3. Mga naging takbo ng panitikan sa pagkahinto ng paggawa ng mga panahon ng Amerikano pelikula. Masasabi ring nakahakbang Nahati sa tatlo ang mga manunulat nang malaki ang Panitikang Tagalog sa 1. Manunulat sa wikang Kastila panahong ito dahil sa pagbabawal ng 2. Manunulat sa wikang Tagalog mga Hapones sa paggagamit ng Ingles. 3. Manunulat sa wikang Ingles • Bumandila ang mga maiikling kwento 4. Panitikang namayani sa panahon ng gayundin ang mga dulang Tagalog na Hapon • dulang Tagalog dahilan sa Unidos – nagbukas ng kaisipan nangasara ang mga sinehan ng mga Amerikano sa kaapihan dahil sa pagkahinto ng paggawa ng Mga lahing itim at ng mga pelikula pinagsimulan ng pandaigdig na • Masasabi ring nakahakbang paglaganap ng demokrasya nang malaki ang Panitikang 6. DIVINA COMEDIA NI DANTE ALIGHIERY Tagalog sa panahong ito dahil (VULGAR ITALIAN) sa pagbabawal ng mga Hapones • Divina Comedian ni Dante ng sa paggagamit ng Ingles. Italya – nagpapahayag ng 5. Mga pagbabagong bihis ng panitikan sa pananampalataya, moralidad at panahong kasalukuyan pag-uugali ng mga Italyano sa • nakapamamayani na ang kapanahunang yaon realism sa maraming akda ng 7. EL CID COMPEADOR (ESPANYOL) mga manunulat • El Cid Compeador – • Inilalarawan sa kanilang mga tumatalakay sa kasaysayan ng akda ang mga totoong Espanya at naglalarawan ng pangyayaring nagaganap sa katangiang panlahi ng mga ating lipunan maging pangit Kastila man ito o maganda. 8. ISANLIBO AT ISANG GABI (ARABIC AT • Buong tapang nilang inilantad PERSYANO) ang mga kabulukan ng pulitika, • Isang Libo’t Isang Gabi – ng lipunan, ng pamahalaan, at naglalarawan ng pamumuhay maging ang mga sanhi ng ng mga tao sa Arabya at Persya paghihirap ng ating 9. AKLAT NG MGA ARAW NI CONFUCIUS mamamayan na ang nagiging (CHINA) bunga ay ang pagtaas ng iba’t • Aklat ng mga Araw ni Confucius ibang krimen,prostitusyon, child – naging batayan ng abuse at “exploitation” sa mga pananampalataya at kabataan. kalinangang Instik 10. AKLAT NG MGA PATAY SA EHIPTO MGA AKDANG NAKAIMPLUWENSIYA SA • Aklat ng mga Patay – PANITIKAN NG PILIPINAS AT NG DAIGDIG tumatalakay sa mitolohiya at 1. BIBLIYA AT KORAN teolohiya ng mga mamamayan • Bibliya o Banal na Kasalutan – ng Ehipto naging batayan ng 11. AWIT NI ROLANDO (PRANCES) pananampalataya ng mga • Awit ni Rolando – nagsasalaysay Kristiyano ng panahoong ginto ng • Qu’ran na nagmula sa Arabya - Kristiyanismo sa Pransya, banal na aklat ng mga Muslim napapaloob dito ang Ronces 2. ILIAD AT ODYSSEY (HOMER) Valles Doce Pares ng Pransya • Iliad at Odyssey ni Homer ng Gresya – kinatutuhan ng mga alamat at mitolohiya 3. MAHABHARATA NG INDIA ( SANSKRIT) • Mahabharata – ipinalalagay na pinakamahabang epiko sa buong mundo na tumatalakay sa pananampalataya sa India 4. CANTERBURY TALES NI CHAUCER (OLD ENGLISH) • Canterbury Tales ni Chaucer – naglalarawan ng mga kaugalian at pananampalataya ng mga Ingles 5. UNCLE TOM’S CABIN IN HARRIET BEECHER STOWE (MODERN ENGLISH) • Uncle Tom’s Cabin ni Harriet Beecher Stowe ng Estados