წამლის ეფექტი შეიძ₾ება იყოს ტოქსიკური ან თერაპიული, აუცილებელია წამლის

ფარმაკოდიმაკასა და კინეტიკას შორის კავშირის გათვალისწინება. ფარმაკოდინამიკა არის

წამლის ეფექტი ორგანიზმზზე, რომელიც შედგება წამლის მოქმედების შეხების წერტილი,
მოქმედების მექანიზმი და საბოლოო ეფექტი. ფარმაკოკინეტიკა შედგება ოარამეტრებისგან:
წამლის შეწოვა, დისტრიბუცია, ელიმინაცია=გამოყოფა

წამლის მიღებული დოზა რაღაც კონცენტრაციით იდენტიფიცირდება სისხლში=> წამლის დოზა

გახლავთ ფარმაკოკინეტიკური მაჩვენებელი ანუ მივიღეთ წამლის დოზა და აღმოვაჩინეთ შეწოვის
შემდეგ სისხლში ე.ი. დოზა-კონცენტრაციის დამოკიდებულება წამლის ფარმაკოკინეტიკაა. შემდეგ
ამ სისხლში აღმოჩენილმა და სხვადასხვა ქსოვილში კონცენტრირებულმა დოზამ უნდა
გამოავლინოს ფარმაკოლოლოგიური ეფექტი(დინამიკა), სწორედ აქ ვლინდება
ურთიერთკავშირი ფარმაკოკინეტიკასა და დინამიკას შორის.

განვიხილოთ ტრიადა მიღებული წამლის დოზა, მისი კონცენტრაცია სისხლში და სამიზნე

ქსოვილში და ბოლოს გამოვლენილი ეფექტი. კონცენტრაცია არის დამაკავშირებელი რგოლი
დოზასა და ეფექტს შორის=> წამლის დოზასა და კონცენტრაციას შორის დამოკიდებულა
ფარმაკოკინეტიკაა, კონცენტრაციასა და ეფექტს შორის კი ფარმაკოდინამიკა.

წამლის შსწავლა ჯანმრთელ მოხალისეებზე და იმ ადამიანებზე ვისი მაენიმილირებელი

სტრუქტურები საშუალო მდგომარეობაშია 18-60 წლის ასაკის ინდივიდებში.

წამალი ორგანიზმში განაწილების დროს გადადის ერთი კომპარტმენტიდან=სექციიდან მეორეში,

რისთვისაც მან უნდა გაიაროს მემბრანები-ლიპიდური ბარიერები. (მაგ. პლაცენტური,
ჰეპატოენცეფალური, კაპილარული, ქსოვილოვანი და ა.შ.)

განაწილების მოცულობა პირდაპირპროპორციულია ორგანიზმში დაგროვილი წამლის

რაოდენობისა და უკუპროპორციულია სისხლში მისი კონცენტრაციის (როცა ორგანიზმში წამალი
შეიწოვება სისხლის მეშვეობით იგი გადადის სხვადასხვა ქსოვილში=> რაც მეტი გადავა
სისხლიდან სხვადასხვა ქსოვილში, ვასკულურ კომპონენტში=სისხლში მით უფრო ნაკლები
დარჩება.)

რომელი წამლის განაწილების მოცულობა იქნება მეტი ცხიმში თუ წყალში ხსნადის? რომელი უკეთ
გაივლის ლიპიდურ მემბრანებს? აუცილებლად ცხიმში ხსნადი(უკეთ პენეტრირებენ ქსოვილებში)=>
ცხიმში ხსნადი წამლის ვდ იქნება უფრო მაღალი ვიდრე წყალში ხსნადის

როგორ გამოისახება ვდ პრაქტიკაში? ლიტრი/კგ-ში=> გვაქვს კატალოგები, სადაც მითითებულია

განაწილების მოცულობა ამათუიმ წამლისთვის, რაც ჯანმრთელ მოხალისეებშია დადგენილი.

კატალოგში რომ ვნახოთ რომელიმე წამლის ვდ შვძლებთ იმის პრედიქციას თუ ორგანიზმის

რომელ კომპარტმენტში იმყოფება წამალი ვასკულურ თუ ექსტრავასკულურში? - თუ მაგ. რაიმე
წამლის ვდ არის 5ლიტრზე ნაკლები=> წამალი ვასკულურ კომპარტმენტშია(ჰეპარინის ვდ-4ლ,
4ლიტრი ნაკლებია 5ლიტრზე=> იგი მთლიანად კონცენტრირდება სისხლში ანუ იქ სადაც
დისტრიბუციას განიცდის)
- თუ ვდს ნაკლებია 15 ლიტრზე=> წამალი ექსტრავასკულურ კომპონენტშია
-თუ ვდმეტია 15ლიტრზე წამალი ორგანიზმის სხვადასხვა ქსოვილშა (ალბათ ლიპოფილურია)
მაგ.: პაციენტს აქვს წამლის ჭარბი დოზირების შედეგად ტოქსიკური ეფექტები, ბუნებრივია გვსურს
ამ წამლის გამოდევნა ორგანიზმიდან, ვუტარებთ ჰემოდიალიზს. წამლის ვდ=200 ლიტრს ამ
შემთხვევაში ვერ გამოვათავისუფლებთ ჰემოდიალიზით=> სხვა პროცედურები უნდა
გამოვიყენოთ.

პრეპარატების ნაწილის ვდ არის ძალიან მაღალი, ნაწილის -დაბალი კითხვა თუ ორგანიზმში

წყლის მოცულობა არის 42ლიტრი, მაშინ ამხელა მოცულობა მაგ.: 13 000ლიტრი საიდან გაჩნდება?
ვდ არის ჰიპოთეტური მაჩვენებელი=> ვდს განაწილების წარმოსახვით მოცულობას უწოდებენ. ვდ-
არის სივრცე ორგანიზმში, რომელსაც წამლის ესა თუ ის ოდენობის დატევა შეუძლია.
წარმოსახვითი ვდ არის ის სივრცე რომელსაც წამლის ჰომოგენურად დატევა შეუძ₾იია იმ
კონცენტრაციით რითაც სისხლშია აღმოჩენილი.(სისხლში თანაბრად ნაწილდება, ქსოვილებში
არათანაბრად). ვდს განმარტება გვეუბნება რა რაოდენობის სითხეში უნდა გაიხსნას წამალი რომ
ყველა ქსოვილში დაგროვდეს თანაბრად იმ კონცენტრაციით რა კონცენტრაციითაც იგი სისხლშ
იქნა განსაზღვრული. პრაქტიკულად შეუძ₾ებელია ერთნაირად დაგროვდეს ყველა ქსოვილში
ამიტომაცაა იგი ჰიპოტეტური. საორიენტაციო მაჩვენებელია.

კ ლ ი რ ე ნ ს ი - ორგანიზმის უნარი ყველა შესაძლო გზით გამოდევნოს წამალი.

მაელიმინირებელი ორგანოები: თირკმელი, ღვიძ₾ი, კანი, ფილტვები.

კლირენსი პირდაპირპროპორციულია ელიმინაციის სიჩქარის და უკუპროპორციულია წამლის

კონცენტრაციისა სისხლში. რაც უფრო მეტი იქნება წამლის ელიმინაციის სიჩქარე მით ნაკლები
იქნება მისი კონცენტრაცია სისხლში. გამოისახება მილილიტრი/წთშ, ლიტრი/სთში. კლინიკურ
პრაქტიკაში რენულ კლირენსს=კრეატინინის კლირენსი იყენებენ ყველაზე ხშირად. მაგ ანალიზზში
წერია კრეატინინის კლირენსი 150მლ/წთი= ეს ნიშნავს რომ წუთში 150 მილილიტრი სისხლი
იწმინდება წუთშ. კლირენსის მაჩვენებლებით ვაფასებთ თირკმლის ფუნქციას. თუ ფუნქცია
დაქვეითებულია კირენსიც დაქვეითებულია თითოეულ ორგანოს თავისი კლირენსი აქვს.
თითოეული ორგანოს კლირენსის ჯამი მიგვითითებს თითოეული კლირენსის ჯამზე.

ელიმინაციის სიჩქარე=კლირენსი გამრავლებული წამლის კონცენტრაციაზე სისხლში =>

ელიმინაციის სიჩქარე პირდაპირპროპორციულია კლირენსისა და წამლის კონცენტრაციის. როცა
ექიმები იყენებენ წამალს მას ან საშუალო თერაპიულ ან სუპთერაპიულ დოზებზე ნაკლებ დოზებში
იყენებნ წამლებს ასეთ დროს კლირენსი რჩება მუდმივი. ელიმინაციის სიჩქარე
პირდაპირპოპორციული მისი კონცენტრაციისა სისხლში, თუ კლირენსს ჩავთვლით მუდმივად მაგ.:
თუ წამლის დოზას, შესაბამისად კონცენტრაციას გავზრდით ორჯერ ელიმინაციის სიჩქარეც
გაიზდება ორჯერ.

პირველი რიგის ელიმინაცია ის მდგომარეობაა როდესაც წამლის დოზის=კონცენტრაციის გაზრდა

პარალელურად ისეთივე ხარისხით ზრდის ელიმინაციის სიჩქარეს.

გამონაკლისები არიან ასპირინი, ფენიტოინი და ალკოჰოლი. ისინი ემორჩილებიან შერეულ ანუ

ნულოვანი რიგის ელიმინაციას. გასააზრებლად მიქაელ-მენთენის განტოლება, სადაც წამლის
ელიმინაცია პირდაპირპროპორციულია ელიმინაციის სიჩქარის მაქსიმუმის და უკუპროპორციულია
მიქაელესის კონსტატის(წამლის ის კონცენტრაცია, როცა ელიმინაციის სიჩქარე მაქსიმალურის
ნახევარია).
შევიყვანეთ ასპირინი რაღაცა დოზით, შემდეგში გავზარდეთ ორჯერ, დასაწყისშ შეიძ₾ება
ელიმინაციის სიჩქარე თან მიყვეს და ისიც გაიზარდოს ორჯერ, თუ გავზრდით ოთხჯერ, ექვსჯერ
მაშინ ელიმინაციის დოზა ბევრად ნაკლებად იზრდება. პრაქტიკაშ როდესაც პრეპარატთა დოზებს
იყენებენ და ეს დოზები საკმაოდ მაღალია ამ შემთვევაში წამლის კონცენტრაცია მენთენის
მუდმივას აჭარბებს, იმდენად რომ შეიძ₾ება მუდმივა უგულებელვყოთ განტოლებაში. მაგ.:
ასპირინის მიცემის დასაწყისში ორჯერ გაზრდით სიჩქარეც ორჯერ გაიზრდება ეს ნიშნავს რომ
მენთენის მუდმივა ჭარბობს წამლის კონცენტრაციას. თუ გავზრდით წამლის დოზას, მაშინ
კონცენტრაცია მენთენის მუდმივას გადააჭარბებს და დაგვრჩება რომ წამლის ელიმინაციის
სიჩქარე ნულოვანი რიგის კინეტიკაში გადაიზრდება, ელიმინაციის სიჩქარე=მაქსიმალურ სიჩქარეს
ანუ ასპირინის ელიმინაციის სიჩქარე მეორე მესამე დოზის მიცემიდან გახდა მაქსიმალური რის
შემდეგაც დოზის გაზრდით სიჩქარე ვეღარ გაიზრდება და ამიტომ თუ ოთხჯერ გავზარდეთ
ასპირინის დოზა გვექნება ნულოვანი კინეტიკა=> ასპირინის კონცენტრაცია იზრდება მაგრამ
ელიმინაციის სიჩქარე რჩება მუდმივი=მაქსიმალური და ეს სიჩქარე ვერ უზრუნველყოფს
ასპირინიგან გათავისუფლებას, რის გამოც შეიძ₾ება მოხდეს კუმულაცია წამლის.

47:49

Zზოგჯერ წამალს აქვს ძალიან მაღალი ელიმინაციის სიჩქარე. Ღვიძლი მიიტაცებს მას და სწრაფ
ინაქტივაციას უწევს=> მათი ელიმინაცია ძირითადად იმაზეა დამოკიდებული რა სისწრაფით მივა
წამალი ღვიძლში. Მაგ.: ნარკოტიკული საშუალებები და ა.შ.

ნახევარგამოყოფის პერიოდი-დრო, როცა წამლის რაოდენობა ორგანიზმში ნახევრდება ელიმინაციის

შედეგად. რა დრო სჭირდება წამალს რომ მისის კონცენტრაია 50პროცენტით დაეცეს ელიმინაციის
დროს ან ეს ის დროა,როცა წმლის კონცენტრაციის გაზრდას ორჯერ მისი მუდმივი შეყვანის დროს
ორგანიზმში.

აბსცისთა ღერძზე დრო და ნახევარგამოყოფის პერიოდები, ორდინატზე-პრეპარატის პლაზმური

კონცენტრაციები. მაგ.:პრეპარატმა მიაღწია თავის სამიზნე=მაქსიმალურ სტაციონარულ
კონცენტრაციას, შემდეგ გავაღეთ სისტემა და გვსურს პრეპარატის გამოდევნა ორგანიზმიდან. ერთი
ნახევარგამოყოფის პერიოდის შემდეგ ორგანიზმიდან პრეპარატის 50 პროცენტი გამოიდევნა, ორის
შემდეგ-75, სამის შემდეგ 90, ოთხის შემდეგ 95, თითქმის სულ გამოიდევნა => მინიმუმ ოთხი
ნახევარგამოყოფის პერიოდი უნდა გავიდეს რომ წამალი გამოიდევნოს ორგანიზმიდან რათა წამლის
შემდეგი დოზა დავუნიშNოთ. ოთხი იმიტომ რომ თუ ოთხი ნახევარგამოყოფის პერიოდი არ გავიდა
მაშინ წამალი დარჩება ორგანიზმში დამატებული დოზა ამ დარჩენილ წამალს დაემატება და წამალი
დაგროვდება ორგანიზმში, შეიძლება გამოიწვიოს ინტოქსიკაცია. ანუ მინიმუმ ოთხი
ნახევარგამოყოფის პერიოდი უნდა გავიდეს, რათა დავრწმუნდეთ რმ წამალი გამოიდევნა
ორგანიზმიდან და ახალი დოზა დავნიშნოთ. მაგ.: კატალოგში ვნახეთ რომ წამლის ნახევარგამოყოფის
პერიოდი სამი საათია და ჩვენ გვინდა წამლის დოზირების რეჟიმი დავნიშNოთ. ისმის კითხვა
რამდენჯერ უნდა დავუნიშNოთ იგი პაციიენტს რომ წამალი არ დაგროვდეს ორგანიზმში? სამი საათი
ნაჩვენებია ნახევარგამოყოფის პერიოდი და ჩვენვთქვით რომ წამლის არდაგროვებისთვის უნდა
გავიდეს ოთხი ნახევარგამოყოფის პერიოდი. => 3გავამრავლოთ 4ზე ანუ პრეპარატი უნდა მივცეთ
დღეში ორჯერ.

წითელზე ნულიდან ვიწყებთ და ზუსტად ისევეა ოღონდ იმატებს ერთი ნახევარგამოყოფის პერიოდის
შემდეგ წამლის კონცენტრაციამ მოიმატა დაგროვებაც გაიზრდება და ბლაბლაბლა.

ნახევარგამოყოფის პერიოდი პირდაპირპროპორციულია განაწილების მოცულობის,

უკუპროპორციულია კლირენსის.რაც მეტია ვდ მით მეტი დრო სჭირდება გამოყოფისთვის. რაც მეტად
გამოიყოფა კლირენსი ნაკლებია.

აკუმულაცია- თუ ჩვენ წამალს დავნიშნავთ ოთხ ნახევარგამოყოფის პერიოდზე ნაკლებ დროში იგი
დაგროვდება ორგანიზმში. აკუმულაცია გამოიხატება აკუმულაიის ფაქტორით რომელიც
უკუპროპორციულია დოზირების ერთ ინტერვალშ დაკარგული წამლის ფრაქციის. რაც მეტი გამოიყო
მით ნაკლებია აკუმულაცია. წამლის ის ფრაქცია რომელიც იკარგება დოზირების ერთ ინტერვალში ის
არის იგივე რაც 1-წამლის დარჩნილი ფრაქცია. თუ ფაქტორი მაღალია წამალმა შეიძლება კუმულაცია
განიცადოს და ტოქსიკურობა გამოიწვიოს

ბიოშღწევადობა-წამლის ის შუცვლელი ფრაქცია რომელსაც აღმოვაჩენთ სისხლში.

Ბიოშეღწევადობა- წამლის ის შეუცვლელი ფრაქცია რომელმაც მიაღწია სისტემურ სისხლის

მიმოქცევას მაგ.: წამალი მივეცით 1გრ ანალიზით ვნახეთ რომ მიღებული წამალი სისხლში აღმოჩნდა
0,5 გრამი რაც იმას ნიშნავს რომ ამ წამლის ბიოშეღწევადობა არის 50%. Რა ფაქტორი იმოქმედებს
ბიოშეღწევადობაზე? - წამალის არ შეიწოვება კარგად, აბსორბცია ახდენს ბიოშეღწევადობაზე
გავლენას 2. Წამალი შეწოვის შემდეგ ექვემდებარება ბიოტრანსფორმაციას ღვიძლშ მეტაბოლიზმს.
Აბსორბცია კუჭ-ნაწლავის ტრაქტიდან და მის მეტაბოლიზმს ღვიძლშ უწოდებენ პირველი გასვლის
ფენომენს რაც ნიშნავს რომ ღვიძ₾ში პორტული ვენებით მივა წამალი და იქ ბიოტრანსფორმაციას
ექვემდებარება=> დანაკარგი იქნება მაღალი და მისი ბიოშეღწევადობა დაქვეითებული.

Ყველაზე მაღალი კონცენტრაცია მეტყველებს კარგ ბიოშეღწევადობაზე. Პიკური კონცენტრაცია ასი

არის მეტი ცსი დროში გაწელილი. Ბ წამლის შემთხვევაი ბიოშეღწევადობა დაბალია და მის სამიზნე
კონცენტრაციას ვერ მიაღწევს.

Ვენაშ გაკეთებულ წამალს აქვს 100%იანი ბიოშეღწევადობა. Პერორალურად მიღებისას ღვიძლში

გაივლის და დაქვეითდება ბიოშეღწევადობა.

Თუ ადამიანს აქვს ძლიერი თავის ტკივილი ამ ტკივილის მოსასპობად უნდა დავუნიშნოთ პრეპარატი ც
ან ა , ბ არა რადგან ვერ მიაღწევს სამიზნე კონცენტრაციას. Ასა და ცეს შორის კი ა რადგან პიკურ
კონცენტრაციას სწრაფად აღწევს.

Ღვიძლში ხდება მრავალი წამლის ექსტრაქცია=მიტაცება => ღვიძლში ექსტრაქციის თანაფარდობის

განსაზღვრისთვის გვაქვს ფორმულა ღიძლის კლირენსი/ღვიძლში სისხლმიმოქცევასთან. Ერთ
საათშიღვიძლში 90 ლ. Სისხლი გადის. Რა ახდენს გავლენას ექსტრაქციის კოეფიციენტზე და
ბიოშეღწევადობაზე? ბიოშეღწევადობა= აბსორბცია გამრავლებული 1- ექსტრაქციის კოეფიციენტი.
Მორფინის აბსორბცია არის ბრწყინვალე 100% აბსორბირდება კუჭნაწლავის ტრაქტიდან, მაგრამ
საბოლოოდ მორფინის ბიოშეღწევადობა არის მიღებული დოზის 30%. Ღვიძლშ 67 % განიცდის
ინაქტივაციას=> 1-67=33. Აბსორბცია გამოისახება პროცენტებში 33% მოხვდება სისხლში. Მორფინის
პეროს მიღების შედეგად ბიოშეღწევადობა არის 33%.

Სამიზნე კონცენტრაცია იცვლება შემანარჩუნებელი დოზით. Ელიმინაციის სიჩქარე უდრის კლირენსი

გამრავლებული სამიზნე კონცენტრაციაზე. Სამიზნე კონცენტრაცია ნიშნავს რომ წამლის შეყვანის
სიჩქარე=ელიმინაციის სიჩქარის. (პირსაბანი-წყალი)

Პრაქტიკულად: პაციენტს აქვს ბრონქული ასთმის მძმე შეტევა, ინტრავენურად გავამზადეთ

თეოფილინი. Გვსურს დავადგინოთ პრეპარატის შეყვანის სიჩქარე რათა ბრონქული ასთმის შტევის
მოსახსნელად სსაჭირო კონცენტრაცია დაგროვდეს ორგანიზმში. Შეყვანის სიჩქარე= კლირენსი
გამრავლებული სამიზნე კონცენტრაციაზე. Თეოფილინის კლირენსი არის 2, 8 ლ/სთში. Სამიზნე
კონცენტრაცია=10მგ. Შეყვანის სიჩქარე=28მგ/სთ. Ჩვენ ინფუზია ისე უნდა მოვაწყოთ რომ საათში 28მგ
სიჩქარით შევიყვანოთ თეოფილინი, რათა შეტევის კუპირება მოხდეს. Შემდეგ პაციენტი
შემანარჩუნებელ დოზაზენ უნდა გადავიყვანოთ=> უნდა განვსაზღვროთ რამდენჯერ გვინდა მივცეთ
თეოფილინის პერო ანუ უნდა განვსაზღვროთ შემანარჩუნებელი დოზა=შეყვანის
სიჩქარე/ბიოშეღწევადობაზე გამრავლებული დოზირების ინტერვალზე(12სთ). ბიოშეღწევადობა=1ს =>
შემანარჩუნებელი დოზა არის 350მგ.

Დამტვირტავი დოზა - დოზა რომელიც სწრფად იძლევა ეფექტს. = VD X VC თეოფილინის VD=35მლ.

Სამიზნე კონცენტრაცია=10მგ.=> თეოფილინის დამტვირთავი დოზა=350

Შემანარჩუნებელი და დამტვირთავი დოზა თეოფილინისა არის იდენტური, ზოგჯერ ინტერმისიული

დოზების მიცემას აქვს ადგილი ამ შემთხვევაში თუ გვსურს მივაღწიოთ დამტვირთავ დოზას,
=შემანარჩუნებელი დოზა გამრავლებული აკუმულაციის ფაქტორზე.

Წამლის შეწოვის მექანიზმები და ფიკის და ჰენდერსონ ჰასელბახის განტოლება.