თავის ტვინის ნერვები

კავკასიის საერთაშორისო
უნივერსიტეტი
 სახის ნერვი -VII წყვილი
N. FACIALIS (შერეული ნერვი)
• აინერვირებს
 მიმიკურ მუსკულატურას,
 ყურის ნიჟარის კუნთებს,
 საცრემლე და სანერწყვე
ჯირკვლებს,
 კისრის კანქვეშა კუნთს
(PLATIAMAS),
 ენის, სასის, ცხვირის
ღრუსა
და ხახის ზედა ნაწილის
ლორწოვან გარსს.
სახის ნერვი
იყოფა 2 ტოტად: ზედა და ქვედა
ზედა ტოტი აინერვირებს
 თვალის ნაპრალის ირგვლივ
მდებარე კუნთებს და მის ბირთვს
 აქვს ორმხრივი ინერვაცია ტვინის
ქერქთან, (წინა ცენტრალური
ხვეულის ქვედა მესამედი) ,
ქვედა ტოტი აინერვირებს
 პირის ნაპრალის ირგვლივ მდებარე
კუნთებს და მის ბირთვს
 აქვს ცალმხრივი კონტრაინერვაცია
(იმპულსებს იღებს მოპირდაპირე
ჰემისფეროდან)
 VII წყვილი ნერვი-სახის ნერვი (N.
FACIALIS (შერეული ნერვი)

სახის ნერვის
• ბირთვი მდებარეობს ვაროლის ხიდის
სახურავში, მოგრძო ტვინის
საზღვართან ახლოს,

ბირთვის
• უკანა ნაწილიდან იწყება ზედა ტოტის
აქსონები
• წინა ნაწილიდან იწყება ქვედა ტოტის
აქსონები
• სახის ნერვის ბირთვის
ორივე ნაწილის აქსონები
ერთიანდებიან ერთ ფესვში,
რომელიც გარს შემოუვლის
რომბისებრი ფოსოს ძირზე
მდებარე განმზიდველი
ნერვის ბირთვს, შემდეგ
გაივლის ვაროლოს ხიდს
მთელ სიგრძეზე და გამოდის
ტვინის ფუძეზე, მოგრძო
ტვინსა და ნათხემს შორის
კუთხეში.
• შედის პირამიდული ძვლის
შიგნითა სასმენ ხვრელში,
აგრძელებს გზას ფალოპის
არხში, სადაც ქმნის
დამუხლულ კვანძს.
• ტოვებს ქალას
დვრილისებრი ხვრელით,
გამოდის ქალას ფუძეზე,
შედის ყბაყურა ჯირკვალში,
იტოტება და ქმნის ,, ბატის
ფეხს,, რის შემდეგაც 2
ტოტად იყოფა.
• ფალოპის არხში სახის ნერვს
გამოეყოფა შემდეგი
ტოტები:
• დიდი კლდოვანი ზერელე
ნერვი,N.PETROZUS
SUPERFICIALIS MAJOR,
რომელიც აინერვირებს
საცრემლე ჯირკვალს.
• სახის ნერვის მცირე
ტოტებით უკავშირდება
დაფის წნულს და ცდომილი
ნერვის ყურის ტოტს;
• უზანგის ნერვი,
N.STAPEDIUS_აინერვირებს
უზანგის, ადუნებს დაფის
აპკს.
.
• დაფის სიმი_CHORDA
TYMPANI, განაგებს ენის წინა
2/3 დის გემოვნებას და
ყბისქვეშა და ენიქვეშა
ჯირკვლების სეკრეციას.
• სადგის_დვრილისებრი
ხვრელიდან გამოსვლის
შემდეგ იძლევა შემდეგ
ტოტებს: ყურის უკანა
ნერვი_ნ.AURIKULARIS
POSTERIOR, აინერვირებს
კეფის კუნთებსა და ყურის
უკანა კუნთებს.
• ორმუცელა
ნერვი_აინერვირებს
ორმუცელა კუნთის უკანა
მუცელს.
• სახის ნერვის მგრძნობიარე
ნაწილი იწყება ფალოპის
არხში მდებარე
დამუხლული კვანძიდან
ვრისბერგის შუამდებარე
ნერვის სახელწოდებით.
• სახის ნერვის საშუალებით
ხორციელდება
კონიუნქტივის, რქოვანას,
ქუთუთოს ხამხამის, წოვისა
და ცემინების
რეფლექსები;
სახის ნერვის დაზიანება

• სახის ნერვის ცენტრალური პარეზის დროს სახის

ზედა მუსკულატურა (m, FRONTALIS, M.ORBICULARIS
OCULI) არ ზიანდება , მხოლოდ ქვედა (ორალური)
მუსკულატურა ზიანდება;
• ხამხამის ტესტი (პარეზის მხარეს ხამხამი
შენელებულია)
• ქუთუთოების ვიბრაციის ტესტი ;
• წამწამების სიმპტომი;
• გემოვნება ენის წინა 2/3-ში; აგევზია; ჰიპოგევზია;
ჰიპერგევზია; პარაგევზია;
სახის ნერვის დაზიანება
 VIII წყვილი - სმენის ნერვი
N.ACUSTIKUS(N.COCHLEARIS, N. VESTIBULARIS)
• ზიანდება ინტოქსიკაციებისას, ტრავმისას;
• დაზიანების სიმპტომებია:ყურებში შუილი; სმენის დაქვეითება;
• PARS COCHLEARIS იწყება ლაბირინთის სპირალურ კვანძში, მისი
დენდრიტებია სმენის რეცეპტორები; აქსონები კი ჯერ სახის
ნერვის მიმდებარედ მიემართებიან, გამოდის საფეთქლის ძვლის
პირამიდიდან, შედის ტვინის ღეროში და აქ ვესტიბულურ
ბირთვებში მთავრდებიან;

• ვესტიბულური ნაწილის დაზიანებისას არის ვერტიგო

(სისტემური, არასისტემური).
• ნისტაგმი. (ჰოპიზონტალური, როტატორული, ვერტიკალური)
• ჰიპაკუზია;
• ჰიპერკუზია;
VIII წყვილი - სმენის ნერვი
VIII წყვილი - სმენის ნერვი - შვანომა
VIII წყვილი - სმენის ნერვი - შვანომა
მე-9 წყვილი:
ენა-ხახის ნერვი_n.gloossopharyngeus (შერეული ნერვი)

• აფერენტული ნაწილი იწყება

ენის ზურგის უკანა მესამედის
ლორწოვანის უჯრედების
მორჩებით და მთავრდება
მოგრძო ტვინში მდებარე
განკერძოებული ტრაქტის
ბირთვში(nucleus tractus
solitarii);
• აქ მთავრდება აგრეთვე დაფის
ღრუდან, ხახიდან და სასის
ნუშურების ლორწოვანიდან
წამოსული აფერენტული
ბოჭკოებიც.
მე-9 წყვილი: ენა-ხახის ნერვი_n.gloossopharyngeus
• ვეგეტატიური ნაწილი იწყება
ქვედა სანერწყვე კვანძიდან (nucl.
salivatorius inferior ) და შედის
ყბაყურა ჯირკვალში;
• ეფერენტული ნაწილი იწყება
მოგრძო ტვინის ორმაგი
ბირთვიდან (nucl. ambiguus),
რომელიც საერთოა მე-9 და მე-10
წყვ. ნერვისთვის და ჩამოდის
სადგის_ხახის და ხახის მომჭერ
კუნთებში;
• ენა-ხახის ნერვი მოგრძო ტვინს
ტოვებს 4-5 ფესვით, რომლებიც
გამოსვლისთანავე ერთიანდებიან
და ქმნიან ერთიან ღეროს,
მე-9 წყვილი:
ენა-ხახის ნერვი_n.gloossopharyngeus (შერეული ნერვი)

საუღლე ხვრელში ნერვი

მსხვილდება და ქმნის
ზედა კვანძს (ganglion
superior), ხოლო
ხვრელიდან გამოსვლის
შემდეგ ქვედა კვანძს,
(ganglion inferior).
საუღლე ხვრელიდან
გამოსვლის შემდეგ
გაივლის სადგის-ენის
და სადგის-ხახის
კუნთებს და შეიჭრება
მე-9 წყვილი:
ენა-ხახის ნერვი_n.gloossopharyngeus (შერეული ნერვი)

• დაფის ნერვი - N tympanicus,

რომელიც ქმნის დაფის
წნულს და მისი საბოლოო
ტოტია მცირე კლდოვანი
ნერვი (N. petrozus minor),
რომელიც შედის ყბაყურა
ჯირკვალში;
საძილე სინუსის ტოტი R. sinus carotika,
აინერვირებს საძილე გაორკაპებაში მდებარე
საძილე გორგალს და საძილე წიაღს;

ხახის ტოტები RR - pharingey, მიემართებიან

ხახის გვერდით კედლებში და ცდომილ
ნერვთან ერთად ქმნიან - Pharyngeal Plexus

ნუშის ტოტები rr.tonsillares, აინერვირებს

სასის რკალებს და სასის ნუშურა ჯირკვლებს.

შემაერთებელი ტოტი_r. coommunicans

ენის ტოტები rr, linguales, შეიცავს გემოვნების
ბოჭკოებს და მგრძნობიარე ბოჭკოებს ენაში;
ენა – ხახის ნერვის ნევრალგია
იშვიათი კლინიკური სინდრომია, ხანმოკლე, ინტენსიური
ტკივილის შეტევებით პირის ღრუს სიღრმეში, ენის
ძირში, ნუშურების მიდამოში, რომელიც:
პროვოცირდება ყლაპვის, ხველის, ღეჭვის, ლაპარაკის ან
დამთქნარების დროს.
გრძელდება რამდენიმე წამიდან რამდენიმე წუთამდე და
შესაძლოა თან ახლდეს ბრადიკარდია, არტერიული
წნევის დაცემა, ზოგჯერ გულის წასვლაც.
ეტიოლოგია: ხშირ შემთხვევებში გაურკვეველია; შესაძლოა
იყოს სიმსივნის ზეწოლა ნერვზე, ტონზილიტი და
პერიტონზილური აბსცესი, ენა-ხახის ნერვის ნევრინომა.
მკურნალობა: ანტიკონვულსანტებით; უეფექტობის
შემთხვევაში - ოპერაციული ჩარევა.
 მე-10 - ცდომილი ნერვი_n. Vagus
• მგრძნობიარე ბოჭკოები მთავრდება განკერძოებული ტრაქტის
ბირთვში
• მამოძრავებელი ბოჭკოების კი იწყებიან ორმაგი ბირთვიდან;
• ეს ორივე ბირთვი მე-10 ს აქვს საერთო ენა ხახის მე-9 ნერვთან;
• ცდომილ ნერვს აქვს მნიშვნელოვანი ვეგეტატიური საკუთარი
ბირთვი ე.წ. ცდომილი ნერვის დორსალური ბირთვი
• ცდომილი ნერვის ყველა ბირთვი მოთავსებულია მოგრძო
ტვინში, რომბისებრი ფოსოს ქვედა სამკუთხედში;
• ცდომილი ნერვი კრანიალური ნერვებიდან ყველაზე გრძელია,
მისი საბოლოო ტოტები შედის გულმკერდისა და მუცლის
ყველა ორგანოსთან. (გულის, სისხლძარღვების, ბრონქების,
საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის ორგანოები, ჯირკვლები და
ა. შ.)
 მე-10 - ცდომილი ნერვი_n. Vagus (შერეული
ნერვია)
• მოგრძო ტვინიდან ცდომილი ნერვი გამოდის რამდენიმე ფესვით, მერე
ერთიანდება და ტოვებს ქალას ღრუს საუღლე ხვრელით.

• საუღლე ხვრელში იქმნება ორი შემსხვილება_ზედა და ქვედა კვანძები;

• ცდომილი ნერვის ჯერ გაივლის კისერზე, შედის გულმკერდის ღრუში,

სადაც მარჯვენა ცდომილი ნერვი მიჰყვება საყლაპავი მილის უკანა
კედელს, მარცხენა კი _წინა კედელს.

• საყლაპავ მილზე ორივე ცდომილი ნერვი (მარჯვენა და მარცხენა)

ერთმანეთთან ამყარებენ კავშირს და ქმნიან საყლაპავის წნულს;

• მუცლის ღრუში ცდომილი ნერვი იტოტება და შინაგანი ორგანოების გარე

და შიდა ვეგეტატიურ კვანძებში ღებულობს მონაწილეობას.
 მე-10 - ცდომილი ნერვი_n. Vagus
• არსებობს ცდომილი ნერვის 4 მონაკვეთი: თავის, კისრის,
გულმკერდის და მუცლის;
• თავის მონაკვეთში , ტვინის ღეროდან გამოსვლის
ადგილას, ზედა კვანძიდან ცდომილ ნერვს გამოეყოფა
მენინგეალური ტოტი-r. Meningeus, რომელიც კეფის
ნაწილის მაგარი გარსისკენ მიდის.
• ყურის ტოტი_r.auricularis_გამოეყოფა ზედა კვანძს და
შედის გარეთა სასმინ მილში;
• კისრის მონაკვეთში rr. Pharingei ხახის კედელზე ქმნის
ხახის წნულს_plexus
• ხორხის ზედა ნერვი;
• გულის ზედა კისრისეული ტოტები;
• ხორხის შებრუნებული ნერვი;
 მე-10 - ცდომილი ნერვი_n. Vagus
• მე-9 და მე-10 ნერვებს იკვლევენ ერთდროულად:
• ხმის ტემბრი , ფონაციის დარღვევები: დისფონია,
აფონია; (ლარინგოსკოპია)
• სასის ფარდები, ნაქი შუა ხაზზე.
• ენის სიმეტრია.
• შპადელით სასის და ხახის რეფლექსების
გამოკვლევა;
• დისფაგია;
• გემოვნება ენის უკანა მესამედში;
• მე-10 წყ. ნერვის დაზიანებისას ტაქიკარდია,
გაღიზიანებისას _ბრადიკარდია; სუნთქვისა და
გულის უკმარისობა;
 მე-11 , დამატებითი ნერვი N. ACCESSORIUS
(მამოძრავებელი ნერვია)
• აქვს ორი ბირთვი, ერთი მდებარეობს მოგრძო ტვინში, მეორე კი ზურგის
ტვინის კისრის სეგმენტებში (C2-C5);

• მოგრძო ტვინის ბირთვიდან გამოდის კრანიალური ფესვები_RADICES

CRANIALES;

• კისრის სეგმენტებიდან კი ზურგის ტვინის ფესვები_RADICES SPINALE;

• ეს ფესვები ერთიანი კონით, კეფის დიდი ხვრელით შედის ქალას რღუში,

მიემართება საუღლე ხვრელისაკენ, სადაც 2 ტოტად იყოფა;

• შიგნითა ტოტი_R.INTERNUS არის მოკლე და შედის ჯერ ცდომილი ნერვის

შემადგენლობაში, შემდეგ კი შებრუნებითი ნერვის შემადგენლობაში და
აღწევს ხორხის კუნთებამდე.
 მე-11, დამატებითი ნერვი (N.
ACCESSORIUS)
• დამატებითი ნერვის გარეთა ტოტი r. EXTERNUS უფრო გრძელია,
შედის მკერდ_ლავიწ_დვრილისებრი კუნთის (M.
STERNOCLEIDOMASTOIDEUS) სისქეში, წვდება ტრაპეციულ
კუნთსაც ( M.TRAPECIUS) და ამ ორ კუნთს აინერვირებს;

• გასინჯვა - მოძრაობების შესრულება:

(მის მიერ ინერვირებული კუნთების ატროფიის გამოსავლენად):
თავის მიტრიალება გვერდით;
მხრების აწევა;
ხელების აწევა ჰორიზონტალურიდან ზევით;
ბეჭების მიახლოება;

• ტონური კისერმრუდობა : თავი მიტრიალებულია დაზიანებულ

მხარეს;

• ამ კუნთების კრუნჩხვისას თავის “კი”-ს ტიპის მოძრაობები.

მე-12 , ენიქვეშა ნერვი N.HIPOGLOSSUS (მამოძრავებელი
ნერვია)

• აინერვირებს ენის კუნთებს;

• ბირთვი მდებარეობს მოგრძო ტვინში. მისი მრავალრიცხოვანი

ფესვები გამოდის ქალას ფუძეზე, მოგრძო ტვინს ტოვებს
პირამიდასა და ოლივას შორის, წინა გვერდით (ლატერალურ)
ღარში;

• ქალას ფუძეზე მიჰყვება ცდომილ ნერვს, თავსდება ყბისქვეშა

სამკუთხედში, სადაც დაფარულია ყბისქვეშა ჯირკვლით;
• ენისქვეშა ნერვი ყბისქვეშა სამკუთხედიდან რკალივით იდრიკება
ზევით და მრავლობითი ტოტებით (RR. LINGUALES) შეიჭრება ენის
კუნთებში.
მე-12 , ენიქვეშა ნერვი N.HIPOGLOSSUS
მე-12 , ენიქვეშა ნერვი N.HIPOGLOSSUS
• ნორმა: ენა წინ წამოწევისას შუა
ხაზზეა.
• ენის ნახევრის ატროფია;
ფიბრილაციები (ბირთვის უჯრედების
დაზიანებისას);
ტრემორი; ენის ტონუსი ქვეითდება, ზედაპირი
ნაოჭდება.
• პათოლოგიისას ენა წინ წამოწევისას
- ენის წვერი გადაიხრება დაზიანებული
კუნთის მხარეს.
• ორმხრივი დაზიანებისასა -გლოსოპლეგია: ენა
უმოძრაოა, გაუგებარი მეტყველება_დიზართრია
ან ანართრია ; კვების დარღვევა ღეჭვის
გაძნელების გამო;
• განასხვავებენ ცენრალურ (ენა გადახრილია
დაზიანების საწინააღმდეგო მხარეს და ამავე
მხარეს ვპარეზია კიდურების ) და პერიფერიულ
დამბლას (ენა გადახრილია დაზიანების მხარეს
და ფიბრილაციებია).