भारती व यापीठ अ भमत व व व यालय

कूल ऑफ परफॉ मग आटस ् , पु णे

पद यु तर अ यास म ( े डट स ट म)
एम.ए. (संगीत) (गायन - वादन) अ यास म

एम. ए. थम वष – थम सहामाह े ड स
संगीत (गायन / वरवा य)
सै ां तक ०३
रं गमंच सादर करण १४
मौ खक ०८

एम.ए. संगीत थम वष प हल सहामाह

पर ा पर ा वषयाचे अ यास म
नाव
T11) सै ां तक भारतीय संगीताचा १. भारतीय संगीताचा ाचीन ते आधु नक काळातील इ तहास आ ण
इ तहास यात घडू न आलेल ि थ यंतरे . (यात खाल ल मु यांचा अंतभाव
आहे . वै दक संगीत, रामायण, महाभारत, पु राण काल न संगीत.
जैन, बु , मौय आ ण गु त काल न संगीत)
२. भरत (ना यशा ), मतंग (बृ ह दे शी), आ ण शारंगदे व
(र नाकर) यां या वेळचे संगीत.
३. बंध गायन प ती
४. हवेल संगीत
५. तानसेन आ ण अमीर खु ो यांचे योगदान.
६. धृ पद
७. याल
८. व वध वा यांचे वग करण.
P11) ा य क १ रं गमंच अ. खाल ल रागांचा स व तर अ यास व सादर करण:
सादर करण यमन / यमन क याण, भैरव, पु रया.
गायन : बडा याल आ ण छोटा याल यो य व तारासह.
वरवा य : आलाप, जोड, वलं बत गत (म सतखानी / रझाखानी)
कं वा वलं बत बं दश आ ण म यलय - ु तलय गत / बं दश, झाला.
सू चना -

१. बं दशी या / गती या सु वातीला राग वाचक मु त आलापी

आव यक. ( आरोह – अवरोह य त र त )
२. बं दशीम ये / गतीम ये ( वलं बत आ ण म य) थाई आ ण
अंतरा यावर दहा - दहा आलाप आ ण ताना हणणे / वाज वणे
आव यक. याम ये व वध कार या ताना उदा- आकारात,
नोटे शन म ये, काह ताना समेवर तर काह ताना कालात
संपणा या, तसेच बोल आलाप आ ण बोलतान आव यक, वा यांसाठ
 तं अंगा या ताना, गायनात / वादनात लयकार चा योग असावा.
३. वतः तानपु रा जु ळवू न याआधारे गायन / वादन सादर करणे
आव यक.

ब. खाल ल रागांची साधारण मा हती (कोणतेह दोन) आ ण यातील

म य लयीत बं दश कवा गत पाच आलाप आ ण तानांसह.
शाम क याण, कलावती, मयाम हार.
क. उपशा ीय संगीत :
गायन: चतरं ग, तराना
वादन : वा या या तं अंगाने वाजणार गत
सू चना -
१. चतरं ग आ ण तराना यांचा यो य व तार करता येणे आव यक.
२. वा याचे वै श ट दशवणार तं अंगाची गत आ ण याचा यो य
व तार आव यक.

V11) ा य क २ मौ खक अ. ा य क पर ेतील सव रागांची मा हती.

आ. चतरं ग / तराना / गत याब ल मा हती.

सू चना -
१. ा य क पर ेतील सव अ यास मावर आधा रत न,
याम ये अ यास मातील इतर राग, गीत कार गायन, याची
संपण
ू मा हती उदा- आरोह – अवरोह, वर, वज वर, वा द,
संवाद , अनु वा द, ववाद , जाती, गायन समय, जवळचे राग
आ ण यांची संपू ण मा हती इ.
२. अ यास मात साधारण अ यासासाठ दले या रागांची मा हती.
उदा. राग व प, आरोह – अवरोह, वर, वज वर, वा द,
संवाद , अनु वा द, ववाद , जाती, गायन समय, जवळचे राग
आ ण यांची संपू ण मा हती इ.
३. चतरं ग आ ण तराना या गायन कारांची संपू ण मा हती उदा-
गायन प ती ( व तार प ती), शा ीय मा हती.
४. गात / वाजवीत असले या बं दशी या तालांचा अ यास उदा -
मा ा, खंड, टाळी, खाल , ठे का आ ण हातावर टाळी दे ऊन दु गू न,
तीगु न, आ ण चौगु न करणे.
 भारती व यापीठ अ भमत व व व यालय
कूल ऑफ परफॉ मग आटस,् पु णे
पद यु तर अ यास म ( े डट स ट म)
एम.ए. (संगीत) (गायन - वादन) अ यास म

एम. ए. थम वष – वतीय े ड स
सहामाह संगीत (गायन / वरवा य)
सै ां तक ०३
रंगमंच सादर करण १४
मौ खक ०८

एम.ए. संगीत प हले वष दु सर सहामाह

पर ा पर ा वषयाचे अ यास म
नाव
T21) सै ां तक रागांचा शा ीय १. सादर करणामधील रागांचा शा ीय अ यास, वेगेवेग या
अ यास रागांमधील बं दश लहणे.
२. सादर करणामधील रागांम ये मु त आलाप, तान - बोलतान
वेगेवेग या तालाम ये लहणे.
३. लयकार , छं द दाख वणा या बं दशींचे / वरांचे लेखन.
४. सम कृ तक रागांचा तु लना मक अ यास.
५. आवाज साधना / वा य वादन प ती.
P21) ा य क १ रंगमंच सादर करण अ. रागांचा स व तर अ यास व सादर करण:
वृ दावनी सारं ग, बहाग, बागे ी.
गायन : बडा याल आ ण छोटा याल यो य व तारासह.
वरवा य : आलाप, जोड, वलं बत गत (म सतखानी / रझाखानी)
कं वा वलं बत बं दश आ ण म यलय - ु तलय - गत / बं दश,
झाला.
सू चना -
१. बं दशी या / गती या सु वातीला राग वाचक मु त आलापी
आव यक. ( आरोह – अवरोह य त र त )
२. बं दशीम ये / गतीम ये( वलं बत आ ण म य) थाई आ ण
अंतरा यावर दहा - दहा आलाप आ ण ताना हणणे / वाज वणे
आव यक. व वध कार या ताना उदा- आकारात, नोटे शन म ये,
काह ताना समेवर तर काह ताना कालात संपणा या, तसेच बोल
आलाप आ ण बोलतान आव यक,वा यांसाठ तं अंगा या ताना,
गायनात / वादनात लयकार चा योग असावा.
३. वतः तानपु रा जु ळवू न याआधारे गायन / वादन सादर करणे
आव यक.
 ब. खाल ल रागांची साधारण मा हती (कोणतेह दोन) आ ण यातील
म य लयीत बं दश कवा गत पाच आलाप आ ण तानांसह.
मा बहाग, गोरख क याण, हंडोल
क. धृ पद प ती :
धृ पद, धमार
सू चना -
धृ पद आ ण धमार यांचा यो य व तार करता येणे आव यक.
उदा- अ. आलाप (नोम – तोम), जोड इ याद .
ब. धृ पद बं दश / धृ पद अंगाची गत

V21) ा य क २ मौ खक अ. ा य क पर ेतील सव रागांची मा हती.

ब. धृ पद, धमारची मा हती.

सू चना -
१. ा य क पर ेतील सव अ यास मावर आधा रत न,
याम ये अ यास मातील इतर राग, गीत कार गायन /
वादन, याची संपू ण मा हती उदा- आरोह – अवरोह, वर, वज
वर, वा द, संवाद , अनु वा द, ववाद , जाती, गायन समय,
जवळचे राग आ ण यांची संपू ण मा हती इ.
२. अ यास मात साधारण अ यासासाठ दले या रागांची मा हती.
उदा. राग व प, आरोह – अवरोह, वर, वज वर, वा द,
संवाद , अनु वा द, ववाद , जाती, गायन समय, जवळचे राग
आ ण यांची संपू ण मा हती इ.
३. धृ पद – धमार गायन प तीची संपूण मा हती. उदा- इ तहास,
गायन प ती, मु ख बानी, उपयोगात येणारे ताल इ याद .
४. गात / वाजवीत असले या बं दशी या तालांचा अ यास उदा -
मा ा, खंड, टाळी, खाल , ठे का, आ ण हातावर टाळी दे ऊन दु गू न,
तीगु न, आ ण चौगु न करणे.
 भारती व यापीठ अ भमत व व व यालय
कूल ऑफ परफॉ मग आटस,् पु णे
पद यु तर अ यास म ( े डट स ट म)
एम.ए. (संगीत) (गायन - वादन) अ यास म

एम. ए. वतीय वष – तृ तीय े ड स

सहामाह संगीत (गायन / वरवा य)
सै ां तक ०३
रं गमंच सादर करण १४
मौ खक ०८

एम.ए. संगीत दु सरे वष तसर सहामाह

पर ा पर ा वषयाचे अ यास म
नाव
T31) सै ां तक संगीताचे १. स दयशा ाची या या, आ ण याब ल व तृ त मा हती.
स दयशा २. पा चीमा य स दयशा ातील मु ख वचारवंत (सो ाट स, लेटो,
आ ण उपयोिजत एर सटोटल), अ याि मक आ ण ताि वक हंद ू वचार सरणी.
संगीत. ३. वर, लय, ताल, राग, भाव, श द – स दय.
४. वर - लय - ताल - राग - छं द यांमु ळे नमाण होणारे रस.
५. वा य संगीतातील ( वरवा य आ ण तालवा य) स दय.
६. उपयोिजत संगीत – या या आ ण व तृ त मा हती.
७. उपयोिजत संगीत - संगीताचा व श ठ कारणासाठ केलेला
उपयोग.
उदा : नाटक, सनेमा, भावगीत, यायाम संगीत, जा हरातींसाठ
संगीत, इ याद .
P31) ा य क १ रं गमंच अ. रागांचा स व तर अ यास व सादर करण:
सादर करण दरबार , मु लतानी, झं झोट .
गायन : बडा याल आ ण छोटा याल यो य व तारासह.
वरवा य : आलाप, जोड, वलं बत गत (म सतखानी / रझाखानी)
कं वा वलं बत बं दश आ ण म यलय - ु तलय - गत / बं दश,
झाला.
 वर ल उ ले खत रागांमधील एक याल तलवाडा, झु मरा अथवा
आडा चौताल म ये आव यक.
 वा य वादनासाठ वर ल उ ले खत रागांमधील एक गत / बं दश
झपताल / पक म ये अथवा वेग या (अनवट) तालात असणे
आव यक.
सू चना -
१. बं दशी या / गती या सु वातीला राग वाचक मु त आलापी
आव यक. ( आरोह – अवरोह य त र त )
२. बं दशीम ये / गतीम ये( वलं बत आ ण म य) थाई आ ण
 अंतरा यावर पंधरा – पंधरा आलाप आ ण ताना हणणे /
वाज वणे आव यक. व वध कार या ताना उदा- आकारात,
नोटे शन म ये, काह ताना समेवर तर काह ताना कालात
संपणा या, तसेच बोल आलाप आ ण बोलतान
आव यक,वा यांसाठ तं अंगा या ताना, गायनात / वादनात
लयकार चा योग असावा.
३. वतः तानपु रा जु ळवू न याआधारे गायन / वादन सादर करणे
आव यक.

ब. खाल ल रागांची साधारण मा हती (कोणतेह दोन) आ ण यातील

म य लयीत बं दश कवा गत पाच आलाप आ ण तानांसह.
कौशी कानडा, मधु वंती, बलासखानी तोडी

क. उपशा ीय संगीत:
गायन: ट पा, ठु मर , होर
वादन : ट पा, ठु मर , होर / धू न
सू चना -
१. ट पा, ठु मर , होर यांचा यो य व तार करता येणे आव यक.
उदा- आलाप, बोलबनाव, बोलबाट इ याद .
२. वरवा यासाठ ट पा, ठु मर , होर / धू न यांचा व तार करता
येणे आव यक.
V31) ा य क २ मौ खक अ. ा य क पर ेतील सव रागांची मा हती.
ब. ट पा, ठु मर , होर / धून कारांची मा हती.
सू चना -
१. ा य क पर ेतील सव अ यास मावर आधा रत न, याम ये
अ यास मातील इतर राग, गीत कार गायन, याची संपू ण
मा हती उदा- आरोह – अवरोह, वर, वज वर, वा द, संवाद ,
अनु वा द, ववाद , जाती, गायन समय, जवळचे राग आ ण यांची
संपू ण मा हती इ.
२. अ यास मात साधारण अ यासासाठ दले या रागांची मा हती.
उदा. राग व प, आरोह – अवरोह, वर, वज वर, वा द, संवाद ,
अनु वा द, ववाद , जाती, गायन समय, जवळचे राग आ ण यांची
संपू ण मा हती इ.
३. ट पा, ठु मर , होर / धू न या प तींची संपू ण मा हती. उदा- इ तहास,
गायन प ती, ठु मर गायनातील मु ख शैल ंब ल मा हती,
उपयोगात येणारे ताल इ याद .
४. गात / वाजवीत असले या बं दशी या तालाचा अ यास उदा - मा ा,
खंड, टाळी, खाल , ठे का, आ ण हातावर टाळी दे ऊन दु गून, तीगु न,
आ ण चौगु न करणे.
 भारती व यापीठ अ भमत व व व यालय
कूल ऑफ परफॉ मग आटस,् पु णे
पद यु तर अ यास म ( े डट स ट म)
एम.ए. (संगीत) (गायन - वादन) अ यास म

एम. ए. वतीय वष – चतु थ े ड स

सहामाह संगीत (गायन / वरवा य)
सै ां तक ०३
रंगमंच सादर करण १४
मौ खक ०८

एम.ए. संगीत दु सरे वष चौथी सहामाह

पर ा पर ा वषयाचे अ यास म
नाव
T41) सै ां तक संगीत वषयक १ ट का
लखाण आ ण २ वतमान प ातील लखाण
संगीत श ण ३ चर
प ती ४ संगीत संबंधीत वषयांवर ल शाि य लखाण.
५ नबंध लखाण
६ गु श य परंपरा – संक पना – व प आ ण याचे मह व संगीत
श क आ ण श य यांचे गु णधम, संगीत शकव याचे मू लभू त
त व, बदल आ ण उपयोग,
७ उ ी टे ल ात घेऊन संगीत शकव या या व वध प ती जसे
शाळा, छं द, लास, व व व यालय संगीताचा यि तम व
वकासासाठ उपयोग, संगीत यवसायाची नतीम ता.
P41) ा य क १ रं गमंच अ. रागांचा स व तर अ यास व सादर करण:
सादर करण मालक स, ललत, जोग.
गायन : बडा याल आ ण छोटा याल यो य व तारासह.
वरवा य : आलाप, जोड, वलं बत गत (म सतखानी / रझाखानी)
कं वा वलं बत बं दश आ ण म यलय - ु तलय - गत / बं दश,
झाला.
 वर ल उ ले खत रागांमधील एक याल तलवाडा, झु मरा अथवा
आडा चौताल म ये आव यक.
 वा य वादनासाठ वर ल उ ले खत रागांमधील एक गत / बं दश
झपताल / पक म ये अथवा वेग या (अनवट) तालात असणे
आव यक.
सू चना –
१. बं दशी या / गती या सु वातीला राग वाचक मु त आलापी
आव यक. (आरोह – अवरोह य त र त )
२. बं दशीम ये / गतीम ये ( वलं बत आ ण म य) थाई आ ण
 अंतरा यावर पंधरा – पंधरा आलाप आ ण ताना हणणे /
वाज वणे आव यक. व वध कार या ताना उदा- आकारात,
नोटे शन म ये, काह ताना समेवर तर काह ताना कालात
संपणा या, तसेच बोल आलाप आ ण बोलतान आव यक,
वा यांसाठ तं अंगा या ताना, गायनात / वादनात
लयकार चा योग असावा.
३. वतः तानपु रा जु ळवू न याआधारे गायन / वादन सादर करणे
आव यक.

ब. खाल ल रागांची साधारण मा हती आ ण यातील म य लयीत

बं दश कवा गत पाच आलाप आ ण तानांसह.
काफ , बैरागी.

क. भारतीय सु गम संगीत:
ना यगीत, गझल, सने संगीत, भावगीत.
सू चना -
१. सु गम संगीतातील अ यास मात उ ले खत गीत कारांचे या-
या- ढं गात गायन आव यक.
२. वरवा यांसाठ वर उ ले खत गीत कार या – या ढं गाने
वाज वणे आव यक.
V41) ा य क २ मौ खक अ. ा य क पर ेतील सव रागांची मा हती.
ब. ना यगीत, गझल, सने संगीत, भावगीत या कारांची मा हती.

सू चना -
१. ा य क पर ेतील सव अ यास मावर आधा रत न,
याम ये अ यास मातील इतर राग, गीत कार गायन, याची
संपू ण मा हती उदा- आरोह – अवरोह, वर, वज वर, वा द,
संवाद , अनु वा द, ववाद , जाती, गायन समय, जवळचे राग
आ ण यांची संपू ण मा हती इ.
२. अ यास मात साधारण अ यासासाठ दले या रागांची मा हती.
उदा. राग व प, आरोह – अवरोह, वर, वज वर, वा द, संवाद ,
अनु वा द, ववाद , जाती, गायन समय, जवळचे राग आ ण यांची
संपू ण मा हती इ.
३. सु गम संगीतातील गीत कारां या गायन प तीची संपू ण मा हती.
उदा- इ तहास, गायन प ती, उपयोगात येणारे ताल आ ण राग
इ याद .
४. गात / वाजवीत असले या बं दशी या तालांचा अ यास उदा -
मा ा, खंड, टाळी, खाल , ठे का, आ ण हातावर टाळी दे ऊन दु गू न,
तीगु न, आ ण चौगु न करणे.