BÜYÜME FİZYOLOJİSİ

 Hipertrofi, hücrelerin büyümesiyken; hiperplazi, bir doku ya da organın büyüklüğünün hücrelerinin

sayısındaki artış sebebiyle artmasıdır.
 Büyüme hücre proliferasyonu, protein sentezinde artış, ağırlık artışı ve boyda uzama, maturasyonla giden
karmaşık bir süreçtir.
 Doğumdan sonra büyüme 2 dönemde hızlanır:

1-Fetal büyüme dönemi; Yaklaşık 2 yaşına kadar devam eder. Doğumdan sonraki büyümenin en hızlı olduğu
dönem ilk 1 yıldır.

2- Puberte dönemi

 Büyümeyi genetik, çevresel ve hormonal faktörler etkiler.

 Büyüme doğrusal büyüme veya vücut kitlesinde artış şeklinde olur. Biz bugün doğrusal büyümeden
bahsedeceğiz.

BÜYÜMEYİ ETKİLEYEN HORMONLAR

 Büyüme hormonu (growth hormon)

 İnsülin
 Cinsiyet hormonları (östrojen, androjen)
 Tiroid hormonları (T3, T4)
 Glikokortikoidler
 Otokrin ve parakrin ajanlar

BÜYÜME HORMONU

 Adenohipofizden salgılanır.
 Growth hormon protein yapısında olduğu için kanda serbest olarak dolaşır.
 Fetal dönemde büyümeye etkisi yok denecek kadar azdır, doğumla etkinliği artar.

Büyüme hormonunun benzerleri de var. Plasenta kaynaklı growth hormon, insan koriyonik somatomammotropin 1
ve 2 (hCS1 ve hCS2) var. Fetal dönemde büyüme hormonunun etkisi yok demiştik. İşte fetal dönemde etkisi olan
hormonlar bunlar fakat büyüme hormonunun tabiki tıpatıp aynısı değil.

BÜYÜME HORMONUNUN FİZYOLOJİK İŞLEVLERİ

 Hücre bölünmesini artırarak kemik büyümesini hızlandırır.

 Vücut hücrelerinin çoğunda aminoasit alımı, ribozom sentez ve aktivitesini artırarak protein sentezini artırır.
 Enerji kaynağı olarak yağ kullanımını artırır.
 İnsülin direncine ve hücrelerde glikoz kullanılmasının azalmasına neden olur. Kan şekerini artırır. Yani eğer
çok miktarda k.hidrat alırsan growth hormon sentezi azalacak.
 Etkisini doğrudan ya da IGF dediğimiz somatomedinler ile gösterir.
Büyüme hormonu özellikle karaciğerde somatomedin dediğimiz bu küçük proteinlerin miktarını artırır.
Somatomedinlerin büyüme üzerindeki etkileri insülinin büyüme üzerindeki etkilerine benzer. Ondan adları
aynı zamanda: IGF (insülin benzeri büyüme growth faktör)
 BÜYÜME HORMONU SALGISININ DÜZENLENMESİ

GH SALGISINI UYARANLAR GH SALGISINI BASKILAYANLAR

 Ciddi protein eksikliğinin eşlik ettiği açlık  Artmış kan glikoz düzeyi
 Hipoglisemi: azalmış kan glikoz düzeyi  Artmış kan serbest yağ asidi düzeyi
 Azalmış kan serbest yağ asidi düzeyi  Yaşlanma
 Artmış kan aa düzeyi  Şişmanlık
 Egzersiz  Büyüme hormonu baskılayıcı
 Travma, stres, heyecan hormon (somatostatin=SS=GHIH )
 Testosteron, östrojen  Büyüme hormonu eksojen
 Derin uyku  Somatomedinler (IGF’ler)
 Büyüme hormonu serbestleştirici hormon
(GHRH)
 Yemeklerden önce mideden salgılanan
Ghrelin hormonu

Büyüme Hormonu Salgısının Kontrolünde Hipotalamus, GHRH ve Somatostanin Rolü

Growth hormonun miktarı yaşa bağlı olarak ya da gün içinde değişir. Gün içinde en çok salgılandığı dönem: derin
uyku dönemi.

Büyüme hormonunun salgısı daha çok GHRH tarafından yürütülür. GHRH ön hipofiz bezindeki büyüme hormonu
hücrelerinin (somatotrop hücreler) dış yüzeyindeki özgül hücre zarı reseptörlerine bağlanarak GH salgısını uyarır.

Reseptörler, h. Zarının içindeki adenil siklaz sistemini etkinleştirerek hücre içi cAMP düzeyini artırır. Bu artışın kısa
süreli etkisi, hücre içine kalsiyum taşınmasının artması ve büyüme hormonunun kana salınmasıdır. Sonuçta 191
aminoasitli ve 176 aminoasitli iki tane growth hormon sentezleniyor. Birisi 22kDa diğeri 20kDa büyüklüğünde. Uzun
süreli etkisi, çekirdekte yeni hormon sentezini uyaran genlerin ifadesinin artmasıdır.

Somatostatin ise inhibitör etkisini adenilat siklazı inhibe

ederek gösterir.

(Somatostatin sadece hipotalamustan değil; midenin D

hücrelerinden, duodenumdan, pankreastan da salgılanır.
Buradan salgılananların mide, bağırsak, pankreas ve
karaciğere etkisi var ancak büyüme hormonu üzerine
etkisi olup olmadığı henüz belli değil.)

Böylece hipotalamus tarafından salgılanan bu faktörlerin

hipofiz üzerindeki etkileri arasındaki denge, büyüme
hormonunun salgılama miktarını belirlemektedir.
 Büyüme hormonu salgılanmasındaki üçüncü düzenleyici, ghrelin dediğimiz açlıkta salgılanan bir hormondur.
Ghrelin sentezi ve salgılanmasının başlıca yeri mide olmasına rağmen hipotalamusta da yapılmaktadır ve belirgin bir
büyüme hormonu uyarıcı aktiviteye sahiptir. Büyüme hormonu ghrelin hormonunun etkisiyle kan şekerinin
yükselmesine neden olur.

Büyüme hormonu hipotalamus üzerine etki ederek GHRH salgılanmasını baskılar fakat dolaşımdaki IGF-1 miktarını
artırmakta, daha sonra IGF-1 hipofizden büyüme hormonu salgılanması üzerine doğrudan inhibe edici etki
göstermektedir. IGF-1 somatostatin salgılanmasını da uyarmaktadır.

Growth hormonun bir somatomedinler aracılığıyla etkisi ve doğrudan etkisi var. Doğrudan etkisi daha kısa sürelidir.

GROWTH HORMONUN KISA SÜRELİ ETKİLERİ

Lipolitik: Yağ dokusunda lipolizi hızlandırır.

Diyabetojenik: Kas ve yağ dokuda glikoz kullanımını duraklatırken karaciğerde glikoneogenezi artırır. Kas ve yağ
dokuda glikoz ve yağ metabolizması üzerine insülinin etkisini duraklatır, insülin direncine neden olur. (Demek ki
growth hormon eksikliği insülin benzeri etki gösteriyor.)

GROWTH HORMONUN UZUN DÖNEM ETKİLERİ

Uzun dönemde etkisini IGF(somatomedin)’ler ile gösterir

SS, GHRH ve Ghrelin hormonları büyüme hormonu üzerine etki eder demiştik. Büyüme hormonu da etkisini karaciğer
üzerinde insülin benzeri growth faktör-1 ve 2 (IGF1 ve IGF2)‘nin salgılanmasını artırarak gösterir.

İnsan insüliniyle IGF’lerin yapısal olarak benzerlikleri var. Bazen IGF’ler insülinin yokluğunda insülin gibi etki
edebiliyor.
Dolaşımdaki başlıca somatomedinler: IGF-1 (somatomedin C) ve IGF-2’dir.

IGF-1

 Büyüme hormonu etkisi ile karaciğer ve diğer

hücrelerden salgılanır.
 Plazma düzeyi GH gibi dalgalanma göstermez.
 IGF-1 bağlama proteinine bağlanarak taşınır.
 Reseptörü IGF1R’dir.
 IGF1R insülin reseptörüne çok benzer ve insülinle
aynı ya da benzer hücre içi mekanizmayı kullanır.
 IGF-1’in reseptörleri alfa ve beta domainlerinden
oluşur. Alfa zincirlerine bağlanınca tirozin kinazı
aktive ederek etkisini gösterir.
 Kıkırdak oluşumunu ve epifizyal büyümeyi
hızlandırır.
 Protein sentezini hızlandırır.
 İnsülin benzeri etkisi ve antilipolitik aktivitesi
vardır.

 IGF-1’in düzeyi ile boy artışı

arasındaki oranın uyum gösterdiği
tek dönem puberte dönemidir.
 Fetal dönemde ve ilk yıllarda IGF-1
düşük olmasına karşın büyüme
hızlıdır.
 IGF-1’in düzeyi hayat boyunca
devam eder ancak boy uzaması
belli bir yaşa kadar.

GHRH, GH, IGF-1 kas-iskelet

sisteminde uzunlamasına
büyümeyi sağlar.
IGF-2

 Düzeyi GH’a daha az bağlıdır.

 Doğumdan önce fetüsün büyümesinde rol oynar.
 Reseptörü IGF-1’in reseptöründen farklıdır. Titozin kinazı yoktur, tek zincirlidir. Bu farklılıklara rağmen
metabolik etkileri ve büyüme üzerine etkileri IGF-1’e benzer.
 Erişkinde IGF-2 geni sadece koroid plexusta ve beyin zarında görünmektedir.

BÜYÜME HORMONU SALGISINDAKİ BOZUKLUKLAR

Cücelik

Cücelik olgularının çoğu çocukluk döneminde gelişen yaygın ön hipofiz salgısının yetersizliği (panhipopitüiterizm)
sonucu oluşur. Genel olarak vücudun tüm fiziksel bölümleri birbirleriyle orantılı gelişme gösterir ancak büyüme hızı
çok azalmıştır. 10 yaşına gelmiş bir çocuk 4-5 yaşlarındaki bir çocuğun vücut gelişimine sahip olabilir.

Cüceliğin bir tipinde (Afrika pigmeleri ve LéVİ-Lorain cüceleri) büyüme hormonunun salgılanma hızı normal veya
yüksektir; ama büyüme hormonunun büyüme artırıcı etkisinde anahtar basamağı oluşturan somatomedin C yapımı
kalıtsal olarak bozuktur.

Devlik (Jigantizm) ve Akromegali

Ön hipofizin somatotrop hücre tümörleri fazla miktarda büyüme hormonu salgılayarak çocuklarda jigantizme
erişkinlerde akromegaliye neden olur. Tümörün büyümesi ergenlikten önce ise kişi anormal bir boya ulaşabilir.

Doğrusal büyümenin artık mümkün olmadığı zamandan sonra; el ve ayakların olağandışı büyümesi, osteoartrite bağlı
vertebra değişiklikleri, yumuşak doku büyümesi, vücutta kıllanma ile alın ve çenede aşırı büyüme gibi akromegalinin
karakteristik özellikleri oluşur. İç organların aşırı büyümesi işlevlerinin gittikçe bozulmasına yol açabilir.

Hipofizdeki tümörler büyüme hormonunun fazla salgılanmasına neden olurken aynı zamanda optik sinire baskı
yaparsa bilateral hemianopsi de görülür.

BÜYÜMEYİ ETKİLEYEN DİĞER HORMONLAR

TİROİD HORMONLARI

Büyüme hormonunun yapım ve etkinliğini artırır.

Diş gelişimi, yüz hatlarının oluşması, vücudun orantılı büyümesinde etkillidir.

Fetüste sinir sisteminin gelişiminde rol oynar. Bu etkisini; sinir hücre ve uzantılarının oluşumu, sinaps oluşumu,
myelinizasyon, sinir dokusunun damarlanmasını artırarak yapar.
CİNSİYET HORMONLARI

8-10 yaşlarında salgılanması artar. 5-10 yıl sonra platoya ulaşırlar

IGF-1 salgılanmasını artırarak kemik büyümesini hızlandırırlar. Pubertede uzun kemiklerin ve omurganın büyümesi
için gereklidirler.

Testosteron anabolik etkilidir.

Cinsiyet hormonları başlangıçta büyümeyi hızlandırmalarına rağmen, östrojenler daha sonra epifiz plaklarının
kapanmasına ve kemikte epifizyal büyümenin durmasına yol açarlar.

KORTİZOL

Adrenal bezden salgılanan bir stres hormonudur.

Yüksek yoğunlukta salgılanırsa büyümeyi baskılar.

Bu etkisini;

1. DNA replikasyonunu inhibe ederek,

2. Protein yıkımını artırarak,
3. Kemik büyümesini baskılayarak,
4. Büyüme hormonu salgılanmasını azaltarak yapar.

İNSÜLİN

Anabolik etkilidir.

IGF-1 salgılanmasını uyarır.

Fetal yaşamda hücre bölünmesi ve differansiyasyonunu hızlandırır.

PARAKRİN VE OTOKRİN ETKİLİ DİĞER BÜYÜME FAKTÖRLERİ

Nerve growth factor (NGF)

Fibroblast growth factor (FGF)

Angiogenesis factor

Vascular endothelial growth factor (VEGF)

Epidermal growth factor (EGF)

Hepatocyte growth factor (HGF

Uzun uğraşlar sonucunda nihayet bitirebildim. Ses kaydından, 2022 notundan ama en çok da Guyton ve Ganong’dan
yararlandım. Notu yazarken dersin anlatımı çok karışık geldi. Bayağı bir düzenleme yaptım. Yanlışım olmuşsa eğer
bana ulaşabilirsiniz.

En yakınlarıma selam göndermek hiç bana göre değil çünkü zaten hep beraberiz. O yüzden sevdiğim bir sözle
bitirmek istiyorum:

“ ŞOL GÖKLERİ KALDIRANIN, DONATARAK DOLDURANIN, OL DEYİNCE OLDURANIN, DOKSAN DOKUZ ADI İLE ”

KÜBRA ÇANKA