สุคนธบําบัด

กลิน่ หอมจากพืชมี 3 ลักษณะ

Essential oil
Flower oil
Resins, gums, exudates มักใช้ เป็ น fixative
สิ่ งหอมที่ได้ จากเปลือกผลไม้ และเมล็ดในของผลไม้ ใช้
เอกสารประกอบการอบรมหลักสูตรผู้ดาํ เนินการสปาเพื่อสุขภาพ มากที่สุดในอุตสาหกรรม หาง่ าย ราคาถูก
คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ปี พ.ศ. 2557
สิ่ งหอมจากดอก ราคาแพงมาก
รศ. ภญ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

การสกัดสิ่งหอมจากพืช
การกลัน่ (Distillation)
การหีบหรือบีบ(Expression)
การสกัด(Extraction)
Enfleurage
Maceration
Volatile solvent (pet.ether)*
ได้ สารหอมบริสุทธิ์ (Absolute)
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

การสกัดนํา้ มันหอมระเหย
*Distillation: พืชสด , พืชแห้ ง
*Mechanical expression: เปลือกผล
*Enfleurage: กลีบดอก
*Solvent extraction: มะลิ, ไวโอเล็ต
*Destructive distillation: pine, juniper
*Hypercritical carbon dioxide extraction
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

1
 การสกัดโดยใช้ตวั ทําละลาย (Solvent extraction )
ENFLEURAGE
ใช้ตวั ทําละลาย เช่น Hexane, Benzene หรือ Petroleum ether

สารสกัด----Concrete
สารสกัด----Absolute

ข้อดี ได้น้ าํ มันหอมระเหยทีม่ ีกลิน่ คงเดิม เพราะไม่เกิดการสลายตัว เหมาะ Flowers

กับพืชทีใ่ ช้ความร้อนสูงไม่ได้ เช่น มะลิ ไวโอเล็ต
ข้อเสีย ราคาแพง นิยมใช้ในอุตสาหกรรมนํ้าหอม

กรณี ใช้ความร้อนช่วย (50-60 องศา) จะเรียกว่า Hot Enfleurage

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

การใช้คาร์บอนไดออกไซด์เหลวภายใต้ความดันสูง การแช่อิ่มในนํ้ามัน
(Hypercritical carbon dioxide extraction)
(Herb -Infused Oils)
CO2 gas ภายใต้ความดันสูง( 200 เท่าของความดันบรรยากาศ  Alkanet : alkanet root in vegetable oil มีสีชมพ◌ู
และอุณหภูมิ 33ºC)จะมีสภาพกึง่ เหลวกึง่ ก๊าซ ซึ่งมีสมบัติในการละลายสูง
จะสามารถสกัดสารหอมได้ เมือ่ ลดความดันก็จะแยก CO2 ออกมา
 Calendula : burn, antimicrobial
ได้  Neem: astringent, antibacterial
ข้อดี ได้น้ าํ มันหอมระเหยทีม่ กี ลิน่ หอมมาก และสารหอมต่างๆจะไม่  St. John’s Wort : inflammation
สลายตัว เพราะไม่ใช้ความร้อน
 Yarrow : genito-urinary system
ข้อเสีย เครือ่ งมือราคาแพงมาก
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

ศัพท์ ทคี่ วรทราบ การแบ่ งประเภทของนํา้ มันหอมระเหย

**แบ่ งตามแนวกลิน่ /ประเภทของพืช:
*Hydrolats (Aromatic hydrosol, floral water, aromatic water)
*Essential oil water (Fragrant water) Woody, Herbaceous, Citrus, Floral, Resinous, Spice

*Hot infused oil, Cold infused oil **แบ่ งตามความสามารถในการระเหย / โน๊ ตกลิน่
-กลิน่ นํา(Top note )
*Concrete -กลิน่ หลัก (Middle note)
-กลิน่ พื้ น (base note)
*Absolute, Absolute de’ enfleurage
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

2
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

3
การจําแนกกลิน่ ตามสภาพการระเหยและความคงทน ตัวอย่ างนํา้ มันหอมระเหยจําแนกตามNote
Top Note(กลิน ่ นํา) เป็ นกลิ่นที่ได้จากการสูด Top note: basil,bergamot,eucalyptus,lavender,lemon
ดมระยะแรก มักเป็ นกลิ่นหอมแหลม
Middle Note (กลิน ่ พืน้ ) เป็ นกลิ่นหอมเนื้อ Midddle note: geranium, citronella,sage, juniper,
แท้ มักเป็ นกลิ่นหอมนุ่มนวล ylang ylang, rose, rosemary, chamomile

Basic Note (กลิน ่ หลัก) เป็ น กลิ่นหอมที่ติด Base note: cedarwood, patchouli, jasmin,
ทน อาจเรี ยกว่า Fixative หรื อ Dry out rose(absolute) , sandalwood, vetiver
Pimporn Leelapornpisid Pimporn Leelapornpisid

ให้ ความรู้ สึกกระปี้ กระเปร่ า , สดชื่น

ให้ ความรู้ สึกสมดุลย์

เป็ นกลิน่ ทีร่ ะเหยเร็ว มีระยะเวลา 30วินาทีบนผิว เป็ นกลิน่ ทีร่ ะเหยปานกลาง มีระยะเวลา 30นาที-3ชั่วโมงบนผิว
มักเป็ นกลิน่ แนวเปรี้ยว , สดชื่น มักเป็ นกลิน่ แนวดอกไม้ , เครื่องเทศ
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

องค์ประกอบของนํ้ามันหอมระเหย
• เป็ น Aromatic compounds มีโครงสร้าง
ของโมเลกุลเป็ นสารกลุ่ม
ให้ ความรู้ สึกสงบ ผ่ อนคลาย Terpenoid Essential Oil: monoterpenes,
diterpenes, sesquiterpenes, ketonic, aldehyde,
alcoholic, ester, phenolic

เป็ นกลิน่ ทีร่ ะเหยช้ า มีระยะเวลา 4 ชั่วโมงบนผิว , Phenylpropane Derived Essential Oil:
มักเป็ นกลิน่ แนวหนักเช่ นเปลือกไม้ , แก่นไม้ ,รากไม้ , ยางไม้ , cinnamic aldehyde, anethol, methylchavicol,
ดอก/ใบ ในพืชบางชนิด safrol, myristcin, eugenol
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ Pimporn leelapornpisid

4
 1. Terpenoid Essential Oil และอนุพนั ธ์ 2.Phenylpropane Derived Essential
Oil: Phenylpropanoid structure
ชนิดขององค์ประกอบ ตัวอย่างสาร ชนิดนํ้ามันหอมระเหย
ชนิดขององค์ประกอบ ตัวอย่างสาร ชนิดของนํ้ามันหอมระเหย
Monoterpene Limonene Bergamot , orange oil
Ketones Carvone Caraway oil, hyssop oil Phenylpropanoid Eugenol Clove oil (กานพลู)
Aldehydes Citral ,Citronellal Lemongrass oil oxygenate Cinnamic aldehyde Cinnamon oil (อบเชย)
Alcohols Borneol Nutmeg oil derivative Anethol
Esters Linalyl acetate Neroli oil Myristicin Aniseed oil(เทียนสัตตบุศย์)
Phenols Carvacrol , Thyme , Oregano ,
Star anise oil (โป๊ยกั ๊ก)
Thymol Cinnamon oil
Sesquiterpene Zingiberol Ginger oil Nut meg (ลูกจันทน์)

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

Name of the Properties of the
chemical component chemical component
anti-inflammatory,calming,
Aldehydes
sedative and anti-viral.
Essential oils that Name of the Properties of the Essential oils that
contain the chemical chemical component chemical component contain the chemical
Lemon-likes mell: lemon, Very stimulating, potential Lemon, orange, bergamot,
lemongrass, lemon balm, Terpenes skin irritants, anti-viral black pepper, pine oils, nut
citronella, eucalyptus properties. meg and angelica.

bactericidal, stimulant, anti-phlogistic (moves

energizing, vitalizing,
Alcohols antiviral, diuretic. pancreas
produce 32 kinds of alcohol
use in human metabolism.
strongly bactericidal, tonic,
stimulates immune system,
invigorating, warming. Can
Phenols
produce slight liver toxicity
if taken high doses for
extended periods of time.
wound healing, mucolytic,
Ketones stimulates new cell growth.
used as a nail polish.
Rose, petitgrain, rosewood,
peppermint, myrtle, tea
tree, sandalwood,
patchouli, and ginger
Clove, cinnamon, thyme,
oregano, cumin.
Camphor, rosemary, sage,
eucalyptus globulus and
hyssop, peppermint
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ
fluids), anti-inflammatory, Blue chamomiles,
Sesquiterpenes sedative, anti-viral, anti- immortelle(Helichrysum,
carcinogenic, bacteriostatic Everlast ), tansy, yarrow
and immune stimulant
anti-fungal, sedative,
Roman chamomile,
calming, spasmolytic,
Esters fungicidal, anti-
lavender, clary sage,
petitgrain, bergamot.
inflammatory.
Lactones (part of ester
anti-inflammatory, mucolytic arnica
group)
harmonizing to the nervous
system. antiseptic, Cinnamon, clove, anise,
Ethers stimulant, expectorant basil, tarragon, parsley, and
(increases secretions), sassafras.
spasmolytic, and diuretic. ภญ. รศ. ภญ.
พิมรศ.
พรพิมลีพรลาพรพิ
ลีลาพรพิสสิ ฐิฐ

• Each essential oil contains as much • Then there are oils such as lemon and
lavender, which adapt to what your body
as 100 chemical components, which needs, and adapt to that situation. (These
together exert a strong effect on are called "adaptogenic").
the whole person. Depending on which
component is predominating in an • The mechanism in which these essential
oil, the oils act differently. oils act on us is not very well understood.
What is understood is that they affect our
mind and emotions. They leave no harmful
• For example, some oils are relaxing, residues. They enter into the body either
some soothes you down, some relieves by absorption or inhalation.
your pain, etc.

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

5
 • When exposed to lavender oil (a
relaxant fragrance), the keyboard typing
• A fragrance company in Japan conducted errors dropped 20 percent.
studies to determine the effects of
smell on people.
• When exposed to jasmine (an uplifting
fragrance), the errors dropped 33 percent
• They have pumped different fragrances in
an area where a number of keyboard entry
operators were stationed and monitored • When exposed to lemon fragrance (a
the number of mistakes made as a sharp, refreshing stimulant), the
function of the smell in the air. The mistakes fell by a whopping 54 percent!
results were as follows:

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

ความปลอดภัยในการใช้น้าํ มันหอมระเหย นํ้ามันหอมระเหยทีท่ าํ ให้ เกิดการแพ้ แสง

Photosensitizing: bergamot, cumin, lemon
*นํา้ มันมะกรู ด (Bergamot oil )
Mucous membrane irritation: clove,cinnamon *นํา้ มันมะนาวฝรั่ง ( Lime oil )

Skin irritation: lemongrass, wintergreen, red thyme *นํา้ มันผิวส้ ม ( Orange oil )
*นํา้ มันยีห่ ร่ า (Cumin)
Contact sensitizing: begamot ,ylang ylang

*นํา้ มันมะนาว (Lemon oil )

Toxicity: blue cypress ,cedarwood, mustard
Pimporn leelapornpisid Pimporn leelapornpisid

อายุของนํ้ามันหอมระเหย นํา้ มันหอมระเหยควรเก็บรักษาใน

ขวดแก้ วกันแสง ปิ ดสนิท
*ปกติเก็บได้ นาน 1-2 ปี โดยหลีกเลีย่ งแสง ความร้ อน อากาศ

*ควรเก็บที่อุณหภูมิไม่ เกิน 25 องศาเซลเซียส ในขวด

แก้ วปิ ดสนิท กันแสง

Cool, dark, dry

Pimporn leelapornpisid Pimporn leelapornpisid

6
ข้ อคํานึงด้ านความปลอดภัยในการใช้ นํ้ามันหอมระเหย
ลาเวนเดอร์ โหระพา
*ความบริสุทธิ์: การปนปลอม
เบอร์กามอท คาโมไมลล์
*ใช้ อย่างเหมาะสม: ถูกชนิดที่เหมาะสมกับสภาพผิว ผิวส้ม ยูคาลิ ปตัส
ความต้ องการในการใช้ กุหลาบ ตะไคร้
*ความเข้ มข้ นทีเ่ หมาะสม: ผิวกาย ผิวหน้ า สภาวะผิว ตะไคร้หอม เปปเปอร์มิ้นต์
เด็ก สตรีมีครรภ์ ภาวะโรคประจําตัว โรสแมรี่ กระดังงา

Pimporn leelapornpisid ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

Top Ten Volatile oils in Aromatherapy Chamomile oil

(Matricaria chamomila)
Volatile oil Effect
Chamomile Soothing , Relaxing Part used: ดอกตูม/ยอดดอก/ดอกบาน
Eucalyptus Antiseptic, Balancing
Geranium Mildly astringent , Healing Extraction: การกลั ่นด้วยไอนํ้า yield 1.75%
Lavender Calming, Therapeutic
Rose Antiseptic, Relaxing Constituent: farnescene, bisabolol,
Rosemary Refreshing,Stimulating chamazulene, azulene, bisabolone oxide A
Sandalwood Antiseptic, Relaxing
Marjoram Mildly analgesic, Soothing
Jasmine Antidepressant, Relaxing
Effect: ลดการอักเสบ, ฆ่าเชื้ อโรค ,ทําให้เย็นผิว
Neroli Mildly sedative, Relaxing ผ่อนคลายความกังวล,ช่วยให้หลับ
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

Eucalyptus oil ( Eucalyptus globulus ) Geranium oil (pelagonium graveolens)

Part used: ใบ Part used: ใบ, ดอกตูม/ยอดดอก
Extraction: การกลั ่นด้วยไอนํ้า Extraction: การกลัน่ ด้วยไอนํ้า yield 0.08-0.4%
Constituent: terpineol, cineol, Constituent: citronellol, geraniol,
pinene, limonine, eucalyptol 70-85%,
Effects:ฆ่าเชื้ อโรค(ทางเดินหายใจ,ทางเดินปัสสาวะ) linalol, citronellyl formate
coughs and colds, bronchitis, viral infections, Effects: ลดการอักเสบ, ฆ่าเชื้อโรค, ฝาดสมาน
muscular aches, rheumatic conditions ผิว, ผ่ อนคลายความกังวล, ช่ วยให้ สมดุล
กระตุน้ , ทําให้สดชื่น, ช่วยให้สมดุล
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

7
 Lavender oil ( Lavendula officinalis ) Spike lavender oil
Part used: ดอกตูม/ยอดดอก
• ได้จากการกลั ่นช่อดอกของ Lavendula spica DC.
Extraction:
การกลัน่ ด้ วยไอนํ้า การสกัดด้ วย ตัว (Labiatae)
yield: 0.5-1.5%
ทําละลาย • Constituents: ใน volatile oilมี cineol 35%,
linalyl acetate, camphor, borneol,
Constituent: linalool, eucalyptol, limonene, cineol, linalool, terpineol
• ใช้ทาํ นํ้าหอมราคาถูก
nerol, coumarine, borneol, l-linalyl acetate 30-60%
Effects: ฆ่ าเชื้อโรค, สมานแผล, คลายกล้ ามเนือ้ ,บํารุ งผิว
ผ่ อนคลาย,ช่ วยให้ จิตใจสงบ, ช่ วยให้ นอนหลับ
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

Rose oil/Absolute Rosemary oil (Rosmarinus officinalis)

( Rosa damascena )
Part used: กลีบดอกสด Part used: ใบ,กิง่ อ่อน, ดอกตูม/ยอดดอก
Extraction: การกลัน่ ด้ วยไอนํา้ /การสกัดด้วยตัวทําละลาย Extraction: การกลัน่ ด้วยไอนํ้า
Constituent: citronellol, geraniol, nerol,farnesol Constituent: bornyl acetate 2-6%, borneol 8-20%,
1,8cineol 20% และ pinene, camphor, camphene,
Effects:, ช่วยทําให้ผิวชุ่มชื้ น, ชะลอแก่, ฝาดสมานผิว,
บรรเทาอาการไอ/หอบหืด useful for sore throat and sinus, Effect: ขจัดรังแค, ลดความเจ็บปวด, สมานแผล ,
congestion, puffiness ช่วยให้กระปรี้ กระเปร่า , สดชื่น, คลาย แก้หอบ/หวัด , ฆ่าเชื้ อโรค
เครียด mildly sedative, insomnia, premenstrual tension/pain,
menopause, reduced libido
กระตุน้ , เสริมความแข็งแรง, สร้างสมาธิ, ช่วยจํา
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

Sandalwood oil ( Santalum album ) Marjoram oil

Part used: ราก แก่นไม้ ( Origanum majorana sweet marjoram,)
• Part used: Flowering tops
Extraction: การกลัน่ ด้วยนํ้า/ไอนํ้า
• Constituents: sabinene, a-terpinene,
Constituent: a- และ b -santalool 90%, santene, borneol g-terpinene, p-cymene, terpinolene,
linalool, cis-sabinene hydrate, linalyl
Effects: ฆ่าเชื้ อโรค(ทางเดินปัสสาวะ/หายใจ), ขับลม, acetate, terpinen-4-ol and g-terpineol.
• Effects: for menstrual pain, headache,
ขับเสมหะ, dry, cracked, or chapped skin, acne sore throat, acne
• Mildly sedative, insomnia, warming,
ช่วยให้หลับ, คลายเครียด ลดการซึมเศร้า calming improving circulation,
relaxation during meditation, aphrodisiac
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

8
 Jasmine oil (Jasminum sambac Ait.) Neroli oil (Citrus aurantium )

• Part used: ดอก – Part used: ดอก

• Constituents: ดอกสดมีน้าํ มันหอม – Constituents: มี limonene
เป็ นองค์ประกอบหลัก และมี flavonoids
ระเหย 0.2-0.3%

– Effects: มีฤทธิ์สมานแผล ใช้ในผิวมันและสิว นิยมใช้ในสุคนธ

• Effects: useful for depression, บําบัด
postnatal depression, strengthening – useful for insomnia, anxiety, nervous depression, mildly
contractions during labor, warming, improving circulation, acne, premenstrual
aphrodisiac. tension/pain, backache

Tea Tree oil (Melaleuca alternifolia) Lemongrass oil (Cymbopogon citratus )

Part used: ใบ, กิง่ อ่อน Part used: ใบ
Extraction: การกลัน่ ด้วยไอนํ้า
Extraction:การกลัน่ ด้วยไอนํ้า
Constituent: terpene-4-ol, 1,8-cineol, terpenes, p-
cymene Constituent: Citral, mycene, linalol, geraniol,
Effects: ฆ่าเชื้ อโรค(อย่างแรง), ขจัดรังแค, nerol

กระตุน้ , ทําให้กระปรี้ กระเปร่า

Effect: แก้ปวดเมื่ยกล้ามเนือ้ , ฆ่าเชื้อโรค ,แก้สิว, ไล่แมลง
ผ่ อนคลายความตึงเครียด,ระงับปวดศีรษะ
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

Citonella oil (Cymbopogon nardus ) Sweet basil oil ( Occimum basilicum L., )
Part used: ใบ, ยอดดอก
Part used: ใบ, ทั้งต้น
Extraction: การกลัน่ ด้วยไอนํ้า
Extraction: การกลัน่ ด้วยไอนํ้า Constituent: eugenol, camphor, limonine,
.
Constituent: Citronellol, geraniol, limonine, cineol, linalol, methylchavicol, caryophyllene
camphene Effects: ลดการอักเสบ, ฆ่าเชื้อโรค สําหรับทางเด◌ิ นอาหาร
Effects: ฆ่าเชื้อโรค, แก้ปวดเกร็งท้อง, ไล่แมลง ช่ วยให้ สงบ, ทําให้ กระปรี้กระเปร่ า (refresh)
กระตุ้น, ทําให้ กระปรี้กระเปร่ า Contra-indication: สตรีมีครรภ์, โรคลมชัก.
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

9
 Peppermint oil ( Mentha pipperita ) Very Toxic
Essential Oils
Part used: ใบ ทั้งต้น  Ajowan Calamint
Extraction: การกลัน่ ด้วยไอนํ้า Arnica Cedar wood
Constituent: menthol, menthone, linalool, Boldo Cascarilla
flavonoid,azulene, carotenoid, rosmarinic acid Bitter Funnel Chervil
Buchu Camphor สี เหลือง,นํ้าตาล, นํ้าเงิน
Effects: ระงับปวด, คลายความล้ า, ฆ่ าเชื้อโรค, ลดไข้
Calamus Deer tongue
ช่ วยให้ เกิดสมาธิ , กระตุ้นร่ างกายและจิตใจให้ ตื่นตัว
Contra-indication: สตรีมีครรภ ( 4 เดือนแรก ) Blue cypress Horseradish
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

Cosmetics
Jaborandi Sassafrash(brazillian)
Mustard Spandish broom
Mugwort Tansy
Narcissus Tonka
Nutmeg Turmeric - Hair care
Parsley Wormseed
Rue Wormwood
• Skin care
Santolina Wildbasil
Star anise Wintergreen

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ Pimporn Leelapornpisid

Hair, general cure Hair loss, hair growth

Hair, dandruff % Dandruff
*Chamomile oil
Clary sage oil %
*Cedarwood oil, bay 20
*Clary sage oil
Eucalyptus oil
clary sage 10 cedarwood 20
Patchouli oil ylang ylang 20 patchouli 20
Cypress oil rosemary 20
*Rosemary oil cedarwood 20
Juniper oil rosemary 20 sage 20
*Tea tree oil
*Lavender oil sage 10 tea tree 20
Hair, oily
Lemon oil
Bergamot oil
Oily hair %
Patchouli oil
Juniper oil cedarwood 25
*Rosemary oil *Lavender oil sage 25
*Lemon oil lemongrass 25
Rosewood oil *Lemongrass oil rosemary 25
*Sage oil Sage oil
Rosemary oil
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ Pimporn Leelapornpisid

10
 Skin,rejuvinate for mature
Cypress oil Skin, to cleanse การนวดหน้า
Fennel oil Basil oil
Lavender oil Juniper oil . (Facial massage )
Myrrh oil Lemon oil
Neroli oil Peppermint oil
*เป็ นการนวดด้วยนํ้ามันหรือครีม เพื่อ
Orange oil
กระตุน้ การไหลเวียนของโลหิต และบํารุงผิว
Patchouli oil อาจมีการผสมสมุนไพร / นํ้ามันหอมระเหยลง
Rose oil Skin, itching
ไปเพือเพิ่มคุณค่าในการบํารุงผิวพรรณ
Rosehip seed oil Jasmine oil

Sansalwood oil Lavender oil

Vetiver oil Peppermint oil
Roman chamomile oil

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ Pimporn leelapornpisid

1 การนวดหน้าด้วยนํา้ มันหอมระเหย
******ห้ามนวดในขณะเป็ นสิว( ให้เลี่ยงใช้วิธีประคบ )
2
*ทําเพื่อเพิ่มการไหลเวียนของโลหิต เพิ่มออกซิเจน เพิ่ม
2 ความตึง (tension) ของผิวหนัง
6 3 *การนวดทําให้ผิวชั้นหนังแท้อุ่น เป็ นการเพิ่มการดูดซึมของ
7 นํ้ามันหอมระเหย
*ช่วยผ่อนคลายกล้ามเนื้ อ คลายความตึงเครียด
4 *ขจัดความเหนื่อยล้า ช่วยให้รูส้ ึกสดชื่น ผ่อนคลาย

5
Pimporn leelapornpisid Pimporn Leelapornpisid Pimporn Leelapornpisid

นํา้ มันหอมระเหยที่ใช้กบั ใบหน้า นํา้ มันหอมระเหยนิยมที่ใช้กบั ใบหน้า

*****มักใช้ในความเข้มข้น 0.125 - 3% ขึ้ นกับชนิดของผิว ,ภาวะ
อารมณ์ , ภาวะการแพ้ ผิวแห้ง / ผิวมีอายุ :
***โดยปกติผิวหนังโดยทั ่วไป ใช้ 1-2.5%
--ผิวแพ้ง่าย, สตรีมีครรภ์ : ใช้ 0.5 -1% *Rosewood *Rose
*Vetiver *Palmarosa
--ภาวะอารมณ์เครียด : ใช้ 2 - 3% *Sandalwood
-สิว: ต้องเลือกชนิดอ่อนโยน ใช้ 2 -3% แล้วแต่ความรุนแรงของสิว
-ผูท้ ี่อยูภ่ าวะแพ้ยา: ใช้ 0.25- 1% *Frankinsence
*Geranium
ผูท้ ่ีแพ้ nut: ห้ามใช้ nut oil *Clary sage *Neroli *Lavender

ผูท้ ่ีฉายรังสีหรือทําเคมีบาํ บัด: ห้ามใช้นา้ํ มันหอมระเหย *Jasmine

Pimporn leelapornpisid Pimporn leelapornpisid

11
 นํา้ มันหอมระเหยนิยมที่ใช้กบั ใบหน้า
ผิวมัน:
*Eucalyptus *Patchouli ผิวแห้ ง (Dry skin) % ผิวมัน (Oily skin) %
*Cedarwood *Peppermint clary sage 10 clary sage 10
jasmine 10 ylang ylang 20
*Orange *Bergamot palmarosa 30 lavender 10
*Rosemary *Chamomile rosemary 20 lemon 30
rose 10 geranium 20
*Ylang ylang *Sweet fennel sandalwood 20 frankincense 10
*Frankinsence
*Geranium * Mandarin
* Juniper
*Lemon
Pimporn Leelapornpisid Pimporn Leelapornpisid

นํ้ามันหอมระเหยนิยมที่ใช้กบั ใบหน้า ผิวเหี่ยวย่ น (Wrinkles) %

clary sage 5
ผิวแพ้ง่าย: frankincense 5
myrrh 5
Patchouli 5
*Chamomile rose 10
*Neroli rosemary 20 ผิวแพ้ง่าย
(Sensitive skin) %
rosewood 30
20 chamomile, Roman 5
*Geranium geranium
everlasting 5
*Lavender jasmine 10
neroli 10
*Rose rose 10
*Sandalwood rosewood 60

Pimporn leelapornpisid Pimporn Leelapornpisid

Anti-inflammetory
Acne Bergamot oil สิ ว (Acne) %
Anise oil Calendula oil
Bergamot oil German Chamomile oil bergamot 10
juniper 5
Cajeput oil , Cedarwood oil Lavender oil
lavender 10
ผิวอักเสบ (Dermatitis) %
Chamomile oils Myrrh oil
plamarosa 20 cedarwood 10
Lavender oil , Lemon oil peppermint 5 juniper 5
Neroli oil rosemary 10 lavender 10
Peppermint oil sandalwood, Mysore 10 litsea cubeba 10
Allergic, skin plamarosa 20
thyme, lemon 30
Rosmary oil German Chamomile oil peppermint 10
Sandalwood oil Lavender oil rosewood 20
*Tea tree oil , Thyme oil
Rose oil
thyme, lemon 15
Melissa oil
Pimporn Leelapornpisid Pimporn Leelapornpisid

12
 นํา้ มันหอมระเหยที่ไม่ควรใช้กบั ใบหน้า Facial Care
Cleanser
*นํ้ามันโหระพา
*นํ้ามันพริกไทยดํา Steaming (facial sauna )
*นํ้ามันยูคาลิปตัส ( ใช้ได้เฉพาะการอบไอนํ้า )
*นํ้ามันขิง
Exfoliates ( ขจัดเซลล์ตาย)
*นํ้ามัน marjoram Masks
*นํ้ามันเปปเปอร์มินท์ ( ควรใช้ปริมาณตํามาก
่ หลีกเลี่ยง
รอบดวงตา ) Toners
Moisturizer
Pimporn Leelapornpisid Pimporn Leelapornpisid

นํา้ ยาล้างหน้าสําหรับผูม้ ีผวิ แห้ง

ครีมล้างหน้า,โลชั่นล้างหน้า
*สารทําความสะอาด Rx. Hydrosol หรือ aloe gel 1/4 ถ้วยตวง
*สารให้ความชุ่มชื้ นผิว นํ้ามันพืช 1 ช้อนชา
กลีเซอรีน 1 ช้อนชา
*สารบํารุงผิว
Grapefruit seed extract 1/2 ช้อนชา
*สี กลิ่น สารกันบูด
Rosemary oil 5 หยด

อาจใช้สารเคมี หรือสมุนไพร รวมทั้ง นํ้ามันหอมระเหย

ผสมให้เข้ากัน เขย่าขวดก่อนใช้ ชุบบนสําลี ทาบน
หน้า แล้วล้างออก
Pimporn leelapornpisid Pimporn Leelapornpisid

นํา้ ยาล้างหน้าสําหรับผูม้ ีผวิ มัน Aromatic Hydrosols

นํ้า ซึ่ ง แยกจากนํ้า มั น หอมระเหยในขบวนการ
Hydrosol / Witch hazel
distillation จะประกอบด้วยสารที่มีคุณค่า ซึ่ง
Rx. 1/4 ถ้วยตวง
Herbal vinegar 1 ช้อนชา

ช้อนชา
Glycerin 1 ใช้เป็ น toner ได้ดี เช่น Witch hazel,
Grapefruit seed extract 1/2 ช้อนชา Chamomile, Rosemary, Lavender และ
Echinacea tincture (กรณี มีสิว) 1 ช้อนชา Yarrow
Eucalyptus oil 5 หยด

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

13
 โลชั ่นทาหน้า (โลชั ่นปรับสภาพผิว) โทนเนอร์ สําหรับผูม้ ีผวิ แห้ง
*ใช้ทาหน้าภายหลังการล้างหน้าด้วยครีม/สบู/่ โฟมล้างหน้า
เพื่อกระชับรูขุมขนซึ่งเปิ ดกว้างขณะล้างหน้า เป็ นการปรับ Rx. Aloe vera gel 2 ออนซ์
สภาพผิวให้กลับสู่สภาพเดิม เพื่อป้องกันสิ่งสกปรกกลับมา
Orange-blossom water 2 ออนซ์
อุดตันอีก
Infused calendula Vinegar 1 ช้อนชา
*สารฝาดสมานผิวเพือ่ กระชับรูขุมขน เช่น alum , witch hazel *** Helichrysum oil 5 หยด
*สารให้ความชุ่มชื้ นผิว
Vitamin E oil 800 units

*แอลกอฮอลล์ผสมกับนํ้า
*สารแต่งสี กลิ่นอ่อนๆ ผสมเข้าด้วยกัน เขย่าก่อนใช้
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

โทนเนอร์ สําหรับผูม้ ีผวิ บอบบาง

Rx. Aloe vera juice 1/4 ถ้วยตวง Herbal Tonics:

Rose water 1/4 ถ้วยตวง
Glycerin 1/4 ช้อนชา *** ใช้ภายหลัง cleanser เพือ่ ขจัดส่วนเกินและ
***Neroli and rose oils อย่างละ 5 หยด เครื่องสําอางที่ลา้ งออกไม่หมด
*** มักประกอบด้วย hydrolats , floral water

ผสมเข้าด้วยกัน เขย่าก่อนใช้ ชุบบนแผ่นสําลี

หรือสเปรย์บนใบหน้า
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

โทนเนอร์
สครับหน้า ( Facial scrub )
*แตงกวา 1 ชิ้ น
*คล้ายครีมพอกหน้า(mask) ครีมล้างหน้า ( cleanser )

*เนื้ อแตงโมสุก 1 ชิ้ น *มีการเติมสารขัดถู เช่น ผงซิลิกา้ ชนิดละเอียด, ผงไนลอน ,

*นํ้าสมุนไพร 2 ช้อนโต๊ะ ผงสมุนไพร, ผงธัญญพืช เพื่อขจัดสิ่งสกปรกที่ฝงั แน่นออกไป
*นํ้าแร่ 2 ช้อนโต๊ะ
*ควรล้างหน้าด้วยนํ้าอุ่นก่อน , ถูผลิตภัณฑ์ให้ทั ่วใบหน้า ( ยกเว้น
******นํา้ มันสะระแหน่ 1
บริเวณตา) ทิ้ งไว้ประมาณ 30 วินาที จึงล้างออกด้วยนํ้าอุ่นอีกที
หยด

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

14
 ประคบหน้า การพอกหน้า(Masks)
(Facial Compresses) ( มาส์คหน้า )
หยดนํ้ามันหอมระเหย 5 หยด ในนํ้าอุ่น
เพิม่ การไหลเวียนของโลหิต ทําให้เย็นผิว ชุ่มชื่น
1 ถ้วย จุ่มสําลีหรือผ้าลงไป นํามา แล้วแต่ชนิดนํ้ามันหอมระเหย / สมุนไพรที่ใช้
ประคบบนใบหน้ า ประมาณ 5 นาที ช่วยทําให้ผิวหน้าตึงเรียบขึ้ นโดยทําให้เกิดความ
จุ่มใหม่ ทําซํา้ 3 ครัง้ กระชับและเป็ นการทําความสะอาดผิวด้วยในตัว
ขจัดของเสียและเซลล์ตาย

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

Face mask :

**มักใช้ของสด ( ผักผลไม้สมุนไพร ) ที่เตรียมสดๆ

**อาจมีการเติม hydrolats , สารสกัดจากพืช และนํ้ามัน ส่วนประกอบ

หอมระเหย
 ดินขาว/ดินสอพอง , ข้าวโอ๊ต , ผักหรือผลไม้, นํ้ามันจากพืช ,
นํ้าดอกไม้, นํ้ามันหอมระเหย

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

การอบหน้ าด้ วยไอนํา้

(Facial Steam Bath) การอบหน้ าด้ วยไอนํา้ :
ใช้ นํา้ มันหอมระเหย 5-15 หยด ในนํา้ ร้ อน คลุม
*มักใช้ นํ้ามันหอมระเหยที่อ่อนโยน ในความเข้ มข้ นที่ตํ่า
ศีรษะด้ วยผ้ าหรือหมวก อังใบหน้ าบนไอนํา้ เติม
มาก
นํา้ มันหอมระเหย 2-3 หยด ทุก 5 นาที (ทําทั้งหมด
10-15 นาที) *ควรคํานึงถึง steamer ที่อาจทําปฏิกริ ิยากับนํ้ามันหอม
ระเหย
อาจมีการเติมสมุนไพร / ดอกไม้ ลงในนํา้ ร้ อนทีใ่ ช้

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

15
 Lip Balm Aromatherapy Body Care
1. Aromatic Bath Oils นํ้ามันหอมระเหยในนํ้าอุ่นช่วย
Rx . Herb- infused oil 1/4 ถ้ วยตวง บรรเทาอาการนอนไม่หลับ, หวัด, อาการก่อนประจํ าเดือน,
( Calendula, Chamomile, Lavender, Alkanet )
ปวดกล้ามเนื้ อและวิตกกังวล แล้วแต่ชนิดของนํ้ามัน
Beeswax 1/2 ออนซ์ แนะนําให้หยดนํ้ามันหอมระเหย 3-5 หยดในอ่างนํ้าที่อาบ
Essential oil 10-20 หยด ( 1/8 ช้ อนชา ) 2. Aromatic Bath Salts
3. Aromatic Body Powders
 อาจมีการใช้น้ าํ มันที่มีกลิ่นหอม เช่น
4. Aromatic Hair Care
tangerine, anise, peppermint, neroli และ rose
5. Aromatic Skin Care
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ Pimporn Leelapornpisid

Herbal Baby Oil

Rx
Lavender oil 10 หยด
Roman chamomile 4 หยด
Carrier oil 4 ออนซ์

Pimporn Leelapornpisid Pimporn Leelapornpisid

Botanical Bath ชาสมุนไพรในอ่างอาบนํ้า

กลีบดอกกุหลาบ 2 ช้อนโต๊ะ
ใบ rose geranium 2 ช้อนโต๊ะ
ใบrosmary 1 ช้อนโต๊ะ
เปลือกส้มแห้ง 1 ช้อนโต๊ะ
ใบกานพลูอ่อน 8 ใบ
ผงอบเชย 1 ช้อนชา
ขิ งใสบางๆ 1 นิ้ ว

นําส่วนผสมแห้งทัง้ หมดใส่ลงในถุงผ้าฝ้ าย โรยผงอบเชยลงบนสมุนไพร

มัดถุงให้แน่ นแล้วใส่ลงไปในนํ้าร้อน และแช่เอาไว้สดู กลิ่ นไอหอมหลัง
การอาบนํา้ ด้ วยสมุนไพรนานาชนิดซึ่งช่ วยผ่ อนคลาย ปรับสมดุล บํารุงผิวพรรณ การอาบนํ้า จะรู้สึกสดชื่น
Pimporn Leelapornpisid Pimporn Leelapornpisid

16
 ถุงเครื่องหอมสําหรับอาบนํ้า สมุนไพรไทยทีน่ ่ าใช้
กลีบดอกกุหลาบ 2 ช้อนโต๊ะ
• ดอกไม้ ต่างๆ
ดอกลาเวนเดอร์ 2 ช้อนโต๊ะ
• ขิง ข่ า ไพล กระชาย ว่านนางคํา ว่านนํา้ ขมิน้ เปราะหอม
กลีบคาโมไมล์ 2 ช้อนโต๊ะ
• ตะไคร้ ผิวมะกรูด ใบมะกรูด กระเพรา โหระพา แมงลัก สะระแหน่
ใบสะระแหน่ 2 ช้อนโต๊ะ
ตะไคร้ 2 ช้อนโต๊ะ • ผิวส้ ม มะนาว ส้ มโอ มะกรูด มะเฟื อง มะขาม ส้มป่ อย ใบมะขาม
• มะคําดีควาย มะซัก
ผสมสมุนไพรแห้งลงในชาม หยดนํ้ามันหอมระเหย 30 หยด นําส่วนผสมใส่
ถุงเล็กๆ ใช้ถตู ามผิ วขณะอาบนํ้า ช่วยให้ผิวนุ่มหอม • ดอกอัญชัญ ดอกดาวเรือง ดอกชบา
นํา้ มันหอมระเหยอาจใช้ Geranium, Lavender, Ylang ylang, Lemongrass • จันทน์ เทศ การบูร ว่านหางจระเข้ ใบเตย
Pimporn Leelapornpisid Pimporn Leelapornpisid

•คลายกล้ ามเนือ้ / ปวคเมื่อยตามตัว

• ไพล ขมิน้ ว่ านนางคํา ขิง ข่ า ใบหนาด* เถาเอ็นอ่ อน ตัวอย่ าง:
•ลดการอักเสบ / แพ้ / ผืน่ คัน / ฆ่ าเชื้อโรค ผิวมะกรูดแห้ ง 1/4 ถัวยตวง
: รางจืด ขมิน
้ ชัน ใบตําลึง ผักบุ้งทะเล เปลือกมังคุด เปลือกผลทับทิม ใบฝรั่ง
ผงขิงแห้ ง 1/4 ถัวยตวง
*ให้ กลิน่ หอม /บํารุ งผิว
จันทน์ เทศ สะระแหน่ ผิวมะกรู ด ใบมะกรู ด ตะไคร้ ใบเตย ข่ าแห้ ง 1/4 ถัวยตวง
*ทําความสะอาด / ปรับสมดุลย์ ใบเตยสด 1 ถัวยตวง
• มะขาม มะนาว มะเฟื อง ส้ มป่ อย ใบมะขาม การบูร พิมเสน

•ต้ านอนุมูลอิสระ / ชะลอแก่ บด/ ปั่น ใบเตยสด เติมผงสมุนไพรอืน่ ใส่ ในถุงผ้ าฝ้ าย แช่ ถุงในอ่ าง
• อัญชัญ กระเจี๊ยบ ผลหม่ อน มะขามป้อม ลูกยอ ขมิน
้ สมอไทย อาบนํา้ ลงแช่ ประมาณ 10-15 นาที

Pimporn Leelapornpisid Pimporn leelapornpisid

CHARABOT

โลชั่นบํารุ งผิว
BODY CARE
BODY MIST
ใช้ ทาหลังอาบนํา้ เพือ่ บํารุงผิวให้ นุ่ม ชุ่ ม
MASSAGE OIL ชื้น อาจมีการผสมสมุนไพร / นํา้ มัน
SHOWER GEL หอมระเหยลงไปเพือเพิม่ คุณค่ าในการ
SPA บํารุงผิวพรรณ
TALCUM
POWDER

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ Pimporn leelapornpisid

17
 แป้ งหอมโรยตัว
Foot Powder
(Lavender Sunrise Body Powder)
Rx . Geranium oil 5 หยด
Rx. ผงดอกลาเวนเดอร์บดละเอียด 2 ช้อน Lavender oil 5 หยด
โต็ะ Cinnamon oil 1 หยด
Lavender oil 3 หยด Rosemary oil 3 หยด
Powder base 1/2 ถ้วยตวง
Rose oil 5 หยด
Orange oil 5 หยด
Powder base 1/2 ถ้วยตวง
Pimporn Leelapornpisid Pimporn Leelapornpisid

นํ้ามันหอมระเหย กับ ธาตุเจ้าเรือน

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

(พิมเสนใบ)

ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

18
 ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

สรุปนํ้ามันหอมระเหยที่ใช้จากผลการทดสอบความพึงพอใจ • ราศีสิงห์ ylang ylang (เคลิบเคลิ้ ม, ง่วง,วิตกกังวล.

เครียด)
• ราศีมงั กร lavender (sedative ,stimulant ) • ราศีกนั ย์ lavender (sedative ,stimulant )
• ราศีกุมภ์ vetiver (ต้านแบคทีเรีย เชื้ อรา) • ราศีตลุ ย์ ylang ylang(เคลิบเคลิ้ ม, ง่วง,วิตกกังวลเครียด)
• ราศีมีน bergamot (ต้านแบคทีเรีย เชื้ อรา) • ราศีพิจกิ orange(antiseptic,sedative,carminative
• orange(antiseptic , sedative,
ราศีเมษ
antidepressant)
carminative, antidepressant)
• ราศีพฤษภ eucalyptus (บรรเทาอาการติดเชื้ อทั ่วๆ ไป , • ราศีธนู tea tree (สดชื่นมีชิวิตชีวา บรรเทาอาการติดเชื้ อ)
กระตุน้ การหายใจ )
• ราศีเมถุน orange(antiseptic , sedative, สําหรับผูท้ ี่อายุมากกว่า 30 ปี มีการชอบนํ้ามันหอมระเหยที่
carminative, antidepressant) แตกต่างกันออกไปในบางราศี คือ ราศีเมถุน lavender
• ราศีกรกฎ lemon (สงบ อารมณ์เย็น สดชื่น ผ่อนคลาย ) นอกจากนี้ จะมีความพึงพอใจคล้ายคลึงกัน
ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ ภญ. รศ. พิมพร ลีลาพรพิสิฐ

Pimporn Leelapornpisid

19