Hdps3403 BM

Fakulti Pendidikan dan Bahasa
HDPS3403
Seni dan Kreativiti Kanak-kanak
Copyright © Open University Malaysia (OUM)

HDPS3403
SENI DAN KREATIVITI
KANAK-KANAK
Shamsudin Jamil

Pengarah Projek: Prof Dato’ Dr Mansor Fadzil
Assoc Prof Dr Chung Han Tek
Open University Malaysia
Penulis Modul: Shamsudin Jamil
Penyederhana: Norizan Samsudin
Penterjemah: Nik Noraini Nik Abu Bakar
Dibangunkan oleh: Centre for Instructional Design and Technology

Open University Malaysia
Edisi Pertama, Disember 2013
Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM), Disember 2013, HDPS3403

Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada bahan ini boleh disalin semula dalam mana-mana
cara tanpa kebenaran secara bertulis daripada Presiden Open University Malaysia (OUM).
Copyright © Open
Copyright Open University
University Malaysia
Malaysia (OUM)
(OUM)
Isi Kandungan
Panduan Kursus ixăxv
Topik 1 Perspektif dan Pandangan 1

1.1 Perkembangan Intelektual Kanak-kanak 2
1.1.1 Teori Perkembangan Intelektual Piaget 3
1.1.2 Teori Perkembangan Kanak-kanak Vygotsky 5
1.2 Perkembangan Emosi Kanak-kanak 7
1.2.1 Teori Perkembangan Emosi Erikson 7
1.3 Kecerdasan Pelbagai 11
1.3.1 Teori Kecerdasan Pelbagai Gardner 12
Rumusan 18
Kata Kunci 19
Topik 2 Proses dan Pendekatan Kreativiti 20

2.1 Definisi Kreativiti 21
2.2 Teori Kreativiti Torrance 23
2.2.1 Sumbangan-sumbangan E. Paul Torrance 24
2.2.2 Kreativiti Cara Torrance 25
2.2.3 Ciri-ciri Kreativiti 26
2.3 Proses Kreatif 27
2.3.1 Proses dan Pengeluaran 28
2.3.2 Pengalaman Kreatif 30
2.3.3 Instrumen Ujian 32
2.3.4 Model Wallas 33
Rumusan 36
Kata Kunci 36
Topik 3 Muzik dan Pergerakan 37

3.1 Muzik dan Nyanyian 38
3.1.1 Definisi Muzik 38
3.1.2 Tujuan dan Objektif 38
3.1.3 Elemen Muzik dan Nyanyian 39
3.1.4 Peyampaian Muzik dalam Aktiviti Muzik 42
3.1.5 Bahan dan Instrumen 43
3.1.6 Pergerakan Kreatif 45

iv X ISI KANDUNGAN
3.2 Peranan Guru 47

3.2.1 Pemerhati dan Fasilitator 47
3.2.2 Perancangan dan Pengurusan 48
3.2.3 Pengawasan dan Penilaian 50
Rumusan 52
Kata Kunci 52
Topik 4 Seni Visual 53

4.1 Amalan Seni Visual Sesuai untuk Kanak-kanak 54
4.1.1 Definisi Seni Visual 54
4.1.2 Fokus Pendidikan Seni Visual untuk Kanak-kanak 55
4.1.3 Konsep Perkembangan Seni Visual untuk
Kanak-kanak 56
4.1.4 Tahap Ekspresi Seni Visual Kanak-kanak 57
4.1.5 Nilai Seni Visual 58
4.1.6 Disiplin Asas Seni Visual 59
4.1.7 Bahan-Bahan dan Peralatan 65
4.2 Peranan Guru 67
4.2.1 Matlamat Pendidikan Seni Visual 67
4.2.2 Strategi Mengajar 68
Rumusan 72
Kata Kunci 73
Topik 5 Seni Tiga Dimensi (3D) Visual 74

5.1 Membentuk dan Membina 75
5.1.1 Definisi 75
5.1.2 Kumpulan Umur Kanak-kanak Mempelajari
Seni Tiga Dimensi 75
5.1.3 Bahan dan Peralatan 79
5.1.4 Pilihan Bahan dan Peralatan 82
5.1.5 Peranan Guru 82
5.2 Kesesuaian Amalan 84
5.2.1 Kesediaan Kanak-kanak 84
5.2.2 Proses Kreativiti 86
5.2.3 Kesesuaian untuk Kanak-kanak Berkeperluan Khas 88
Rumusan 90
Kata Kunci 91

ISI KANDUNGAN W v
Topik 6 Lakonan dan Drama Kreatif 92

6.1 Konsep Asas Lakonan Kanak-kanak dan Drama Kreatif 93
6.1.1 Kategori Persembahan 95
6.2 Merancang Persembahan 98
6.3 Idea ke Arah Kreativiti 101
6.4 Mengembangkan Kreativiti Melalui Lakonan dan Drama 102
6.5 Peranan Guru 105
Rumusan 107
Kata Kunci 108
Topik 7 Boneka 109

7.1 Definisi boneka 110
7.1.1 Sejarah Boneka 110
7.1.2 Jenis-Jenis Boneka 111
7.2 Penyesuaian Boneka dalam Kurikulum 111
7.2.1 Aktiviti 116
7.2.2 Rancangan Mengajar 118
7.3 Bahan-Bahan dan Peralatan 120
7.3.1 Boneka Mudah 120
7.3.2 Idea-Idea untuk Pentas 123
7.3.3 Prop 124
Rumusan 125
Kata Kunci 125
Topik 8 Kesusasteraan Awal Kanak-kanak 126

8.1 Latar Belakang Kesusasteraan Awal Kanak-kanak 126
8.1.1 Definisi Kesusasteraan Awal Kanak-kanak 127
8.1.2 Ciri-Ciri Sastera Awal Kanak-kanak 128
8.1.3 Jenis-jenis Bahan Kesusasteraan Awal
Kanak-kanak 129
8.2 Teori Kecerdasan Naturalis 131
8.2.1 Konsep dan Pandangan 131
8.2.2 Hubungan antara Kesusasteraan dan Kecerdasan
Naturalis 132
8.3 Amalan yang Bersesuaian 133
8.4 Membaca 135
8.4.1 Definisi Membaca 135
8.4.2 Konsep Membaca 135
8.4.3 Membaca dalam Pendidikan Awal Kanak-kanak 136

vi X ISI KANDUNGAN
8.5 Teater Membaca 138

8.6 Ilustrator dan Penulis 139
8.6.1 Ilustrator 139
8.6.2 Penulis 140
8.7 Memilih Buku 141
8.8 Ruang dan Sudut Bacaan 142
Rumusan 143
Kata Kunci 144
Topik 9 Bercerita 163

9.1 Definisi Bercerita 146
9.1.1 Cerita dan Kanak-kanak 146
9.1.2 Jenis-jenis Cerita Kanak-kanak 148
9.1.3 Aspek-aspek dalam Memilih Cerita 150
9.1.4 Aspek Bercerita 151
9.2 Teknik Bercerita 152
9.3 Bercerita Berdasarkan Teks (Buku) 153
9.4 Bercerita Tanpa Teks 155
9.5 Bercerita Berdasarkan Aneka Media 156
9.6 Alam Sekitar 157
Rumusan 161
Kata Kunci 161
Topik 10 Isu-isu dalam Perkembangan Kreativiti Kanak-kanak 187

10.1 Konsep Pengajaran dan Pembelajaran Kanak-kanak 163
10.2 Isu-isu dalam Seni Visual dan Tiga Dimensi (3D) 164
10.3 Pendekatan Mengajar 165
10.3.1 Demonstrasi 166
10.3.2 Bahan dan Peralatan/Perkakasan 167
10.3.3 Penilaian dan Penaksiran 168
10.4 Isu Muzik dan Pergerakan Kreatif 170
10.4.1 Pendekatan Pengajaran 172
10.5 Multimedia dan Kanak-kanak 178
10.5.1 Kepentingan Multimedia 178
10.5.2 Ciri-ciri Multimedia Kanak-kanak 179
10.5.3 Pendekatan Pengajaran 179
Rumusan 182
Kata Kunci 183

PANDUAN KURSUS

PANDUAN KURSUS W ix
DESKRIPSI PANDUAN KURSUS

Anda perlu membaca Panduan Kursus dengan berhati-hati dari awal sehingga
akhir. Ia menyatakan kandungan kursus dengan ringkas dan bertujuan
membantu anda memahami kandungan kursus. Ia juga mencadangkan jumlah
tempoh masa untuk anda habiskan bagi melengkapkan kursus ini dengan
sepenuhnya. Sentiasalah rujuk Panduan Kursus secara berterusan semasa anda
membaca kandungan kursus kerana ia dapat membantu dalam menjelaskan
komponen-komponen pembelajaran penting yang mungkin anda terlepas
pandang.
PENGENALAN
HDPS3403 Seni dan Kreativiti Kanak-Kanak adalah salah satu kursus yang
ditawarkan oleh Fakulti Pendidikan dan Bahasa di Open University Malaysia
(OUM). Kursus ini melibatkan tiga jam kredit dan harus dijalankan dalam
tempoh masa 15 minggu.
KEPADA SIAPA KURSUS INI DITAWARKAN

Kursus ini ditawarkan kepada semua pelajar yang mengambil program Diploma
Pendidikan Awal Kanak-Kanak. Modul ini bertujuan memberi perspektif
dan pandangan daripada ilmuan tersohor dalam bidang intelektual dan
perkembangan kanak-kanak.
Sebagai pelajar jarak jauh, anda seharusnya fasih dengan keperluan

pembelajaran kendiri dan mampu mengoptimakan kaedah pembelajaran dan
persekitaran yang sedia ada. Sebelum anda memulakan kursus ini, sila pastikan
anda maklum dengan bahan kursus, kelayakan kursus dan bagaimana kursus ini
dikendalikan.
PERUNTUKAN MASA PEMBELAJARAN

Berdasarkan piawaian OUM, seseorang pelajar itu perlu memperuntukkan
40 jam pembelajaran bagi setiap jam kredit. Selaras dengan piawaian ini, kursus
yang bernilai tiga jam kredit memerlukan masa selama 120 jam pembelajaran.
Anggaran masa pembelajaran ialah seperti yang ditunjukkan di dalam Jadual 1.

x X PANDUAN KURSUS
Jadual 1: Anggaran Masa Pembelajaran
JAM
AKTIVITI PEMBELAJARAN
PEMBELAJARAN
Membaca kandungan kursus dan mengambil bahagian
3
dalam perbincangan awal
Membaca modul 60
Menghadiri 3 hingga 5 sesi tutorial 10
Perbincangan atas talian 12

Ulang kaji 15
Menyiapkan Tugasan, Ujian dan Peperiksaan 20
JUMLAH MASA PEMBELAJARAN 120
OBJEKTIF KURSUS
Pada akhir kursus ini, anda seharusnya dapat:
1. Menilai pandangan seni;
2. Menjelaskan pendekatan dan proses kreativiti kanak-kanak;
3. Menaksirkan kreativiti dalam pendidikan awal kanak-kanak;
4. Merancang aktiviti kreativiti dalam pengajaran; dan
5. Menilai kreativiti kanak-kanak.
SINOPSIS KURSUS
Kursus ini terbahagi kepada 10 topik. Sinopsis setiap topik adalah seperti
berikut:
Topik 1 memberi penekanan tentang kepelbagaian perspektif dan pandangan

daripada beberapa ilmuan dalam bidang intelektual dan perkembangan emosi
kanak-kanak. Penjelasan mengenai teori Kecerdasan Pelbagai diberikan untuk
membantu guru-guru mengenal pasti potensi sebenar kanak-kanak dan
kebolehan mereka. Topik ini membantu guru mengetahui dengan tepat had
keupayaan dan kecenderungan kanak-kanak dan bagaimana potensi ini dapat
dikembangkan secara kuantitatif.

PANDUAN KURSUS W xi
Topik 2 menerangkan perspektif dan proses menentukan dan mengembangkan

kreativiti serta mengenal pasti ciri-ciri kreativiti yang berbeza pada kanak-kanak.
Guru-guru juga diberi panduan merancang dan membina proses kreatif dalam
kanak-kanak. Topik ini juga membantu guru mengakses dan menilai kreativiti
kanak-kanak berdasarkan pandangan daripada beberapa orang ilmuan dalam
pembelajaran awak kanak-kanak.
Topik 3 menerangkan aspek asas perkembangan muzik kanak-kanak yang

merangkumi nyanyian, pemilihan dan kegunaan peralatan, bantuan pergerakan
termasuk jenis-jenis pergerakan dan perhubungan antara pergerakan dan
pembelajaran. Guru juga dibantu menjadi pemerhati dan fasilatator, perancang
dan pengurus, koordinator dan penilai kepada perkara-perkara yang berkaitan
dengan muzik dan pergerakan kreatif.
Topik 4 memberi penekanan terhadap aspek perkembangan seni visual kanak-

kanak. Antara perkara yang harus diberi penekanan adalah tahap umur, bahan
dan peralatan dan peranan guru dalam mengimplementasikan proses itu. Tujuan
dan strategi pembelajaran seni visual juga dijelaskan untuk membantu guru
memperoleh pengetahuan mengenai pendidikan seni visual yang mempunyai
pengaruh dalam proses perkembangan kanak-kanak.
Topik 5 memfokus kepada konsep dan amalan dalam pendidikan seni tiga
dimensi (3D). Beberapa penekanan tertumpu kepada membentuk dan mereka
bentuk bangunan, usia kumpulan kanak-kanak, bahan dan peralatan yang
diperlukan oleh guru dalam merancang dan melaksanakan proses pengajaran.
Topik ini juga menyentuh aspek kesediaan kanak-kanak, proses kreativiti dan
kesesuaian amalan seni 3D untuk kanak-kanak berkeperluan khas. Topik ini
membantu guru mengenal pasti potensi kanak-kanak dan kreativiti mereka serta
hubungan dengan lain-lain bidang.
Topik 6 menekan aspek lakonan dan drama kreatif kanak-kanak. Fokus dalam
perbincangan berkisar kepada hal-hal berhubung kategori persembahan
yang merangkumi permainan sosial, permainan sosio-dramatik dan permainan
kreatif. Amalan yang relevan, sesuai dan berkaitan juga dibincangkan
terutamanya pada aspek perancangan persembahan, idea-idea ke arah kreativiti
dan peranan guru dalam melaksanakan pengajaran berkesan dan bermakna serta
proses pembelajaran bagi perkembangan holistik kanak-kanak.
Topik 7 membincangkan aspek berhubung seni boneka dalam pendidikan

awal kanak-kanak. Perbincangan utama adalah tentang jenis-jenis boneka,
kepentingan boneka dalam pembelajaran kanak-kanak serta kesesuaian boneka
dalam kurikulum prasekolah. Dibincangkan juga proses penyediaan boneka.

xii X PANDUAN KURSUS
Topik 8 membincangkan sastera kanak-kanak. Penekanan diberi terhadap

definisi sastera, perkembangan sastera kanak-kanak menurut teori Naturalis dan
amalan yang sesuai untuk kanak-kanak. Aspek lain yang disentuh adalah
mengenai aktiviti membaca, membaca teater, ilustrator dan penulis, pemilihan
buku dan ruang untuk kanak-kanak membaca. Selain itu, topik ini membantu
guru mengenal pasti tahap keupayaan kanak-kanak dalam membaca dan
hubungan kanak-kanak itu dengan perkembangan domain kanak-kanak lain.
Topik 9 membincangkan hal-hal mengenai aktiviti penceritaan dalam kalangan

kanak-kanak. Topik ini memberi panduan kepada guru mengenai konsep
bercerita bersama kanak-kanak, amalan yang sesuai untuk dilaksanakan, teknik
membaca dengan dan tanpa teks dan multimedia, ruang dan sumber-sumber
bahan untuk penceritaan. Sehubungan itu, topik ini juga membantu guru
mengetahui dan memahami teknik membaca dan bercerita yang sesuai untuk
kanak-kanak dan hubungan holistik dalam perkembangan kanak-kanak.
Topik 10 mengutarakan isu-isu berkaitan perkembangan kreativiti kanak-kanak.

Antara perkara utama yang dibincangkan adalah isu seni visual dan tiga dimensi
(3D), isu muzik dan pergerakan kreatif dan isu multimedia dalam pembelajaran
kanak-kanak. Perbincangan lebih berkisar kepada isu pendekatan pengajaran,
bahan dan peralatan juga isu-isu penilaian. Antara lain, topik ini akan membantu
anda sebagai seorang guru untuk mengenal pasti isu sebenar yang merupakan
keutamaan dalam pembelajaran kanak-kanak dan hubungannya dengan kognitif
dan perkembangan kreatif.
PANDUAN SUSUN ATUR TEKS

Sebelum anda membaca modul ini, adalah penting sekiranya anda ambil tahu
akan susun atur teks modul. Memahami susun atur teks akan membantu anda
untuk merencana pembelajaran kursus supaya lebih objektif dan berkesan.
Amnya, susun atur teks bagi setiap topik adalah seperti berikut:
Hasil Pembelajaran: Ia merupakan apa yang anda harus dapat lakukan atau
capai setelah selesai membaca sesuatu topik. Setelah selesai membaca setiap
topik anda digalakkan merujuk kepada senarai hasil pembelajaran berkenaan
untuk memastikan sama ada anda dapat atau tidak mencapainya. Amalan
seperti ini akan dapat mengukur dan mempertingkatkan penguasaan
kandungan sesuatu topik.
Semak Kendiri: Soalan-soalan diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam

sesuatu topik. Soalan-soalan ini menguji kefahaman tentang maklumat yang
anda telah baca. Jawapan untuk soalan-soalan ini biasanya terdapat dalam
perenggan-perenggan yang sebelumnya. Anda digalakkan menjawab soalan-

PANDUAN KURSUS xiii
soalan semak kendiri ini untuk menguji dan memastikan sama ada anda telah
memahami kandungan sesuatu topik dan seterusnya menyediakan anda
menghadapi ujian dan peperiksaan kelak. Kebanyakan jawapan kepada soalan-
soalan yang ditanya terdapat di dalam modul itu sendiri.
Aktiviti: Aktiviti-aktiviti juga diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam

sesuatu topik dengan tujuan menggalakkan anda mengaplikasi konsep dan
prinsip yang anda telah pelajari kepada situasi sebenar. Aktiviti-aktiviti ini juga
memperluaskan kefahaman kandungan yang dipelajari dengan menggalakkan
anda melakukan sesuatu seperti berfikir secara mendalam, memberi pendapat,
berbincang bersama rakan dalam kelas, merujuk kepada laman web, membaca
artikel jurnal dan seumpamanya.
Rumusan: Pada akhir sesuatu topik, isi-isi penting topik tersebut disenaraikan.
Komponen ini membantu anda untuk mengingat dan mengimbas semula
keseluruhan topik. Anda haruslah memastikan bahawa anda memahami
setiap pernyataan yang disenaraikan. Jika tidak, sila kembali membaca topik
berkenaan.
Kata Kunci: Pada akhir topik disenaraikan beberapa perkataan dan frasa penting
yang digunakan di dalam topik berkenaan. Anda mesti dapat menjelaskan setiap
perkataan dan frasa ini. Jika tidak, sila kembali membaca topik berkenaan.
Rujukan: Rujukan adalah bahagian di mana senarai buku teks, jurnal, artikel,
kandungan elektronik atau sumber-sumber yang boleh ditemui yang berkaitan
dan berguna dalam melalui modul atau kursus. Senarai ini boleh dilihat di dalam
beberapa bahagian seperti di dalam Panduan Kursus (di bahagian Rujukan),
pada akhir setiap topik atau akhir modul. Anda digalakkan membaca bahagian-
bahagian yang berkaitan dalam senarai rujukan tersebut untuk mendapatkan
maklumat lanjut dan memperkukuhkan kefahaman anda.
PENGETAHUAN ASAS
Tiada pengetahuan asas diperlukan.
KAEDAH PENILAIAN
Sila rujuk myINSPIRE.
Copyright © Open
Copyright Open University
University Malaysia
Malaysia (OUM)
(OUM)
xiv X PANDUAN KURSUS
RUJUKAN
Awang Had Salleh. (1981). Concept and model for preschool education of
Malaysia. Bengkel Kebangsaan Pendidikan Prasekolah. 7ă8 December,
Pulau Pinang.
Isbell, R. T., & Raines, S. (2003). Creativity and the arts with young children.
New York: Thomson Delmar Learning.
Kamaruddin Hj. Husin. (1996). Sekolah dan perkembangan kanak-kanak.

Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd.
Kementerian Pendidikan Malaysia. (2003). Huraian kurikulum prasekolah

kebangsaan. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Koster, J. B. (2001). Growing artists: Teaching art to young children (2nd ed.).
New York: Thomas Delmar Learning.
Kyriacou, C. (1986). Effective teaching in school. UK: Simon and Schuster

Education.
Libby, W. M. L. (2002). Enriching the curriculum with art experiences. NY:

Thomas Delmar Learning.
Mayesky, M. (2002). Creative activities for young children (7th ed.). NY: Thomas
Delmar Learning.
Mohd Daud Hamzah. (1994). Perkembangan kanak-kanak dan pembelajaran.

Kuala Lumpur: Utusan Publications & Distributors.
Rohaty Mohd. Majzub, & Abu Bakar Nordin. (1994). Pendidikan prasekolah.
Kuala Lumpur: Fajar Bakti.
Schirrmacher, R. (2002). Art and creative development for young children

(4th ed.). NY: Thomson Delmar Learning.
Schweihart, L. J. (1993). Watch kids in action to assess early childhood. Education

Digest, 59/4, pp. 53ă55.
Sekaran, U. (2000). Research methods for business: A skill building approach

(3rd ed.). New York: John Wiley & Son.

PANDUAN KURSUS W xv
Shamsudin Jamil. (2005). Pelaksanaan penilaian perkembangan kanak-kanak

prasekolah Kementerian Pelajaran Malaysia menurut persepsi guru. Kertas
Projek Sarjana Pendidikan. Universiti Kebangsaan Malaysia.
Siti Rahayah Ariffin., & Nor Lizalina Mohamad. (2000). Penilaian pelaksanaan
dan pengurusan program pendidikan prasekolah. Satu analisis. Pendidikan
guru alaf baru: 2005ă2012. Universiti Kebangsaan Malaysia.
Wright. S. (2003). The arts, young children and learning. Queensland University
of Technology Australia: Allyn and Bacon.
PERPUSTAKAAN DIGITAL TAN SRI

DR ABDULLAH SANUSI (TSDAS)
Perpustakaan Digital TSDAS mempunyai pelbagai sumber bercetak dan atas
talian untuk kegunaan pelajar. Perpustakaan digital komprehensif ini, yang
boleh dicapai melalui portal OUM, menyediakan akses kepada lebih daripada
30 pangkalan data yang meliputi jurnal, tesis dan buku dalam format elektronik
serta banyak lagi. Contoh pangkalan data yang ada ialah EBSCOhost, ProQuest,
SpringerLink, Books24×7, InfoSci Books, Emerald Management Plus dan Ebrary
Electronic Books. Sebagai pelajar OUM, anda digalakkan untuk menggunakan
sepenuhnya sumber-sumber yang terdapat di perpustakaan ini.

xvi X PANDUAN KURSUS

Topik X Perspektif dan
Pandangan
1
HASIL PEMBELAJARAN
Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
1. Menghuraikan konsep asas intelektual kanak-kanak;
2. Menerangkan Teori Perkembangan Intelektual Piaget;
3. Menghuraikan perkembangan kanak-kanak mengikut Vygotsky;
4. Membuat ringkasan tentang Teori Perkembangan Emosi Erikson;
dan
5. Menjelaskan Teori Kecerdasan Pelbagai Gardner.
X PENGENALAN
Kanak-kanak dilahirkan dengan rasa ingin tahu untuk bergerak bebas,
meluahkan perasaan dan idea juga untuk mengetahui tentang sesuatu bagi
membolehkan mereka belajar dan memahami persekitaran mereka. Kanak-kanak
tertarik dengan ciptaan, situasi baru, perkara-perkara yang mencabar dan
menyeronokkan. Mereka suka mencipta dan berkemungkinan akan menghargai
dan bangga dengan hasil ciptaan mereka sendiri atau rakan-rakan mereka.
Mereka mempunyai naluri terhadap corak dan warna dan keupayaan
pertimbangan terhadap kreativiti dalam persekitaran harian mereka dan sentiasa
cuba untuk memanipulasi elemen-elemen ini.

2 X TOPIK 1 PERSPEKTIF DAN PANDANGAN
Anda akan mengetahui lebih lanjut mengenai perkara ini kerana kita akan
meneroka konsep asas intelektual kanak-kanak dan empat teori berkaitan
dengan intelektual dan pembangunan kanak-kanak.
AKTIVITI 1.1
Berdasarkan kenyataan di atas, senaraikan aktiviti-aktiviti yang

digemari kanak-kanak.
1.1 PERKEMBANGAN INTELEKTUAL

KANAK-KANAK
Marilah kita memulakan topik ini dengan melihat perkembangan intelektual
kanak-kanak. Adakah anda tahu bahawa perkembangan intelektual melalui seni
dan kreativiti menyediakan lima peluang untuk kanak-kanak? Apakah itu?
Perkembangan intelektual melalui seni dan kreativiti menyediakan kanak-kanak
untuk:
(a) Menambah pengetahuan dan meningkatkan pemahaman melalui prinsip

asas dan aktiviti-aktiviti yang berkaitan dengan seni dan kreativiti yang
membolehkan kanak-kanak meneroka dan merasai pengalaman itu sendiri.
(b) Membina potensi mereka untuk bertindak balas secara kreatif terhadap
aktiviti-aktiviti dan masalah-masalah yang berkaitan dengan kemahiran
seni dan kreatif.
(c) Memilih aktiviti berdasarkan kepelbagaian kemahiran dan corak

pembelajaran sesuai dengan naluri kanak-kanak.
(d) Menyedari peluang untuk menikmati kegembiraan dan keseronokan diri

dan petunjuk penemuan.
(e) Memudahkan pengantarabangsaan dan konsep pembelajaran yang perlu

dikuasai oleh kanak-kanak.

TOPIK 1 PERSPEKTIF DAN PANDANGAN W 3
AKTIVITI 1.2
1. Apakah yang anda faham tentang konsep perkembangan

intelektual kanak-kanak?
2. Pada pendapat anda, adakah aktiviti yang disediakan untuk

kanak-kanak selama ini sesuai dengan proses perkembangan
intelektual mereka?
1.1.1 Teori Perkembangan Intelektual Piaget

Sebelum kita belajar tentang teori perkembangan intelektual Piaget, mari kita
lihat biografi beliau. Jean Piaget dilahirkan di Neuchatel, Switzerland pada
9 Ogos 1896 dan meninggal dunia pada 16 September 1980. Bapanya ialah
seorang profesor Kesusasteraan Purba di Universiti Neuchatel. Beliau menerima
Ijazah Doktor Falsafah dalam bidang biologi dari Universiti Neuchatel tetapi
mempunyai minat dan kegemaran dalam bidang psikologi. Malah sewaktu
remaja, beliau telah menjalankan kajian saintifik, menulis beberapa buah buku
dan beratus-ratus artikel mengenai hidupan biologi. Pada tahun 1921, beliau
diberi kepercayaan untuk menjadi Pengarah Institut Rousseau di Geneva.
Hasil perkahwinannya dengan pelajar beliau, Velentine Chatenay pada tahun

1923 beliau dikurniakan tiga orang anak. Pada 1929, beliau memegang jawatan
sebagai Pengarah di Institut Biro Pendidikan. Latar belakang akademik beliau
dalam biologi memberi pengaruh yang kuat untuk mengaplikasi konsep biologi
dan kaedah dalam proses perkembangan manusia termasuk istilah yang
digunakan untuk mengusulkan idea-idea dan pandangan.
Piaget percaya bahawa sifat semula jadi perkembangan kanak-kanak akan

membina tahap pemahaman kanak-kanak itu ke arah persekitaran mereka
berasaskan kepada empat peringkat perkembangan kognitif. Proses membina
pemahaman berkait rapat dengan konsep „Organisasi‰ dan „Adaptasi‰. Sebagai
contoh, keupayaan untuk mengenal pasti idea utama daripada idea-idea
sokongan serta keupayaan untuk membezakan satu idea dari yang lain.

Piaget juga menganjurkan bahawa manusia tidak hanya mengatur semua

pemerhatian mereka dan pengalaman, tetapi juga menyesuaikan diri dengan
pemikiran mereka dengan memberikan idea untuk memperkukuh sesuatu
pemahaman. Dalam konteks ini, Piaget beranggapan bahawa proses
penyesuaian akan berlaku dalam dua bentuk, iaitu „Proses Asimilasi‰ dan
„Proses Penempatan‰. Mari kita lihat perbezaan antara kedua-dua bentuk ini
dalam Jadual 1.1.
Jadual 1.1: Proses Asimilasi lawan Proses Penempatan
Proses Asimilasi Proses Penempatan

• Merujuk kepada perbuatan menambah • Merujuk kepada tindakan mengubah
maklumat baru atau memperkaya suai skim untuk memperoleh maklumat
struktur kognitif yang sedia ada. baru.
• Sebagai contoh, Zahra melihat seekor • Berdasarkan contoh yang sama,
burung dan menyebut perkataan mungkin pada hari yang lain, jika ibu
„burung‰. Dalam keadaan ini, proses Zahra mendengar bahawa Zahra
asimilasi sedang berlaku di mana menyebut perkataan „kambing‰ apabila
maklumat telah diserap melalui dia melihat burung, lalu ibu
pemerhatian dan pernyataan lisan membetulkan keadaan dengan
tanpa apa-apa pengubahsuaian. menjelaskan bahawa objek itu adalah
burung kerana burung boleh terbang,
tidak mempunyai empat kaki dan
badan yang bersaiz besar.
Apabila kanak-kanak memperoleh maklumat baru, ketidakseimbangan dalam

pemikiran akan berlaku. Oleh itu, untuk menjana keseimbangan semula, kanak-
kanak itu perlu menyesuaikan diri dan mengatur skim (struktur kognitif yang
menyusun dan mentafsir keseluruhan pengalaman kanak-kanak).
Berdasarkan keadaan ini, Piaget percaya bahawa kanak-kanak akan menjalani

empat peringkat perkembangan dalam proses meneroka dan memahami
persekitaran mereka. Piaget menekankan bahawa dua faktor utama yang
mempengaruhi perkembangan intelektual kanak-kanak ialah:
(a) Rasa ingin tahu; dan
(b) Bertindak balas secara aktif terhadap persekitaran berdasarkan kefahaman

dan kemampuan.

Peringkat-peringkat perkembangan adalah relatif kepada umur kanak-kanak dan

terdapat perbezaan dalam cara pemikiran mereka. Jadual 1.2 menerangkan
secara terperinci proses perkembangan tersebut.
Jadual 1.2: Peringkat Perkembangan Kognitif Jean Piaget
Peringkat
Umur Corak Pemikiran
Perkembangan
0ă2 tahun Sensori motor Kanak-kanak menggunakan deria motor mereka
serta deria lain untuk meneroka dan memahami
persekitaran mereka.
2ă7 tahun Praoperasi Kanak-kanak prasekolah mengeksploitasi
keupayaan mereka untuk berfikir secara
simbolik untuk menyelesaikan masalah tetapi
tahap pemikiran tidak berdasarkan logik dan
berubah berdasarkan persepsi yang berbeza.
7ă11 tahun Operasi konkrit Kanak-kanak memulakan pendidikan formal
dan penggunaan pemikiran logik dan konkrit
untuk menyelesaikan masalah secara percubaan
dan kesilapan.
12 tahun ke Operasi formal Kanak-kanak dalam zon remaja membolehkan
atas mereka berfikir secara abstrak, menggunakan
konsep pemikiran hipotesis dan meramalkan
kesan jangka panjang keadaan tertentu.
1.1.2 Teori Perkembangan Kanak-kanak Vygotsky

Sekarang mari kita lihat teori lain mengenai perkembangan kanak-kanak iaitu
Teori Vygotsky. Sebelum kita pergi lebih jauh dalam teori beliau, marilah kita
lihat latar belakang beliau terlebih dahulu.
Lev Semenovich Vygotsky, ahli psikologi Rusia dilahirkan pada 17 November

1796 di Orsha, Belarus yang pernah menjadi sebahagian daripada empayar
Rusia. Vygotsky ialah seorang graduan dari Universiti Moscow State pada tahun
1917. Beliau menyertai Institut Psikologi di Moscow pada tahun 1924 sehingga
tahun 1934 dan memberi tumpuan kepada perkembangan kognitif dan
hubungan antara bahasa dan kognisi. Beliau telah menulis kertas akademik
tentang sejarah, bahasa, budaya, perkembangan intelektual, perkembangan
psikologi kanak-kanak dan hubung kait dengan pendidikan. Pada tahun 1934,

beliau meninggal dunia akibat batuk kering ketika perkhidmatan dan sumbangan
beliau masih diperlukan oleh masyarakat. Vygotsky memperkenalkan idea di
Zon Perkembangan Proksimal (ZPD). Melalui konsep ini, beliau mempostulat
lima idea:
(a) Anak-anak akan menjadi lebih mahir jika mereka diberi peluang untuk
terlibat secara aktif dalam suasana yang lebih matang. Ini akan
membolehkan mereka menjadi pemikir berkemahiran dalam mereka
suasana sosiobudaya.
(b) Kanak-kanak yang terlibat dalam persekitaran sosiobudaya akan lebih

cenderung untuk bertindak balas terhadap persekitaran mereka dengan
menggunakan kognisi mereka dan mereka akan mempunyai peluang yang
lebih baik ketika mempraktik bahasa dan dialog.
(c) Peluang untuk menjadi sebahagian daripada sosiobudaya masyarakat yang

tertentu membolehkan kanak-kanak untuk berkomunikasi antara sesama
mereka dan orang lain. Proses ini akan melibatkan perubahan dalam
kapasiti mental mereka yang menjadi asas bagi perkembangan ke peringkat
proses kognitif yang lebih tinggi.
(d) Kanak-kanak mempunyai peluang untuk mendapatkan kemahiran baru

dengan bimbingan orang dewasa atau rakan-rakan yang lebih mahir untuk
membantu mereka mencapai tahap kecekapan yang optimum.
(e) Faktor intersubjektiviti adalah keadaan di mana dua individu bermula

dengan pemahaman yang berbeza mengenai konsep yang sama atau acara
tetapi akhirnya memperoleh kefahaman yang sama.
Faktor „perancah‰ dalam ZPD bertindak sebagai agen perubahan kualiti dalam
bentuk sokongan sosial dalam proses pengajaran dan pembelajaran kanak-
kanak. Golongan dewasa membentuk perancah melalui bimbingan, arahan,
isyarat, ekspresi muka dan sebagainya untuk membimbing kanak-kanak
memperoleh konsep-konsep asas untuk pembelajaran yang bermakna.
SEMAK KENDIRI 1.1

1. Sediakan nota ringkas mengenai idea-idea utama yang
dikemukakan oleh Piaget.
2. Senaraikan idea-idea utama konsep Vygotsky daripada ZPD.

1.2 PERKEMBANGAN EMOSI KANAK-KANAK

Emosi memainkan peranan penting dalam kehidupan kanak-kanak. Emosi
menambah faktor keseronokan kepada pengalaman harian dan menjadi
penggerak di sebalik tindakan yang diambil. Bagaimanakah pula dengan
perkembangan emosi? Perkembangan emosi adalah hasil daripada kematangan
dan pengalaman. Oleh kerana faktor kematangan adalah elemen penting
dalam perkembangan fizikal dan mental kanak-kanak, ia juga mendorong
perkembangan emosi kanak-kanak. Walaupun emosi wujud sejak dilahirkan
lagi, perkembangan emosi adalah hasil daripada kematangan yang diperoleh
berdasarkan pengalaman.
1.2.1 Teori Perkembangan Emosi Erikson

Pernahkah anda mendengar nama Erik Erikson? Mari kita mengenalinya dengan
lebih dekat lagi. Erik Erikson dilahirkan pada 15 Jun 1902. Beliau ialah seorang
ahli psikologi dan psikoanalisis Jerman yang terkenal dengan perikemanusiaan
dan teori perkembangan sosial terutamanya yang berkaitan dengan krisis identiti
yang kronik. Ibunya, Karla Abrahamsen ialah anak perempuan Josef dan
Henrietta, dari Copenhagen dan menjadi yatim piatu pada usia seawal 15 tahun.
Dalam usia remaja, Erikson diajar seni di sebuah sekolah swasta di Vienna
sebelum meneruskan pengajian dengan mendalam dalam bidang psikoanalisis
dari Institut Psikoanalitik Vienna. Pada masa yang sama, beliau mengkaji teknik
Montessori terutama yang berkaitan dengan pendidikan awal kanak-kanak.
Selepas menamatkan pengajian pada tahun 1933, pihak Nazi di Jerman memaksa
beliau berhijrah ke Denmark kemudian ke Amerika Syarikat di mana beliau telah
berkhidmat di Hospital Besar Massachusetts dan Sekolah Perubatan Harvard
juga di Klinik Psikologi. Pada tahun 1936, beliau berkhidmat di Institut
Perhubungan Manusia, Universiti Yale dan mengajar di sekolah perubatan
sebelum meneruskan perkhidmatan beliau sebagai profesor dalam perkembangan
manusia di Universiti California dan Universiti Harvard. Beliau bersara pada
tahun 1970.
Erikson berpegang kuat kepada falsafah bahawa setiap manusia mengalami

beberapa peringkat perubahan sepanjang hidupnya. Beliau merumuskan teori
berdasarkan pengalaman peribadi beliau terutama berkaitan kematian isteri
tercintanya, Joan Serson Erikson. Beliau sangat dipengaruhi oleh pandangan

Sigmund Freud dan Anna Freud sepanjang tempoh pengajaran di Vienna.

Teorinya dianggap sebagai psikoanalisis kerana dia menggabungkan tiga faktor
yang mempengaruhi individu ă diri, emosi dan sosial. Terdapat lima panduan
prinsip yang menyokong teori Erikson:
(a) Manusia mempunyai keperluan asas yang sama;
(b) Perkembangan manusia dipengaruhi oleh tindak balas seseorang terhadap

keperluan asas;
(c) Terdapat beberapa peringkat perkembangan manusia;
(d) Setiap peringkat mempunyai konflik tersendiri dan setiap konflik perlu
ditangani sebelum individu maju ke peringkat seterusnya; dan
(e) Kegagalan untuk menangani konflik pada tahap tertentu akan menjejaskan
proses perkembangan di peringkat seterusnya.
Menurut Erikson, setiap kanak-kanak akan melalui lapan peringkat

perkembangan sepanjang hidupnya yang penuh dengan krisis (rujuk Jadual 1.3).
Seseorang individu perlu berurusan dengan setiap peringkat perubahan
dengan berkesan untuk mencapai peringkat psikososial yang lengkap. Walau
bagaimanapun, jika krisis yang berlaku di mana-mana peringkat tertentu tidak
ditangani, individu akan menghadapi masalah dan kegagalan sepanjang
hidupnya.
Jadual 1.3: Peringkat Perkembangan Manusia Erikson
Peringkat Kumpulan umur Konflik

Pertama 0ă18 bulan Amanah lawan ketidakpercayaan
Ke-2 18 bulană3 tahun Autonomi lawan rasa malu dan ragu-ragu
Ke-3 3ă6 tahun Inisiatif lawan perasaan rasa bersalah
Ke-4 6ă12 tahun Ketekunan lawan perasaan rendah diri
Ke-5 12ă20 tahun Identiti lawan kekeliruan peranan
Ke-6 20ă40 tahun Keintiman berbanding pengasingan
Ke-7 40ă60 tahun Penghasilan lawan stagnasi
Ke-8 60 tahun ke atas Integriti berbanding kekecewaan

Seterusnya, mari kita lihat kelapan-lapan kaedah ini dengan lebih lanjut.
(a) Peringkat Pertama ă Amanah lawan Ketidakpercayaan

Amanah dan ketidakpercayaan mula berkembang dari peringkat bayi.
Bayi akan menanam rasa yakin atau percaya terhadap orang lain dan
sekitarnya, sekiranya bayi itu menerima penjagaan berkualiti daripada
penjaga, terutama daripada ibunya. Sebaliknya, penderaan, pengabaian
atau kezaliman akan memusnahkan kepercayaan dan memupuk
ketidakpercayaan. Dalam konteks ini, posit Erikson bahawa bayi yang
membesar dengan kepercayaan lebih mampu berharap, mempunyai
keyakinan bahawa „perkara-perkara secara amnya akan menjadi baik‰ dan
akan mempunyai penyelesaian hidup yang lebih baik. Oleh itu, kualiti
penjagaan kanak-kanak terhadap bayi dalam keluarga mempengaruhi
emosi dan kepercayaannya.
(b) Peringkat Kedua ă Autonomi lawan Rasa Malu dan Ragu-Ragu

Kanak-kanak pada peringkat ini mula bergerak dan memberikan jawapan
sendiri. Mereka mula melakukan rutin aktiviti harian seperti mandi,
memakai pakaian mereka dan pergi ke tandas sendiri. Pada peringkat ini,
mereka mula melaksanakan aktiviti-aktiviti dengan bebas tanpa apa-apa
bimbingan dan gangguan daripada individu lain. Ini adalah apabila
mereka mula untuk membina keyakinan diri sendiri. Ahli keluarga dan di
sekitar kanak-kanak perlu memimpin dan membimbing mereka untuk
menyelesaikan konflik yang mereka mungkin hadapi.
(c) Peringkat Ketiga ă Inisiatif lawan Perasaan Rasa Bersalah

Pada peringkat ini, kanak-kanak terdedah kepada pelbagai cabaran apabila
mereka berinteraksi dengan persekitaran yang lebih luas. Mereka
meneroka dan melaksanakan aktiviti-aktiviti yang memenuhi perasaan
ingin tahu mereka atas sesuatu yang berbeza, baru dan mencabar. Sering
kali, kanak-kanak pada peringkat ini akan melaksanakan aktiviti-aktiviti di
luar kemampuan mereka seperti menawarkan diri untuk membasuh atau
memasak makan malam dan sebagainya. Hal ini demikian kerana pada
peringkat ini, perkembangan kognitif kanak-kanak mula meningkat. Ibu
bapa yang sering mengkritik secara negatif dan menghukum anak-anak
mereka akan menanam rasa bersalah dalam diri kanak-kanak itu dan
mendemotivasikan kanak-kanak daripada meneroka potensi dan bakatnya.
Hidup yang terkongkong di mana anak-anak muda dilarang daripada
segala bentuk percubaan atau dihalang daripada melakukan perkara-
perkara untuk diri mereka sendiri kerana masa, keadaan huru-hara atau
yang melibatkan sedikit risiko akan menghalang keyakinan untuk
memulakan sesuatu malah akan menggantikan ia dengan ketakutan
berbuat salah atau sesuatu yang tidak dibenarkan. Ini akan akhirnya

menyebabkan masalah kepada kanak-kanak seperti menjadi seorang yang

pendiam, tidak bermotivasi atau takut untuk mencuba dan melakukan
perkara-perkara apabila mereka berada dalam persekitaran sekolah yang
sahih.
(d) Peringkat Keempat ă Ketekunan lawan Perasaan Rendah Diri

Kanak-kanak sekolah rendah kebanyakannya berada dalam peringkat ini.
Guru-guru dan rakan-rakan memainkan peranan yang sangat penting dan
mempunyai pengaruh yang besar kepada perkembangan kanak-kanak ini
kerana kebanyakan masa mereka dihabiskan di sekolah. Mereka mampu
untuk melaksanakan operasi konkrit, mengubah dan membuat rujukan
tentang dua keadaan menggunakan pemikiran logik. Kanak-kanak pada
peringkat ini menjadi sangat berminat dan asyik dalam aktiviti mereka
terutamanya jika berkaitan dengan potensi dan minat mereka. Guru dan
ibu bapa memainkan peranan untuk membentuk dan membimbing kanak-
kanak secara positif untuk mengembangkan lagi nilai-nilai positif yang
mereka miliki. Kritikan, kemarahan dan hukuman terhadap kanak-kanak
tanpa pengiktirafan dan ganjaran atas kerja-kerja yang telah mereka
lakukan akan menyebabkan kanak-kanak mempunyai harga diri dan
keyakinan diri yang rendah terhadap keupayaan dan potensi diri mereka.
(e) Peringkat Kelima ă Identiti lawan Kekeliruan Peranan

Remaja antara 12 hingga 18 tahun sedang mencuba mencari identiti
peribadi mereka dan persepsi untuk memenuhi keperluan naluri mereka.
Erikson menyatakan bahawa remaja akan sentiasa cuba untuk mencari dan
mengenali diri mereka sendiri termasuk kemungkinan mencari teman
hidup serta memahami peranan mereka dalam keluarga dan masyarakat.
Dalam konflik mencari dan mengetahui tentang diri mereka, remaja yang
berhadapan dengan situasi yang lebih kompleks perlu membuat pilihan
yang sukar dalam hidup. Kegagalan untuk membuat keputusan yang tepat
akan mengganggu persepsi mereka terhadap peranan dan sumbangan
mereka terhadap masyarakat.
(f) Peringkat Keenam ă Keintiman berbanding Pengasingan

Pada peringkat ini, individu mula untuk membentuk hubungan intim,
terutamanya dengan rakan-rakan yang berlainan jantina. Mereka mula
berfikir tentang pasangan hidup, cinta dan perkahwinan. Walau
bagaimanapun, mereka yang gagal untuk membentuk hubungan intim,
gagal dalam percintaan dan perkahwinan akan mula mengasingkan diri
dari orang lain dan hidup dalam pengasingan. Secara logik ini
menggambarkan sifat seperti kesunyian, pengasingan, penarikan diri dari
masyarakat atau keengganan mengambil bahagian.

(g) Peringkat Ketujuh ă Penghasilan lawan Stagnasi

Individu pada peringkat ini mula berfikir tentang isu-isu yang berkaitan
dengan keluarga. Mereka mula memberi perhatian dan komitmen ke arah
individu lain serta menyumbang kepada masyarakat dan masa depan
generasi. Mereka yang berjaya dalam fasa ini akan merasakan bahawa
mereka adalah penyumbang kepada dunia; hasilnya mereka aktif di rumah
dan komuniti mereka. Kehidupan akan menjadi lebih bermakna sekiranya
mereka dapat membawa anak-anak mereka menjadi individu yang boleh
menyumbang kepada masyarakat.
(h) Peringkat Kelapan ă Integriti berbanding Kekecewaan

Ini adalah peringkat perkembangan terakhir dalam kehidupan seorang
dewasa. Individu ini mula fokus kepada mencerminkan kembali
kehidupannya. Dia yang berasa bangga dengan pencapaiannya akan
merasai dirinya berintegriti. Setelah berjaya melengkapkan fasa ini
bermakna tiada lagi penyesalan dan hanya ada perasaan puas. Sebaliknya,
seorang yang gagal dalam fasa ini akan merasakan bahawa kehidupannya
adalah sia-sia dan akan mengalami banyak penyesalan. Individu itu akan
mengalami kepahitan dan perasaan putus asa.
1.3 KECERDASAN PELBAGAI

Setiap kanak-kanak mempunyai keupayaan, potensi dan kecenderungan
berdasarkan kepada sembilan bentuk kecerdasan. Adakah anda tahu apakah itu?
Antaranya:
(a) Linguistik lisan;
(b) Logik matematik;
(c) Visual-ruang;
(d) Jasmani-kinestetik;
(e) Kecerdasan muzik;
(f) Kecerdasan interpersonal;
(g) Kecerdasan intrapersonal;
(h) Kecekapan naturalist; dan
(i) Kecerdasan kewujudan.

Proses pengajaran dan pembelajaran perlu mengambil kira kekuatan kanak-

kanak, potensi, nilai karisma dan kecerdasan supaya ia sesuai dengan
kepentingan kanak-kanak dan tahap kesediaan. Ini memastikan bahawa
pembelajaran alam sekitar dan pengalaman pembelajaran yang disediakan untuk
kanak-kanak boleh memberi kesan impak ke arah perkembangan yang efektif
dan penambahan kepada kekuatan dan potensi kanak-kanak.
1.3.1 Teori Kecerdasan Pelbagai Gardner

Marilah kita kenal Howard Gardner dengan lebih dekat lagi. Howard Gardner
dilahirkan di Scranton, Pennsylvania pada tahun 1943. Beliau merupakan
lulusan Harvard Graduate School dalam bidang pendidikan. Pada tahun 1981,
beliau telah dianugerahkan Fellowship MacArthur Proze sebagai penghormatan
sumbangannya dalam bidang psikologi. Beliau mengasaskan Teori Kecerdasan
Pelbagai melalui bukunya „Frames of Mind‰. Gardner percaya bahawa pen dan
kertas ujian tidak boleh memberikan gambaran yang terperinci tentang
kepandaian seseorang individu. Oleh itu, profil individu tentang kekuatan dan
kelemahannya adalah lebih bermakna dalam memberi penilaian yang jelas, tepat
dan adil mengenai kecerdasannya berdasarkan skop nilai dan budaya.
Gardner telah menghasilkan lebih daripada 20 buah buku dan beratus-ratus

kertas kerja akademik berkaitan dengan konsep kreativiti, kecerdasan dan asas
perkembangan kognitif yang melibatkan pendidikan kanak-kanak. Buku-buku
beliau seperti „The MindÊs New Science‰, „Extraordinary Minds‰, „Creating
Minds‰ dan „Leading Minds‰ adalah sebahagian daripada perspektif beliau
yang menjadi rujukan kepada ahli akademik dan ilmuan yang lain. Beliau juga
terlibat dalam bidang sosiopsikologi melalui penyelidikan saintifik, perasaan
belas kasihan, hak-hak dan kesejahteraan hubungan manusia. Hasil kerja beliau
mempunyai pengaruh tinggi daripada karya-karya Jean Piaget, Jerome Bruner
dan Nelson Goodman. Gardner membuktikan bahawa kepintaran yang
berterusan mempunyai hubungan dengan keupayaan individu untuk
menyelesaikan masalah atau melaksanakan tugas-tugas berdasarkan skop atau
budaya itu seperti untuk menghasilkan karya seni, mengarang lagu atau puisi.
Gardner menentang idea bahawa kepintaran individu boleh diukur berdasarkan
ujian IQ semata-mata. Dalam konteks ini, beliau percaya bahawa tidak ada satu
cara untuk menyelesaikan masalah atau konflik, tetapi melibatkan pelbagai
kemungkinan sebagai individu yang menggunakan beberapa set proses kognitif
untuk menyelesaikan isu-isu atau menghasilkan output.

Mari kita lihat sembilan kategori kecerdasan pelbagai Gardner dengan lebih
lanjut.
(a) Linguistik Lisan

Apakah maksud linguistik lisan?
Linguistik lisan ialah keupayaan untuk menggunakan perkataan/

fonem secara berkesan dalam pertuturan, bacaan dan tulisan dalam
bahasa sendiri atau bahasa asing.
Kecerdasan ini termasuk keupayaan untuk mendapatkan semula

maklumat, meyakinkan orang lain dan bercakap tentang bahasa itu sendiri,
menghasilkan bahan linguistik, mengenal pasti perbezaan dalam bahasa,
sintaksis dan irama. Individu yang tergolong dalam kategori ini
mempunyai keupayaan untuk menggunakan bahasa isyarat, mampu
belajar bahasa lain dengan mudah dan mempunyai kecenderungan yang
kuat terhadap puisi dan menghasilkan novel.
Pelajar-pelajar yang mempunyai bentuk kepintaran ini menggambarkan

ciri-ciri:
(i) Gemar bercerita;
(ii) Suka menulis;
(iii) Mempunyai ingatan yang kuat seperti mengingati baris-baris dalam

puisi;
(iv) Mengeja perkataan dengan mudah, cepat dan betul;
(v) Suka membaca; dan
(vi) Menyukai permainan bahasa.
(b) Logik Matematik
Logik matematik ialah keupayaan untuk menggunakan nombor dan

mengira dengan berkesan.

Individu yang mempunyai kecerdasan ini boleh menyampaikan idea-idea

secara induktif dan deduktif, dapat membuat ramalan dan menetapkan
sebab dan kesan, menerangkan perkara-perkara yang abstrak dan dapat
menganalisis isu tertentu sebelum menyelesaikannya secara sistematik.
Pelajar dengan bentuk kecerdasan ini menggambarkan lima ciri:
(i) Keupayaan untuk menyelesaikan masalah matematik dengan cepat;
(ii) Minat yang mendalam dalam komputer;
(iii) Menyukai permainan berstrategi seperti catur;
(iv) Mampu menyatakan punca dan kesan sesuatu keadaan; dan
(v) Meminati tugasan yang melibatkan kajian.
(c) Visual-ruang
Kecerdasan visual-ruang (visual spatial intelligence) ialah keupayaan

untuk mengenal pasti dan membuat gambaran tentang bentuk dan
ruang, warna dan garisan, termasuk keupayaan untuk membentangkan
idea-idea melalui visual dan grafik.
Individu yang mempunyai kecerdasan ini juga mampu untuk

melaksanakan tugas berkaitan dengan pembinaan, kejuruteraan dan kerja-
kerja ukur serta menganalisis graf, peta dan carta.
Apakah ciri-ciri pelajar yang mempunyai kecerdasan ini? Ciri-ciri pelajar

yang mempunyai kecerdasan ini ialah:
(i) Suka berangan-angan dan berkhayal;
(ii) Keupayaan untuk mentafsir peta, carta dan graf;
(iii) Menyukai permainan seperti mengatur objek;
(iv) Gemar menyanyi dan aktiviti-aktiviti yang melibatkan muzik; dan
(v) Menggemari karya seni terutama lukisan.

(d) Jasmani-kinestetik
Kecerdasan jasmani-kinestetik merujuk kepada keupayaan mengguna

badan untuk mengekspresi emosi, idea-idea dan juga menyelesaikan
masalah yang merangkumi kemahiran fizikal seperti koordinasi,
fleksibiliti, ketangkasan, kelajuan dan keseimbangan.
Bagaimanakah kita dapat mengenal pasti jenis pelajar ini? Pelajar-pelajar

yang mempunyai kebolehan ini boleh dikenal pasti melalui ciri-ciri:
(i) Menyukai sukan, aktiviti rekreasi dan aktiviti mencabar;
(ii) Gemar pergerakan dan akan berasa bosan tanpa aktiviti;
(iii) Melakukan pergerakan badan atau menyentuh sesuatu objek sambil

bercakap;
(iv) Menyukai aktiviti berasaskan kemahiran seperti menjahit atau kraf;

dan
(v) Boleh meniru watak-watak atau tingkah laku individu lain.
(e) Kecerdasan Muzik
Kecerdasan muzik merujuk kepada keupayaan untuk mengenal pasti

irama, nada, rentak, melodi dan genre lagu-lagu serta audio lain.
Mempunyai kecenderungan yang kuat ke arah muzik, menghargai

kecantikan dan ketenangan serta keinginan untuk bermain dengan emosi.
Pelajar yang mempunyai kecerdasan ini memaparkan ciri-ciri seperti:
(i) Gemar dan pandai memainkan alat muzik;
(ii) Dengan mudah dapat mengingati dan menghafal melodi dan lirik
lagu;
(iii) Dengan mudah dapat mengenal pasti irama yang didengar;
(iv) Suka mendengar muzik/audio sambil belajar; dan
(v) Suka mengisi masa mereka dengan nyanyian.

(f) Kecerdasan Interpersonal
Kecerdasan interpersonal pula merujuk kepada keupayaan untuk

memahami emosi orang lain, motivasi, tingkah laku dan niat.
Ini termasuk keupayaan untuk bertindak dan berhubung dengan orang lain
secara berkesan dalam cara yang praktikal.
Apakah ciri-ciri pelajar yang mempunyai kecerdasan ini? Ciri-ciri pelajar

yang mempunyai kecerdasan ini adalah seperti berikut:
(i) Suka berkomunikasi dan mempunyai banyak rakan;
(ii) Mudah bersimpati dan memahami emosi orang lain;
(iii) Gemar berada bersama rakan-rakan;
(iv) Gemar sukan berkumpulan dan permainan; dan
(v) Mampu bergaul dan menyesuaikan diri dalam masyarakat.
(g) Kecerdasan Intrapersonal
Kecerdasan intrapersonal ialah keupayaan untuk memahami

kekuatan, kelemahan, keperluan dan kehendak diri sendiri.
Ini termasuk keupayaan untuk mengenal pasti persamaan dan perbezaan

antara orang lain. Kecerdasan ini boleh membantu individu mengendali
emosi mereka, menjadi sopan dan mengawal kemarahan atau kesedihan
mereka.
Pelajar yang mempunyai kecerdasan ini menunjukkan ciri-ciri:
(i) Keupayaan berdikari;
(ii) Dapat memberikan pandangan yang konkrit;
(iii) Gemar bersendirian dan mengasingkan diri; dan
(iv) Mempunyai harga diri yang tinggi.

(h) Kecekapan Naturalist
Kecekapan naturalist mewakili keupayaan untuk mengenal pasti dan

mengelaskan tumbuh-tumbuhan, galian dan haiwan.
Ini juga termasuk keupayaan untuk mengenal pasti artifak budaya

berdasarkan fesyen dan makanan. Individu dalam kategori ini
menyanjungi kecantikan alam semula jadi dan suka meneroka hutan dan
membela haiwan.
Pelajar yang mempunyai kecerdasan ini menunjukkan ciri-ciri:
(i) Suka memelihara haiwan;
(ii) Dapat mengenal pasti tumbuhan dan haiwan dengan cepat;
(iii) Gemar mengumpul kulit kerang; dan
(iv) Berminat dalam berkebun dan menghias menggunakan bahan semula

jadi seperti buluh, rotan atau akar tumbuh-tumbuhan.
(i) Kecerdasan Kewujudan
Kecerdasan kewujudan merujuk kepada individu-individu yang

sensitif dan mampu untuk bertindak balas terhadap soalan-soalan
mengenai penciptaan manusia dan kematian.
Individu-individu ini sangat sensitif terhadap masalah sosial di sekeliling

mereka, mempunyai kecenderungan yang kuat terhadap ajaran agama dan
yang paling kerap menyelesaikan isu-isu melalui perspektif agama.
Pelajar yang mempunyai kecerdasan ini menggambarkan ciri-ciri:
(i) Peka kepada keperluan masyarakat di sekeliling mereka;
(ii) Gemar mempelajari hal-hal keagamaan;
(iii) Gemar mengaitkan diri mereka dengan hal-hal agama; dan
(iv) Berminat dalam pemikiran falsafah dan kerohanian.

SEMAK KENDIRI 1.2
1. Hasilkan nota ringkas dan kenal pasti kecerdasan yang paling

sesuai untuk diri sendiri.
2. Pada pendapat anda, wujudkah individu yang tidak boleh

kategorikan berdasarkan pandangan Gardner?
3. Bagaimanakah seorang individu verbal-linguistik mampu

menguasai kecerdasan logik matematik?
• Konsep asas intelektual kanak-kanak adalah tentang menambah

pengetahuan, membangunkan potensi mereka, aktiviti-aktiviti pembangunan,
menemui peluang dan memudahkan penghayatan dan penerimaan konsep
pembelajaran.
• Teori Perkembangan Intelekual Piaget percaya bahawa kanak-kanak akan

menjalani empat peringkat perkembangan dalam proses meneroka dan
memahami persekitaran mereka.
• Vygotsky memperkenalkan idea di Zon Perkembangan Proksimal (ZPD).

Melalui konsep ini, beliau mengusulkan lima idea.
• Teori Perkembangan Emosi Erikson berpegang kuat kepada falsafah bahawa

setiap manusia mengalami beberapa peringkat perkembangan sepanjang
hidupnya. Terdapat lima prinsip yang menyokong teori Erikson.
• Teori Kecerdasan Pelbagai Gardner percaya bahawa tidak ada satu cara
untuk menyelesaikan masalah atau konflik, tetapi melibatkan pelbagai
kemungkinan apabila individu menggunakan beberapa set proses kognitif
untuk menyelesaikan isu-isu atau menghasilkan output. Terdapat sembilan
kategori dalam teori ini.

Teori Kecerdasan Pelbagai Gardner Teori Perkembangan Kanak-kanak

Vygotsky
Teori Perkembangan Emosi Erikson
Zon Perkembangan Proksimal (ZPD)
Teori Perkembangan Intelektual
Piaget

Topik X Proses dan
Pendekatan
2 Kreativiti
HASIL PEMBELAJARAN
1. Mentakrifkan kreativiti;
2. Menjelaskan persepsi kreativiti menurut Torrance;
3. Mengenal pasti proses yang berkaitan dengan kreativiti;
4. Menjana kreativiti; dan
5. Menjelaskan pandangan Wallas mengenai kreativiti.
X PENGENALAN
Maslow (1968) mengusulkan bahawa terdapat dua jenis kreativiti dalam
seseorang individu. Yang pertama ialah kreativiti semula jadi diri dan kedua
ialah, bakat kreativiti yang istemewa. Kreativiti semula jadi berkait rapat kepada
kesihatan mental tetapi tidak mempunyai sebarang hubungan dengan konsep
„pintar‰ dan bakat. Rasional di sebalik pandangan ini adalah bahawa walaupun
seseorang individu mempunyai bakat semula jadi dan kreativiti, jika tidak
dimanfaatkan dan dikembangkan, akan boleh hilang dan tidak bermakna. Oleh
sebab itu, kreativiti dan kemahiran diperoleh bukan sahaja dari bakat, tetapi juga
melibatkan satu perancangan dan pembelajaran berterusan juga proses amali.
Mari kita mulakan pelajaran.

TOPIK 2 PROSES DAN PENDEKATAN KREATIVITI W 21
AKTIVITI 2.1
Berdasarkan kenyataan di atas, senaraikan beberapa aktiviti yang

digemari kanak-kanak yang anda tahu.
2.1 DEFINISI KREATIVITI

Adakah anda tahu dari mana asal perkataan „kreativiti‰? Ia berasal dari
perkataan Latin „Creare‰ yang bermaksud „untuk melakukan‰ atau dari
perkataan Yunani yang membawa maksud „untuk memenuhi‰. Ini
menunjukkan bahawa „untuk melakukan‰ dan „untuk memenuhi‰ boleh
menjadi asas yang kukuh untuk menerangkan definisi kreativiti.
Edward de Bono (1978) mendefinisikan kreativiti sebagai menghasilkan sesuatu

yang tidak wujud sebelumnya:
„Semua peringkat kreatif yang mudah adalah dengan mengadakan sesuatu

yang tidak wujud sebelumnya‰ .
Rollo May melihat kreativiti sebagai:
„Kreativiti adalah penemuan secara intensif antara manusia dalam sedar

dengan dunianya‰ .
D. N. Perkins mentakrifkan kreativiti sebagai:
„Pemikiran kreatif adalah corak pemikiran corak yang cenderung kepada

keputusan kreatif „.
Som dan Nmohd Dahlan (1998) mentakrifkan kreativiti sebagai suatu keadaan
yang menyebabkan manusia ingin berinteraksi dengan dunia untuk
menghasilkan atau mencipta sesuatu yang tidak wujud sebelum ini.

22 X TOPIK 2 PROSES DAN PENDEKATAN KREATIVITI
Kreativiti juga boleh ditakrifkan sebagai sesuatu yang dihasilkan atau

diwujudkan oleh individu kreatif menggunakan imaginasi dan pemikiran
mereka untuk mewujudkan perkara baru, kreatif, inovatif dan membawa
manfaat kepada manusia. Oleh sebab itu, kreativiti adalah penciptaan sesuatu
yang baru dan berkualiti, oleh orang yang kreatif melalui proses kreatif dan
pembuatan yang terancang.
Stein (1963) dan Ghiselin (1963) menyatakan bahawa kreativiti mempunyai

hubungan dengan pengeluaran entiti fizikal atau rohaniah manusia. Jika sesuatu
produk tidak melibatkan proses mencipta oleh manusia ă sesuatu yang berlaku
secara tidak sengaja atau semula jadi, maka ia tidak boleh dikaitkan dengan
kreativiti. Ini bermakna, pembentukan batuan dan corak hasil daripada luluhawa
dan hakisan tidak tergolong dalam takrif kreativiti. Begitu juga, lukisan abstrak
yang terhasil dengan tidak sengaja ketika cat tertumpah juga tidak ditakrif
sebagai kreativiti. Ciptaan ini dipanggil „serendipity‰.
Ausubel (1964) percaya bahawa kreativiti adalah merupakan produk khas,

kreatif dan individu-individu yang luar biasa yang mempunyai keupayaan
untuk mencipta sesuatu yang asli dan yang boleh memberikan manfaat yang
besar kepada kesejahteraan manusia.
Rothenberg dan Hausman (1976) menempatkan syarat-syarat tertentu yang mesti

dipenuhi untuk mengaitkan sesuatu dengan kreativiti. Antaranya, produk itu
mesti dihasilkan oleh orang yang kreatif, berkualiti tinggi, baru, asli, bermanfaat,
cantik, khas dan mempunyai nilai-nilai seni. Dalam konteks ini, kreativiti juga
merujuk kepada bagaimana manusia berfikir untuk menyelesaikan masalah dan
menghasilkan produk yang kreatif. Penyelesaian yang kreatif untuk masalah ini
disifatkan sebagai mempunyai keaslian, sesuai dengan isu-isu semasa dan
mempunyai nilai-nilai dan kegunaan mereka sendiri.
Pendek kata, definisi kreativiti boleh dirumuskan sebagai kemahiran atau

keupayaan untuk menggunakan kognisi untuk meneroka pelbagai
kemungkinan, mencipta sesuatu yang baru, asli, luar biasa dan bernilai sama ada
nyata, tidak nyata, abstrak, idea atau falsafah. Idea mengenai kreativiti mesti
baru, asli, pelbagai, luar biasa, bernilai dan proaktif.

SEMAK KENDIRI 2.1

1. Berikan definisi berbentuk linguistik tentang kreativiti.
2. Apakah ciri-ciri yang mesti wujud untuk mentakrifkan kreativiti

berdasarkan perspektif yang lebih luas?
2.2 TEORI KREATIVITI TORRANCE

Sebelum kita mengetahui lebih lanjut mengenai teori ini, marilah kita kenali
orang di belakang teori ini. Teori ini telah dicadangkan oleh E. Paul Torrance.
Beliau dikenali sebagai „Bapa Kreativiti‰. Beliau dilahirkan pada 8 Oktober 1915
di sebuah ladang di Milledgeville.
Beliau berkelulusan dari Universiti Mercer, ijazah master dari Universiti

Minnesota dan mendapat PhD dari Universiti Michigan. Beliau kemudian
menjadi seorang profesor dalam bidang Psikologi Pendidikan di Universiti
Georgia, Georgia pada tahun 1966. Beliau memulakan kerjayanya sebagai
seorang guru sekolah tinggi, kaunselor dan pentadbir. Beliau memperkenalkan
untuk kali pertama ujian kreativiti masa dalam Kolej Tentera Georgia.
Pada tahun 1945, beliau telah ditugaskan menjadi kaunselor untuk sekumpulan
orang veteran kurang upaya di Biro Kaunseling Universiti Minnesota.
Kemudian, beliau telah terlibat dengan tentera Amerika sebagai psikiatri dan
ahli psikologi di mana beliau menjalankan temu duga, ujian dan sesi kaunseling.
Selepas itu, beliau menyertai Biro Kaunseling di Universiti Kansas dan
kemudiannya menjadi dekan, pengarah dan profesor dalam bidang psikologi.
Pada tahun 1951, beliau telah dinaikkan pangkat sebagai pengarah Unit
Penyelidikan Hidupan di Amerika Syarikat „Air Force Advance Survival
School‰. Pada tahun 1958, beliau kembali ke Universiti Minnesota sebagai
Pengarah Biro Penyelidikan Pendidikan sehingga 1966.
Torrance kemudiannya berkhidmat di Jabatan Pendidikan Psikologi dari tahun

1966 hingga 1978. Beliau terlibat dalam banyak penyelidikan yang berkaitan
dengan kreativiti dan pendekatan menyelesaikan masalah. Pada tahun 1974,
Torrance memperkenalkan program „Penyelesaian Masalah Masa Depan‰ yang
secara khusus memperhebat perkembangan kanak-kanak „berbakat‰ di Sekolah
Menengah Kebangsaan Pusat Clark di Athens. Pada tahun 1977, Torrance
memperkenalkan program khas yang berkaitan dengan kemahiran menyelesaikan
masalah.

Pada tahun 1984, „Pusat Pembelajaran Kreatif Torrance‰ berdasarkan Kolej

Pendidikan di Jabatan Psikologi Pendidikan telah ditubuhkan khususnya
dalam memberi tumpuan kepada program-program yang berkaitan dengan
perkembangan dan penilaian kanak-kanak „berbakat‰ dan keupayaan kreatif
individual berdasarkan umur, budaya dan sosioekonomi.
Torrance telah memberikan sumbangan yang besar dan memainkan peranan

yang besar dalam perkara-perkara berkaitan dengan kreativiti. Joan Franklin-
Smutney, pengarah National-Louis Universiti di Evanston mengisytiharkan
bahawa Torrance telah membuktikan dirinya sebagai bijak melalui teori dan
amalannya yang telah menyumbang kepada beribu-ribu orang guru dan berjuta-
juta pelajar di seluruh dunia mengenai perkembangan manusia. Bonnie Cram
seorang profesor pendidikan psikologi dan pengarah di Program Pendidikan
Kanak-kanak Berbakat dan Kreatif menggambarkan Torrance sebagai seorang
lelaki yang dipenuhi dengan kehidupan berkasih sayang dan belas kasihan.
Richard Olenchak, seorang profesor, ahli psikologi dan Pengarah Persatuan
Kebangsaan untuk Kanak-Kanak Berbakat (NAGC) menyifatkan Torrance
sebagai seorang yang telah menyumbang seluruh tenaga beliau dan kehidupan
ke arah perkembangan personaliti kreatif dalam pendidikan yang sesuai di
setiap peringkat umur, sama ada kanak-kanak, remaja atau dewasa.
Torrance telah dianugerahkan Profesor Emeritus dalam bidang pendidikan

Psikologi. Beliau meninggal dunia pada Sabtu, 12 Julai, 2003 pada usia 88 tahun.
2.2.1 Sumbangan-sumbangan E. Paul Torrance

Torrance telah menerbitkan ratusan buku dan banyak rencana yang khusus
membincangkan perkara-perkara mengenai kreativiti, kemahiran berfikir dan
penyelesaian masalah. Antara tulisan beliau yang terkenal ialah:
(a) Membimbing bakat kreatif;
(b) Ganjaran tingkah laku kreatif;
(c) Pencarian satori dan kreativiti;
(d) Model pengajaran inkubasi;
(e) Hubungan mentor;
(f) Mengapa terbang?
(g) Kanak-kanak berbakat dan berkebolehan dalam kelas biasa;
(h) Mentor multibudaya yang dianugerah dan berbakat;

(i) Membuat loncatan kreatif yang melampau;
(j) Kepintaran rohani: Mengembangkan kesedaran maksima; dan
(k) Manifesto: Panduan untuk mengembangkan kerjaya kreatif.
2.2.2 Kreativiti Cara Torrance

Torrance percaya bahawa kreativiti merealisasikan diri dan bakat khas kreativiti
adalah proses kreativiti yang membolehkan seseorang individu menjadi sensitif
terhadap masalah. Mereka merasakan sifat kekurangan dalam pengetahuan dan
kemahiran dan keharmonian dalam diri mereka. Keadaan ini menggalakkan
individu untuk mengenal pasti cabaran yang muncul, mencari penyelesaian dan
ramalan atau mereka bentuk hipotesis tentang kelemahan, menguji hipotesis dan
melaporkan penemuan. Daripada penemuan ini, kreativiti akan terhasil dan
seterusnya menghasilkan sesuatu yang lebih bermakna dan berharga. Lihat
Rajah 2.1 yang menjelaskan dengan jelas pandangan Torrance.
Rajah 2.1: Pandangan kreativiti Torrance
Torrance memegang teguh kepada prinsip bahawa setiap manusia mampu

untuk meningkatkan kreativiti dan potensi diri sekiranya diberi peluang dan
kesempatan untuk mengembangkan melalui pengajaran yang berkesan dan
proses pembelajaran. Beliau mempostulat bahawa pelajar kreatif adalah hasil
didikan guru yang kreatif juga. Tiada seorang pun yang dikecualikan jika
peluang yang sewajarnya disediakan.

Torrance juga percaya bahawa ujian IQ yang melibatkan pen dan kertas ujian
tidak akan memberikan gambaran holistik kepada kreativiti seseorang. Ujian
seperti ini kelihatan hanya pada perkembangan dari perspektif yang sangat
sempit. Pada tahun 1974, Torrance memperkenalkan Ujian Pemikiran Kreatif
untuk mengenal pasti tahap pemikiran dan keupayaan yang berbeza untuk
menyelesaikan permasalahan dalam individu. Menurut Torrance, kreativiti
individu boleh diterangkan secara holistik berdasarkan lapan ciri ini (rujuk
Jadual 2.1).
Jadual 2.1: Lapan Ciri Kreativiti Individu
Ciri-ciri Penerangan
Kelancaran Jumlah yang boleh ditafsirkan, bermakna dan idea-idea
sesuai yang boleh dibuat kesimpulan umum sebagai jawapan
yang membawa kepada kreativiti.
Fleksibiliti Perbezaan antara kategori yang sesuai dengan tindak balas
dalam proses yang menggambarkan kreativiti.
Ketulenan Data yang menunjukkan perbezaan atau keunikan ke arah
perkara yang diukur atau diuji.
Keperincian Butiran jumlah terkumpul dari jawapan.
Indeks kreativiti Kejayaan yang melambangkan tahap kreativiti.
Keabstrakan tajuk-tajuk Tahap kefahaman responden mengenai topik-topik atau
perkara-perkara yang dibentangkan.
Halangan kepada Halangan untuk membuat deduksi terhadap tahap kreativiti.
penutupan
Purata Gambaran keseluruhan kepada kreativiti yang telah
ditakrifkan.
2.2.3 Ciri-ciri Kreativiti

Apa yang anda boleh dikatakan tentang kreativiti dengan ringkas dan mudah?
Kreativiti ialah hasil daripada pemikiran kreatif. Kreativiti tidak semestinya
anugerah semula jadi, tetapi lebih daripada kemahiran dan keupayaan yang
boleh dipelajari dan dilatih. Bagaimanakah kita sifatkan kreativiti? Kreativiti
disifatkan sebagai berikut:
(a) Dicipta dan dihasilkan oleh orang yang kreatif dan berfikiran terbuka yang
tidak terikat dengan set yang telah ditetapkan pemikiran;
(b) Penggunaan imaginasi, pemikiran kreatif dan mempunyai keinginan yang

tinggi untuk mencapai sesuatu;
(c) Menjalani tindakan kreatif dan beberapa proses;
(d) Bukan secara kebetulan atau semula jadi tetapi dirancang secara sistematik;
(e) Satu ciptaan yang baru, kreatif, yang berguna, luar biasa, berharga, cantik
dan sesuai;
(f) Didorong oleh motivasi dalaman yang kuat, tidak mengharapkan ganjaran
atau perakuan;
(g) Sanggup menerima kritikan, bersedia untuk mengambil risiko dan

bertanggungjawab kepada keputusan yang dibuat;
(h) Suka meneroka idea-idea baru dan mempunyai semangat ingin tahu yang
kuat;
(i) Berminat dalam perkara-perkara misteri dan kompleks dan sensitif;
(j) Pemikiran lateral;
(k) Berfikir secara bebas dan terbuka dan dapat membuat keputusan yang baik
untuk diri sendiri dan orang lain;
(l) Penggunaan otak kanan dan kiri yang seimbang dalam membuat
pertimbangan dan pemikiran; dan
(m) Bersedia menerima fantasi dan persepsi selain daripada logik dan
berfikiran faktual.
2.3 PROSES KREATIF

Adakah anda tahu bahawa pemikiran kreatif adalah sebahagian daripada bidang
kemahiran berfikir? Pemikiran kreatif menekankan penggunaan hemisfera kanan
otak manakala pemikiran kritikal menekankan penggunaan hemisfera kiri.
Penggunaan kedua-dua hemisfera otak harus dimanipulasi sama rata. Manusia
dilahirkan berfikiran kreatif tetapi tidak ramai antara kita yang sedar lalu ia
terus hilang. Pemikiran kreatif boleh dikembangkan dan dipupuk melalui
pemerolehan dan aplikasi kemahiran dan kecekapan yang membimbing ke arah
pemikiran kreatif supaya individu-individu yang benar-benar berpotensi boleh
dikembangkan ke tahap yang optimum.

2.3.1 Proses dan Pengeluaran

Adakah anda tahu bahawa terdapat beberapa cara untuk menghasilkan dan
membina proses kreatif? Antaranya adalah:
(a) Sumber Rujukan Idea Alternatif

Untuk mencari sumber idea-idea alternatif, pemikiran perlu fokus untuk
melihat perkara-perkara berdasarkan kepada perkara-perkara berikut:
(i) Jangan fokus hanya kepada trek pemikiran tunggal;
(ii) Berfikir di luar idea-idea yang umum;
(iii) Menukar tabiat dan corak pemikiran sedia ada;
(iv) Bebaskan diri daripada sifat normal; dan
(v) Eksploit isyarat mimpi.
(b) Bangunkan dan Kembangkan Idea

Sumbang saran menjana pelbagai idea. Idea yang dijana boleh
dikembangkan menjadi satu idea yang baru. Alex Osborne (1963)
mencadangkan cara-cara berikut untuk mengembangkankan idea:
(i) Pengubahsuaian;
(ii) Pengecilan;
(iii) Pembesaran;
(iv) Penggantian;
(v) Susun semula;
(vi) Songsangkan; dan
(vii) Penggabungan.
(c) Latihan Kreatif

Alex Osborne (1963) dan Bob Proctor (1994) menyenaraikan latihan berikut
untuk meningkatkan kreativiti seseorang:
(i) Berlatih untuk melengkapkan lakaran;
(ii) Berlatih untuk melengkapkan dan menggabungkan gambar-gambar;

dan
(iii) Berlatih untuk melengkapkan bulatan.

(d) Penilaian Produk Kreatif

Aspek-aspek berikut menjadi asas bagi penilaian kreativiti seseorang
individual:
(i) Bentuk lakaran yang terhasil;
(ii) Gabungan idea-idea lama dan baru;
(iii) Bilangan garisan yang ditambah ke garisan asal; dan
(iv) Berani meneroka di luar kerangka asal yang disediakan.
Keupayaan untuk mencipta sesuatu berdasarkan bilangan gambar atau

bingkai yang disediakan dalam had masa yang ditetapkan.
(e) Persekitaran untuk Perkembangan Pemikiran Kreatif

Manusia dilahirkan kreatif dan kreativiti wujud dalam diri. Walau
bagaimanapun, ia tidak dimanfaatkan kerana kita jarang menyedari
kewujudannya. Untuk memupuk individu kreatif, persekitaran yang
kondusif perlu diwujudkan untuk menggalakkan pemikiran kreatif.
Bagaimanakah kita akan membina persekitaran yang kondusif ini?
Persekitaran yang kondusif dibina berdasarkan asas-asas berikut:
(i) Mengakui dan meneroka potensi diri.
(ii) Menggalakkan individu untuk melakukan sesuatu berdasarkan

kepentingan mengikut keselesaan mereka.
(iii) Menyokong dan menggalakkan idea-idea yang luar biasa dan tidak
mengkritik idea-idea yang dibentangkan.
(iv) Gunakan soalan provokatif untuk menggalakkan pelbagai bentuk

jawapan.
(v) Gunakan kesilapan individu secara positif untuk membantu mereka

mengenal pasti penyebabnya.
(vi) Memberi masa yang mencukupi bagi mereka untuk berfikir dan
membangunkan idea-idea.
(vii) Membenarkan mereka membuat pilihan dan keputusan dan

memberi peluang kepada mereka untuk memberikan rasional dan
nilai.
(viii) Mulakan sesuatu yang berbeza dari prosedur biasa.
(ix) Membina rasa hormat terhadap keputusan individu dan gaya

bekerja.
(x) Mewujudkan keadaan yang kurang tekanan, persekitaran yang

menggalakkan dan mengelak daripada membuat keputusan
berbentuk hukuman.
(xi) Bersabar dengan situasi yang tidak teratur dan huru-hara.
(xii) Kembangkan persepsi dan bersedia untuk menerima perbezaan

pandangan.
(xiii) Corakkan pelbagai aspek aktiviti untuk menggalakkan penciptaan

sesuatu di luar jangkaan.
(xiv) Mewujudkan suasana yang menyeronokkan dan harmoni; ketawa

dan menyanyi bersama-sama, untuk menggalakkan penerokaan
idea-idea kreatif berganda.
2.3.2 Pengalaman Kreatif

Terdapat tiga kemahiran utama untuk mengembangkan pengalaman kreatif.
Kemahiran itu adalah seperti dinyatakan di dalam Rajah 2.2.
Rajah 2.2: Tiga kemahiran utama mengembangkan pengalaman kreatif
Sekarang, mari kita lihat kemahiran ini satu demi satu.
(a) Mengembangkan Kebarangkalian Idea-idea

Membangunkan kemungkinan idea adalah kemahiran untuk
membangunkan idea-idea baru yang boleh digunakan untuk membuat
ciptaan atau prosedur untuk menyelesaikan masalah. Idea-idea ini tidak
mungkin telah difikirkan sebelum atau di luar amalan biasa.
Kemahiran untuk mengembangkan kebarangkalian idea boleh membantu

individu untuk menyuarakan pelbagai idea dan membuat keputusan
mengenai idea-idea yang terbaik daripada idea-idea yang banyak yang
disumbang saran demi mencipta sesuatu yang kreatif.

Mengembangkan kebarangkalian idea-idea boleh dilakukan secara

individu atau dalam kumpulan. Secara individu, seseorang sama ada boleh
bercakap sendiri atau terus diam. Bercakap sendiri bermakna orang yang
bercakap kepada dirinya sendiri sambil berfikir tentang idea-idea,
mengenal pasti idea seperti sepasang gunting, bercakap sendiri tentang hal
itu, mencatat mana-mana idea-idea yang terlintas, memberi komen tentang
idea-idea, mengklasifikasikan idea-idea, mengubah dan menulis idea-idea
tentang sepasang gunting berdasarkan idea-idea yang terkumpul.
(b) Mencipta Analogi
Analogi-analogi ialah kenyataan yang dicipta berdasarkan

perbandingan pada dua perkara yang berbeza seperti persamaan dan
perbezaan, untuk menyampaikan makna.
Analogi sering menggunakan kata-kata perbandingan misalnya „seperti‰

untuk membandingkan satu perkara lain untuk menyatakan maksud yang
dimaksudkan.
Tujuan menguasai kemahiran mencipta analogi adalah untuk

membolehkan individu memahami ungkapan kiasan dalam teks, mencipta
dan menggunakan analogi dalam penulisan serta lisan, meningkatkan
kefahaman tentang perkara-perkara tertentu dengan membandingkan dan
menghasilkan kerja secara lisan atau penulisan kreatif.
Analogi boleh dibahagikan kepada dua kategori:
(i) Analogi berdasarkan kata-kata perbandingan seperti „seperti‰ dan

„sama seperti‰. Contoh: „Sama cantik seperti bunga ros‰ atau „Seperti
lilin yang membakar dirinya‰.
(ii) Analogi berdasarkan perkataan berpasangan adalah untuk mengukur

perbendaharaan kata dan kefahaman individu mengenai ciri-ciri yang
serupa atau kategori pasangan perkataan yang diberikan. Contoh:
Siawazah ă universiti.
Adakah anda tahu bagaimana untuk mencipta analogi? Anda boleh mula
membuat analogi dengan mengenal pasti makna frasa atau perkataan,
mengenal pasti frasa atau perkataan yang perlu dibuat perbandingan dan
memilih perbandingan. Contoh: Adalah sukar untuk menangkap ikan di
sungai ini ibarat mencari jarum di dalam timbunan jerami.

(c) Mencipta Metafora

Apa yang dimaksudkan dengan metafora?
Metafora ialah ungkapan kiasan dicipta untuk meluahkan maksud

yang dinyatakan mengenai sesuatu yang menggunakan perkataan,
frasa atau lain-lain bentuk perbandingan. Secara ringkas, kita merujuk
kepada sesuatu yang lain mengenai maksud yang ingin kita luahkan.
Contoh: „Ibarat kucing hilang gigi, tikus pula menari-nari‰. Dalam konteks
ini, „kucing‰ merujuk kepada bos, manakala „tikus‰ pula merujuk kepada
kakitangan atau pekerja. Apakah tujuan untuk mencipta metafora?
Kemahiran mencipta metafora adalah bagi membolehkan individu untuk
memahami ungkapan kiasan dalam teks, gunakan metafora secara lisan
atau secara bertulis, menyatakan makna melalui perbandingan dan
menghasilkan sesuatu dengan cara yang tidak langsung.
Bagaimanakah kita mencipta metafora? Kita boleh membuat metafora

dengan mengenal pasti makna yang dimaksudkan; contoh, „cabaran
hidup‰, mengenal pasti perbandingan untuk digunakan, contoh: „lautan‰
dan membuat ayat untuk menggambarkan makna yang dimaksudkan,
contohnya: „Masa depan kita tidak pasti, seperti hanyut dalam lautan yang
luas‰.
2.3.3 Instrumen Ujian

Peralatan berfikir adalah instrumen yang boleh membantu kita melakukan ujian
pada kognisi dengan berkesan dan sistematik. Dengan menggunakan peralatan
berfikir, idea-idea menjadi lebih teratur, berkesan dan lebih mudah untuk dinilai.
Peralatan berfikir terdiri daripada soalan-soalan dan persoalan.
Soalan-soalan merupakan alat untuk merangsang bagi maklumat, menilai

kefahaman, mengenal pasti minat dan menilai kemahiran individu mengenai
perkara-perkara tertentu. Untuk menilai kreativiti seseorang, Taksonomi Bloom
(1956) yang dianjurkan dalam hierarki bermula daripada pengetahuan,
pemahaman, aplikasi, analisis, sintesis dan penilaian boleh digunakan sebagai
asas. Terdapat empat jenis soalan yang boleh dibentuk sebagai peralatan berfikir.
Mari kita lihat dalam Jadual 2.2.

Jadual 2.2: Empat Jenis Soalan
Jenis Soalan Penerangan

Soalan pertumpuan dan soalan Soalan tumpuan adalah objektif, terhad kepada teks
pertentangan yang dibaca, mempunyai tahap kognitif yang
rendah dan biasanya hanya mempunyai jawapan
tunggal. Soalan pertentangan sebaliknya adalah
subjektif, terbuka dan skop jawapannya adalah luas
dan mempunyai tahap kognitif yang tinggi.
Lingkungan persoalan Diperkenalkan oleh Christenbury dan Kelly (1983)
dan Wilen (1994). Jenis-jenis soalan dalam
lingkungan persoalan memberi tumpuan kepada
skop tertentu seperti Skop Perkara, Skop Individu,
Skop Selain Individu dan gabungan skop yang
berbeza semasa sesi soal jawab atau perbincangan
itu.
Soalan-soalan pemikiran kritikal Soalan pemikiran kritikal digunakan untuk menguji
kemahiran dan keupayaan individu untuk menilai
kemungkinan atau munasabah atau tidaknya idea
itu, menilai kekuatan dan kelemahan ucapan
tertentu dan membuat pertimbangan berdasarkan
alasan dan bukti yang konkrit. Contoh: Apakah
persamaan antara rambutan dan pulasan?
Soalan-soalan pemikiran kreatif Soalan pemikiran kreatif digunakan untuk menguji
kemahiran dan keupayaan individu untuk
meneroka pelbagai kemungkinan untuk mencipta
sesuatu yang baru, asli dan bernilai sama ada
konkrit, abstrak, idea atau pergerakan. Contoh: jika
anda seorang pengeluar minuman ringan,
bagaimanakah anda akan mencipta sesuatu yang
menarik dan luar biasa untuk botol minuman itu?
2.3.4 Model Wallas

Sebelum kita akhiri topik ini, mari kita lihat pada sebuah model yang dikenali
Model Wallas. Graham Wallas dilahirkan pada 31 Mei 1858 di Monkwearmouth,
Sunderland dan meninggal dunia pada 9 Ogos 1932. Beliau adalah seorang ahli
psikologi sosial dan seorang sosialis. Beliau belajar di Sekolah Shrewsbury dan
Kolej Corpus Christi, Oxford. Beliau juga mengajar di Sekolah Highgate sehingga
tahun 1885, menyertai Persatuan Fabian pada tahun 1886, menjadi seorang
pensyarah di Pusat Pengajian Ekonomi di London pada tahun 1885 dan
seterusnya menjadi Presiden Persatuan Wartawan Rationalis.

Apakah idea model beliau? Wallas percaya bahawa mana-mana ciptaan kreatif,
idea-idea atau ciptaan konkrit perlu menjalani empat peringkat, seperti yang
dinyatakan dalam Jadual 2.3.
Jadual 2.3: Empat Peringkat Model Wallas
Peringkat Penerangan
Penyediaan Peringkat untuk menyediakan asas ă mengumpul hasil penyelidikan,
maklumat, mendapat data yang spesifik dan pandangan dari setiap
sudut dan perspektif.
Inkubasi Peringkat untuk merehatkan minda dan membiarkan minda bawah sedar
mengawal. Ini bermakna, individu cuba untuk melarikan diri daripada
apa-apa bentuk gangguan dan memberi perhatian kepada aktiviti-aktiviti
mental bawah sedar seperti semasa sukan, membaca, menonton filem
dan sebagainya.
Iluminasi Pada peringkat ini, individu akan mengalami pendedahan yang
mengejutkan dari idea-idea yang datang tanpa diduga. Pengalaman ini
muncul dari dalam dan perlu dicatat supaya ia tetap utuh.
Verifikasi Peringkat untuk menilai idea-idea berdasarkan set kriteria tertentu yang
ditetapkan untuk menentukan kebolehgunaan idea-idea.
Wallas berpendapat bahawa individu perlu mengalami setiap peringkat untuk

menghasilkan sesuatu yang kreatif, sama ada idea atau objek konkrit yang
ketara. Untuk melalui semua peringkat, Wallas mencadangkan beberapa syarat
yang perlu dipatuhi supaya produk menjadi lebih mencabar, menarik dan
bermakna. Syarat-syaratnya adalah seperti berikut:
(a) Memahami dengan jelas masalah yang ada supaya soalan sebenar boleh
dikenal pasti.
(b) Yakin dan percaya pada kebolehan sendiri bahawa masalah ini boleh
diselesaikan. Untuk membina keyakinan diri, seseorang itu perlu jelas
dengan tujuan menyelesaikan masalah dan padankan dengan keazaman
dan komitmen untuk berbuat demikian.
(c) Menganalisa masalah dengan teliti dengan membahagikan masalah kepada

segmen yang lebih kecil.

(d) Berehat dan terus berfikir. Kadang-kadang, bersantai dan berimaginasi

menyumbang lebih untuk membantu membuat keputusan yang lebih baik
berbanding melakukan sesuatu perkara dengan tergesa-gesa. Bertenang
ketika berfikir memberikan lebih banyak alternatif dalam membuat pilihan
dan menyelesaikan masalah.
(e) Menyelesaikan masalah memerlukan kesabaran. Tidak semua masalah

boleh diselesaikan dengan senang atau dalam masa yang singkat. Terdapat
konflik yang memerlukan lebih masa untuk menangani dan penyelesaian
masalah itu.
(f) Elakkan memberi had atau tanda sempadan apabila memikirkan tentang
menyelesaikan masalah. Bebaskan fikiran anda supaya lebih banyak
pilihan boleh didapati.
(g) Buat perbandingan. Masalah yang dihadapi sebelum ini boleh menjadi
panduan untuk menangani masalah yang sedang dihadapi.
(h) Tanya diri anda atau orang lain. Persepsi yang berubah-ubah dan banyak
akan memberi penyelesaian alternatif.
(i) Ikut undang-undang, peraturan dan matlamat asal yang ditetapkan

sebelum memulakan sesuatu. Ini boleh memberi tumpuan dalam membuat
keputusan atau pilihan.
(j) Beri masa yang mencukupi untuk menyelesaikan masalah supaya kita
benar-benar memahami masalah yang ada.
SEMAK KENDIRI 2.2
1. Takrifkan kreativiti. Apakah kaitannya dengan kehidupan

seseorang?
2. Terangkan konsep kreativiti menurut Torrance.
3. Senaraikan proses bagaimana seseorang individu melaksanakan

proses yang kreatif dan pengeluaran.

• Kreativiti adalah hasil daripada orang yang kreatif, menggunakan kuasa

imaginasi dan pemikiran untuk mencipta sesuatu yang baru, inovatif,
bermanfaat dan berkualiti melalui tindakan kreatif yang tersusun.
• Torrance percaya bahawa proses kreativiti menjadikan seseorang itu sensitif

kepada masalah, merasakan kekurangan pengetahuan, tidak harmoni
dengan diri sendiri, memberi usaha untuk mengenal pasti kelemahan,
mencari penyelesaian, membuat dan menguji hipotesis dan melaporkan
penemuan.
• Setiap manusia dilahirkan kreatif, namun tidak semua tahu wujudnya

kreativiti dalam diri mereka dan ia boleh dibangunkan melalui kemahiran
membina.
• Wallas menyatakan bahawa proses kreatif perlu melalui semua peringkat:

penyediaan, pengeraman, pencahayaan dan pengesahan.
Kebarangkalian idea Teori kreativiti Torrance

Peralatan berfikir Ujian kreativiti
Proses kreatif

Topik X Muzik dan
Pergerakan
3
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menerangkan konsep asas perkembangan muzik di awal usia
kanak-kanak;
2. Mengenal pasti unsur-unsur muzik dan nyanyian;
3. Mengenal pasti aktiviti-aktiviti muzik serta bahan-bahan dan alat-
alatannya;
4. Menggambarkan pergerakan kreatif melalui muzik; dan
5. Membincangkan peranan guru dalam perkembangan asas muzik.
X PENGENALAN
Konsep muzik yang diperkenalkan pada awal usia kanak-kanak bermula dengan
kesedaran melodi atau irama dan perbezaan dalam nada bunyi, mencari irama
dan loghat dalam muzik dan alam semula jadi, ungkapan biasa dan lagu yang
kanak-kanak biasa dengar dan tahu akan persamaan dan perbezaan dalam arah
asas melodi. Kemahiran pada awal usia kanak-kanak juga menekankan
pembelajaran untuk menyanyi dengan melodi yang tepat, mentafsir irama
melalui peringkat kemahiran pergerakan yang menekan kemahiran menyanyi
dengan melodi yang tepat dalam proses belajar, tafsiran irama melalui
pergerakan atau instrumen perkusi dan pengenalan kepada nada tinggi dan
rendah. Konsep penghargaan terhadap muzik perlu dipupuk supaya kanak-
kanak menjadi lebih sensitif terhadap unsur-unsur penting dalam muzik seperti
arahan, peringkat, aturan irama, pengulangan dan perbezaan melodi. Marilah
kita mulakan pelajaran ini untuk mencari yang selebihnya.

38 X TOPIK 3 MUZIK DAN PERGERAKAN
3.1 MUZIK DAN NYANYIAN

Dalam subtopik ini, kita akan melihat beberapa aspek muzik dan nyanyian.
3.1.1 Definisi Muzik
Muzik ialah satu cabang seni dan sains yang menggabungkan bunyi vokal
dan/atau bunyi instrumental termasuk bunyi-bunyian semula jadi dari
persekitaran atau digubah melalui cara yang merujuk kepada kepuasan
estetik, corak berfikir dan emosi manusia.
Dalam konteks ini, bunyi burung, bunyi hon kenderaan, kocakan air sungai,
hempasan ombak dan lain-lain bunyi alam semula jadi boleh diterima sebagai
sebahagian daripada takrif muzik. Muzik juga adalah satu bayangan sebuah
budaya yang boleh memberikan penerangan tentang corak pemikiran dan
keutamaan amalan sesebuah masyarakat.
Dalam bahasa Arab, muzik dipanggil „Handasah Alsawt‰ yang bermaksud

„bunyi yang direka secara seni‰. Muzik adalah satu istilah yang diwarisi
daripada cerita dongeng Yunani purba dikenali sebagai „Muses‰ yang
bermaksud satu bentuk seni halus termasuk muzik. Dalam era ini, muzik
merujuk secara universal kepada seni bunyi.
3.1.2 Tujuan dan Objektif

Pendidikan muzik bertujuan untuk membangunkan potensi individual dan
kualiti, nilai estetik dan etika melalui pelbagai pengalaman muzik. Tujuannya
adalah untuk meningkatkan rasa kesejahteraan dalam kehidupan dalam konteks
sosiobudaya dan melengkapi aspirasi negara demi menghasilkan seseorang yang
seimbang dan harmoni. Bagaimanakah pula dengan objektif? Objektif muzik
adalah untuk membolehkan pelajar:
(a) Menikmati pelbagai pengalaman muzik.
(b) Mengembangkan nilai-nilai estetik, kreativiti dan ekspresi diri.
(c) Merasai dan mengetahui konsep muzik.
(d) Meningkatkan kemahiran mendengar muzik secara aktif.

TOPIK 3 MUZIK DAN PERGERAKAN W 39
(e) Mengenal pasti dan memahami sistem asas notasi muzik.
(f) Mengembangkan kemahiran asas dalam nyanyian, muzik dengan

pergerakan dan bermain peralatan muzik.
(g) Menggalakkan keazaman, disiplin diri dan keyakinan diri.
(h) Mengamal nilai toleransi dan menghargai pelbagai muzik tradisional

tempatan dan muzik kontemporari.
(i) Mengenal pasti muzik yang sesuai dari negara-negara lain.
(j) Menjadi pengguna yang bijaksana dan berpengetahuan dalam muzik.
3.1.3 Elemen Muzik dan Nyanyian

Konsep asas muzik dan nyanyian dalam pendidikan awal kanak-kanak
melibatkan proses untuk membiasakan diri kepada pelbagai jenis muzik, gaya
dan persembahan media, mengenali beberapa ulangan mudah dan perbezaan
dan struktur organisasi. Muzik dan nyanyian kanak-kanak terdiri daripada tujuh
elemen seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.1.
Rajah 3.1: Tujuh elemen muzik dan nyanyian

Mari kita lihat dengan lebih lanjut mengenai elemen-elemen ini.
(a) Melodi
Melodi adalah lebih kerap dirujuk sebagai irama dalam lagu. Kanak-kanak
dengan mudah dapat mengenal pasti rentak yang biasa didengar seperti
lagu „Rasa Sayang‰ dan „Twinkle-Twinkle Little Star‰. Kanak-kanak perlu
dipandu ke arah mendengar bagaimana setiap melodi bergerak secara
berbeza untuk meningkatkan kesedaran mereka akan melodi dalam lagu
atau melodi-melodi yang lain. Cara yang mudah untuk membantu kanak-
kanak melihat dan merasakan pergerakan melodi, mereka boleh dilatih
menaikkan atau menurunkan tangan mereka seiring dengan melodi.
Perkembangan mengenal pasti melodi yang sama dan yang berbeza adalah
satu permulaan ke arah mencapai bentuk kesedaran elemen muzik yang
mempunyai kesatuan dan kepelbagaian.
(b) Rentak
Kanak-kanak dilahirkan dengan sensitiviti semula jadi ke arah irama. Ini
terbukti dalam keupayaan mereka untuk menyelaraskan rentak dalam
pergerakan apabila mereka berjalan, berlari, meloncat dan melompat. Pada
peringkat awal usia kanak-kanak, guru perlu membantu mereka
mengembangkan keupayaan rentak asli kepada bentuk koordinasasi tindak
balas berdasarkan apa yang dikehendaki dalam persembahan muzik.
Tindak balas yang paling spontan terhadap muzik adalah rentak yang
mempunyai nada yang berterusan yang menggerakkan melodi. Kepekaan
terhadap rentak dan irama perlu dikembangkan dengan membenarkan
kanak-kanak untuk berjalan, berarak atau menepuk tangan mereka tatkala
mendengar muzik. Konsep „loghat‰ boleh dipupuk melalui pemerhatian
pada irama seperti mengetuk meja dengan kuat apabila mendengar rentak
yang kuat dan sebaliknya.
(c) Tempo
Tempo ialah kelajuan relatif lagu; sama ada cepat atau lambat. Konsep
tempo adalah mudah untuk difahami, kanak-kanak cenderung untuk
menyanyikan lagu-lagu yang laju yang biasa kepada mereka dan agak
perlahan untuk lagu-lagu yang mereka tidak biasa. Melalui nyanyian dan
muzik, kanak-kanak boleh mengetahui bahawa rentak berbeza mengikut
melodi tertentu dan lagu.

(d) Harmoni
Harmoni dicapai dengan menggabungkan nada muzik. Biasanya, harmoni
dicapai dengan menggabungkan nada muzik untuk membentuk „kord‰.
Pada peringkat awal usia kanak-kanak, harmoni lebih sesuai diperkenalkan
melalui permainan piano atau kord gitar sebagai pelengkap melodi. Guru
perlu menekankan bahawa melodi dan harmoni wujud bersama-sama dan
mengiringi satu sama lain. Untuk membentuk kesedaran dan peranan
harmoni dalam lagu-lagu dalam kalangan kanak-kanak, langkah-langkah
berikut perlu diambil:
(i) Pilih sebuah lagu biasa yang mempunyai melodi yang jelas dan kord.
(ii) Nyanyikan atau mainkan melodi itu.
(iii) Kemudian, mainkan piano atau gitar mengikut melodi dan minta
kanak-kanak untuk mendengar dengan teliti.
(iv) Tunjukkan kanak-kanak bahawa lagu mengiringi muzik telah

dimainkan menggunakan satu kord dan satu perubahan mudah ke
atas corak kord telah berlaku.
Nyanyi dan mainkan lagu sekali lagi, tetapi kali ini tambah kord yang
disertakan. Tunjukkan kepada kanak-kanak bahawa lagu itu telah
diperkayakan dengan bunyi yang lebih lengkap.
(e) Bentuk
Bentuk dalam muzik ialah gabungan atau pengaturan unsur-unsur muzik
untuk membentuk satu struktur atau bentuk. Idea-idea muzik dalam
melodi dipanggil „frasa‰ yang melibatkan persamaan (pengulangan),
pengenalan (variasi) dan perbezaan (pertentangan). Kanak-kanak mungkin
memilih peralatan muzik yang sama untuk mengiringi frasa muzik atau
memilih peralatan muzik yang berbeza untuk membina kesedaran
terhadap bentuk melodi, mendengar kepada persamaan dan perbezaan
dalam muzik. Pengenalan untuk membentuk bukan sahaja terhad kepada
lagu-lagu sahaja. Rakaman muzik yang sesuai dan berubah-ubah memberi
peluang kepada kanak-kanak untuk mengalami dan merasakan bentuk
secara berulang-ulang, variasi dan perbezaan dalam konteks muzik yang
lebih luas.

42  TOPIK 3 MUZIK DAN PERGERAKAN
(f) Notasi
Notasi ialah simbol yang mewakili pic, tempoh dan susunan rentak nada
muzik. Notasi ialah bahasa bertulis yang mewakili bunyi muzik. Kanak-
kanak di peringkat awal mungkin tidak dapat memahami simbol-simbol
muzik. Walau bagaimanapun, mereka dapat memahami ciri-ciri muzik
berdasarkan pemerhatian logik pada notasi muzik. Sebagai contoh,
pengetahuan mengenai tempo dalam melodi adalah berkaitan dengan
tanda sengkang yang mewakili panjang, pendek, kesamaan atau kelainan
rentak.
Contoh:
(– –) untuk tempo pendek atau (– – – – – – –) untuk tempo panjang
(g) Interpretasi
Interpretasi melibatkan sensitiviti terhadap „perasaan‰ atau „rasa‰ dalam
muzik. Unsur-unsur berikut mempengaruhi kesedaran kanak-kanak
terhadap perasaan dan rasa dalam muzik:
(i) Tempo: Relatif kelajuan lagu; cepat atau lambat;
(ii) Dinamik: Kekuatan relatif atau kelembutan lagu;
(iii) Frasa: Struktur yang membentuk idea-idea dalam lagu; dan
(iv) Corak nada: Ciri-ciri kualitatif dalam bunyi peralatan atau suara.
3.1.4 Penyampaian Muzik dalam Aktiviti Muzik

Muzik dan nyanyian memberi tumpuan kepada aspek postur, mendengar,
artikulasi, pernafasan dan teknik unjuran suara. Aktiviti artikulasi vokal
dijalankan bagi memastikan semua pelajar mempunyai peluang untuk
mengembangkan potensi mereka, menikmati keindahan muzik dan menerima
nilai-nilai baik yang terdapat dalam lirik. Antara aktiviti-aktiviti yang boleh
dijalankan dijelaskan dalam Jadual 3.1.

Jadual 3.1: Aktiviti untuk Menyampaikan Muzik
Aktiviti Penerangan
Mari menyanyi • Nyanyikan sebuah lagu tradisional, lagu ulangan atau
nyanyikan lagu yang harmoni.
• Nyanyikan secara spontan atau dengan menghafal.
• Nyanyi menggunakan skor muzik.
Nyanyian muzikal • Menyanyi dalam pelbagai bentuk di samping menumpukan
kepada penekanan vokal dan latihan artikulasi berirama.
• Menyanyi pelbagai lagu memberi tumpuan kepada pic, tempo,
corak rentak, melodi dan ekspresi „perasaan‰.
Teknik dan gaya • Mengendalikan latihan vokal memberi tumpuan kepada
nyanyian latihan kemahiran dan nada warna.
• Mengendalikan latihan teknik menyanyi untuk mengenal pasti
kontur, urutan dan frasa lagu memberi perhatian kepada
pernafasan, unjuran vokal, artikulasi, diksi dan postur.
Meneroka dan • Mendengar dan menyanyi menggunakan pelbagai integrasi
mengenal pasti vokal seperti monophones dan polyphones.
nyanyian muzikal • Buat beberapa variasi dengan mengubah konsep muzik; contoh
ke atas pic, rentak, lirik dan teknik nyanyian.
• Dengar dan menilai pelbagai lagu berdasarkan aspek lirik,
melodi, nyanyian dan gaya persembahan.
• Pendengaran berpandu dan bebas yang tertumpu kepada
konsep-konsep muzik dan jenis vokal muzik.
• Bincangkan unsur-unsur yang wujud dalam lagu.
• Respon ke arah lagu-lagu melalui perasaan dan pengalaman
sendiri.
• Mendengar dan mengenal pasti pelbagai lagu tradisional atau
asing.
3.1.5 Bahan dan Instrumen

Mari kita lihat fungsi bahan-bahan dan alat muzik. Adakah anda tahu apa fungsi
mereka? Fungsi bahan-bahan dan instrumen muzik digunakan untuk:
(a) Melatih kanak-kanak membentuk koordinasi mata, mendengar dan

kemahiran psikomotor melalui penglibatan manipulasi alat-alat muzik
yang digunakan.

(b) Memberi peluang kepada kanak-kanak untuk meneroka dan

mengeksploitasi instrumen muzik dengan pergerakan badan mereka.
(c) Menyediakan latihan asas untuk mendengar, mengenal pasti dan

membezakan bunyi.
(d) Meningkatkan kreativiti kanak-kanak dengan mengimprovisasi pelbagai

susunan muzik.
(e) Memberi peluang kepada kanak-kanak mengeksperimen diri mereka

sendiri tentang pengeluaran bunyi melalui penglibatan langsung.
(f) Membina nilai-nilai bekerjasama dengan bermain alat muzik secara

berkumpulan.
Apakah jenis bahan-bahan dan alat-alat muzik? Pada peringkat awal, kanak-
kanak perlu dibimbing menggunakan instrumen perkusi badan seperti bertepuk
tangan, hentakan kaki atau mengetik jari semasa mengiringi lagu. Apabila ini
dikuasai, mereka boleh dilatih untuk menggunakan instrumen perkusi sebenar.
Untuk memudahkan lagi kanak-kanak memperoleh kemahiran menggunakan
instrumen perkusi, guru perlu memperkenalkan instrumen itu terlebih dahulu
dan menunjukkan cara menggunakannya dan bermain dengan cara yang betul.
Instrumen perkusi dibahagikan kepada dua (lihat Jadual 3.2).
Jadual 3.2: Dua Jenis Instrumen Perkusi
Jenis-jenis Instrumen
Perkusi tanpa pic • Batang Tic-toc
• Tamborin (kulit atau bukan kulit)
• Cymbals
• Segi tiga
• Loceng
• Castanet
• Gendang bergetar
• Marakas
Perkusi dengan pic • Gitar
• Xylophones
• Piano

3.1.6 Pergerakan Kreatif

Pergerakan kreatif ialah satu aktiviti kreatif yang merangkumi semua aspek
perkembangan kanak-kanak: intelektual, emosi, rohani dan fizikal. Pergerakan
kreatif ialah media yang membolehkan kanak-kanak berinteraksi dengan lain-
lain bentuk seni.
Terdapat sepuluh konsep utama pergerakan kreatif seperti yang dijelaskan

dalam Jadual 3.3.
Jadual 3.3: Sepuluh Konsep Utama Pergerakan Kreatif
Konsep Penerangan
Kebebasan bersuara Kebebasan bersuara adalah alat untuk menyatakan perasaan
intrinsik individu. Melalui pergerakan kreatif, kanak-kanak akan
sedar betapa bahagian badan, minda dan jiwa mereka boleh
disepadukan dan dibentangkan dalam bentuk ungkapan luaran
melalui pergerakan kreatif. Pergerakan adalah bentuk bebas,
tidak dikawal oleh norma yang telah ditetapkan atau peraturan.
Kesedaran estetik Kesedaran estetik dilihat daripada deria seseorang yang
melibatkan proses memerhati, emosi dan luahan perasaan. Apa
yang membezakan antara kandungan pergerakan kreatif dengan
lain-lain aktiviti adalah penekanan kepada unsur-unsur ekspresi
dan estetik.
Penghayatan seni Pergerakan kreatif adalah satu bentuk seni yang berkaitan
dengan pengalaman seperti tarian, balet, boria dan dikir barat.
Katarsis Pergerakan kreatif berfungsi sebagai medium untuk melepaskan
tekanan emosi dan perasaan yang tidak menentu. Pergerakan
kreatif yang terancang boleh membantu kanak-kanak
menyalurkan tekanan emosi mereka dengan cara yang positif.
Peralatan terapi Pergerakan kreatif tidak hanya terhad kepada kanak-kanak
normal sahaja; malah, sesuai juga untuk kanak-kanak
berkeperluan khas. Pergerakan yang tersusun dan teratur boleh
mendidik dan membantu mereka menghadapi kesukaran dan
kesusahan dengan cara yang terancang.
Alatan pembelajaran Pergerakan kreatif adalah satu alternatif untuk menubuhkan
akademik persekitaran pembelajaran yang berbeza dan memberi peluang
kepada kanak-kanak untuk meneroka ilmu dan pengalaman
dengan mencabar imaginasi mereka. Konsep pergerakan yang
dibuat boleh membantu membina linguistik lisan mereka, ilmu
matematik, kinestetik dan kemahiran berkaitan ruang.

Kawalan pergerakan Kawalan dan pengetahuan kemahiran fizikal seperti koordinasi

deria, daya tahan dan keseimbangan bahagian-bahagian badan
membantu kanak-kanak untuk meningkatkan kesedaran artistik
seni mereka, kognitif dan potensi psikomotor.
Socialisasi Pelaksanaan aktiviti pergerakan membantu membina nilai-nilai
positif yang wajar sama ada secara individu atau dalam
kumpulan. Pergerakan kreatif melibatkan emosi, kognitif dan
disiplin fizikal yang membolehkan kanak-kanak belajar
menyesuaikan diri dalam pelbagai kumpulan dinamik.
Pemahaman budaya Pergerakan kreatif membantu memahami tentang perbezaan
nilai-nilai dalam menghargai budaya dalam kalangan kanak-
kanak. Ini memberi peluang kepada mereka mengembangkan
pemahaman sosial dan nilai-nilai budaya yang wujud dalam
persekitaran yang berbilang kaum.
Penyelesaian Pergerakan kreatif membantu kanak-kanak mengenal pasti
masalah pelbagai bentuk pergerakan yang tidak normal dan menyedari
persamaan dan perbezaan dalam setiap pergerakan. Pergerakan
mencabar ini membina pemikiran yang berbeza dalam kanak-
kanak.
Bagaimanakah pula elemen-elemen pergerakan kreatif? Unsur-unsur pergerakan

kreatif digambarkan dalam Rajah 3.2.
Rajah 3.2: Empat elemen pergerakan kreatif

3.2 PERANAN GURU

Terdapat pelbagai peranan yang boleh dimainkan oleh guru-guru seperti yang
dibincangkan dalam subtopik seterusnya.
3.2.1 Pemerhati dan Fasilitator

Kanak-kanak perlu diberi galakan untuk melibatkan diri secara aktif dalam
semua aktiviti yang dijalankan semasa proses pengajaran dan pembelajaran
melalui bimbingan yang positif. Penglibatan kanak-kanak membantu
meningkatkan perkembangan kanak-kanak untuk memilih, mengekspresi
pandangan, percaya pada diri sendiri dan sentiasa bersedia untuk menerima
kekuatan dan kelemahan diri. Sebagai pemerhati kualiti dan fasilitator, guru
perlu memberi perhatian dalam perkara berikut:
(a) Sediakan suasana yang kondusif, menyeronokkan dan persekitaran

pembelajaran yang mesra;
(b) Mempunyai bahan-bahan pembelajaran yang sesuai, mencukupi dan

menarik;
(c) Kepelbagaian strategi mengajar dan pendekatan;
(d) Kepelbagaian bentuk penyampaian;
(e) Mengenal pasti tahap keupayaan kanak-kanak; dan
(f) Pandu dan hargai potensi kanak-kanak.
Sebagai pemerhati dan fasilitator, guru perlu mewujudkan satu persekitaran

yang kondusif dan menggalakkan penglibatan sepenuhnya kanak-kanak itu
dengan rakan-rakan mereka dan persekitaran. Sebagai seorang fasilitator, guru
perlu memberi motivasi kepada kanak-kanak sesuai dengan umur mereka. Ini
adalah selaras dengan takrif motivasi yang merupakan seni praktikal yang
menggunakan insentif untuk mewujudkan kepentingan yang mampu
meningkatkan pencapaian dan menggalakkan penglibatan kanak-kanak secara
optimum. Guru juga perlu memanipulasi motivasi-motivasi yang berikut untuk
menggalakkan penglibatan kanak-kanak melalui:
(a) Motivasi ekstrinsik ă menggunakan insentif luaran seperti penilaian,

ganjaran dan perakuan.
(b) Motivasi intrinsik ă motivasi yang datang dari dalam individu-individu

tanpa sebarang pengaruh luar.

3.2.2 Perancangan dan Pengurusan

Guru perlu merancang dan menguruskan proses pengajaran dan pembelajaran
yang melibatkan kanak-kanak supaya pelaksanaan adalah sistematik dan
berkesan. Dalam perancangan, guru perlu menangani isu-isu berikut:
(a) Mengapakah kanak-kanak berasa bosan?
(b) Mengapakah bahan-bahan yang disediakan tidak memenuhi keperluan

kanak-kanak?
(c) Apakah ciri-ciri bahan yang menarik untuk kanak-kanak?
(d) Apakah aktiviti-aktiviti yang paling digemari oleh kanak-kanak?
(e) Tahap manakah keupayaan sebenar kanak-kanak?
(f) Apakah peranan guru dalam menjalankan aktiviti-aktiviti yang berkesan?
(g) Apakah strategi dan pendekatan yang paling berkesan bagi pengajaran
berfokuskan pelajar dalam proses pembelajaran?
Berdasarkan soalan-soalan di atas, proses perancangan dan pengurusan

pembelajaran yang melibatkan kanak-kanak adalah satu proses yang kompleks.
Dalam konteks pengajaran muzik dan pergerakan, guru perlu sedar bahawa
suara mereka adalah „alat muzik‰ semula jadi. Suara perlu dilatih dan dijaga
kerana ia adalah instrumen penting untuk menyanyi. Seorang guru perlu
mempunyai pengetahuan mengenai teknik, pendekatan dan bimbingan.
Mari kita lihat teknik-teknik nyanyian. Teknik-teknik nyanyian yang diperlukan

oleh guru untuk merancang dan menguruskan melibatkan mekanisme seperti
berikut (lihat Jadual 3.4).

Jadual 3.4: Empat Mekanisme dalam Teknik Nyanyian
Mekanisme Penerangan
Postur Postur ialah kedudukan badan ketika menyanyi. Postur yang
baik membantu pernafasan dan artikulasi vokal sambil menyanyi
untuk menghasilkan nyanyian berkualiti.
Pernafasan Aktiviti memanaskan badan dilakukan sebelum menyanyi.
Aktiviti memanaskan badan yang mencukupi boleh menghasilkan
suara yang berkualiti. Latihan pernafasan adalah antara aktiviti
memanaskan badan termasuk aksi seperti menyedut aroma bunga,
menghirup minuman atau bernafas dalam udara segar. Latihan
pernafasan melalui pergerakan diafragma perlu diamalkan untuk
menghasilkan suara yang baik.
Sebutan Sebutan adalah penting dalam nyanyian. Kejelasan artikulasi
bergantung pada koordinasi berlainan organ seperti mulut, bibir,
lidah, gigi dan rahang. Posisi bentuk mulut yang betul akan
menghasilkan vokal yang baik, nada kualiti dan intonasi yang
baik.
Penciptaan nada Kemahiran menggunakan dan mengawal peralatan vokal banyak
dipengaruhi oleh nada. Antara aktiviti yang baik untuk mencipta
nada kepada kanak-kanak termasuk meniru bunyi siren,
kenderaan atau binatang, berdengung seperti "emm ⁄. emm„ dan
bermula dengan nyanyian asas vokal ă / a, e, i, o, u /.
Apakah pendekatan untuk menyanyi? Pendekatan adalah dengan menghafal

keseluruhan lirik lagu, baris demi baris. Di samping itu, pendekatan sol-fa juga
boleh digunakan. Pendekatan sol-fa ialah aplikasi membaca sol-fa (/ do,re, mi,
fa, so, la, ti, do /).
Anda boleh membimbing pelajar anda menyanyi dengan mewujudkan sesi

pengajaran pembelajaran menyanyi yang bermakna dan berkesan. Dalam usaha
untuk berbuat demikian, anda perlu mempertimbangkan beberapa aspek,
seperti:
(a) Persediaan awal guru tentang vokal dan kemahiran kesediaan

mendengar;
(b) Memilih lagu yang sesuai berdasarkan pelbagai jenis vokal;

(c) Memilih lagu-lagu yang menarik, bertenaga dan semasa;
(d) Penggunaan dinamik untuk mengajar nyanyian;
(e) Memastikan postur yang betul, pernafasan, penciptaan nada dan ungkapan
semasa menyanyi; dan
(f) Jangan mengehadkan nyanyian kepada skop yang terhad, biarkan kanak-
kanak meneroka perkembangan dan alam semula jadi dunia muzik.
3.2.3 Pengawasan dan Penilaian

Proses pengawasan dan menilai perkembangan muzik asas di peringkat awal
kanak-kanak adalah satu lagi peranan penting yang guru perlu mainkan.
Keseluruhan proses melibatkan lima langkah:
(a) Ajarkan bunyi terlebih dahulu sebelum memperkenalkan kemahiran lain.

Biarkan kanak-kanak menyanyi mengikut minat mereka sebelum bergerak
ke kemahiran yang lebih kompleks. Guru perlu melihat dan menilai tahap
minat mereka.
(b) Memberi peluang dan dorongan kepada kanak-kanak untuk melihat,

mendengar, meniru dan membezakan bunyi yang mereka dengar. Guru
perlu memerhatikan tahap pengalaman semasa dan pengetahuan yang
dimiliki kanak-kanak itu. Menilai dan memutuskan bentuk aktiviti dan
kemahiran kanak-kanak yang berminat dan tahap yang telah mereka
kuasai.
(c) Memperkenalkan hanya satu kemahiran pada setiap masa pada peringkat
awal; sama ada melodi, harmoni, irama, ekspresi, bentuk, warna atau
integrasi. Elemen-elemen muzikal ini perlu dijalankan secara sistematik
sebelum aktiviti kemahiran integrasi diperkenalkan. Guru perlu
menjalankan tugas pengawasan dan menilai tahap keupayaan kanak-kanak
sebelum bergerak ke arah kemahiran yang lebih sukar.
(d) Prinsip-prinsip dan teori muzik asas hanya perlu diperkenalkan selepas
aktiviti amali dijalankan. Ini bermakna kanak-kanak mempunyai peluang
untuk mengaitkan aspek-aspek praktikal dan teori muzik dalam
pembelajaran mereka. Memerhati dan menilai tahap keupayaan sebenar
mereka dalam menghubungkan antara pengajaran teori dan amalan.

(e) Guru perlu menjalankan tugas pengawasan, menilai dan merekodkan

perkembangan kanak-kanak menggunakan instrumen penilaian seperti
berikut (lihat Jadual 3.5).
Jadual 3.5: Instrumen Penilaian
Instrumen Penerangan
Senarai semak Senarai semak barangan yang dipreskripsi atau kemahiran
untuk mengenal pasti tahap perkembangan muzik dari segi
pengetahuan, kemahiran, nilai dan keupayaan. Senarai yang
ditetapkan adalah untuk mengenal pasti jika kemahiran tertentu
boleh diperhatikan, telah dilaksanakan dan kekerapan ia berlaku.
Julat skala Julat skala adalah satu rekod untuk menunjukkan tahap
perkembangan dan pencapaian tingkah laku berhubung dengan
perkembangan muzik. Guru menilai kemahiran dan amalan
kanak-kanak berdasarkan gred atau skala bernombor.
Anekdot Satu penerangan mudah pada peristiwa tertentu mengenai
tingkah laku kanak-kanak yang penting, unik dan signifikan.
Anekdot ditulis secara objektif untuk menerangkan apa, di mana
dan bila ia berlaku.
Rakaman berulang Kenyataan naratif bertulis terhadap kanak-kanak tertentu atau
sekumpulan kanak-kanak yang memerhati apa jua bentuk
perkembangan muzik. Setiap tingkah laku dan kata-kata
disuarakan oleh kanak-kanak akan dialih susun dalam tempoh
pemerhatian selama tiga hingga lapan minit.
SEMAK KENDIRI 3.1
1. Buat nota ringkas mengenai fakta-fakta utama yang berkaitan

dengan muzik dan pergerakan dalam usia awal kanak-kanak.
2. Bagaimanakah anda melihat hubungan antara muzik dan

pergerakan mempunyai pengaruh yang besar ke atas kemahiran
kognitif yang lain?

• Kanak-kanak amat menyukai muzik dan nyanyian, sesuai dengan tahap

perkembangan mereka.
• Muzik dan pergerakan memberi peluang kepada kanak-kanak untuk

meneroka dunia baru yang boleh membantu mereka mengembang secara
harmonik dan seimbang.
• Guru mesti mempunyai kualiti untuk menjadi seorang pemerhati yang baik
dan fasilitator, perancang berkesan dan pengurus serta pengawas yang
berwibawa dan penilai.
• Beri peluang kepada kanak-kanak untuk berkembang secara holistik

mengikut minat mereka, hargai potensi mereka dan iktiraf mereka atas usaha
yang mereka sumbangkan.
Bentuk Pembacaan sol-fa

Harmoni Perkusi berpic
Interpretasi Perkusi tanpa pic
Kebebasan mengekspresi Rentak
Melodi Tempo
Notasi

Topik X Seni Visual
4
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menjelaskan konsep perkembangan seni visual dalam kanak-
kanak;
2. Mengenal pasti tahap ungkapan seni visual kanak-kanak;
3. Mengenal pasti empat bidang asas dalam pendidikan seni visual;
4. Mengenal pasti bahan-bahan dan alat-alat seni visual; dan
5. Menggunakan strategi pengajaran untuk mengajar seni visual
kepada kanak-kanak.
X PENGENALAN
Pada peringkat awal usia kanak-kanak, konsep seni visual dipupuk melalui
kesedaran untuk memupuk minat dan perkembangan yang seimbang dan
harmoni daripada potensi kanak-kanak. Proses ini juga memberi peluang
menanam kesedaran dan sensitiviti kanak-kanak terhadap unsur-unsur seni,
persekitaran mereka dan keindahan dunia di sekeliling mereka. Seni visual
memainkan peranan dalam membangunkan kreativiti dan ungkapan melalui
visual, imaginasi dan persepsi kognitif. Marilah kita mempelajari lebih lanjut
mengenai perkara ini sepanjang topik ini. Adakah anda bersedia?

54 X TOPIK 4 SENI VISUAL
AKTIVITI 4.1
Berdasarkan kenyataan di atas, fikir dan senaraikan apakah aktiviti seni

visual yang paling digemari oleh kanak-kanak? Bandingkan jawapan
anda dengan rakan sekelas anda.
4.1 AMALAN SENI VISUAL SESUAI UNTUK

KANAK-KANAK
Dalam topik ini, kita akan melihat pelbagai aspek seni visual untuk
kanak-kanak.
4.1.1 Definisi Seni Visual
Seni Visual ditakrifkan sebagai seni ekspresi diri, dalam bentuk seni halus
seperti lukisan, seni lukis dan cetakan hasil pengeluaran ekspresi sendiri.
Ini adalah kerana terdapat kreativiti dalam setiap kanak-kanak yang menggamit
untuk dibebaskan melalui ekspresi diri. Oleh itu, kanak-kanak perlu diberi
peluang dan ruang untuk merealisasikan apa yang mereka inginkan dari
perspektif peribadi mereka berdasarkan imaginasi sendiri dan penerokaan dunia
abstrak.

TOPIK 4 SENI VISUAL W 55
4.1.2 Fokus Pendidikan Seni Visual untuk

Kanak-kanak
Terdapat empat aspek utama pendidikan seni visual untuk kanak-kanak yang
perlu kita fokus (lihat Jadual 4.1).
Jadual 4.1: Empat Aspek Utama Pendidikan Seni Visual Kanak-Kanak
Aspek Penerangan
Pemerhatian aktif Pemerhatian aktif termasuk aspek kesedaran, holistik,
fokus dan pemerhatian yang terkeluar. Kanak-kanak
dilatih untuk melihat objek semula jadi buatan manusia
yang asli untuk membantu mereka membangunkan idea-
idea, imaginasi dan fantasi ke arah perkembangan
persepsi yang bermakna dan pemikiran abstrak.
Kritikal dan interaksi Kanak-kanak digalakkan untuk meneroka dan mencuba
kreatif dengan pelbagai aktiviti kreatif yang menggunakan bahan-bahan
peralatan/bahan-bahan dan peralatan. Proses ini akan membantu membina
psikomotor dan kemahiran asas seni visual.
Penghargaan seni visual Kanak-kanak boleh mendapat pengalaman dan
mudah mengetahui tentang seni visual dan kegunaannya dalam
kehidupan seharian. Kanak-kanak boleh membuat
perbandingan dan menyatakan apa yang mereka lihat dari
kerja seni mereka.
Menghargai nilai-nilai Selain daripada memberi pengalaman yang mudah, seni
wajar dalam semua aspek visual boleh memupuk nilai-nilai kasih sayang dan
kehidupan penghargaan terhadap semua aspek kehidupan di
sekeliling mereka. Proses ini membantu kanak-kanak
untuk membuat pertimbangan bunyi apabila mereka
menghadapi pelbagai kemungkinan dalam kehidupan.

4.1.3 Konsep Perkembangan Seni Visual untuk

Kanak-kanak
Tahap pembangunan dalam kreativiti seni visual dalam kalangan kanak-kanak
sebagai satu bidang pengetahuan, berstruktur, terancang dan secara hierarki
boleh dipelajari dan dinilai. Tahap perkembangan adalah berdasarkan konsep
yang berikut (lihat Jadual 4.2).
Jadual 4.2: Sepuluh Konsep Perkembangan Seni Visual
Konsep Penerangan
Kepekaan Mempunyai kepekaan yang tinggi terhadap semua aspek
dan keadaan, nilai-nilai estetik, kecantikan dan harmoni.
Sensitif, positif dan harmoni terhadap perkara-perkara
yang mereka lihat dan lakukan.
Fleksibiliti Mampu menyesuaikan diri dalam pelbagai situasi,
mempunyai keyakinan diri, bersedia untuk menerima
cabaran dan berfikiran terbuka.
Keaslian Berfikir dan bertindak di luar kebiasaan, optimis terhadap
kebarangkalian dan mempunyai tahap imaginasi yang
tinggi.
Keterbukaan, kebebasan Sentiasa membayangkan tentang sesuatu dan mengaitkan
dan kefasihan kepada perkara yang lain, mampu menjana idea mengenai
perkara yang perlu dilakukan dan mampu untuk
mengaitkannya dengan kemungkinan yang akan berlaku.
Keupayaan untuk Mampu menganalisis dan mengkategorikan apa yang
menganalisis dilihat dan menyentuh sesuatu yang biasa kepada yang
lebih khusus. Jangan membuat keputusan secara umum.
Keupayaan membuat Keupayaan untuk membawa masuk unsur-unsur dan
sintesis dimensi baru dan bermakna. Dapat melihat perkara-
perkara secara menyeluruh, sebahagian dan terperinci dan
menggabungkan dalam bentuk kenyataan. Sentiasa
mencuba memberi nafas baru kepada kerja-kerja seni.
Redefinisi Mempunyai keupayaan untuk memberikan fungsi, makna
baru dan definisi ke arah kerja-kerja seni dengan
memanipulasi unsur-unsur seni ke arah mencapai kualiti
yang lebih tinggi.
Organisasi yang konsisten Mempunyai keupayaan untuk mereka bentuk, menyusun,
menggabungkan dan mentadbir pelbagai bentuk objek
dalam integrasi yang harmoni.

Idea-idea baru Proses ini berkaitan dengan fungsi alam sekitar dan objek
di sekeliling kanak-kanak. Keadaan ini mengembangkan
perasaan dalaman, imaginasi dan fantasi. Genre seni
visual universal dan tema juga boleh membantu
mewujudkan idea-idea baru. Keperluan dan pengalaman
dalam kehidupan kanak-kanak juga mempengaruhi
pembentukan idea.
Mengembang dan Proses ini adalah berkaitan dengan pemerhatian visual
menghalusi idea-idea kanak-kanak, pendedahan yang mereka terima, dan tahap
penerokaan ke arah simbol dan makna hasil kerja yang
mempengaruhi perkembangan seni visual dalam kanak-
kanak.
4.1.4 Tahap Ekspresi Seni Visual Kanak-kanak

Tahap ekspresi seni visual kanak-kanak dijelaskan dalam Jadual 4.3.
Jadual 4.3: Ekspresi Seni Visual Kanak-Kanak Mengikut Tahap Mereka

Umur Peringkat Perkembangan Ciri-ciri Umum Hasil Kerja Seni Visual
15 bulană Contengan/praoperasi/ Zig-zag, bulatan dan mampu memberi tajuk
3 tahun pra-konsep kepada contengan yang dibuat.
3ă7 tahun Praskematik/realisme Subjektif, melukis benda yang mereka tahu
intelektual/praoperasi/ bukan yang mereka lihat, warna yang tidak
intuisi realistik dan susunan rawak.
7ă9 tahun Skematik/visual Membina konsep berulang, objek disusun
realisme/operasi teguh di bahagian bawah kertas lukisan, gemar
memadamkan apa yang dilukis demi
mendapat gambaran sebenar objek.
9ă12 Realisme awal Menunjukkan ciri-ciri yang lebih berbeza
tahun antara objek, objek dilukis berdasarkan
luaran dan bukan melalui pemerhatian,
menggunakan warna yang betul,
memasukkan lebih objek ke dalam lukisan,
objek berada di bahagian bawah lukisan
yang dilukis.
12ă14 Pertimbangan Menjadi lebih sedar tentang bentuk sebenar
tahun objek, lebih memahami konsep ruang,
suka untuk mengubah objek manusia dan
haiwan ke dalam bentuk kartun.
14ă17 Masa remaja Mula mengkritik, idealistik, membuat
tahun keputusan sendiri, seni sebagai satu bentuk
untuk mengekspresi emosi dan memahami
fungsi konsep seni.

4.1.5 Nilai Seni Visual

Bagaimanakah kita mendefinisikan artis? Artis ialah orang yang mempunyai
kreativiti, imaginasi dan nilai-nilai estetika yang tinggi. Potensi kanak-kanak dan
nilai-nilai dapat dikesan berdasarkan ciri-ciri berikut (lihat Jadual 4.4).
Jadual 4.4: Ciri-ciri Artis
Ciri-ciri Penjelasan
Tahap persepsi yang Individu yang mempunyai ciri-ciri ini ialah individu
tinggi istimewa yang sensitif, mampu dan menyayangi nilai-nilai
dan maksud objek dan alam semula jadi, merasai
keindahan persekitaran, sedar perkara yang mereka
sentuh dan sensitif akan situasi yang sedang berlaku.
Menjana idea-idea sendiri Individu yang mempunyai nilai ini sentiasa memberi
kehidupan baru dan kesinambungan antara yang lama
dan baru. Pada peringkat awal usia kanak-kanak,
kumpulan ini sentiasa membina, mencipta dan mereka
bentuk sesuatu, mencuba cara-cara baru di luar kebiasaan,
meneroka inovasi dan membayangkan norma-norma di
luar jangkaan.
Suka untuk mencuba, Kanak-kanak yang mempunyai kualiti ini sentiasa
meneroka dan mencari menggunakan cara yang baru dan kreatif dalam idea-idea
perkara baru yang berkaitan dengan imej. Mereka sentiasa
membayangkan kemungkinan-kemungkinan baru dan
menggunakan pemikiran asal mereka untuk mencipta
seni.
Suka mengeksperimen Kanak-kanak yang tertarik kepada seni visual mempunyai
dan menyiasat tanda-tanda awal untuk memberi jawapan dan
penerangan ke arah objek, mempunyai keupayaan untuk
mengaitkan idea-idea dan bahan-bahan dan mampu
menyatakan rasional mengenai penciptaan sebuah kerja
seni visual.
Sensitif terhadap nilai- Kanak-kanak yang mempunyai ciri-ciri ini sentiasa
nilai estetik menunjukkan minat mendalam terhadap kecantikan,
keunikan, perbezaan dan keharmonian antara objek, alam
semula jadi dan kehidupan di sekeliling mereka. Mereka
mempunyai keutamaan menghayati nilai-nilai, rentak dan
penciptaan.
Keyakinan diri Kanak-kanak yang mempunyai ciri-ciri seni visual
menunjukkan tanda-tanda kebebasan, keupayaan untuk
menyelesaikan masalah berdasarkan situasi dan
mempunyai kekuatan emosi untuk membuat kenyataan
terhadap ciptaan seni.

Menyalin sebagai Menyalin menjadi gaya untuk mewujudkan nilai-nilai

mewakili gambar atau estetika seni visual ciptaan kanak-kanak. Menyalin
imej bermakna mencipta objek atau imej dengan terperinci.
Estetika yang dicipta berdasarkan menyalin dinilai oleh
sejauh mana kanak-kanak itu dapat mentafsir semula
objek yang disalin.
Perasaan dan ekspresi Kanak-kanak meluahkan kreativiti seni visual mengikut
emosi perasaan mereka dan emosi. Tema-tema seperti kesedihan,
kegembiraan dan ketenangan adalah elemen yang biasa
dalam penciptaan mereka. Keupayaan untuk meluahkan
ini akhirnya mewujudkan nilai-nilai estetika kerana selari
dalam mesej yang disampaikan.
Gunakan pendekatan Kanak-kanak secara semula jadi mempunyai kemahiran
formal formal seperti unsur-unsur garisan warna, ruang,
menenun dan bentuk dalam mewujudkan sebuah karya
seni. Berdasarkan asas ini, kerja seni dicipta melalui
prinsip-prinsip penciptaan seperti harmoni, pergerakan,
kontras, pengimbangan dan integrasi. Melalui gabungan
ini, harmoni yang lebih realistik dan sebuah karya seni
yang bermakna tercipta.
4.1.6 Disiplin Asas Seni Visual

Adakah anda tahu bahawa terdapat empat bidang asas dalam pendidikan seni
visual? Empat bidang asas adalah:
(a) Melukis dan Mencipta Gambar

Bidang ini menekan aspek melukis dan mencipta gambar-gambar serta
aktiviti-aktiviti termasuk penggunaan pelbagai media dan teknik. Proses
ini melibatkan unsur-unsur yang berkaitan dengan ruang, struktur,
imbangan dan komposisi. Terdapat beberapa teknik yang boleh dijalankan:
(i) Melukis;
(ii) Mengecat;
(iii) Kolaj;
(iv) Montaj;
(v) Percetakan;
(vi) Tahan;
(vii) Menggosok;

(viii) Stensil ;
(ix) Menyembur;
(x) Menggarit;
(xi) Mengecop; dan
(xii) Mozek.
(b) Mengarang Penciptaan dan Corak

Bidang ini memberi peluang kepada kanak-kanak untuk memahami
pelbagai cara dan pendekatan untuk mencipta corak dan digunakan untuk
menjadi satu lagi penciptaan. Corak-corak dan ciptaan ini boleh disuaikan
untuk aktiviti-aktiviti lain seperti bangunan dan kraf. Corak-corak disusun
membentuk struktur berulang-ulang berdasarkan motif yang boleh
dikawal atau bebas. Corak-corak biasanya dicipta berdasarkan:
(i) Elemen semula jadi seperti bunga, siput, serangga dan haiwan;
(ii) Ciptaan manusia seperti perabot dan rumah;
(iii) Geometri seperti bulatan, segi tiga dan segi empat; dan
(iv) Kraf tangan seperti layang-layang, keris dan gasing.
Untuk jenis-jenis susunan corak pula:
(i) Penuh;
(ii) Kebawah ¼;
(iii) Kebawah ¾;
(iv) Kebawah ó;
(v) Skala ikan;
(vi) Bersilang;
(vii) Reka bentuk catur dan berpetak;
(viii) Pucuk rebung;
(ix) Siku keluang;
(x) Berbata-bata;

(xi) Tertumpu;
(xii) Menyerong;
(xiii) Beralun;
(xiv) Berbelang-belang; dan
(xv) Mencerminkan.
Teknik corak diperolehi melalui aturan atau bukan aturan. Proses perlu
disuaikan dengan motif dan tujuan corak itu dicipta. Mari kita lihat
beberapa teknik corak tidak teratur dan teratur dalam Jadual 4.5.
Jadual 4.5: Teknik Corak Teratur dan Tidak Teratur
Teknik Corak Tidak Teratur Teknik Corak Teratur

• Lipatan • Melukis
• Jatuhan • Kaligrafi
• Merenjis • Kolaj
• Meniup • Tolakan
• Mengikat dan mencelup • Melipat dan menggunting
• Mencetak
• Mengecop
• Mengecat
(c) Mereka Bentuk dan Membina

Bidang ini memberi tumpuan kepada persepsi kanak-kanak dan kesedaran
terhadap bentuk, ruang, struktur, imbangan dan kestabilan. Proses
membentuk dan membina memberi peluang kepada kanak-kanak untuk
menggunakan pelbagai alat, bahan-bahan dan teknik-teknik untuk
menghasilkan kerja-kerja seni. Aktiviti membentuk dan membina terdiri
daripada:
(i) Cetakan timbul/embossing;
(ii) Cantuman/assemblage;
(iii) Bergerak;
(iv) Stabil;
(v) Model;

(vi) Diorama;
(vii) Boneka;
(viii) Topeng; dan
(ix) Origami.
Semua ini diterangkan dalam Jadual 4.6 berikut.
Jadual 4.6: Teknik Membentuk dan Membina
Teknik Bahan Peralatan

Cetakan timbul Sekeping papan, plaster of Paris, Tukul, pisau untuk mengukir,
kayu, plastik, kertas yang pahat, pengikis, fail dan kertas
dihancurkan, papier mache dan pasir
tanah liat
Cantuman Kayu, logam, batu, simen, blok Alat kimpalan, bolt dan skru,
kayu, alat ganti kenderaan, bahan paku, gergaji, playar, gerudi,
kutipan dan besi spana dan pemutar skru
Mobil Besi, dawai, kertas, tali, plastik, Gunting logam, alat kimpalan,
kepingan logam, kepingan zink dan spana, gerudi dan pemutar
kadbod skru
Stabil Simen, kepingan logam, plastik, alat Alat kimpalan, skru, paku,
ganti kenderaan, besi, logam dan gergaji, playar, gerudi, spana
papan dan pemutar skru
Model Kertas tebal, gangsa, papan lapis, Gunting logam, alat kimpalan,
kepingan zink, akar dan kayu gerudi, spana dan pemutar
skru
Diorama Papan lapis, kayu, kepingan zink, Gunting logam, alat kimpalan,
cermin telus, boneka dan gerudi, spana dan pemutar
cengkerang laut skru
Boneka Tekstil, span, plastik, tali, cat, Gunting logam, besi, pisau,
semburan, pewarna dan gam Playar dan pemutar skru
Topeng Papier mache, plastik, surat khabar, Gunting, pisau dan baldi
habuk kayu, gam, piring plastik dan
pewarna
Origami Kertas, tekstil dan benang Gunting dan pisau

Bolehkah anda namakan tema dan subjek untuk membentuk dan

membina? Tema dan subjek untuk membentuk dan membina termasuk:
(i) Alam semula jadi;
(ii) Perasaan dalaman, imaginasi dan fantasi;
(iii) Pemikiran universal dan tema; dan
(iv) Keperluan harian dan pengalaman.
(d) Kraf Tradisional

Akhir sekali, marilah kita lihat kepada kraf tradisional. Kraf tradisional
boleh dianggap sebagai industri atau kerja berdasarkan seni dan
melibatkan kemahiran dan pertukangan didorong oleh ciptaan yang sangat
kreatif. Proses ini biasanya diwarisi dari generasi ke generasi berdasarkan
budaya, adat, norma dan kepercayaan masyarakat. Kraf termasuk:
(i) Peralatan domestik;
(ii) Mainan;
(iii) Alat pertahanan diri;
(iv) Barang kemas;
(v) Batik;
(vi) Sulaman;
(vii) Anyaman;
(viii) Tembikar;
(ix) Mengait; dan
(x) Ukiran.

Semuanya diterangkan dalam Jadual 4.7 berikut:
Jadual 4.7: Teknik Pertukangan Tradisional
Teknik Bahan-bahan Peralatan

Peralatan domestik Kepingan kayu, tempurung Pahat, tukul, alat mengukir,
kelapa, logam, kayu dan fail, kertas pasir dan gergaji
manik kecil
Permainan kanak-kanak Buloh, kertas, benang, gam, Gunting, pisau, gam, gergaji
kertas warna dan papan kecil dan pemutar skru
Alatan pertahanan diri Kayu, timah, besi, plumbum Gunting logam, alat
dan tembaga kimpalan, spana dan
pemutar skru
Barangan kemas Benang, tekstil, gam, butang Gunting, pisau, gergaji kecil,
dan kayu pemutar skru dan playar
Batik Kain putih, lilin, pewarna, Canting, bingkai kayu, berus
warna pencetus dan debu dapur, dapur panas, baldi
soda besar dan periuk
Sulaman Benang emas, benang perak, Cuban dan bingkai kayu
kain asas, suede, kertas tebal, berkaki
gam dan bingkai rotan bulat
Tembikar Tanah liat dan kaolin Pisau, span, roller,
penggelek kayu, gergaji
kecil, penapis, dawai,
pemotong, pembaris,
angkup, plat, papan dan alat
ukiran
Menganyam Daun pandan, mengkuang, Pisau, alat geometri,
daun nipah, paku-pakis, pengikis, pisau kecil, baldi,
daun serdang, rumput dan periuk dan pemotong
rotan
Ukiran kayu Kayu Gergaji tangan, pahat, pisau,
fail, pengikis, kertas pasir,
berus dan varnis

4.1.7 Bahan-Bahan dan Peralatan

Jadual 4.8 menunjukkan cara melukis dan menghasilkan gambar.
Jadual 4.8: Teknik-teknik Melukis dan Menghasilkan Gambar

Melukis Kertas, kanvas, kain dan papan Pensel, pensel warna, pen teknik
lapis dan pastel minyak
Mewarna Kertas, kanvas, kain, papan lapis, Berus, pisau kekuda balet, kadbod
biji rami, air dan turpentin dan papan
Kolaj Kertas warna, gam, kapas dan Gunting, pisau dan mangkuk
bahan-bahan menampal
Montaj Kertas, gambar-gambar, majalah, Gunting, pisau dan pembaris
surat khabar dan gam
Mencetak Dakwat pencetak, gam, turpentin, Penggelek, papan, spatula, cermin,
gasolin minyak biji rami dan kertas dan surat khabar
papan
Resist Kertas minyak, minyak air dan Berus dan pengikis
warna air
Menggosok Warna, kertas, pensel warna, Kain dan papan
pensel dan pastel minyak
Menstensil Profilm, kertas, dakwat pencetak Squeency, penggelek dan kain
dan pewarna
Menyembur Warna, air dan kertas Berus, stew dan berus gigi
Menggores Papan, kertas, lilin dan dakwat Peralatan geometri dan pembaris
Mengecop Warna, dakwat, kertas dan lebihan Papan, gunting dan pisau
gam
Mozek Gam, kertas tebal dan kertas Gunting dan pisau
warna

Jadual 4.9 menunjukkan anda bagaimana untuk membuat ciptaan dan corakă
corak tidak teratur.
Jadual 4.9: Teknik Membuat Ciptaan dan Corak Tidak Tersusun

Meniup Kertas, kanvas, warna air Penyedut minuman dan
dan cat batik berus
Jatuhan Warna air, lilin dan api Pembaris dan keluli
Mengikat dan mencelup Tisu, kertas, cat batik, getah Baldi, pewarna dan berus
pengikat dan kain
Menyembur dan merenjis Warna air, kertas dan Berus dan bekas pewarna
kanvas
Bagaimanakah pula corak tersusun? Lihat Jadual 4.10.
Jadual 4.10: Teknik Membuat Ciptaan dan Corak Tersusun

Melukis Kertas, kanvas dan papan lapis Pensel dan pensel warna
Mewarna Kertas, kanvas, kain, papan lapis, Berus, pisau, palet, kuda-kuda,
biji rami dan turpentin kadbod dan papan
Kolaj Kertas warna, gam, kapas dan Gunting, pisau dan mangkuk
bahan-bahan untuk menampal
Montaj Kertas, gambar, majalah, surat Gunting, pisau dan pembaris
khabar dan gam
Mencetak Dakwat pencetak, gam, turpentin, Penggelek, papan, spatula, cermin,
gasolin, minyak biji rami dan papan kertas dan surat khabar
Resist Kertas minyak, minyak, air dan Berus dan pengikis
warna air
Mengecop Kertas, warna, dakwat, bahan- Papan, gunting dan pisau
bahan kitar semula dan gam
Kaligrafi Kertas, dakwat dan warna Pen kaligrafi dan buloh

4.2 PERANAN GURU

Dalam subtopik ini, kita akan melihat matlamat dan strategi pengajaran bagi seni
visual yang boleh membantu menentukan peranan guru.
4.2.1 Matlamat Pendidikan Seni Visual

Apakah sumbangan pendidikan seni visual kepada kanak-kanak? Pendidikan
seni visual boleh memupuk dan menyemai rasa ingin tahu kanak-kanak. Ini
boleh membuat mereka:
(a) Nikmati dan hargai kecantikan yang dicipta oleh Tuhan;
(b) Libatkan diri secara aktif, kreatif dan kritis dalam proses pembelajaran;
(c) Tajamkan persepsi dan imaginasi mereka melalui deria mereka;
(d) Tahu asas seni reka bentuk;
(e) Kembangkan kemahiran asas dalam pelbagai kegiatan seni visual;
(f) Biasakan diri membuat karya seni dengan cara yang teratur, berhati-hati
dan selamat;
(g) Amalkan nilai-nilai kerjasama, keyakinan diri, disiplin diri dan

tanggungjawab; dan
(h) Menghargai keindahan warisan budaya.

4.2.2 Strategi Mengajar

Terdapat enam strategi mengajar untuk pendidikan seni visual. Antaranya
adalah (rujuk Rajah 4.1):
Rajah 4.1: Enam strategi mengajar untuk pendidikan seni visual
Mari kita bincang strategi-strategi tersebut secara satu persatu.
(a) Pendekatan Tematik
Pendekatan tematik ialah koleksi bahan-bahan, aktiviti dan teknik

yang disusun untuk menerangkan konsep atau tema untuk
dibentangkan dalam proses pengajaran dan pembelajaran.
Pendekatan ini membolehkan guru untuk mengaitkan pemahaman, nilai

dan kemahiran antara mata pelajaran dan kemahiran. Ini memastikan
kanak-kanak diberi peluang untuk meneroka, mengalami dan mencari
peluang-peluang untuk menyatakan tema tertentu dengan lebih bermakna.
Guru perlu memberi lebih penekanan kepada aspek-aspek berikut dalam
membentangkan pendekatan tematik:
(i) Berdasarkan konsep, kemahiran dan kandungan;
(ii) Memberi tumpuan kepada isu-isu dan projek-projek yang telah

ditetapkan;
(iii) Berorientasikan kajian kes;
(iv) Merangkumi semua tajuk;

(v) Sesuai untuk pengalaman kanak-kanak sekarang;
(vi) Sesuai dengan masa, keadaan dan peristiwa;
(vii) Kemudahan untuk mendapatkan bahan-bahan dan sumber;
(viii) Tema yang menarik perhatian kanak-kanak; dan
(ix) Kenaikan progresif gred tema.
(b) Integrasi
Apakah maksud integrasi?
Integrasi adalah satu proses yang menggabungkan pelbagai

kemahiran untuk membina satu bentuk tajuk yang holistik.
Strategi integrasi membolehkan aktiviti pengajaran dan pembelajaran yang

dibentangkan dalam suasana harmoni, menarik dan berkesan. Keadaan ini
juga membolehkan kanak-kanak untuk menguasai beberapa kemahiran
dalam integrasi. Antara integrasi yang terlibat ialah:
(i) Pelbagai kemahiran dalam satu pengajaran;
(ii) Kemahiran dari satu pengajaran dalam pelajaran yang lain; dan
(iii) Kemahiran melalui kurikulum.
(c) Penyerapan
Penyerapan adalah satu proses yang menyatukan lebih daripada satu

unsur ilmu dan kandungan daripada subjek tertentu ke dalam subjek
lain yang diajar.
Penyerapan membolehkan integrasi berlaku dan ini boleh didedahkan

kepada kanak-kanak melalui satu subjek tertentu. Proses ini membolehkan
gabungan pendidikan yang lebih jelas dan kuat dan kemahiran dalam
proses pembelajaran kanak-kanak. Sebagai contoh, penyerapan kemahiran
lukisan dan komposisi gambar ke dalam kemahiran alam semula jadi
dalam subjek sains untuk kanak-kanak awal usia.

Apakah ciri-ciri penyerapan? Ciri-ciri penyerapan ialah:
(i) Mengandungi beberapa elemen pengetahuan daripada pelbagai mata

pelajaran;
(ii) Elemen-elemen pengetahuan diintegrasikan dan diserap melalui satu

subjek;
(iii) Bilangan mata pelajaran dalam proses penyerapan adalah fleksibel

dan dinamik;
(iv) Elemen-elemen penyerapan terdiri daripada elemen-elemen utama

iaitu elemen keutamaan dan elemen sokongan; dan
(v) Proses penyerapan wujud selari dengan proses integrasi. Elemen-

elemen kemahiran boleh diserap ke dalam aktiviti integrasi seperti
kemahiran menyanyi dalam bentuk aktiviti seni visual.
(d) Penerapan
Ini adalah proses untuk menerapkan nilai-nilai ke dalam amalan
kurikulum atau melalui aktiviti pengajaran dan pembelajaran. Nilai-nilai
dalam konteks ini merujuk kepada nilai murni seperti semangat
patriotisme, sosial, alam, ketuhanan dan kemanusiaan. Proses penerapan
boleh berlaku melalui dua pendekatan iaitu:
(i) Pendekatan yang Tersirat

Guru secara tidak langsung memperkenalkan nilai-nilai melalui
personaliti dan penampilannya yang memberi kesan kepada kanak-
kanak. Sebagai contoh, jika seorang guru suka memakai pakaian yang
berwarna-warni, ia mungkin memberi kesedaran kepada kanak-
kanak tentang kepelbagaian warna dan corak dalam kehidupan kita.
(ii) Pendekatan yang Jelas dan Nyata

Guru menyampaikan nilai secara langsung dan jelas. Sebagai contoh,
guru menyatakan jenis corak dengan jelas dan menulis di atas papan
hitam untuk kanak-kanak membuat perbezaan antara corak
geometrikal dan tradisional.
(e) Pengayaan
Pengayaan adalah satu proses pembelajaran yang dirancang untuk
menyediakan aktiviti yang lebih mencabar dengan tujuan untuk
meningkatkan tahap penguasaan kanak-kanak. Konsep pengayaan dalam
strategi pengajaran boleh dikelaskan kepada tiga item (lihat Jadual 4.11).

Jadual 4.11: Tiga Item Pengayaan
Item Penerangan
Pengayaan dalam bentuk Pengayaan kategori ini memberi tumpuan kepada aktiviti
penyatuan penyatuan dalam ilmu dan kemahiran yang telah dikuasai
oleh kanak-kanak berdasarkan tahap penguasaan yang
telah ditetapkan.
Pengayaan dalam bentuk Pengayaan kategori ini melibatkan aktiviti yang lebih
perkembangan kompleks yang merangkumi penguasaan yang lebih
mencabar dan tahap kognisi yang lebih tinggi. Ia
mempunyai beberapa hubungan dengan kemahiran yang
dikuasai sebelum ini.
Pengayaan dalam bentuk Strategi pengajaran ini memberi penekanan terhadap
integrasi hubungan antara subjek dan menggalakkan integrasi
kurikulum silang. Kanak-kanak yang telah menguasai
kemahiran tertentu dalam seni visual seperti membuat kraf
layang-layang, boleh belajar mengenai corak tradisional,
lagu-lagu yang berkaitan dengan layang-layang dan
pergerakan kreatif yang menggambarkan layang-layang di
udara.
(f) Rawatan
Rawatan adalah satu proses untuk menyediakan aktiviti-aktiviti

tertentu untuk membantu kanak-kanak yang menghadapi masalah
menguasai konsep-konsep tertentu atau unsur-unsur.
Aktiviti rawatan perlu mengambil kira perkara-perkara berikut:
(i) Memberi penekanan kepada kelemahan-kelemahan yang dikenal

pasti;
(ii) Proses pengajaran perlu selari dengan keperluan dan tahap

penerimaan kanak-kanak; dan
(iii) Bahan-bahan dan peralatan yang disediakan seharusnya dapat

meningkatkan keberkesanan proses pembelajaran.

SEMAK KENDIRI 4.1
1. Apakah aspek yang diberi keutamaan dalam seni visual

pendidikan kanak-kanak?
2. Apakah konsep yang relevan mengenai perkembangan seni visual

dalam kanak-kanak?
3. Jelaskan fakta-fakta relevan yang berkaitan dengan

perkembangan seni visual kanak-kanak.
4. Apakah bidang yang berkaitan dengan pendidikan seni visual?
5. Apakah bahan-bahan dan peralatan yang didapati dalam

pendidikan seni visual kanak-kanak?
• Aktiviti yang berkaitan dengan seni dan visual adalah asas utama yang
paling disukai oleh kanak-kanak sesuai dengan tahap perkembangan
mereka.
• Pendidikan seni visual memberi peluang kepada kanak-kanak untuk

meneroka dunia baru dan membantu mereka berkembang dalam
keharmonian dan keseimbangan.
• Guru perlu mempunyai keupayaan untuk memastikan mereka menjadi

fasilitator yang baik, perancang dan pelaksana proses pengajaran yang
bermakna dan menjadi pembimbing yang berbakat dan berpotensi.
• Kanak-kanak perlu diberi peluang untuk berkembang secara holistik

mengikut minat dan kecenderungan mereka. Potensi yang mereka miliki
mestilah dikembangkan dan diberi bimbingan supaya mereka berkembang
dengan positif dan berkualiti tinggi.

Corak-corak Penyerapan
Integrasi Seni visual
Penanaman Teknik corak tersusun
Pendekatan tematik Teknik corak tidak tersusun

Topik X Seni Tiga
Dimensi (3D)
5 Visual
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menerangkan konsep asas perkembangan kanak-kanak dalam seni
tiga dimensi;
2. Mengenal pasti tahap perkembangan kanak-kanak dalam seni tiga
dimensi;
3. Mengenal pasti bahan-bahan dan peralatan yang diperlukan oleh
kanak-kanak dalam seni tiga dimensi;
4. Mengaplikasikan peranan guru dalam pengajaran seni tiga
dimensi; dan
5. Mengenal pasti amalan yang sesuai untuk kanak-kanak yang
berbeza-beza.
X PENGENALAN
Seni tiga dimensi adalah salah satu daripada banyak cabang seni yang biasanya
dicipta melalui memahat, membentuk (seperti menggunakan tanah liat) dan
mengguna acuan. Ia menekankan kepada perkembangan kanak-kanak tentang
persepsi terhadap bentuk, ruang, struktur, imbangan dan kestabilan. Berdasarkan
aspek-aspek itu, kanak-kanak dapat memahami dengan lebih baik ketika mereka
membentuk sesebuah model atau bahan binaan yang berbentuk tiga dimensi.

TOPIK 5 SENI TIGA DIMENSI (3D) VISUAL W 75
Aktiviti-aktiviti itu juga memberi peluang kepada kanak-kanak untuk memerhati

dan meneroka objek di sekeliling mereka. Ini memberi kesedaran bahawa idea
dan kreativiti mempunyai fungsi dan makna tersendiri. Marilah kita pelajari
lebih lanjut mengenai seni tiga dimensi dalam topik ini. Adakah anda bersedia?
5.1 MEMBENTUK DAN MEMBINA

Kita akan melihat pelbagai aspek membentuk dan membina dalam topik ini
termasuk definisi, bahan-bahan dan peralatan serta peranan guru dalam
pengajaran ini.
5.1.1 Definisi
Apakah yang dimaksudkan dengan membentuk dan membina? Membentuk dan
membina merupakan sebahagian daripada proses untuk menghasilkan sesuatu
dengan menggunakan bahan-bahan yang belum mempunyai bentuk dan rupa.
Pembentukan barangan dibuat dengan menggunakan pelbagai teknik seperti
mencubit, melipat dan memotong.
Aktiviti ini memberi peluang kepada kanak-kanak untuk menggunakan pelbagai

bahan, peralatan dan teknik pengeluaran. Proses ini juga membolehkan kanak-
kanak untuk berinteraksi secara kreatif dengan peralatan, bahan-bahan, objek
dan persekitaran mereka dengan cara yang sihat dan bermakna. Aktiviti ini juga
membolehkan kanak-kanak membuat rujukan kepada objek sebenar secara
kreatif dan kritikal.
5.1.2 Kumpulan Umur Kanak-kanak Mempelajari Seni

Tiga Dimensi
Subtopik ini akan membincangkan kumpulan umur kanak-kanak yang
mempelajari seni tiga dimensi dengan lebih lanjut.
(a) Konsep Perkembangan dan Pertumbuhan Kanak-Kanak

Apa yang boleh kita katakan tentang perkembangan? Perkembangan
adalah satu proses di mana individu mencapai kematangan. Ini ialah
proses perubahan kualiti dan agak sukar untuk dinilai secara kualitatif
tetapi masih dapat dilihat berdasarkan ciri-ciri yang berbeza yang
ditunjukkan berbanding dengan orang-orang yang sebelumnya.

76 X TOPIK 5 SENI TIGA DIMENSI (3D) VISUAL
Pada asasnya, perkembangan adalah berbeza daripada pertumbuhan.

Pertumbuhan merujuk kepada sesuatu yang bermula tepat daripada
pembahagian organisma sehingga kematiannya. Oleh itu, perkembangan
adalah satu proses yang tidak hanya terhad kepada organisma termasuk
manusia menuju ke arah kematangan tetapi juga merupakan perkembangan
yang berterusan.
Pertumbuhan di sisi lain merujuk kepada beberapa bentuk kuantitatif dan

perubahan yang boleh diukur daripada satu peringkat ke peringkat yang
lain. Bentuk perubahan biasanya merujuk kepada perubahan dalam jumlah
yang boleh diukur seperti berat badan dan ketinggian seseorang individu.
Pertumbuhan ini melibatkan proses perubahan dalam struktur dan fungsi
badan terutamanya kepada kanak-kanak ke arah kematangan. Ini biasanya
selari dengan perkembangan yang sedang berlaku.
(b) Ciri-ciri Perkembangan Kanak-kanak

Apakah ciri-ciri perkembangan kanak-kanak? Ciri-ciri ini adalah seperti
berikut:
(i) Perkembangan dan pertumbuhan mempunyi arahan tertentu dan

fungsi untuk dicapai. Kedua-dua proses bergerak dalam susunan
yang ditetapkan dan boleh dianalisis, dari peringkat prakelahiran
sehingga awal kelahiran.
(ii) Proses perkembangan kanak-kanak berlaku dalam dua arah: dari

kepala ke kaki (cephalcocaudal) dan dari tengah ke tepi
(proximodistal).
(iii) Aturan perkembangan adalah sama untuk semua ahli kumpulan.
Kanak-kanak berkembang secara berperingkat-peringkat.
(iv) Perkembangan berlaku secara holistik ke arah keadaan tertentu.
(v) Perubahan kualitatif sukar untuk diukur tetapi dapat dilihat dari
perubahan dalam tingkah laku dan ciri-ciri.
(vi) Perkembangan adalah berterusan dari lahir sehingga mati.
(vii) Peringkat perkembangan berkait rapat dengan pertumbuhan fizikal

kanak-kanak dan kesediaan untuk belajar.
(viii) Perkembangan juga dipengaruhi oleh faktor-faktor genetik dan

persekitaran kanak-kanak.

(c) Peringkat Perkembangan Seni Tiga Dimensi

Sekarang mari kita lihat enam peringkat perkembangan seni tiga dimensi
dalam Jadual 5.1.
Jadual 5.1: Enam Peringkat Seni Tiga Dimensi dalam Kanak-kanak
Peringkat Ciri-ciri Umum Penciptaan Seni Visual

Peringkat asas (a) Membentuk dan Membina Tanpa Kawalan
(15 bulană4 tahun) (i) Bermula dengan membentuk dan membina mengguna
bahan-bahan yang terdapat di sekeliling mereka.
(ii) Bentuk tidak tersusun.
(iii) Tidak mewakili mana-mana imej kerana kawalan otot
mereka masih sangat lemah.
(iv) Hanya kenyataan kinestesis, bukan untuk membentuk.
(v) Lebih kepada keseronokan untuk memegang bahan-
bahan/peralatan.
(b) Membentuk dan Membina Secara Terkawal

(i) Cara mereka mengendalikan alat-alat lebih kepada
keupayaan peribadi dan keselesaan.
(ii) Keupayaan untuk membentuk dan membina
bergantung kepada kawalan otot tangan.
(iii) Menghasilkan koordinasi tangan dan mata.
(iv) Gemar membina sesuatu yang berbentuk serupa.
(v) Bentuk berulang dengan saiz yang pelbagai.
(vi) Peralatan pembinaan diguna dengan betul.
(vii) Mampu untuk membentuk objek.
(viii) Cuba untuk menghasilkan produk tertentu setelah
menyedari hubungan antara pembinaan dan objek
nyata.
(c) Membentuk dan Membina yang Bermakna

(i) Cuba untuk menamakan bahagian penciptaan atau
menjelaskan apa yang sedang dibina walaupun imej
sebenar objek ini masih belum dapat dipastikan.
(ii) Penciptaan mula dikaitkan dengan persekitaran kanak-
kanak mengekspresi emosi mereka.
(iii) Bermula dengan menunjukkan imaginasi dan tidak
tertumpu kepada pergerakan kinestesis sahaja.

Peringkat • Permulaan bentuk yang lebih nyata di mana kanak-kanak

praskematik mula membina objek yang ditemui di persekitaran mereka.
(4ă7 tahun) • Imej objek yang dibina dapat dikenal pasti.
• Imej dibina adalah berdasarkan kepada apa yang mereka tahu
dan tidak nyata/nyata.
• Imej manusia dilambangkan oleh muka sebagai berobjek bulat
dan badan yang persegi.
• Objek disusun tanpa apa-apa aturan yang logik.
• Unsur-unsur ruang ditunjukkan berdasarkan objek sokongan
yang juga dicipta dalam satu ruang.
• Kanak-kanak cuba untuk membuat kenyataan sendiri
walaupun imej kelihatan tidak logik kepada orang dewasa.
Peringkat skematik • Objek yang dibina mula mempunyai konsep tetapi sering
(7ă9 tahun) berulang-ulang.
• Simbol merupakan konsep binaan tetapi tidak kekal, sering
berubah-ubah mengikut perkembangan kanak-kanak.
• Simbol melambangkan apa yang mereka lihat dan rasa (emosi)
serta keupayaan kinestesis mereka.
• Kanak-kanak pada peringkat ini lebih berminat untuk
membina objek manusia dan objek yang biasa dalam
persekitaran mereka.
• Ciptaan mereka tertumpu kepada bentuk geometri seperti segi
empat, segi tiga, bulatan dan bujur.
• Objek yang mereka fokus seperti seorang lelaki, dibuat secara
keterlaluan.
Peringkat awal • Kanak-kanak pada peringkat ini mula belajar tentang diri
realisme mereka sebagai anggota, kumpulan rakan sebaya dan
(9ă12 tahun) masyarakat.
• Kumpulan rakan sebaya menarik perhatian yang lebih dan
kanak-kanak mula bergerak dalam kalangan rakan-rakan yang
sama jantina.
• Objek yang dibina mula menunjukkan perbezaan antara satu
dengan yang lain.
• Cara yang keterlaluan tidak diamalkan lagi.
• Objek yang dibina adalah berdasarkan kesedaran pemerhatian
yang mudah dan bukan secara terperinci.
• Terdapat tahap naturalistik ketika membezakan objek-objek.

Peringkat • Menjadi lebih sedar tentang bentuk sebenar perkara seperti

taakulan/Pseudo yang dilihat.
Naturalistic • Peringkat peralihan dari zaman kanak-kanak kepada
(12ă14 tahun) peringkat lebih remaja yang lebih kritikal.
• Objek yang dicipta adalah lebih bersifat semula jadi.
• Terdapat tanda-tanda untuk cuba menggunakan perspektif.
• Cuba untuk mengubah suai objek asal kepada yang lebih
berimaginasi dan berfantasi/bentuk tambahan.
Remaja • Mula mengkritik diri sendiri, lebih idealistik dan menyedari
(14ă17 tahun) peranan dalam masyarakat.
• Menjadi individualistik dan berasa bebas untuk membuat
keputusan sendiri.
• Matang dalam pemahaman tentang saiz, ruang dan simbol.
• Membina bahan-bahan pada peringkat ini adalah penting
sebagai satu medium untuk meluahkan emosi, perasaan dan
tindak balas terhadap pemikiran.
• Mula mengembang minat dan ingin memperolehi kemahiran
artistik yang spesifik dan tertentu.
• Mula memahami kehidupan sosial dan konsep seni yang
memberi lebih fungsi.
5.1.3 Bahan dan Peralatan

Penggunaan alat-alatan dan bahan-bahan melalui aktiviti membina dan
membentuk mestilah dijalankan dengan tujuan untuk membuat objek berbentuk
tiga dimensi. Menyedari hakikat ini, seni tiga dimensi perlu wujud dalam kerja-
kerja seni tiga dimensi selain daripada penekanan ke atas lingkaran objek itu
sendiri. Reka bentuk permukaan perlu diberi perhatian dan pertimbangan
terutama dari segi saiz, ketinggian, garis luar, kelebaran dan kapasiti berat.
Biasanya, bentuk objek sebenar dicipta dari bentuk ilusi yang menjalani proses
menjana idea, kemahiran dan pengubahsuaian yang berterusan. Mari kita lihat
dengan lebih lanjut tentang bahan-bahan dan peralatan di Jadual 5.2.

Jadual 5.2: Bahan-Bahan dan Peralatan untuk Seni Tiga Dimensi
Jenis-jenis Objek Bahan-bahan/Peralatan Teknik-teknik Pengeluaran

Ukiran Timbul Kepingan kayu, plaster of Bentuk tiga dimensi tertonjol keluar
(Emboss) Paris, batu, papan, plastik, dari dua dimensi permukaan rata.
kertas ditumbuk, papier Proses boleh dijalankan dengan
mache dan tanah liat. mengguna:
• Acuan;
Pahat, tukul, pengikis, alat
ukiran, fail dan kertas pasir. • Penampalan;
• Himpunan; dan
• Binaan.
Cantuman Kayu, logam, batu, simen, Bahagian-bahagian yang berbeza
(Assemblage) blok, alat ganti kenderaan, dipasang dan dicantum untuk
bahan-bahan yang membentuk sebuah objek yang
dikumpul dan keluli. bermakna. Proses ini boleh
digunakan melalui:
• Kimpalan;
• Binaan;
• Menggabungkan bolt dan nat/
paku;
• Melekatkan guna gam; dan
• Mencurahkan.
Bergerak (Mobile) Keluli, dawai, kertas, tali, Objek dicantum menggunakan kad
kepingan logam dan manila atau kadbod di mana objek
kadbod. tersebut boleh digantung dan objek
tersebut akan berputar, berayun
atau berpusing. Proses ini
dilakukan melalui:
• Kimpalan;
• Melekatkan guna gam;
• Skru; dan
• Mengikat.
Stabil Simen, kepingan logam, Bahan yang dikumpul digabungkan
plastik, alat ganti untuk membentuk objek dan
kenderaan, besi, logam dan dilekatkan di atas asas yang stabil.
kayu. Proses boleh dijalankan melalui:
• Kimpalan;
• Skru;
• Mengikat;
• Mengguna acuan; dan
• Binaan.

Model Kertas tebal, gangsa, Bentuk direka untuk mewujudkan

tembaga, papan lapis, zink, objek nyata seperti buah-buahan.
akar tumbuh-tumbuhan, Proses boleh dilakukan melalui:
papan dan plaster of Paris. • Mengguna gam;
• Kimpalan; dan
• Mengguna acuan.
Diorama Papan lapis, papan, Komposisi sekumpulan objek
kepingan zink, cermin telus, adalah berdasarkan naratif,
anak patung dan batu maklumat, fenomena atau keadaan
karang. tema. Proses ini boleh dilakukan
melalui:
• Menggabungkan; dan
• Mengguna gam.
Boneka Kain, span, plastik, cat, tali, Model yang menyerupai bentuk
penyembur dan warna manusia, haiwan, buah-buahan dan
serangga. Proses ini boleh
dilakukan melalui:
• Menjahit;
• Mengguna gam; dan
• Kimpalan.
Topeng (Mask) Papier mache, plastik, Mencipta bentuk manusia, haiwan
habuk gergaji, gam dan atau imej serangga dengan
piring plastik. menghasilkan rangka yang boleh
guna pakai dan ditutupi. Proses ini
boleh dilakukan melalui:
• Mengguna gam;
• Gabungan; dan
• Kimpalan.
Origami Kertas, kain, gunting, pisau Objek nyata dibina daripada lipatan
NT, gam dan tali atau konsep topologi. Proses ini
boleh dijalankan melalui:
• Melipat; dan
• Menggulung.

5.1.4 Pilihan Bahan dan Peralatan

Terdapat beberapa pertimbangan dan pemerhatian yang perlu diambil kira oleh
guru dalam proses membina dan membentuk. Pertimbangan ini ialah:
(a) Bahan-bahan kitar semula.
(b) Benda-benda semula jadi dari persekitaran ă buluh, tanah liat, kelapa,
kacang, kumbang dan kerang.
(c) Barangan buatan manusia seperti kaki kerusi yang patah, kayu balak yang
tenggelam atau kepingan kayu dan mainan yang tidak digunakan.
5.1.5 Peranan Guru

Guru perlu memberi komitmen dan memberi penerangan terperinci apabila
mereka mahu memupuk minat dan mengembangkan potensi kanak-kanak
dalam kemahiran membentuk dan membina. Guru-guru yang berkualiti
terutama dalam bidang pendidikan awal kanak-kanak sentiasa memberi
perhatian kepada tiga aspek berikut (sila rujuk Jadual 5.3).
Jadual 5.3: Tiga Aspek Pemerhatian
Aspek Penerangan
Mengembangkan • Pengalaman Melalui Alat Sokongan Pendidikan
pengalaman Penggunaan alat sokongan seperti persembahan video, gambar-
kanak-kanak gambar, maklumat daripada laman web dan bahan-bahan nyata.
Guru perlu membina persekitaran untuk perbincangan,
perbualan dan interaksi mengenai perasaan kanak-kanak
berdasarkan bahan-bahan yang dipaparkan.
• Pengalaman Melalui Bahan-bahan

Bahan-bahan seni paling kerap menarik perhatian kanak-kanak.
Guru perlu kreatif dalam memilih bahan-bahan seni yang sesuai
dengan peringkat perkembangan kanak-kanak, mempelbagaikan
bahan-bahan, menggalakkan kanak-kanak untuk memanipulasi
bahan-bahan dan membimbing mereka untuk mencuba
berdasarkan kreativiti mereka.

• Pengalaman Deria (empati)

Memberi galakan kepada kanak-kanak untuk berinteraksi
dengan persekitaran mereka seperti mengadakan lawatan ke
tempat-tempat di luar bilik darjah untuk melihat bunga, haiwan,
pokok-pokok, tumbuh-tumbuhan dan serangga. Beri mereka
peluang untuk melihat, mendengar, memegang dan menghidu
bau objek tertentu untuk membolehkan mereka mendapat
pengalaman yang lebih kekal dan lengkap bagi diri mereka.
• Pengalaman Langsung
Guru perlu mendedahkan kanak-kanak kepada pengalaman
secara langsung. Aturkan sesi pembelajaran di mana kanak-
kanak mempunyai peluang untuk melihat secara nyata proses
menghasilkan karya seni tiga dimensi.
Merangsang Guru bertanggungjawab untuk menggalakkan pemikiran dan
pemikiran dan kreativiti dalam kanak-kanak melalui bahan-bahan bacaan,
kreativiti bercerita dan menonton filem-filem yang berkaitan. Bimbing kanak-
kanak untuk mengembangkan persepsi mereka melalui imaginasi
objek-objek tertentu. Beri perhatian kepada kerja-kerja seni yang
dihasilkan oleh kanak-kanak supaya mereka berasa dihargai dan
kebolehan mereka diakui. Bantu kanak-kanak berfikir dari titik
permulaan ke titik di mana mereka boleh berfikir dan bertindak
secara bebas. Hargai kekuatan dan kelemahan mereka. Terima
kesilapan mereka kerana membuat kesilapan adalah satu proses
pembelajaran yang berkesan.
Mentafsir dan Setiap elemen perkembangan kanak-kanak perlu diteliti
menilai menggunakan penilaian yang sistematik, berkala dan penaksiran
yang didokumentasikan dan melalui sistem penilaian. Laporan
perkembangan kanak-kanak perlu dicatat, supaya tindakan
pemulihan yang dirancang boleh diurus. Kenal pasti keupayaan
mereka, apa yang mereka suka, dan kekuatan yang memerlukan
penyatuan serta kelemahan-kelemahan yang perlu ditangani. Akui
potensi mereka dengan menyediakan suasana pembelajaran dan
bahan-bahan yang boleh membantu mereka berkembang dengan
baik.

5.2 KESESUAIAN AMALAN

Lowenfeld dan Brittain (1986) mengusulkan bahawa seni tiga dimensi boleh
disesuaikan berdasarkan bahan-bahan, kandungan dan persekitaran pembelajaran
dengan proses perkembangan kanak-kanak. Ini kerana amalan yang sesuai
dalam seni tiga dimensi mampu merangsang potensi secara holistik, kreativiti,
perkembangan mental, membina kerohanian dan sosialisasi dalam kanak-kanak.
Berdasarkan pandangan ini, pengetahuan masa kini kanak-kanak perlu

diaktifkan dengan mengeksploitasi tindakan mereka, penggunaan objek nyata
dan kandungan yang berkaitan dengan kehidupan harian mereka. Apabila
pengetahuan pasif dikembangkan, persepsi, kognisi dan proses pembelajaran
akan menjadi semula jadi.
Seni tiga dimensi dapat memenuhi keperluan asas kanak-kanak untuk

membolehkan pertumbuhan yang seimbang dan harmoni dalam perkembangan
intelek, fizikal, kerohanian, emosi mahupun estetika mereka. Ini mampu
membantu dalam pertumbuhan dan perkembangan yang berkualiti dalam
kanak-kanak.
5.2.1 Kesediaan Kanak-kanak

Seni tiga dimensi adalah asas bagi perkembangan kanak-kanak. Ia adalah
sinonim dengan kanak-kanak. Pengalaman seni yang berkesan boleh
merangsang deria kanak-kanak, memberi peluang kepada mereka untuk
meluahkan perasaan mereka mengenai isu-isu alam sekitar dan membolehkan
mereka untuk menyentuh, merasa dan meneroka peluang-peluang untuk
membina hubungan yang harmoni dengan dunia mereka.
Kanak-kanak perlu diberi peluang untuk menyatakan pandangan dan perasaan

mereka. Ketawa dan suara kegembiraan semasa aktiviti seni perlu digalakkan
supaya mereka boleh mengalami zaman kanak-kanak yang lebih bermakna.
Kanak-kanak perlu diberi peluang untuk mengambil bahagian dalam proses
pembelajaran tanpa prejudis dalam apa jua bentuk perbezaan dan diskriminasi.

TOPIK 5 SENI TIGA DIMENSI (3D) VISUAL  85
Teori Pembelajaran Maslow memberi penekanan kepada keperluan asas dan

kehendak kanak-kanak (lihat Rajah 5.1).
Rajah 5.1: Teori pembelajaran Maslow
Keperluan untuk perkembangan kanak-kanak yang seimbang dipengaruhi oleh

tahap kualiti fisiologi kanak-kanak. Ini bermakna bahawa seni tiga dimensi
adalah alternatif yang berkesan dalam usaha untuk memenuhi elemen-elemen
perkembangan kanak-kanak dan membina kesediaan mereka untuk membangun
dan berkembang dalam harmoni dan persekitaran yang kondusif. Kesediaan
kanak-kanak mengikut Maslow adalah bergantung pada beberapa aspek yang
berikut:
(a) Keperluan asas dan fisiologi kanak-kanak perlu dipenuhi seperti makanan,
minuman, penginapan, pakaian dan pendidikan;
(b) Keberkesanan dan persekitaran belajar yang berkualiti, bilik darjah, aktiviti,
kandungan dan bahan-bahan sokongan;
(c) Belas kasihan, perhatian, penghargaan dan anugerah;
(d) Penerapan nilai ganjaran diri, motivasi, bimbingan dan pengukuhan yang
positif;
Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM)

(e) Memberi peluang kepada kanak-kanak untuk mengalami pembelajaran

berdasarkan minat, kesediaan, keupayaan dan pengalaman yang ada pada
mereka;
(f) Beri penekanan kepada kesedaran potensi diri supaya kanak-kanak boleh
memahami diri mereka dan lain-lain, menerima kekuatan dan kelemahan,
menjadi bebas dan aktif;
(g) Fizikal yang sihat membolehkan kanak-kanak menjadi aktif dan kreatif
dalam bersosial, pembelajaran dan penglibatan dalam aktiviti-aktiviti pada
setiap masa;
(h) Emosi yang stabil membolehkan kanak-kanak berinteraksi secara berkesan

dengan guru-guru, rakan-rakan, bahan-bahan dan persekitaran mereka;
(i) Nilai-nilai kerohanian yang tinggi membolehkan kanak-kanak

membezakan yang positif daripada yang bersifat negatif, membuat
keputusan yang baik dan sedar akan punca dan kesan sesuatu peristiwa;
(j) Pemahaman intelek yang tinggi, mampu berfikir dan membuat pilihan
yang tepat sebagai kesinambungan kehidupan;
(k) Hubungan sosial yang bermakna, keharmonian dan interaksi

membolehkan kanak-kanak mengenal pasti nilai-nilai yang diingini, serta
menjadi berdikari dan yakin; dan
(l) Memahami nilai-nilai estetika untuk membantu kanak-kanak menghargai

keindahan dan nilai kerja-kerja seni dalam kehidupan mereka dan pada
masa hadapan.
5.2.2 Proses Kreativiti

Pengalaman menjalankan aktiviti seni terutama yang melibatkan tiga seni
dimensi memberi peluang kepada kanak-kanak untuk meluahkan kehendak
perasaan mereka dan keperluan secara bebas. Pengalaman baru yang mereka
kumpul dari hasil kajian mereka dalam kehidupan seharian ditambah dengan
pengalaman pembelajaran yang bermakna akan menyebabkan kegembiraan dan
kepuasan apabila matlamat daripada karya seni tiga dimensi dihasilkan. Untuk
meluahkan perasaan, keinginan dan imaginasi, kanak-kanak mencipta sesuatu
menggunakan cara dan pendekatan mereka sendiri. Keunikan cara sesuatu yang
diwujudkan adalah tanda bahawa kreativiti pernah hadir dalam kanak-kanak.
Proses kreativiti melibatkan ciri-ciri berikut:

(a) Perasaan dalaman, imaginasi, kreativiti yang perlu disalurkan dalam

bentuk objek dan kerja-kerja seni yang dicipta;
(b) Pengalaman kanak-kanak melalui interaksi dengan elemen-elemen

pengalaman dan persekitaran dan tindakan untuk merealisasikan
pengalaman mereka sebagai satu bentuk penciptaan yang boleh diukur dan
diperhatikan;
(c) Keupayaan kanak-kanak untuk meluahkan perasaan mereka dengan jelas

dalam pelbagai cara, proses-proses, tindakan, pilihan dan penghasilan yang
mengintegrasikan kemahiran pengetahuan dan bakat dengan pengalaman
yang diperoleh daripada proses pembelajaran serta persekitaran mereka;
(d) Tahap persepsi yang tinggi dan sensitif terhadap nilai-nilai objek dan alam
semula jadi, mengalami kehidupan di sekeliling mereka dan menyedari
apa yang dikesan oleh deria mereka;
(e) Keupayaan untuk mengembangkan idea-idea sendiri dengan mencipta

sesuatu yang baru, dengan menggunakan cara-cara baru, memberi
kehidupan baru kepada perkara-perkara terkini, memanipulasi cara-cara di
luar norma, mengeksploitasi bahan-bahan baru dan membayangkan
sesuatu di luar pemikiran biasa;
(f) Menyukai penerokaan baru dan pencarian dengan menggunakan idea-idea

dan imej baru, mengimpikan kemungkinan selain daripada yang biasa,
menggabungkan imaginasi baru dengan idea-idea yang diketahui dan
terkini supaya ia kelihatan segar dan luar biasa;
(g) Suka untuk menyiasat dan mengkaji dengan memberi maksud baru kepada
ciptaan dan penemuan terkini hasil daripada menggabungkan idea-idea
dan bahan-bahan;
(h) Sensitif terhadap nilai-nilai estetika, kecantikan, keunikan, perbezaan dan

keharmonian dalam objek, alam semula jadi dan kehidupan di
persekitaran; dan
(i) Keyakinan diri dalam menggunakan pendekatan yang fleksibel mengikut

keadaan seperti mempunyai emosi yang kuat dan perasaan dalam
menyatakan sebab-sebab, punca dan kesan sesuatu penciptaan.

5.2.3 Kesesuaian untuk Kanak-kanak Berkeperluan

Khas
Penekanan utama pembelajaran di peringkat awal usia kanak-kanak
memerlukan agar guru dapat mengenal pasti keperluan kanak-kanak di bawah
jagaan mereka. Penyaringan adalah satu proses untuk mengenal pasti kanak-
kanak yang memerlukan keperluan khas atau mereka yang mungkin mempunyai
kekurangan. Pendekatan dan cara-cara untuk menangani kepelbagaian ini
adalah berbeza bergantung kepada kumpulan kanak-kanak yang akan disaring.
Kanak-kanak boleh dikumpulkan mengikut kategori berikut:
(a) Kanak-kanak dengan kekurangan penglihatan di mana fungsi penglihatan

boleh mengehadkan proses pembelajaran;
(b) Kanak-kanak yang kekurangan pendengaran kerana fungsi pendengaran

terhad;
(c) Kanak-kanak yang kekurangan kemahiran pertuturan seperti gagap yang

mengehadkan proses komunikasi mereka;
(d) Kanak-kanak yang mempunyai masalah kesihatan yang disebabkan oleh

penyakit-penyakit kronik seperti epilepsi, asma dan masalah neurologi;
(e) Kanak-kanak yang mempunyai tahap pembelajaran terhad dan kefahaman

yang rendah atau mempunyai masalah untuk berfikir, bercakap, menulis,
mengeja atau mengira;
(f) Kanak-kanak yang mengalami tekanan emosi seperti hiperaktif, pendiam,

sensitif, suka bersendiri dan dalam kebimbangan;
(g) Kanak-kanak yang mempunyai latar belakang sosiobudaya yang berbeza

seperti dari berlainan agama, adat dan kepercayaan; dan
(h) Kanak-kanak pintar, cemerlang, mempunyai bakat yang luar biasa dan
kecenderungan.
Bagaimanakah kita hendak mengajar pelajar-pelajar dalam kategori ini? Berikut

adalah panduan untuk mengajar kanak-kanak yang berkeperluan khas:
(a) Bina hubungan yang responsif dan rapat antara kanak-kanak berkeperluan
khas dengan kanak-kanak normal.
(b) Elakkan daripada bersifat terlalu melindungi kanak-kanak berkeperluan

khas; sebaliknya beri galakan kepada mereka dengan panduan dan ajaran.
(c) Dapatkan seberapa banyak maklumat tentang ibu bapa mereka, doktor,
ahli terapi dan lain-lain individu supaya menjadi lebih mudah bagi guru
untuk menangani masalah yang mungkin timbul.
(d) Perkayakan diri dengan kemahiran untuk menaksir dan menilai kanak-
kanak, menghargai mereka dan mengakui kebolehan mereka.
(e) Bersikap terbuka, fleksibel, belajar daripada pengalaman, menerima realiti

dan bertekad untuk memperbaiki keadaan.
(f) Beri tumpuan kepada aktiviti-aktiviti permainan kerana permainan

membantu kanak-kanak untuk menguasai kemahiran untuk membina
konsep kendiri yang positif.
(g) Sediakan bahan-bahan, suasana pembelajaran dan aktiviti yang sesuai

untuk mereka dan juga termasuk kanak-kanak normal.
(h) Menjadi pendengar yang sabar dan baik untuk semua proses komunikasi
yang cuba disampaikan oleh kanak-kanak itu. Juga menjadi pemerhati
yang sensitif terhadap semua aspek perkembangan yang ditunjukkan oleh
kanak-kanak.
(i) Bahagikan komponen pembelajaran kepada kemahiran sub yang lebih

kecil. Beri contoh-contoh yang nyata untuk menggambarkan fenomena
sebenar konsep yang anda cuba ajar.
(j) Mempelbagaikan keadaan dalam menjelaskan konsep-konsep tertentu

seperti memegang bola untuk menunjukkan sesuatu yang bulat atau
sekeping biskut untuk menunjukkan bentuk persegi.
(k) Rancang aktiviti untuk membolehkan kanak-kanak berkeperluan khas

berjaya menjalani aktiviti-aktiviti seperti kanak-kanak normal. Interaksi
rakan sebaya adalah proses pembelajaran yang berkesan.
Bagaimana pula dengan kanak-kanak pintar? Anda boleh menggunakan

panduan ini untuk mengajar kanak-kanak pintar:
(a) Sediakan proses pembelajaran yang tersusun dalam bentuk program

pengayaan. Pengayaan memberi peluang kepada kanak-kanak untuk
belajar topik-topik tertentu secara mendalam dan lebih khusus. Memberi
mereka peluang untuk maju berdasarkan kebolehan mereka sendiri.

(b) Sediakan sebuah bilik sumber untuk kanak-kanak pintar dan berbakat
untuk membolehkan mereka mempunyai interaksi yang mencabar dengan
guru-guru, bahan-bahan, rakan-rakan dan persekitaran.
(c) Sentiasa sediakan tugas-tugas dan aktiviti-aktiviti baru dan mencabar

kepada mereka untuk menyediakan mereka dengan peluang meneroka
ilmu pengetahuan, kemahiran dan pengalaman baru.
SEMAK KENDIRI 5.1

dengan seni tiga dimensi untuk pendidikan awal kanak-kanak.
2. Sebagai seorang guru, adakah perkara-perkara utama dalam nota

di atas telah dilaksanakan?
3. Pada pandangan anda, bagaimanakah hubungan antara seni

tiga dimensi mempunyai peranan penting dalam mempengaruhi
domain lain di awal perkembangan kanak-kanak?
• Seni tiga dimensi ialah elemen-elemen asas utama yang kanak-kanak paling
suka, sesuai dengan tahap perkembangan mereka.
• Seni tiga dimensi memberi peluang kepada kanak-kanak untuk meneroka

dunia baru yang boleh membantu mereka mencapai perkembangan yang
seimbang dan harmoni.
• Guru perlu mempunyai kualiti untuk memastikan mereka boleh menjadi

pemerhati dan fasilitator yang baik, perancang dan penilai yang berwibawa.
• Memberi peluang kepada kanak-kanak untuk berkembang secara holistik

mengikut minat dan kecenderungan mereka, hargai potensi mereka dan beri
mereka pengiktirafan ke atas semua usaha yang mereka jalankan.

Peringkat asas Peringkat skematik

Peringkat awal realisme Peringkat taakulan
Peringkat praskematik Remaja

Topik X Lakonan dan
Drama Kreatif
6
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menghuraikan konsep perkembangan lakonan dan drama asas
kanak-kanak;
2. Membincangkan kepentingan lakonan dan drama;
3. Mengenal pasti empat jenis drama dan lakonan dalam
pembelajaran kanak-kanak;
4. Membincangkan bagaimana untuk merancang persembahan;
5. Menerangkan bagaimana hendak memupuk idea-idea ke arah
kreativiti; dan
6. Menyediakan drama dengan efektif.
X PENGENALAN
Konsep lakonan dan drama yang diselitkan di awal usia kanak-kanak bermula
dengan kesedaran bahawa pergerakan dan interaksi adalah aktiviti yang sesuai
untuk merangsang proses perkembangan kanak-kanak. Kanak-kanak belajar
memberi tumpuan kepada melihat, mendengar, pengucapan dan pergerakan
melalui proses serentak dan berulang-ulang. Apakah yang kita boleh lakukan
untuk membuat kanak-kanak berminat untuk menyertai drama dan lakonan?
Kita boleh lakukan sesuatu yang boleh membantu kanak-kanak untuk
melibatkan diri dalam drama dan lakonan seperti:
(a) Menyediakan aktiviti-aktiviti yang boleh merangsang lima deria utama ă

penglihatan, pendengaran, rasa, bau dan sentuhan.

TOPIK 6 LAKONAN DAN DRAMA KREATIF W 93
(b) Sentiasa membantu kanak-kanak untuk memberi perhatian dengan

mengekalkan hubungan mata ketika berinteraksi.
(c) Membantu perkembangan bahasa/linguistik dan visual kanak-kanak

dengan menunjukkan mereka objek yang nyata dan memberi peluang
kepada mereka untuk berinteraksi dengan objek menggunakan lima deria
utama.
(d) Mendedahkan mereka dengan pelbagai emosi menggunakan ekspresi

muka seperti kesedihan, kegembiraan atau terkejut.
(e) Memberi kanak-kanak pelbagai pengalaman dengan menunjukkan mereka

objek yang sama tetapi dengan penampilan yang berbeza, berlainan warna
dan bentuk.
(f) Memberi tindak balas terhadap tindakan mereka seperti menyentuh atau
memujuk mereka apabila mereka menangis atau ketawa bersama-sama
dengan mereka jika mereka memaparkan respon gembira.
Apakah lagi yang anda boleh lakukan untuk memupuk aktiviti ini? Mari kita
lihat yang seterusnya!
6.1 KONSEP ASAS LAKONAN KANAK-KANAK

DAN DRAMA KREATIF
Lakonan dan drama kreatif dalam pendidikan awal kanak-kanak adalah
sebahagian daripada satu bentuk seni yang melibatkan proses membuat,
mencipta dan mereka bentuk dan drama pula berdasarkan struktur pengalaman
terkini kanak-kanak dan pengetahuan atau digabungkan dengan rancangan
pengajaran guru-guru. Tahukah anda bahawa lakonan dan drama boleh
dipersembahkan secara rasmi atau tidak rasmi? Lakonan dan aktiviti drama
dalam bilik darjah tidak memerlukan pentas atau prop yang lengkap dan
peralatan pentas. Apa yang penting ialah penglibatan kanak-kanak sama ada
sebagai pelakon lelaki atau pelakon perempuan atau hanya sebagai penonton.
Penggunaan lakonan dan drama dalam proses pembelajaran kanak-kanak

mewujudkan keadaan kreatif dan inovatif yang lebih mencabar terutamanya
dalam memilih dan menggunakan bahan-bahan pengajaran yang lebih berkesan.
Ini akan merangsang kepekaan kanak-kanak ke arah kemahiran mendengar,
memahami dan mendalami mesej yang dikehendaki. Kanak-kanak pada asasnya
mudah tertarik untuk meniru bunyi yang didengar dan tindakan yang mereka

94 X TOPIK 6 LAKONAN DAN DRAMA KREATIF
lihat. Dalam keghairahan, mereka percaya akan apa yang dilihat dan didengar
lalu mereka akan bertindak balas kepada situasi baru dalam pergerakan dan
bunyi dan seterusnya permainan. Permainan ini apabila dirangsang akan
menjadi drama dan lakonan yang berseni, aktiviti sosial dan sehubungan itu
pembelajaran akan terhasil. Kepentingan lakonan dan drama kreatif adalah
seperti dalam Rajah 6.1.
Rajah 6.1: Kepentingan lakonan dan drama

6.1.1 Kategori Persembahan

Adakah anda tahu bahawa persembahan lakonan dan drama kreatif boleh
dikategorikan kepada beberapa kategori? Antaranya adalah:
• Permainan sosial;
• Permainan kognitif;
• Permainan sosiodrama; dan
• Permainan drama kreatif.
Sekarang mari kita lihat kategori ini dengan lebih mendalam.
(a) Permainan Sosial

Kanak-kanak bermain bersama-sama dalam kumpulan atau bersendirian di
dalam kawasan persembahan atau berinteraksi dengan bahan-bahan.
Permainan sosial termasuk:
(i) Permainan Tanpa Penghuni ă kanak-kanak berada dalam kawasan

permainan tetapi tidak secara langsung/tidak terlibat secara aktif
dalam persembahan.
(ii) Permainan Penonton ă penglibatan kanak-kanak adalah minima,

justeru lebih berminat untuk melihat rakan-rakan bermain.
(iii) Permainan Perseorangan ă kanak-kanak bermain sendirian tanpa

menghiraukan orang lain di sekeliling dia.
(iv) Permainan Berkumpulan ă permainan kanak-kanak dalam kumpulan

menggunakan alat-alat dan bahan-bahan yang serupa tetapi tidak ada
matlamat atau peranan yang ditetapkan.
(v) Permainan Bersama ă kanak-kanak bermain dalam satu kumpulan

dan bekerjasama dengan niat untuk mencapai matlamat yang telah
ditetapkan.

(b) Permainan Kognitif

Kanak-kanak menggunakan bahan-bahan yang nyata untuk memperoleh
pengetahuan dan meningkatkan kognitif mereka, psikomotor, sosioemosi
dan perkembangan kreativiti. Permainan kognitif boleh dibahagikan kepada:
(i) Permainan berfungsi ă kanak-kanak menggunakan deria motor dan

melibatkan pergerakan yang berulang-ulang.
(ii) Permainan simbolik ă kanak-kanak menggunakan imaginasi,

memainkan peranan dan objek untuk mewakili sesuatu. Sebagai
contoh, penggunaan kotak untuk mewakili kereta.
(iii) Permainan dan peraturan ă kanak-kanak bermain mengikut

peraturan yang ditetapkan seperti peranan sebagai bapa, ibu, anggota
polis dan lain-lain.
(iv) Permainan membina ă anak-anak bermain dengan menggunakan

bahan-bahan untuk menimba ilmu dan mengenali dunia mereka
seperti tindakan membina istana pasir atau memasak dan banyak
lagi.
(c) Permainan Sosiodrama

Permainan sosiodrama melibatkan proses interaksi lisan dalam kalangan
kanak-kanak untuk melakonkan watak yang telah ditetapkan melalui
aktiviti, tema, gaya persembahan dan latar belakang cerita. Permainan
sosiodrama melibatkan dua kategori:
(i) Persembahan drama dan lakonan melibatkan kesahihan dan peristiwa

harian yang realistik berdasarkan pengetahuan semasa kanak-kanak
dan pengalaman mereka. Contoh drama adalah seperti situasi di
rumah, sekolah, pergaulan seharian kanak-kanak dan adegan lain
yang biasa dialami oleh kanak-kanak.
(ii) Persembahan drama dan lakonan melibatkan dunia fantasi kanak-

kanak dan imaginasi. Adegan adalah berdasarkan imaginasi di luar
realiti yang amat digemari oleh kanak-kanak. Contohnya, dunia
kartun dan haiwan yang boleh berinteraksi dengan manusia atau
kenderaan dengan manusia.
(d) Permainan Drama Kreatif

Permainan drama kreatif adalah satu aktiviti pembelajaran kanak-kanak
yang melibatkan pergerakan, aksi, dialog dan ekspresi muka. Drama kreatif
boleh dibentangkan dalam dua cara: lakonan spontan dan lakonan
terancang.

(i) Lakonan Spontan
Lakonan spontan ialah sebuah pengajaran bahasa dan aktiviti

pembelajaran yang memerlukan kanak-kanak melakonkan watak
dan dialog secara spontan dalam keadaan yang tidak dirancang.
Aktiviti ini melatih kanak-kanak supaya bersedia untuk memberi

respon secara spontan apabila diperlukan dan meningkatkan daya
imaginasi dan kreativiti mereka. Lakonan spontan boleh dilakukan
oleh kanak-kanak dengan menggunakan kad maklumat, sekeping
atau rangkaian gambar atau objek-objek nyata (lihat Jadual 6.1).
Jadual 6.1: Tiga Kaedah Lakonan Spontan
Kaedah Penerangan
Kad maklumat Guru menyediakan kad maklumat yang
mengandungi beberapa situasi untuk bertindak.
Kad maklumat dimasukkan ke dalam sampul surat.
Kanak-kanak yang terpilih akan mengambil satu
sampul surat dan membaca atau dibacakan oleh
guru, memahaminya dan secara spontan
melakonkan persembahan itu. Lakonan ini boleh
dijalankan dengan hanya menyebut dialog atau
hanya menunjukkan ekspresi muka atau
pergerakan.
Gambar tunggal/ Guru menyediakan beberapa keping/rangkaian
rangkaian gambar- gambar dan menunjukkan kepada kanak-kanak.
gambar Kanak-kanak melihat pada gambar akan cuba
memahaminya sendiri atau dengan bimbingan
guru. Lakonan boleh dilakukan dengan dialog atau
menggunakan pergerakan dan ekspresi muka.
Kanak-kanak bebas untuk memilih adegan melalui
kad bersiri dan berlakon mengikut kreativiti dan
tafsiran mereka sendiri.
Objek-objek nyata Guru menyediakan beberapa contoh objek nyata
sebagai perangsang kepada kanak-kanak dan
mereka memilih salah satu daripada bahan-bahan,
lalu melakonkan secara spontan. Permainan ini
boleh dipersembahkan dengan atau tanpa dialog
atau hanya melalui ekspresi muka atau pergerakan.
Sebagai contoh, jika kanak-kanak itu memilih
basikal sebagai objek nyata, mereka akan berlakon
berdasarkan motif basikal.

(ii) Lakonan Terancang
Lakonan terancang ialah lakonan drama kreatif yang melibatkan

perkara-perkara yang telah dirancang dengan teliti.
Proses perancangan termasuk pemilihan plot, peranan, skrip dan

pergerakan, kostum, latar belakang cerita dan penglibatan kumpulan.
Permainan drama kreatif melatih kanak-kanak untuk menghafal
skrip, menyuarakan perkataan dalam intonasi yang betul, menjiwai
peranan, menghargai nilai-nilai moral dan membolehkan mereka
untuk meluahkan perasaan mereka melalui dialog, pergerakan dan
ekspresi muka. Lakonan terancang biasanya melibatkan persembahan
yang formal yang boleh dipentaskan sama ada melalui sesi
pembelajaran khas di dalam kelas atau dalam satu majlis khas seperti
di majlis penyampaian hadiah pada akhir tahun persekolahan.
6.2 MERANCANG PERSEMBAHAN

Perancangan persembahan untuk drama kreatif dan lakonan memerlukan anda
sebagai guru untuk memberi pertimbangan serius kepada aspek-aspek berikut:
(a) Pemilihan Plot dan Skrip

Guru bertanggungjawab memilih plot dan skrip yang akan dibentangkan
oleh kanak-kanak. Kesesuaian cerita, tema, peranan, masa, kebolehan dan
bajet perlu diambil kira. Pada peringkat awal usia kanak-kanak, guru perlu
menyediakan satu bentuk skrip yang mampu dibawa oleh kanak-kanak
bersesuaian dengan umur mereka. Tema cerita itu perlu menarik dan
mengandungi nilai-nilai moral yang positif seperti kasih sayang, kerjasama,
patriotisme, amanah dan kebaikan.
Pilihan plot perlu sejajar dengan keupayaan kanak-kanak, ilmu terkini,

minat dan kecenderungan. Peranan boleh berdasarkan peranan yang biasa
kepada kanak-kanak atau peranan khayalan yang sinonim dengan dunia
kanak-kanak yang penuh fantasi. Bahasa harus mudah difahami selaras
dengan tahap mereka dan tidak semestinya mengandungi dialog yang
panjang. Pergerakan dan ekspresi muka juga perlu diberi keutamaan oleh
guru agar kanak-kanak dengan mudah dapat menguasainya dengan betul.

(b) Pemilihan Pelakon-pelakon

Guru perlu memberi peluang kepada semua kanak-kanak untuk
mengambil bahagian dalam produksi. Uji bakat boleh diadakan untuk
memilih calon yang sesuai untuk melakonkan peranan tertentu dan sesuai
untuk persembahan itu untuk dipentaskan. Salah satu cara untuk
menjalankan uji bakat adalah dengan memberikan kanak-kanak itu skrip
atau menunjuk ajar kepada mereka bagaimana untuk menyebut satu baris
ayat sebelum mereka mula berkata-kata dan menghafal peranan mereka.
Buat keputusan mengenai tempat dan masa yang sesuai untuk sesi uji
bakat. Guru boleh menguji bakat kanak-kanak secara berkumpulan,
berpasangan atau individu. Kanak-kanak perlu melafazkan barisan ayat
mereka, pergerakan dan ekspresi muka berdasarkan peranan mereka di
dalam skrip. Guru boleh memberi panduan tentang bagaimana untuk
melafazkan baris-baris ayat dan bagaimana untuk menyatakan ia melalui
pergerakan dan ekspresi muka. Sebagai contoh, kanak-kanak yang dipilih
oleh guru boleh diminta untuk melakonkan watak nenek yang sedang
bercakap dengan cucunya.
(c) Pilihan Tempat untuk Persembahan

Persembahan drama kanak-kanak tidak semestinya dipersembahkan di
atas pentas, tetapi boleh juga diadakan di kawasan lapang dengan ruang
yang cukup untuk kanak-kanak itu berlakon dan penonton berasa selesa
untuk menonton lakonan mereka. Sebagai contoh, persembahan boleh
diadakan di dalam kelas sementara, kawasan permainan atau di kantin.
(d) Persembahan Pakaian dan Prop

Drama kreatif kanak-kanak dan persembahan lakonan tidak memerlukan
bajet yang banyak untuk pakaian atau prop. Untuk watak-watak biasa,
guru boleh mendapatkan kerjasama penjaga kanak-kanak/ibu bapa
mereka untuk menyediakan pakaian mereka sendiri. Sebagai contoh,
penyediaan pakaian bagi seseorang yang memainkan watak seorang ibu,
orang tua atau petani.
Untuk watak-watak khayalan seperti haiwan atau tumbuh-tumbuhan, guru

boleh menyediakan topeng menggunakan kad manila, melukis dan
mewarna gambar haiwan untuk ditampal di hadapan pakaian kanak-kanak
atau untuk dijadikan topi. Malah, kanak-kanak hanya boleh memakai
baju-T dan seluar trek untuk melakonkan drama, selagi mereka mampu
berlakon dengan berkesan akan watak-watak dan peranan dalam
persembahan itu. Penggunaan prop dan latar belakang juga adalah

minima. Aktiviti bercerita boleh digunakan untuk memberitahu penonton

tentang perbezaan babak, keadaan dan masa. Seorang pencerita boleh
menjelaskan tentang plot. Bahan-bahan nyata yang terdapat dalam
persekitaran juga boleh dimanipulasi untuk membantu penceritaan di atas
„storyboard‰.
(e) Pergerakan, Vokal dan Latihan Persembahan

Tujuan latihan pergerakan adalah untuk memanaskan badan dan
melonggarkan otot supaya kanak-kanak bersedia untuk drama kreatif dan
sesi lakonan. Latihan ini melibatkan pergerakan biasa seperti dalam
komponen pergerakan fizikal serta latihan pergerakan kreatif misalnya
berenang seperti ikan atau berkembang seperti bunga.
Latihan vokal memberi peluang kepada kanak-kanak untuk menyebut

baris-baris ayat dengan suara yang jelas ketika berlakon. Contoh-contoh
latihan vokal ialah:
(i) Menyebut bunyi vokal / a, e, i, o, u / dengan kuat dan lama dalam

satu nafas;
(ii) Tuturkan perkataan dan frasa-frasa ayat secara individu pada objek
seperti ke arah dinding, siling atau tingkap;
(iii) Bercakap dengan pasangan secara spontan; dan
(iv) Nyanyi atau deklamasikan sajak dengan intonasi, suara dan diksi
yang betul.
Latihan persembahan boleh membantu kanak-kanak membina keyakinan

diri, menghayati dan mempersembahkan dialog mereka dengan berkesan
di hadapan penonton. Perkara yang perlu ada semasa latihan persembahan
ialah:
(i) Semua kanak-kanak yang terlibat dalam persembahan perlu

menghafal dialog pertama mereka. Tujuannya adalah untuk
membantu mereka memahami kandungan, plot dan watak-watak.
(ii) Peranan guru sebagai pengarah adalah untuk menjelaskan peranan

pelajar itu dalam keseluruhan cerita. Sekiranya perlu, guru mesti
membantu mereka melalui sesi bercerita dahulu atau sekurang-
kurangnya tunjukkan gambar atau tayangan video yang berkaitan
dengan cerita itu.

(iii) Setiap pelakon mesti membaca skrip mereka mengikut watak-watak

yang mereka akan lakonkan dan guru menunjukkan cara untuk
mereka melafazkan baris-baris ayat dalam skrip itu dengan
pergerakan dan ekspresi muka yang sesuai.
(iv) Guru akan membantu kanak-kanak berlakon tanpa skrip, teknik

menggunakan ruang, pentas, prop dan disiplin dalam persembahan.
(v) Guru seterusnya perlu menjalankan raptai penuh dengan prop, kesan
bunyi dan lengkap dengan teknik naratif seolah-olah ia adalah
persembahan yang sebenarnya.
6.3 IDEA KE ARAH KREATIVITI

Lakonan dan drama kreatif memberikan impak yang sangat besar ke atas
perkembangan individu. Sebagai seorang guru pendidikan awal kanak-kanak,
sensitiviti terhadap aspek sosial kanak-kanak, emosi dan aspek estetik mestilah
diberi perhatian yang sewajarnya untuk memenuhi keperluan perkembangan
yang holistik dan secara menyeluruh. Untuk memenuhi matlamat menghasilkan
individu yang intelektual, secara fizikal, perkembangan sosial, lakonan dan
drama kreatif adalah langkah-langkah yang sesuai untuk mengembangkan
kreativiti dalam kanak-kanak.
Idea untuk kreativiti perlu dipertimbangkan berdasarkan kepada perkara-

perkara berikut:
(a) Menyediakan aktiviti-aktiviti yang memberi tumpuan kepada meneroka

idea-idea yang boleh membantu memenuhi kreativiti dan estetika kanak-
kanak.
(b) Membina pemikiran kritikal melalui ucapan lisan, pergerakan, ekspresi

perasaan, ekspresi muka dan interaksi dengan objek-objek yang nyata dan
alam semula jadi.
(c) Meningkatkan perkembangan sosial, keupayaan untuk bekerja secara

kolektif, interaksi lisan dan meningkatkan komunikasi yang positif.
(d) Meningkatkan kemahiran lisan dan pergerakan yang melibatkan interaksi

dengan ruang, bahan-bahan dan watak-watak lain.
(e) Mengembangkan nilai moral dan rohani melalui elemen-elemen dalam

sesuatu cerita.

(f) Mendedahkan kanak-kanak supaya mereka dapat meneroka ilmu baru,

kemahiran yang mencabar dan kepelbagaian ilmu.
(g) Memberi peluang kepada kanak-kanak untuk lebih memahami keupayaan

pergerakan mereka sendiri melalui pengalaman praktikal, ucapan ekspresif
dan pergerakan.
(h) Menggalakkan kanak-kanak menggunakan kebolehan mereka untuk

meneroka idea-idea baru tentang dunia seni drama kreatif dan
mengeksploitasi dasar ini untuk mewujudkan yang seterusnya dan banyak
lagi fasa-fasa yang mencabar.
(i) Memberi peluang kepada kanak-kanak untuk bekerja bersama-sama

dengan orang lain dan berkongsi nilai persembahan.
Idea-idea ke arah kreativiti dirumuskan dalam Rajah 6.2.
Rajah 6.2: Idea-idea ke arah kreativiti
6.4 MENGEMBANGKAN KREATIVITI MELALUI

LAKONAN DAN DRAMA
Faedah yang diperoleh daripada lakonan dan drama kreatif akan meningkatkan
perkembangan kreativiti dalam kalangan kanak-kanak. Nilai-nilai dan faedah
termasuk:

(a) Kebebasan bersuara melalui pertuturan dan pergerakan.
(b) Kesedaran estetik terhadap tafsiran kehidupan manusia dan yang

berhubung dengan bidang seni yang lain seperti muzik, tarian dan puisi.
(c) Kegembiraan dan kepuasan jiwa, hiburan dan kebebasan untuk meluahkan
perasaan dan keinginan.
(d) Katarsis ă mengurangkan tekanan emosi secara santai, spontan dan tanpa
tekanan.
(e) Peralatan teraputik berkesan untuk kanak-kanak normal dan kurang upaya
untuk menunjukkan potensi dan kemampuan mereka.
(f) Peralatan pembelajaran akademik adalah berkesan kepada kanak-kanak

sebelum mereka terdedah kepada aktiviti kognitif yang lebih formal.
(g) Pendekatan yang berkesan untuk menyampaikan konsep, ilmu

pengetahuan, kemahiran dan pengalaman.
(h) Pergerakan spontan dan teratur memberi makna dan mempunyai sebab
dan kesan.
(i) Kawalan pergerakan diguna untuk mendisiplinkan diri, menghormati

nilai-nilai orang lain dan bekerja dalam satu pasukan.
(j) Kesedaran tentang imej diri sendiri mengenai keupayaan dan kekuatan
sendiri dan menerima kelemahan diri sendiri secara positif.
(k) Menanam sikap sosiolisasi dalam konteks hubungan dengan rakan-rakan,

guru, persekitaran dan objek nyata.
(l) Memahami budaya sendiri dan budaya luar yang dikumpul daripada
adaptasi watak, cerita dan latar belakang.
(m) Membuat keputusan kritikal daripada pengalaman yang membentuk

pertimbangan kritikal terhadap diri sendiri dan orang lain.
(n) Menyelesaikan masalah melalui peranan yang dialami dalam watak,

konflik dalam cerita dan bagaimana untuk meramal kemungkinan masa
depan.

Faedah dan nilai-nilai ini disimpulkan dalam Rajah 6.3.
Rajah 6.3: Membina kreativiti melalui lakonan dan drama

TOPIK 6 LAKONAN DAN DRAMA KREATIF  105
6.5 PERANAN GURU

Lakonan dan aktiviti drama kreatif adalah aktiviti yang menarik dan boleh
digunakan dalam mana-mana komponen kurikulum pendidikan awal kanak-
kanak untuk menghidupkan keadaan. Apakah peranan anda sebagai seorang
guru? Anda sebagai guru memainkan peranan yang penting dalam memastikan
aktiviti dapat dijalankan dengan berkesan. Anda perlu membuat banyak
persediaan dalam tiga peringkat ini (lihat Jadual 6.2).
Jadual 6.2: Tiga Peringkat Persediaan
Peringkat Persediaan
Sebelum lakonan/  Memastikan semua persiapan untuk persembahan seperti
drama dijalankan skrip, pelakon-pelakon, penceritaan/plot yang akan
dipentaskan, pakaian, prop dan latar belakang perlu dirancang
dengan teliti dan hati-hati.
 Membina dan membincangkan idea-idea dan kreativiti secara
kreatif di mana guru menyampaikan cerita kepada pelajar
terlebih dahulu sebelum pelajar melakonkan cerita itu di atas
pentas.
 Gunakan bahan-bahan sokongan seperti video, kesan bunyi,
gambar dan gambar bersiri untuk merangsang minat kanak-
kanak.
 Membuat ramalan dan tekaan tentang adegan yang mungkin
menjadi kegemaran kanak-kanak atau yang mereka tidak suka
sebagai maklumat awal supaya langkah-langkah proaktif
boleh diambil.
 Menggunakan bahan-bahan semula jadi dalam pelan tindakan
yang dirancang akan membantu kanak-kanak membina
pemahaman sebenar tentang konsep cerita yang dibentangkan.
 Merangsang minda kanak-kanak untuk berfikir dan meramal
dengan membentangkan plot permulaan atau pengakhiran
cerita dan menyuruh kanak-kanak untuk membuat tekaan
bijak tentang apa yang berlaku sebelum atau pada akhir cerita.
 Memaparkan sifat optimistik dan keyakinan terhadap bakat
kanak-kanak dan sentiasamemberikan mereka galakan.
 Pandu kanak-kanak untuk mencipta cerita mereka sendiri dan
dipersembahkan melalui lakonan dan drama.

Ketika lakonan/ • Menggunakan pelbagai teknik dan strategi dalam proses

drama sedang persembahan lakonan dan drama seperti diselang-selikan
dijalankan dengan lagu-lagu, puisi atau muzik.
• Memberi pendedahan kepada kanak-kanak untuk merasai
keadaan sebenar atau mood yang menjadi latar belakang cerita
seperti penggunaan pakaian yang menarik, prop dan pentas.
• Mengembangkan kreativiti kanak-kanak dan ekspresi melalui
imaginasi dan pemikiran dengan menggunakan cerita-cerita
yang bukan sahaja berkisar kepada pengalaman harian mereka
tetapi juga melampaui ke dalam dunia fantasi dan imaginasi.
• Meningkatkan penguasaan kemahiran motor kasar dan halus
melalui satu permainan pergerakan yang memerlukan mereka
meneroka dan merasa untuk diri mereka sendiri sesuatu yang
baru dan pengalaman yang lebih mencabar.
Selepas lakonan/ • Menjalankan beberapa aktiviti susulan yang bermakna dan
drama dijalankan menyeronokkan seperti menjawab soalan-soalan, melukis
gambar, mewarna, membuat kerja-kerja seni, menyanyi dan
bermain alat muzik berdasarkan cerita yang disampaikan.
• Menceritakan semula cerita yang dilakonkan dan mendapatkan
maklumat dan input daripada kanak-kanak.
• Menjalankan akiviti simulasi secara individu atau berkumpulan
untuk meniru satu atau lebih watak-watak dalam cerita.
• Memainkan semula rakaman lakonan dan drama yang
dipersembahkan jika ada.
• Memberi pengukuhan yang positif, penilaian dan menunjukkan
penghargaan terhadap kanak-kanak yang telah terlibat secara
langsung dalam persembahan drama itu atau mereka yang
hanya sebagai penonton.
• Terima kekuatan kanak-kanak sebagai potensi yang sepatutnya
dikembangkan lagi dan kelemahan mereka sebagai sebahagian
daripada pengalaman pembelajaran yang amat bermakna bagi
mereka.

SEMAK KENDIRI 6.1

dengan lakonan dan drama kreatif untuk pendidikan awal kanak-
kanak.
2. Sebagai seorang guru, apakah perkara-perkara utama yang perlu

ada dalam melaksanakan aktiviti lakonan dan drama kreatif?
3. Pada pandangan anda, bagaimanakah hubungan antara lakonan

dan drama mempunyai peranan penting dalam mempengaruhi
domain lain di awal perkembangan kanak-kanak?
• Lakonan dan drama kreatif adalah elemen-elemen yang paling disukai oleh
kanak-kanak sesuai dengan tahap perkembangan mereka.
• Lakonan dan drama kreatif memberi peluang kepada kanak-kanak untuk

berkembang dalam cara yang seimbang dan holistik dalam semua aspek
perkembangan, dari kognitif, emosi, rohani, kreativiti dan estetika.
• Guru-guru perlu mempunyai ilmu pengetahuan untuk memastikan mereka

dapat menyediakan proses pembelajaran yang dapat menarik minat kanak-
kanak, mencabar dan sentiasa merangsang penyertaan aktif kanak-kanak dan
penglibatan mereka.
• Menghargai potensi dan minat kanak-kanak. Beri mereka masa yang

mencukupi untuk mempamerkan kebolehan sebenar mereka. Menghargai
kebolehan mereka dan menerima kelemahan mereka sebagai satu proses

Drama kreatif Lakonan terancang

Lakonan sosial Persembahan drama kreatif
Lakonan sosiodramatik Persembahan kognitif
Lakonan spontan

Topik X Boneka
7
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menerangkan konsep asas boneka;
2. Menerangkan bagaimana untuk menyesuaikan topik boneka ke
dalam kurikulum;
3. Merancang aktiviti-aktiviti yang menggunakan boneka;
4. Mengenal pasti bahan-bahan dan peralatan untuk boneka; dan
5. Membina idea-idea untuk pentas.
X PENGENALAN
Konsep boneka yang diperkenalkan di peringkat awal usia kanak-kanak mula
diperkenalkan berdasarkan kefahaman bahawa permainan dan bermain adalah
aktiviti yang sinonim dengan kanak-kanak. Boneka berfungsi untuk merangsang
minat kanak-kanak, menarik perhatian dan membina kreativiti kerana ia
mempunyai pengaruh yang besar terhadap perkembangan watak psikologi
kanak-kanak.
Bentuk, warna, gaya persembahan yang menarik, penekanan terhadap watak,

aktiviti bercerita, muzik, nyanyian, dialog dan kesan bunyi mempunyai ciri-ciri
khas yang boleh menjadikan pembelajaran lebih efektif, mencabar dan bahan-
bahan pembelajaran yang menyeronokkan.

110 X TOPIK 7 BONEKA
Kemahiran bermain boneka pada peringkat awal usia kanak-kanak bukan sahaja
memberi penekanan kepada proses komunikasi biasa setiap hari, tetapi juga
memberi mereka peluang untuk meneroka dunia yang asing yang penuh
imaginasi seperti dunia haiwan, tumbuhan dan watak-watak melampau
yang sentiasa menjadi sebahagian daripada kehidupan kanak-kanak. Ingin
mengetahui lebih lanjut mengenai boneka? Marilah kita mulakan pelajaran ini.
7.1 DEFINISI BONEKA

Adakah anda tahu bahawa boneka adalah satu cabang seni yang
menggabungkan permainan dan watak lakonan untuk mewakili watak-watak
tertentu? Proses persembahan juga adalah secara spontan atau dialog yang
mempunyai skrip, bunyi semula jadi sama ada dari persekitaran atau
diwujudkan dengan penggunaan lagu-lagu atau muzik, dengan tujuan untuk
menyampaikan mesej dan pengajaran. Boneka dianggap sebagai sebuah karya
seni yang memberansangkan mengikut estetika kanak-kanak, corak pemikiran
dan emosi walaupun watak-watak dan jalan cerita adalah di luar had realiti dan
kehidupan yang normal.
7.1.1 Sejarah Boneka

Sebelum kita pergi lebih jauh, mari kita lihat sejarah boneka. Boneka diasaskan
oleh Mozaemon Chikamatsu daripada Sunagakure. Pada peringkat awal, boneka
digunakan sebagai elemen untuk menyembah tuhan-tuhan dan juga satu bentuk
hiburan tetapi akhirnya fungsi itu berkembang menjadi media untuk mewakili
watak-watak dalam cerita. Teknik membuat boneka bermula dengan
menggunakan tali untuk mengawal pergerakan boneka.
Proses ini dilanjutkan oleh Chiyo dan Sasori yang mengubah bentuk manusia
untuk menjadi boneka dipanggil „Hitokugutsu‰. Pada peringkat awal, boneka
yang dimainkan dengan menggerakkan dan memberikan kehidupan kepada
objek seperti kayu dan tanah liat untuk menjelaskan perjalanan cerita. Objek-
objek ini dibentuk untuk mewakili watak-watak. Masa berlalu, akhirnya
pergerakan tangan menjadi ciri-ciri penting dalam permainan boneka.
Boneka yang terawal banyak dijumpai di China, India, Mesir dan Greece. Boneka
Yunani purba mempunyai banyak persamaan dengan boneka yang digunakan di
Sicily, Belgium dan Itali. Kejatuhan Empayar Rom menyebabkan banyak dalang

TOPIK 7 BONEKA W 111
boneka berhijrah untuk menyertai kumpulan akrobatik, penjugel (jugglers) dan

penyanyi di seluruh Eropah. Gereja Kristian menggunakan boneka untuk
menyebarkan ajaran-ajaran Bible untuk masyarakat buta huruf. Di Itali, semasa
abad ke-15, boneka digunakan dalam „Commedia dellÊ Arte‰ oleh sekumpulan
badut (jesters) dikenali sebagai „Harlequin‰, „Scaramuch‰ dan „Punch‰ yang
melawat seluruh Eropah. Pada akhirnya, boneka diterima sebagai sebahagian
daripada ketamadunan manusia di seluruh dunia.
7.1.2 Jenis-Jenis Boneka

Sekarang mari kita kaji antara jenis boneka yang ada. Adakah anda tahu bahawa
terdapat banyak jenis boneka? Antaranya:
(a) Boneka jari;
(b) Boneka sarung tangan;
(c) Boneka senduk kayu;
(d) Boneka pinggan kertas;
(e) Boneka pinggan;
(f) Botol plastik dan boneka batang kayu;
(g) Polisterin dan boneka batang kayu;
(h) Papier Mache dan boneka sarung tangan;

(i) Skaf dan boneka tali; dan
(j) Boneka wayang (shadow).
7.2 PENYESUAIAN BONEKA DALAM

KURIKULUM
Anda perlu mengetahui dan memahami beberapa perkara tertentu sebelum
merancang pembelajaran kanak-kanak dalam melaksanakan aktiviti boneka.
Perkara yang disebut ini adalah pemahaman tentang Model Konseptual yang
wujud dalam kurikulum. Model konseptual ini dijelaskan dalam Rajah 7.1.

Rajah 7.1: Model konseptual

Berdasarkan Rajah 7.1, marilah kita lihat empat prinsip utama lagi.
(a) Prinsip Model Konseptual

Kurikulum Prasekolah Kebangsaan dibangunkan berdasarkan kepada
empat prinsip utama:
(i) Pembangunan bersepadu dan holistik;
(ii) Belajar itu menyeronokkan;
(iii) Pembelajaran berkesan; dan
(iv) Pembelajaran sepanjang hayat.
Sekarang, mari kita lihat setiap satu secara terperinci.
(i) Prinsip Pembangunan yang Bersepadu dan Holistik

Prinsip ini memberi tumpuan kepada pengayaan bersepadu dan
holistik potensi diri individu berdasarkan kemampuan intelek,
spiritual, emosi dan fizikalnya. Potensi kanak-kanak perlu
dikembangkan dan berhubung kait antara satu sama lain kerana
setiap aspek perkembangan adalah saling berkaitan dan mempengaruhi
satu sama lain. Seorang individu yang seimbang dan harmoni
mempunyai pengetahuan, kemahiran asas, nilai murni, kepercayaan
kepada Tuhan yang menjadikan beliau seorang yang tenang dan
beremosi sihat.
(ii) Prinsip Pembelajaran yang Menyeronokkan

Prinsip ini memberi penekanan kepada cita rasa, minat dan semangat
untuk belajar. Semangat ini boleh dipupuk melalui persekitaran
yang menarik, selesa, mencabar dan menyeronokkan. Persekitaran
pembelajaran yang kondusif itu sendiri akan menggalakkan rasa
minat terhadap pelajaran selagi individu itu berfikiran terbuka dan
sentiasa ingin menimba ilmu.
(iii) Prinsip Pengalaman Pembelajaran yang Berkesan

Prinsip ini menekankan penglibatan aktif kanak-kanak dalam
aktiviti-aktiviti sebenar supaya kanak-kanak boleh dikaitkan dengan
pengalaman pembelajaran harian mereka. Usaha ini menghasilkan
(iv) Prinsip Pembelajaran Sepanjang Hayat

Prinsip ini adalah satu usaha yang berterusan. Keseronokan
pendidikan prasekolah yang berkesan dapat mengekalkan minat
kanak-kanak untuk meneruskan pembelajaran.

(b) Pengajaran Berdasarkan Amalan yang Sesuai dengan Perkembangan

Kanak-kanak
Apakah maksud PSD? PSD ialah pendekatan pengajaran dan pembelajaran
yang sesuai dan berketepatan dengan perkembangan kanak-kanak. Ia
adalah berdasarkan kepada bagaimana kanak-kanak berkembang dan
belajar. Guru perlu tahu apa yang kanak-kanak perlu belajar dan
bagaimana cara belajar yang baik untuk mereka. Ini bergantung kepada
pengetahuan guru mengenai tahap perkembangan dan pemahaman kanak-
kanak terhadap hubungan antara pengalaman awal dan pengalaman yang
terhasil kemudiannya. Pelaksanaan PSD adalah berdasarkan pengetahuan
tentang perkembangan kanak-kanak dan proses pembelajaran. Oleh itu,
beberapa prinsip berasaskan kepada perkembangan kanak-kanak boleh
membantu pelaksanaan PSD. Konsep PSD adalah berdasarkan kepada
prinsip-prinsip berikut:
(i) Perkembangan kognitif, afektif dan domain psikomotor saling

berkaitan dan mempengaruhi antara satu sama lain.
(ii) Perkembangan adalah mengikut urutan.
(iii) Kadar perkembangan adalah berbeza dari seorang kanak-kanak

kepada yang lain.
(iv) Perkembangan adalah secara berperingkat-peringkat.
(v) Perkembangan adalah dipengaruhi oleh baka dan persekitaran.
(vi) Kanak-kanak adalah pelajar aktif.
(vii) Konsep bermain adalah penting dalam perkembangan kanak-

kanak.
(viii) Perkembangan akan meningkat melalui aktiviti-aktiviti yang

mencabar.
(ix) Kanak-kanak mempunyai pelbagai gaya pembelajaran.
(x) Penglibatan masyarakat adalah penting dalam perkembangan

pembelajaran kanak-kanak.
Oleh itu, sebelum seorang guru memulakan pengajaran dan pembelajaran,

dia perlu tahu dan memahami:
(i) Kanak-kanak yang akan diajar.
(ii) Kandungan kurikulum.

(iii) Apa yang perlu diajar.
(iv) Bila untuk mengajar.
(v) Bagaimana cara untuk menilai dan menaksir pencapaian kanak-

kanak.
(vi) Bagaimana untuk menyesuaikan kurikulum dengan keupayaan

kanak-kanak, keperluan dan minat mereka.
(vii) Latar belakang sosioekonomi kanak-kanak itu.
(c) Pendekatan Pengajaran dan Pembelajaran

Pelaksanaan aktiviti yang dirancang menggunakan boneka perlu mengambil
pertimbangan pendekatan seperti yang dicadangkan dalam kurikulum.
Penggunaan kesan bunyi, kostum, situasi, latar belakang dan dialog yang
disediakan untuk pelaksanaan yang berkesan perlu memberi tumpuan ke
arah mencapai hasil yang berkesan. Kita boleh menggunakan pendekatan
model Tematik yang menekankan kepada perkara berikut:
(i) Belajar melalui permainan;
(ii) Aktiviti pembelajaran yang menyeronokkan; dan
(iii) Fokus pada integrasi kurikulum.
(d) Model Komponen Kurukulum

Niat yang ingin dicapai dalam hasil pembelajaran yang dimaksudkan
melalui komponen kurikulum perlu mengambil kira pertimbangan elemen-
elemen seperti berikut (lihat Rajah 7.2).
Rajah 7.2: Model komponen kurikulum

(e) Konsep Asas Boneka

Boneka dalam konteks pengajaran dan pembelajaran yang melibatkan
kanak-kanak perlu mengambil kira aspek-aspek berikut:
(i) Pelaksanaan adalah secara spontan atau yang mempunyai skrip

dengan mengenal pasti tema atau senario yang kanak-kanak ingin
sampaikan paling kerap yang tidak berdasarkan pengalaman mereka.
(ii) Berdasarkan dunia kanak-kanak dan minat mereka sendiri, apa yang
telah mereka alami, melihat, mendengar atau daripada pengalaman
dunia sebenar.
(iii) Meniru gaya atau tingkah laku orang dewasa, haiwan atau watak-
watak imaginasi yang menjadi minat kanak-kanak itu.
(iv) Boneka bukan sahaja dijalankan secara spontan atau berskrip, ia juga
boleh disepadukan ke dalam komponen yang wujud dalam
kurikulum prasekolah seperti matematik, sains, celik huruf dan
sebagainya.
(v) Boneka boleh dimainkan di pusat-pusat pengajian yang lain seperti

pusat muzik atau pusat blok selain daripada pusat bahasa.
(vi) Tempat untuk aktiviti ini sebaik-baiknya mempunyai ruang yang luas
dan bersempadan supaya kanak-kanak tidak memasuki ke pusat
aktiviti lain.
7.2.1 Aktiviti
Mari kita lihat apakah fungsi-fungsi boneka. Aktiviti boneka memainkan
peranan penting dalam proses pembelajaran kanak-kanak. Apakah yang mampu
dilakukan oleh boneka? Boneka mampu:
(a) Membantu kanak-kanak menggunakan semua deria mereka.
(b) Meningkatkan penggunaan bahasa dan kemahiran berkomunikasi.
(c) Meningkatkan pembelajaran, pengetahuan dan keupayaan diri.
(d) Memudahkan pemikiran kreatif dan penyelesaian masalah.
(e) Memungkinkan mereka menikmati keindahan zaman kanak-kanak dengan

bebas.

(f) Membolehkan mereka bersosial dan membangunkan emosi diri dan

perasaan.
(g) Meningkatkan kemahiran fizikal (kemahiran motor kasar dan halus dan
bentuk terapi yang berkesan dalam proses perkembangan kanak-kanak).
Bagaimanakah pula peranan anda dalam aktiviti boneka? Aktiviti boneka

memerlukan anda sebagai guru dalam merancang dan melaksanakan proses
perkembangan kanak-kanak. Anda perlu:
(a) Memastikan kualiti dan kuantiti bahan-bahan yang mencukupi.
(b) Menyediakan persekitaran yang sesuai, ruang dan masa untuk kanak-
kanak.
(c) Membenarkan kanak-kanak memilih tema dan peranan.
(d) Perhatikan, bimbing dan menilai.
Bolehkah anda beri beberapa contoh aktiviti boneka? Aktiviti boneka boleh
dijalankan dalam pelbagai teknik. Antara tekniknya adalah seperti:
(a) Lakonan (spontan, skrip, dengan atau tanpa dialog);
(b) Simulasi (individu atau kumpulan);
(c) Peranan bermain;
(d) Demonstrasi;
(e) Bercerita;
(f) Menyanyi;
(g) Teka-teki;
(h) Pergerakan kreatif;
(i) Melukis dan mewarna; dan
(j) Mereka bentuk dan membina.

7.2.2 Rancangan Mengajar

Mari kita lihat dua contoh rancangan mengajar dalam Jadual 7.1 dan Jadual 7.2.
Jadual 7.1: Contoh Rancangan Mengajar (Boneka Beg Kertas)
Komponen/LO Aktiviti-Aktiviti Bahan-Bahan/Nota

Tema : Haiwan Aktiviti: Boneka Beg Kertas Bahan-bahan:
1. Guru membahagi kanak- ă Beg-beg kertas
Komponen: Kreativiti
kanak kepada lima kumpulan. ă Gam, gunting
dan Estetik
2. Guru mengedarkan bahan- ă Pen penanda
Kawasan: Mereka Bentuk bahan untuk membuat
ă Warna
dan Membina boneka.
ă Barang-barang
ă Kumpulan 1: Harimau
Menghasilkan reka perhiasan (butang,
bentuk yang kreatif untuk ă Kumpulan 2: Kancil manik)
membuat: ă Kumpulan 3: Monyet ă Kad abjad
ă Kumpulan 4: Buaya ă Alat perkusi
(a) Boneka berbentuk
haiwan ă Kumpulan 5: Ular (percussion)
3. Guru menunjukkan prosedur.
Integrasi:
4. Guru mempamerkan model
Bahasa boneka yang telah siap.
ă Bercakap dalam 5. Guru memberi panduan
bahasa yang senang bagaimana untuk melakukan
dan tepat. tugas secara berkumpulan.
ă Melakonkan watak- 6. Guru memberi panduan
watak menggunakan kepada kanak-kanak untuk
dialog dan pergerakan melakonkan pergerakan dan
yang spontan. bunyi haiwan-haiwan.
7. Guru memberi panduan
Spiritual dan Moral kepada kanak-kanak untuk
ă Ikuti arahan guru dan melakonkan watak dalam
pemimpin. cerita „The Wise Mousedeer‰
dengan dialog dan
Bahasa Inggeris pergerakan spontan.
ă Bercakap mengenai 8. Menyanyikan lagu „Bunyi
pengalaman biasa Haiwan‰ bersama-sama.
seperti kegemaran dan
9. Menyebut abjad pertama
aktiviti.
nama haiwan itu.
Fizikal 10. Menulis abjad pertama nama
ă Mengawal pergerakan haiwan itu.
badan dengan cara
yang betul.

Jadual 7.2: Contoh Rancangan Mengajar (Cane/Roller Puppets)
Komponen/LO Aktiviti-Aktiviti Bahan-Bahan/Nota

Tema: Pokok Aktiviti: Boneka Beg Kertas Bahan-Bahan:
1. Guru membahagi kanak- ă Kad manila
Komponen: Kreativiti
kanak kepada lima kumpulan. ă Gam, gunting
dan Estetik
2. Guru mengagih-agihkan ă Pen penanda
Kawasan: Mereka Bentuk bahan-bahan untuk membuat
ă Warna
dan Membina boneka.
ă Barang-barang
ă Kumpulan 1: Bunga Raya
Secara kreatif hias sebuah perhiasan (butang,
reka bentuk yang kreatif ă Kumpulan 2: Bunga Ros manik)
untuk membuat: ă Kumpulan 3: Orkid ă Kad-kad abjad
ă Kumpulan 4: Bunga ă Instrumen perkusi
(a) Boneka Bunga
Matahari
ă Instrumen muzik
Integrasi: ă Kumpulan 5: Bunga segi tiga
Teratai
Bahasa
3. Guru membuat lawatan ke
ă Bercakap dengan kebun sekolah.
bahasa yang mudah
4. Guru menunjukkan contoh
difahami dan betul.
sekuntum bunga kepada
ă Sebut perkataan yang pelajar.
betul dan tepat.
5. Guru memberi penerangan
Spiritual dan Moral bahagian-bahagian bunga.
ă Menghargai alam 6. Guru meminta pelajar
sekeliling. menyentuh dan menghidu
bunga.
Bahasa Inggeris
7. Guru mengagihkan kad
ă Dengar dan ikuti
manila berbentuk bunga.
arahan yang mudah.
8. Guru membimbing pelajar
Fizikal menghiasi boneka bunga.
ă Mengawal pergerakan 9. Menyanyikan lagu „Bunga‰
tubuh badan dengan sambil bertepuk tangan.
betul.
10. Pergerakan kreatif „flower
Kognitif blown by the wind‰.
ă Kenal pasti benda 11. Menyusun abjad mengikut
hidup. nama bunga.
ă Mengira bilangan 12. Mempamerkan hasil kerja
bunga. seni di kawasan paparan seni.

7.3 BAHAN-BAHAN DAN PERALATAN

Dalam subtopik ini, kita akan melihat jenis-jenis boneka mudah dan juga aspek-
aspek yang diperlukan untuk membina boneka tersebut.
7.3.1 Boneka Mudah

Apakah bahan-bahan untuk membuat boneka mudah? Lihat jawapannya dalam
Jadual 7.3.
Jadual 7.3: Bahan-bahan dan Prosedur Membuat Boneka yang Mudah
Jenis-jenis Boneka Bahan-bahan/Peralatan Prosedur

Boneka jari Kain denim, pensel, ă Lipat kain untuk menggandakan
gunting, jarum, benang, ketebalan, letakkan jari di atas kain
pen mata bola, benang dan lipat untuk membentuk satu
mengait, benang bentuk.
sulaman, warna air/cat ă Potong lebih besar sedikit daripada
akrilik, manik dan bentuk jari dan jahit sekelilingnya
labuci. (kecuali kawasan di mana jari
dimasukkan).
ă Balikkan kain, warnakan dan hias
dengan objek-objek perhiasan
mengikut rasa.
Boneka sarung Kain denim, pensel, ă Lipat kain untuk menggandakan
tangan gunting, jarum, benang, ketebalan, letakkan tangannya di atas
pen mata bola, benang kain dan lipat untuk membentuk
mengait, benang satu bentuk.
sulaman, warna air/cat ă Potong lebih besar sedikit daripada
akrilik, manik dan bentuk tangan dan jahit sekelilingnya
labuci. (kecuali kawasan di mana tangan
perlu dimasukkan).
ă Balikkan kain, warnakan dan hias
dengan objek-objek perhiasan
mengikut rasa.

Boneka sudu kayu Sudu/senduk kayu, cat, ă Potong lima enam keping kertas
kain denim, warna berbentuk bulat dengan menebuk
serbuk/cat minyak, lubang di tengah-tengah (untuk
piring, kertas putih, membuat bahagian kolar).
gunting, pita selofan, ă Potong kain denim dalam bentuk
bulu ayam, manik dan bulatan untuk membentuk gaun.
labuci
ă Lukis wajah boneka di atas sudu.
ă Gam beberapa helai bulu ayam pada
kepala boneka sebagai rambut.
ă Masukkan kolar dan kain denim di
leher sudu menggunakan pita selofan
di bahagian dalam untuk
menguatkan struktur boneka.
Boneka pinggan Pinggan kertas, cat, kain ă Lukis muka untuk boneka pada
kertas bercorak, piring, pinggan kertas dan gamkan pada
gunting, pita selofan, kepingan kayu yang rata di belakang
kepingan kayu yang pinggan itu.
rata, gam, bulu ayam, ă Potong kain hiasan dan lekatkannya
manik dan labuci di bahagian dalam.
ă Hiasi muka boneka dengan tali
sebagai rambut dan hiasan-hiasan
lain (labuci dan lain-lain).
Boneka beg kertas Surat khabar, gam PVA, ă Ratakan sedikit gam PVA pada surat
jarum, gunting, pita khabar, renyukkan dan lekatkan
selofan, pin, kepingan pada batang kayu.
kayu, bulu ayam, warna ă Masukkan kertas renyuk ke dalam
air/cat akrilik, benang beg kertas dan lekatkan mengguna
sulaman, manik dan pita selofan di sekelilingnya untuk
labuci. membentuk satu bentuk.
ă Sekali lagi sapu gam ke atas beg
kertas itu.
ă Bentukkan menjadi muka dan
biarkan ia kering.
ă Buat pakaian untuk boneka dengan
kain; hiasi muka boneka dengan
benang sulaman sebagai rambut
boneka.

Boneka botol Botol plastik, cat, kertas ă Potong botol 1/3 dari atas.
plastik pasir, kain bercorak, ă Potong botol 1/3 dari bawah.
warna, gam PVA, jarum,
ă Lekatkan bahagian atas dan bawah
piring, pita selofan,
botol menggunakan pita selofan dan
batang kayu, warna
masukkan batang kayu.
air/cat akrilik dan
benang mengait. ă Balut menggunakan surat khabar.
ă Lukis dan warnakan wajah boneka
dan hiasi dengan menggunakan
benang mengait.
ă Lekatkan perca-perca kain untuk
dijadikan sebagai baju boneka.
Boneka polisterin Bola dan kepingan ă Gerudi lubang pada bola polistirena
polisterin, gam PVA , dan masukkan gabus sebagai
pemutar skru, gabus, penutup, lukis muka dan rambut
kertas pasir, manik, untuk boneka.
gunting untuk tali dan ă Lekatkan pada sebatang kayu.
cat minyak.
ă Letakkan kain sebagai pakaian
boneka.
Boneka Papier Kayu, botol, ă Bentuk kepala boneka menggunakan
Mache plastisin/play dough, plastisin, lekatkan kepada kayu dan
gam PVA , pita selofan, biarkan ia berdiri di dalam botol.
pisau kecil, cat serbuk ă Koyak beberapa cebisan surat khabar
dan sarung tangan. dan tampal pada plastisin berupa
kepala boneka itu.
ă Apabila kering, potong acuan dan
keluarkan plastisin, cantumkan
kembali menggunakan pita selofan.
ă Lukis muka boneka dan hiaskan
muka itu.
ă Pakai sarung tangan dan boneka kini
boleh bergerak mengikut pergerakan
tangan anda.
Boneka skaf Kadbod, gam PVA, cat ă Lukis kepala boneka di atas sekeping
serbuk, sarung tangan, kadbod.
skaf, benang dan ă Lengkapkan muka boneka.
penyangkut kain.
ă Jahit atau gamkan kepada skaf.
ă Gunakan benang untuk
menggantung pada penyangkut kain
atau masukkan tangan ke dalam
bahagian skaf untuk menggerakkan
boneka itu.

Boneka wayang Kertas putih nipis, ă Lukis objek di atas sekeping kertas
(shadow puppet) gunting, pensel, buluh, putih, warnakan dan melampirkan
penggerudi dan warna kembali untuk membolehkan ia
air/minyak. bergerak.
ă Gamkan bahagian tangan dan kaki
boneka pada sebatang buluh
kecil/kayu dan kini boneka boleh
dimainkan.
7.3.2 Idea-Idea untuk Pentas

Bagaimanakah pula bentuk pentas di mana anda mahu mempersembahkan aksi
boneka anda? Berikut adalah beberapa idea untuk corak pentas:
(a) Sediakan dua buah kerusi dan tiga batang tiang kayu (kedua-duanya diikat
kepada kerusi sebagai tiang dan satu sebagai pagar pentas). Gantung
sehelai kain di pagar untuk menutup dalang. Letak objek-objek seperti
model rumah, pemandangan atau pokok bunga untuk menghidupkan dan
menghiasi keadaan. Dalang boleh memainkan boneka dengan bersembunyi
di sebalik langsir.
Pentas ini juga boleh digunakan untuk persembahan boneka tali. Boneka
dimainkan dari bahagian atas langsir supaya langsir menjadi latar
belakang untuk cerita dan pentas. Dalang mengawal pergerakan boneka
menggunakan tali sambil bersembunyi di sebalik langsir.
(b) Untuk mencipta laluan ke pentas, kita memerlukan kain nipis diletakkan di
atas rangka pintu untuk menjadikan ia sebagai skrin. Gunakan satu lagi
kain yang lebih tebal sedikit pada bahagian bawah untuk menutup bayang-
bayang boneka ketika dalang memainkan boneka pada bahagian kain yang
nipis bersebelahan pentas.
Halakan cahaya lampu pada bahagian atas kain di atas kepala dalang
supaya tidak ada bayang-bayang ketika persembahan. Apabila lampu
terkena boneka, imej boneka akan menjadi lebih besar tanpa menjejaskan
butiran-butiran bentuk dan corak boneka itu. Para penonton akan duduk di
hadapan skrin untuk menonton persembahan.

7.3.3 Prop
Akhir sekali, marilah kita melihat prop. Jenis-jenis prop yang biasa digunakan
dalam persembahan boneka adalah:
(a) Perkara yang boleh menambah keriangan kepada cerita seperti lukisan
latar belakang, bunga dan kesan warna.
(b) Kesan bunyi seperti bunyi haiwan, guruh, hujan, ribut dan bunyi air
menggunakan pita rakaman.
(c) Kesan lampu untuk menunjukkan suasana pagi, tengah hari, petang dan
malam.
(d) Lagu dan nyanyian yang sesuai dengan kanak-kanak dan jalan cerita.
(e) Buku cerita dan gambar-gambar untuk menunjukkan kepada kanak-kanak

sebelum persembahan boneka.
(f) Lirik lagu dan instrumen perkusi.
(g) Rakaman video audio untuk merakam aktiviti kanak-kanak.
SEMAK KENDIRI 7.1

dengan boneka untuk pendidikan awal kanak-kanak.
2. Sebagai seorang guru, apakah perkara-perkara utama yang perlu

ada dalam menghasilkan persembahan boneka?
3. Adakah anda melihat bahawa boneka mempunyai peranan

signifikan dalam mempengaruhi domain lain dalam
perkembangan awal kanak-kanak?

• Boneka adalah salah satu elemen utama yang kanak-kanak paling suka
sesuai dengan tahap perkembangan mereka.
• Boneka memberi peluang kepada kanak-kanak untuk berkembang secara

seimbang dan secara menyeluruh dalam semua aspek perkembangan; dari
segi kognitif, emosi, rohani, kreativiti dan estetika.
• Guru perlu mempunyai pengetahuan untuk memastikan mereka dapat

menyediakan proses pembelajaran yang boleh menarik perhatian kanak-
kanak, mencabar dan sentiasa merangsang penyertaan dan penglibatan aktif
kanak-kanak.
• Menghargai potensi kanak-kanak dan minat mereka. Beri mereka masa yang
mencukupi untuk mempamerkan potensi sebenar mereka. Mengakui
kebolehan mereka dan menerima kelemahan mereka sebagai satu proses
Boneka Model komponen kurikulum

Latihan sesuai dengan Prinsip model konseptual
perkembangan kanak-kanak

Topik  Kesusasteraan
Awal
8 Kanak-kanak
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menjelaskan konsep kesusasteraan awal kanak-kanak;
2. Menerangkan proses pembelajaran kanak-kanak berdasarkan
pandangan Teori Kecerdasan Naturalis;
3. Mengenal pasti kegunaan karya sastera dalam pembelajaran awal
kanak-kanak;
4. Menjelaskan konsep membaca dalam pembelajaran awal kanak-
kanak;
5. Mengenal pasti bagaimana untuk membuat teater membaca;
6. Menerangkan peranan ilustrator dan penulis; dan
7. Memilih buku-buku dan membuat sudut membaca.
 PENGENALAN
Bahan-bahan sastera mempunyai potensi menarik untuk dikembangkan dan
mengekalkan minat membaca. Perkembangan ke atas minat ini perlu dipupuk
dari usia muda. Sesuai dengan peringkat umur mereka, elemen-elemen sastera
tidak perlu terlalu kompleks. Sekadar cukup untuk membina persepsi mereka
kepada keindahan sastera, mencipta pelbagai situasi pembelajaran yang
menyeronokkan serta menjadi asas kepada perkembangan kemahiran membaca,
menulis dan berkomunikasi.

TOPIK 8 KESUSASTERAAN AWAL KANAK-KANAK W 127
Bahan-bahan sastera adalah alat pembelajaran yang berkesan. Seorang kanak-

kanak menjadi tertarik untuk meneroka keindahan dan kreativiti bahasa.
Terdapat banyak aktiviti yang boleh dikembangkan. Kanak-kanak akan
mempunyai peluang untuk menunjukkan kebolehan mereka, bakat dan potensi
melalui sastera dalam aktiviti pembelajaran mereka. Ini bukan sahaja
menguatkan kemahiran bahasa mereka, malah dapat membina perasaan
menghargai nilai dan kecantikan, mengembangkan kreativiti dan estetika dan
kemahiran berkomunikasi. Marilah kita belajar lebih lanjut mengenai perkara ini
di sepanjang topik ini. Nikmatilah!
8.1 LATAR BELAKANG KESUSASTERAAN

AWAL KANAK-KANAK
Sekarang kita akan lihat latar belakang kesusasteraan awal kanak-kanak
termasuk definisi, ciri-ciri dan jenis.
8.1.1 Definisi Kesusasteraan Awal Kanak-kanak

Sejak zaman Plato dan Aristotle, manusia telah menetapkan sastera sebagai alat
pembentukan moral dan pembinaan etika. Kedua-dua orang ahli falsafah yang
hebat ini menggunakan mitos dan legenda untuk merangsang dan memupuk
semangat murni dan sikap positif dalam masyarakat kuno Yunani.
Horace dalam bukunya „Arts Poetica‰ menjelaskan bahawa sastera terdiri

daripada dua elemen ă „Dulce‰ dan „Utile‰, yang bermaksud kecantikan dan
utiliti. Ini bermakna sastera adalah sesuatu yang menenangkan dan berfaedah.
Konsep relaks dan sastera utilitarian akan dinilai kerana sastera boleh
menghasilkan keseronokan kepada pembaca dan pada masa yang sama
menyemai unsur-unsur pendidikan dan menjadi alat pendidikan untuk
masyarakat keseluruhannya.
Dalam konteks pendidikan awal kanak-kanak, sastera boleh menjadi alat untuk
perkembangan diri, ejen peribadi untuk pendidikan, nilai-nilai diri, kesopanan
dalam kanak-kanak supaya akhirnya mereka menjadi anggota masyarakat yang
mempunyai nilai-nilai moral yang diingini. Matlamat ini boleh dicapai melalui
pembelajaran kanak-kanak dan aktiviti pendidikan.

128 X TOPIK 8 KESUSASTERAAN AWAL KANAK-KANAK
8.1.2 Ciri-Ciri Sastera Awal Kanak-kanak

Kesusasteraan dalam pembelajaran awal kanak-kanak perlu dibezakan daripada
kesusasteraan dalam pendidikan biasa. Bagaimanakah cara kita hendak
membezakannya? Sebenarnya ini dilakukan dengan mengikut proses
pelaksanaan yang mempunyai lima ciri-ciri utama (lihat Jadual 8.1).
Jadual 8.1: Lima Ciri-ciri Kesusasteraan Awal Kanak-kanak
Ciri-ciri Penjelasan
Kecantikan boleh Bahan-bahan sastera harus mempunyai kecantikan luaran dan
dirasai secara dapat dirasai secara langsung. Guru perlu memberi perhatian
langsung kepada unsur-unsur luaran seperti rentak, irama dan bunyi-
bunyian seperti asonansi dan aliterasi dalam proses
pembelajaran kanak-kanak.
Kandungannya Kandungan bahan-bahan sastera harus mengandungi tahap
adalah mudah untuk pemikiran yang sederhana dan tafsiran makna yang betul.
difahami dan ringkas
Bahasa adalah mudah Tahap penggunaan bahasa perlu ringkas dan mudah difahami.
untuk difahami Perbendaharaan kata dan frasa yang tidak memerlukan tahap
berfikir yang tinggi. Gunakan kata-kata biasa yang sesuai
dengan tahap bahasa kanak-kanak dan perkembangan
komunikasi mereka.
Berkait rapat dengan Tema-tema, kandungan, mesej dan nilai-nilai moral dalam
pengalaman terkini bahan-bahan sastera yang terpilih perlu mengambil kira
kanak-kanak pengalaman masa kini kanak-kanak dan tahap pengetahuan
mereka. Pilih perkara-perkara yang merupakan sebahagian
daripada rutin harian kanak-kanak.
Bahan-bahan sastera Bahan-bahan sastera yang digunakan tidak perlu kompleks.
adalah sinonim Memilih genre seperti pantun, syair dan puisi cukup sesuai
dengan kanak-kanak untuk peringkat awal kanak-kanak. Ini adalah kerana tujuan
sastera adalah untuk menyampaikan mesej sambil berseronok,
tidak mendedahkan konsep dan teori sastera.

8.1.3 Jenis-jenis Bahan Kesusasteraan Awal

Kanak-kanak
Sekarang marilah kita pelajari tiga bahan-bahan sastera iaitu pantun, syair dan
sajak.
(a) Pantun
Pantun adalah sejenis bentuk syair Melayu yang sangat digemari oleh
kanak-kanak. Terdapat beberapa bentuk pantun iaitu pantun dua baris dan
empat baris. Pantun secara tradisi dibacakan mengikut rentak yang tetap
sebagai kemestian, agar tidak menyimpang dari irama, setiap baris harus
mengandungi antara lapan dan 12 suku kata. Pantun biasanya diwujudkan
sebagai pantun empat kerat/baris. Jika ia adalah empat baris pantun, dua
baris pertama adalah pembayang, manakala dua baris seterusnya adalah
maksud. Terdapat banyak jenis pantun, seperti pantun nasihat, pantun
budi, pantun teka-teki, pantun sukacita dan pantun jenaka. Semua jenis
pantun mempunyai skim rima berselang-seli abab.
Sebagai contoh:
Pisang emas dibawa belayar (a)

Masak sebiji di atas peti (b)
Hutang emas boleh dibayar (a)
Hutang budi dibawa mati (b)
Kanak-kanak terdedah kepada pantun melalui lagu-lagu yang mempunyai

pantun di dalam lirik. Pantun boleh berbentuk jenaka dan juga nasihat.
Pantun menjadi terkenal kerana ia mempunyai keindahan bahasa dan
bertindak sebagai kehalusan, kreativiti dan alat berfikir yang baik. Pantun
dua kerat dan pantun empat kerat amat sesuai digunakan dalam
pendidikan awal kanak-kanak.

(b) Syair
Adakah anda tahu dari mana asal syair? Syair berasal daripada perkataan
Arab „Syir‰. Syair adalah bahan sastera tradisional yang unik yang menjadi
contoh kepada kombinasi lengkap serta berkait rapat dengan bahasa yang
kreatif dan indah berdasarkan bentuk yang tertentu. Syair dinyanyikan
mengikut rentak sendiri untuk menyerlahkan keindahannya.
Syair terdiri daripada syair agama, syair cinta/romantis, syair sejarah dan
syair kiasan. Syair terdiri daripada beberapa rangkap dan setiap stanza
mempunyai empat baris. Setiap baris sebaiknya mengandungi empat
perkataan dengan 10 hingga 12 suku kata. Rima akhir adalah dalam bentuk
aa aa di mana semua baris mengandungi makna, mempunyai makna yang
berkaitan dan mempunyai cerita yang lengkap. Sebagai contoh:
Wahai anakku harapan bangsa (a)

Janganlah suka membuang masa (a)
Isilah waktu dengan membaca (a)
Agar dirimu terus berjaya (a)
(c) Puisi
Puisi adalah satu bentuk sastera moden yang bebas yang tidak mempunyai
format. Aktiviti membaca puisi memerlukan perancangan agar puisi dapat
dibaca dengan penghayatan emosi supaya penonton boleh memahami
makna dan mesej yang ingin disampaikan melalui puisi itu. Puisi perlu
dibentangkan dalam artikulasi yang betul dan nada vokal yang menarik
agar dapat meninggalkan kesan yang mendalam dan dapat meransang
minat penonton.
Puisi boleh dibaca dalam pelbagai bentuk seperti bacaan (lafazan), bacaan
dan pergerakan (lafazan dan gerakan), pengucapan dan tindakan (lafazan
dan lakonan), bacaan berirama (lafazan berirama), membaca dan tindakan
dengan irama (lafazan dan lakonan dengan irama). Bagi kanak-kanak,
tema-tema seperti cinta dan penjagaan, kecantikan semula jadi, kehidupan
seharian, peristiwa-peristiwa lucu, patriotik dan nilai-nilai kemanusiaan
adalah bahan-bahan pembelajaran yang sesuai. Contoh puisi adalah seperti
berikut:

Ibu
Wajahmu cantik berseri
Sikapmu lembut melayan
Sabarmu sentiasa ada
Senyummu terukir di bibir
Ibu
Anakmu akan berjanji
Menjadi kemegahanmu
Menjulang namamu
Sebagai ibu berjasa
8.2 TEORI KECERDASAN NATURALIS

Dalam subtopik ini, kita akan membincangkan konsep-konsep dan pandangan
teori kecerdasan naturalis dan hubungan dengan kesusasteraan awal kanak-
kanak.
8.2.1 Konsep dan Pandangan

Teori kecerdasan naturalis yang diperkenalkan oleh Howard Gardner adalah
berdasarkan Teori Kecerdasan Pelbagai yang mengenal pasti bahawa ujian dan
penilaian kecerdasan berdasarkan kognisi sahaja tidak memberikan gambaran
yang benar dan holistik tentang kecerdasan seseorang individu. Gambaran yang
sebenar dan saksama tentang kecerdasan perlu dilihat daripada pelbagai aspek
termasuk nilai-nilai, budaya dan minat individu itu sendiri.
Teori kecerdasan naturalis mengusulkan bahawa kecerdasan adalah berkaitan

dengan keupayaan individu menyelesaikan masalah atau menghasilkan sebuah
kerja berdasarkan kepada skop budaya sendiri. Kecerdasan naturalis adalah
keupayaan untuk mengenal pasti dan mengklasifikasikan tumbuh-tumbuhan,
galian dan haiwan termasuk rumput-rampai, batu-batuan dan pelbagai flora dan
fauna. Ia juga termasuk keupayaan untuk mengenal pasti artifak budaya
berdasarkan pakaian dan makanan. Pandangan dari teori ini adalah selaras
dengan pandangan seperti yang dinyatakan oleh Charles Darwin dalam Teori
Evolusi beliau.

Kanak-kanak yang mempunyai kebolehan ini berkongsi ciri-ciri berikut:
(a) Suka menyimpan dan memelihara haiwan.
(b) Mampu mengenal pasti haiwan-haiwan dan tumbuhan dengan cepat.
(c) Gemar mengumpul objek yang berkaitan dengan laut.
(d) Suka kepada aktiviti-aktiviti seperti menanam bunga dan hiasan-hiasan

semula jadi daripada buluh, rotan dan akar tumbuhan.
Teori ini juga mencadangkan bahawa kepintaran individu pada hakikatnya

adalah keupayaan untuk menyesuaikan diri ke dalam persekitaran semula jadi
selain daripada keupayaannya untuk melaksanakan pemikiran abstrak.
Pandangan ini turut disokong oleh Eric Turkheimer dari Universiti Virginia yang
mengusulkan bahawa kecerdasan individu berkembang dan dipengaruhi oleh
persekitaran semula jadi. Sebagai contoh, jika seseorang tinggal dalam
kemiskinan, kepintaran beliau seterusnya berkembang secara negatif juga. Begitu
juga, jika seseorang membesar dalam persekitaran yang tertekan, kecerdasan
beliau akan terbentuk dalam cara yang penuh emosi dan tekanan.
David Brooks dalam bukunya „The Waning IQ‰ menyatakan bahawa IQ adalah
seperti kotak hitam yang boleh mengukur sesuatu, tetapi tidak benar-benar jelas
mengenai apa yang hendak diukur. Ini adalah kerana IQ tidak boleh
meramalkan apa yang seseorang akan lalui dalam hidupnya. Kecerdasan tidak
boleh diukur dengan tahap IQ, tetapi ia boleh dilihat melalui pergerakan,
personaliti, ungkapan emosi, pengalaman, motivasi dan keturunan. Potensi
individu tidak bergantung kepada keupayaan kognitif semata-mata, tetapi ia
perlu dilengkapi dengan kecerdasan lain untuk membolehkan mereka berjaya
bukan sahaja dalam kerjaya, tetapi merangkumi semua aspek kehidupan.
8.2.2 Hubungan antara Kesusasteraan dan

Kecerdasan Naturalis
Dalam konteks pendidikan awal kanak-kanak yang melibatkan sastera, anda
sebagai guru boleh mengeksploitasi kecerdasan naturalis dengan:
(a) Membuat bahan-bahan sastera sebagai pilihan kepada kanak-kanak untuk

meluahkan keupayaan mereka yang sebenar.
(b) Menggunakan unsur-unsur sekitar dan kecantikan sebagai tema utama

dalam bahan-bahan sastera.

(c) Mengadakan aktiviti-aktiviti yang boleh membolehkan kanak-kanak untuk

berinteraksi secara langsung dengan persekitaran mereka.
(d) Mewujudkan persekitaran yang ceria dan kondusif kerana persekitaran

mempunyai pengaruh penting dalam perkembangan holistik kanak-kanak.
(e) Menjadikan bahan-bahan sastera sebagai alat perangsang utama untuk

membina perkembangan domain kanak-kanak.
8.3 AMALAN YANG BERSESUAIAN

Bahan-bahan sastera dapat menarik minat kanak-kanak jika dilaksanakan
dengan betul. Penghayatan sastera kanak-kanak bukan sahaja penting dari
perspektif pengetahuan, tetapi juga dari nilai-nilai keindahan yang wujud di
dalamnya. Terdapat empat kegunaan karya sastera seperti yang dinyatakan di
dalam Jadual 8.2.
Jadual 8.2: Empat Kegunaan Karya Sastera
Kegunaan Penjelasan
Perangsang Penghayatan kanak-kanak kepada karya sastera perlu
diperkenalkan secara berperingkat-peringkat. Jangan
mengharapkan keputusan segera atau meletakkan harapan
bahawa kanak-kanak boleh menguasai dengan cepat. Bahan-
bahan sastera boleh digunakan sebagai perangsang sama ada di
permulaan, semasa atau di akhir pengajaran. Guru perlu
memberi penekanan kepada keindahan, mesej, aktiviti
sokongan karya sastera. Tujuan menggunakan bahan-bahan
sastera bukan untuk memperkenalkan bentuk dan jenis karya
sastera kepada kanak-kanak. Penggunaan karya sastera secara
berulang-ulang akan membolehkan kanak-kanak semakin
hampir dengan sastera.
Fokus pembelajaran Selepas kanak-kanak mahir sastera, guru boleh meluaskan
penggunaannya dengan lebih berkesan sebagai fokus
pembelajaran. Dalam konteks ini, bahan-bahan sastera boleh
digunakan sebagai asas bagi penggunaan bahan dalam
pelajaran. Bahan-bahan sastera boleh digunakan sebagai bahan
utama dalam pembelajaran kanak-kanak selain daripada bahan-
bahan sokongan lain. Sebagai contoh, guru boleh menggunakan
pantun dalam memperkenalkan tema-tema seperti keluarga
melalui mesej yang terkandung dalam pantun tersebut.

Aktiviti Sastera boleh dijadikan elemen asas untuk aktiviti-aktiviti

pembelajaran dalam proses pembelajaran. Bahan-bahan sastera boleh
digunakan sebagai bahan utama dalam pembelajaran kanak-
kanak selain daripada bahan-bahan sokongan lain. Sebagai
contoh, guru boleh menyanyikan puisi sebagai aktiviti tumpuan
lain semasa memperkenalkan abjad, suku kata dan perkataan-
perkataan sebagai aktiviti sokongan. Aktiviti lakonan, boneka
atau lukisan dan gambar-gambar boleh menjadi bahan
sokongan atau aktiviti pengayaan.
Aktiviti Aktiviti persembahan boleh dijalankan secara tidak formal di
persembahan dalam kelas atau di atas pentas sempena upacara seperti majlis
penyampaian hadiah pada akhir tahun. Apa pun bentuknya,
penyediaan bermula dengan aktiviti-aktiviti yang berkesan
yang dijalankan semasa pengajaran. Kanak-kanak boleh
menguasai kemahiran dalam sastera melalui contoh-contoh
positif yang ditetapkan oleh guru. Oleh itu, guru boleh
mengambil tindakan berikut:
• Pilih calon-calon untuk persembahan utama dan sokongan.
• Pilih bentuk/jenis sastera yang sesuai.
• Pilih bahan-bahan, kostum, pentas, bunyi dan kesan
pencahayaan.
• Adakan raptai (pemahaman kandungan, makna perkataan,
penghayatan mesej, diksi, gaya dan keseluruhan aspek
persembahan).
• Adakan raptai (menyokong aktiviti persembahan seperti
lakonan, boneka, peranan dan simulasi).
• Persembahan sebenar.

8.4 MEMBACA
Membaca memberikan asas yang baik untuk sastera terutama apabila dimulakan
dari usia muda. Sekarang, kita akan melihat konsep membaca dan bagaimana
untuk memupuk minat itu dari awal.
8.4.1 Definisi Membaca

Membaca adalah satu proses yang kompleks yang melibatkan pembaca untuk
membina semula mesej yang dimaksudkan oleh penulis melalui simbol-simbol
bahasa. Membaca boleh ditakrifkan sebagai usaha untuk memahami makna
perkataan yang ditulis. Terdapat juga satu lagi pandangan yang mentakrifkan
membaca sebagai satu proses yang berkait rapat dengan pergerakan mata dan
tumpuan mata pada simbol-simbol. Kesimpulannya, secara ringkas kita boleh
mengatakan bahawa membaca adalah aktiviti untuk mengetahui dan mengenal
pasti simbol, bertindak balas kepada simbol-simbol dan memberi maksud
simbol-simbol itu.
8.4.2 Konsep Membaca

Mari kita bincang tentang konsep membaca. Membaca teks yang terdiri daripada
bahan-bahan bercetak seperti buku teks, buku-buku cerita atau teks sastera dan
teks teknikal dan maklumat di dalam komputer. Adakah anda tahu bahawa
terdapat dua cara untuk membaca? Mari kita lihat apakah cara itu dalam
Jadual 8.3.
Jadual 8.3: Dua Cara untuk Membaca
Cara-cara Maksud
Membaca dengan Membaca untuk mendapatkan maklumat dengan cepat tanpa
pantas mengambil kira maklumat yang tidak relevan.
Mengimbas Membaca untuk mendapatkan maklumat utama tanpa mengambil
kira maklumat yang tidak relevan dan penting.

Membaca bukan sahaja memberi tumpuan kepada perkataan tetapi ke arah

mencari makna kepada perkataan-perkataan untuk menjawab soalan-soalan
dalam diri sendiri. Membaca bermula dengan mengetahui abjad, perkataan dan
memahami maksud apa yang dibaca.
Membaca juga melibatkan aktiviti mentafsirkan maksud secara langsung dan

tidak langsung dan menggunakan pengetahuan yang disimpan dalam ingatan.
Hubungan antara maksud perkataan atau frasa sama ada secara langsung atau
tidak langsung disimpan dalam memori jangka panjang atau jangka pendek dan
ini akan mendorong pembaca menginterpretasi apa yang dibaca.
8.4.3 Membaca dalam Pendidikan Awal Kanak-kanak

Guru perlu bijak dalam membina persekitaran membaca yang menarik kepada
kanak-kanak dengan menggunakan struktur fonemik. Kanak-kanak mempunyai
tahap penerimaan dan keupayaan yang berbeza. Oleh itu, anda perlu bijak
dalam mengatur pendekatan dan mengenal pasti masalah yang mungkin timbul.
Kanak-kanak perlu terlebih dahulu didedahkan kepada ilmu pengetahuan,
kemahiran dan pengalaman melalui pelajaran yang menarik. Persekitaran
membaca yang kondusif boleh dibina melalui:
(a) Membaca teks kepada kanak-kanak.
(b) Membaca bersama-sama dengan kanak-kanak.
(c) Menggalakkan kanak-kanak untuk memegang dan melihat teks bacaan.
Terdapat empat pendekatan untuk mengajar kanak-kanak membaca. Antaranya

adalah:
(a) Pendekatan Huruf

Memperkenalkan huruf bermula dengan vokal dan huruf-huruf konsonan,
suku kata, perkataan dan ayat secara berperingkat. Sebagai contoh:
(i) Abjad-abjad a, e, i, o dan u;
(ii) Abjad-abjad c, m, n, r dan s;
(iii) Abjad-abjad b, d, f, h, k, l dan t;
(iv) Abjad-abjad g, j, p and y;
(v) Abjad-abjad q, v, w, x and z;

(vi) Suku kata ă ca, ma, na, ra, sa, ba, da, ha, ka⁄.;
(vii) Perkataan ă cari, mana, nasi, rasa, baju, dagu, hati, kali⁄.; dan
(viii) Ayat ă saya cari nasi...
(b) Pendekatan Fonik

Pendekatan ini mengguna pakai jenis-jenis aktiviti seperti berikut:
(i) Menyebut setiap abjad ă a, b, c, d / x, y dan z;
(ii) Membuat suku kata ă ba, bi, bu, ca, ci, cu ...;
(iii) Membuat perkataan daripada suku kata dan membaca dengan kuat;
dan
(iv) Membuat ayat.
(c) Pendekatan Bahagian

Setiap perkataan dibahagikan kepada suku kata berasingan. Guru
memperkenalkan perkataan „meja‰ dan „almari‰ untuk kanak-kanak
melihat dan menyebutnya. Seterusnya, perkataan itu dipecahkan kepada
suku kata berasingan dan abjad. Sebagai contoh:
(i) Meja ă me, ja -> meja
(ii) Almari ă al, ma.ri -> almari
Kemudian suku kata/huruf digabungkan dan disebut sekali lagi secara

menyeluruh ă „meja‰, „almari‰.
(d) Pendekatan Lihat-dan-Sebut

Bagaimanakah kita hendak mengguna pendekatan ini? Ikuti garis panduan
ini:
(i) Kanak-kanak diajar untuk mengulangi dan menyebut keseluruhan

ayat yang disebut oleh guru.
(ii) Perkataan seperti „meja‰ dan „almari‰ akan ditulis di papan hitam
disusuli oleh gambar objek itu.
(iii) Kanak-kanak menyebut perkataan „meja‰ dan lihat pada gambar.
(iv) Kanak-kanak mengeja sambil menyalin perkataan itu.

8.5 TEATER MEMBACA

Adakah anda tahu apa itu teater membaca? Teater membaca adalah aktiviti
drama yang melibatkan penyertaan semua pelajar di dalam kelas. Satu
kumpulan perlu membaca cerita dengan sebutan dan intonasi yang betul bagi
menanam minat membaca dan memudahkan pemahaman oleh kanak-kanak
lain. Teater membaca boleh memeriahkan sesi bercerita dengan berkesan dan
pada masa yang sama membuat penonton dan pelakon-pelakon gembira.
Aktiviti ini memberi penekanan kepada penggunaan suara, diksi, artikulasi,
pergerakan badan dan ekspresi muka untuk menimbulkan minat. Ini dilakukan
bagi memudahkan penonton untuk lebih memahami, mendalami dan merasakan
seolah-olah cerita itu benar-benar berlaku di hadapan mereka.
Terdapat beberapa perkara yang anda perlu beri perhatian untuk melaksanakan
aktiviti ini, seperti:
(a) Pilih cerita yang sesuai dengan tahap kanak-kanak. Pembaca hanya perlu
menggunakan suara beliau, menunjukkan sedikit pergerakan badan dan
ekspresi muka, dan tidak terkeluar dari watak.
(b) Guru perlu menyediakan skrip pendek atau yang berkaitan dan bahan-
bahan sastera yang sesuai yang mengandungi banyak dialog. Teks-teks
sastera yang terpilih boleh disesuaikan ke dalam bentuk skrip tetapi
mengekalkan dialog dan plot. Untuk skrip jenis ini, seorang pencerita
diperlukan untuk memulakan cerita dan mengembangkan cerita hingga
akhir. Selepas itu, guru boleh mengedarkan skrip kepada kanak-kanak
yang terpilih yang akan mengambil bahagian dan memberi mereka masa
untuk membaca dan mendalami cerita.
(c) Kanak-kanak yang mengambil bahagian boleh berdiri atau duduk dalam
barisan atau separuh bulatan di hadapan penonton. Pencerita boleh berada
di sebelah kanan pelakon-pelakon. Pelakon-pelakon boleh membaca baris
masing-masing sambil duduk atau mereka juga boleh berdiri dan duduk
selepas menamatkan bacaan mereka, yang mana mudah untuk mereka.
Malah, mereka juga boleh berdiri di seluruh persembahan dan ketika
giliran masing-masing datang, mereka melangkah ke hadapan untuk
membaca baris mereka dan melangkah ke belakang ke dalam barisan
mereka selepas selesai giliran mereka.

8.6 ILUSTRATOR DAN PENULIS

Penulis dan pelukis ilustrasi adalah dua orang yang penting dalam
menghasilkan buku-buku. Sekarang kita akan lihat peranan dan kepentingan
mereka.
8.6.1 Ilustrator
Kita sedar bahawa tanpa gambar dan ilustrasi, buku atau mana-mana bahan
penulisan akan membosankan dan tidak menarik perhatian. Peranan ilustrator
adalah penting oleh sebab lukisan dan visual menjadi alat untuk terus
menjelaskan maksud teks. Bahan bacaan kanak-kanak terutama yang melibatkan
teks sastera perlu mempunyai ilustrasi yang menarik untuk merangsang minat
dan perhatian kanak-kanak. Itulah sebabnya kita memerlukan seorang ilustrator
kerana peranannya adalah:
(a) Mewujudkan visual yang boleh melengkapkan makna yang dimaksudkan

oleh pengarang. Visual berfungsi untuk menjelaskan dengan lebih lanjut
maklumat yang dimaksudkan oleh pengarang.
(b) Ilustrator bertanggungjawab untuk menyediakan visual yang berkaitan

dengan tajuk dalam bab sastera untuk membantu kanak-kanak
membayangkan dan menggambarkan pembinaan watak-watak dan plot
yang mereka baca.
(c) Visual dan warna dalam teks sastera membantu kanak-kanak untuk
memahami teks sastera dan memperoleh maklumat awal sebelum mereka
mula membaca.
(d) Ilustrasi visual yang menarik, gambar-gambar, warna-warna dan reka

bentuk buku boleh merangsang minat dalam kalangan kanak-kanak untuk
membaca.
(e) Ilustrator menterjemahkan idea-idea yang ditulis kedalam bentuk gambar.

Kekuatan ilustrasi dalam teks bacaan boleh mengembangkan rasa ingin
tahu kanak-kanak dan mencabar pengetahuan mereka.
(f) Ilustrasi secara visual dan reka bentuk dalam sebuah karya sastera dapat
membantu kanak-kanak merapatkan diri dengan buku walaupun pada
peringkat di mana mereka tidak bersedia untuk memulakan pembacaan.

(g) Ilustrasi berbentuk gambar dan visual berfungsi sebagai alat menarik minat
kanak-kanak ke arah bahan bacaan kerana sifat semula jadi kanak-kanak
yang menyukai gambar-gambar yang menarik terutama apabila imej-imej
mewakili watak-watak yang sesuai dengan minat kanak-kanak.
8.6.2 Penulis
Penulis adalah orang yang bertanggungjawab dalam mencipta bahan-bahan
bacaan. Tanpa mereka, bahan-bahan bertulis tidak akan dihasilkan. Peranan
utama penulis ialah:
(a) Menyatakan maksud yang boleh disahkan ketulenannya dan jujur dalam
penulisan. Peranan penulis adalah untuk menyatakan konsep yang betul
dan melakukan beberapa pelarasan atau pengubahsuaian yang boleh
diterima oleh pembaca.
(b) Konsep dan pandangan yang disampaikan perlu saintifik dan mempunyai
kesesuaian logik sesuai dengan suara hati mereka, kognisi, aspek
kerohanian dan fizikal para pembaca.
(c) Penulis adalah bertanggungjawab untuk mengemukakan fakta beliau dan

pandangan yang boleh diguna pakai oleh pembaca daripada semua
peringkat umur dan lokasi ă idea yang dikemukakan perlu boleh diterima
oleh semua pembaca.
(d) Penulis perlu berfikir secara praktikal mengenai konsep-konsep dan

pemikiran yang beliau kemukakan di mana pembaca boleh mentafsir
menjadi sesuatu yang mereka boleh amalkan dan memberi manfaat positif
kepada mereka.
(e) Konsep dan pandangan yang penulis utarakan perlu mampu untuk berdiri
di atas tapak sendiri berdasarkan kebenaran dari pengalaman manusia.
Pembaca boleh menerima bahan-bahan sebagai kebenaran dan boleh
diamalkan untuk membolehkan mereka berubah ke arah yang positif.

8.7 MEMILIH BUKU

Satu perkara yang membimbangkan guru-guru tentang pengajaran sastera
adalah ketika memilih buku-buku yang sesuai untuk digunakan dalam proses
pembelajaran kanak-kanak. Pemilihan sebuah buku cerita yang baik mampu
menjadi bahan pengajaran yang efektif dalam pembelajaran awal kanak-kanak
dalam bilik darjah. Proses pemilihan buku bergantung kepada pemerhatian guru
ke atas perkembangan kanak-kanak. Panduan untuk pemilihan buku boleh
berdasarkan kepada beberapa pertimbangan yang disenaraikan dalam Jadual 8.4.
Jadual 8.4: Panduan Memilih Buku
Panduan Penjelasan
Kesulitan Guru perlu bertanya kepada dirinya tentang kesukaran
Pembelajaran pembelajaran yang wujud dan apakah tujuan pemerhatian yang
ingin dilakukan oleh guru itu. Sekiranya tujuannya adalah untuk
memperkenalkan buku atau membentangkan cerita, buku-buku
bergambar, bersaiz besar, berwarna-warni dan dengan prosa yang
sedikit merupakan bentuk buku yang baik.
Pembahagian Guru perlu mempertimbangkan bahan-bahan bacaan yang
terbaik untuk meningkatkan penggunaan buku-buku dalam
pembelajaran. Adalah aplikasi bacaan secara langsung mencukupi
atau adakah ia memerlukan elemen sokongan yang lain seperti
bantuan audio visual untuk memberikan impak tambahan kepada
kanak-kanak.
Perolehan dan Guru perlu berfikir sama ada buku-buku yang akan digunakan
penerbitan adalah sesuai dengan usia kanak-kanak dan keupayaan dan sama
ada buku-buku itu mudah didapati melalui pemerolehan atau
dipinjam dari pusat sumber. Kanak-kanak boleh diajar untuk
membuat susulan dengan bahan-bahan bacaan yang mereka boleh
akses dengan mudah.
Kegunaan Guru perlu bijak untuk membuat ramalan sejauh mana buku itu
boleh maksimumkan pencapaian dalam proses pembelajaran
kanak-kanak. Apakah aktiviti-aktiviti tambahan yang boleh
dilaksanakan untuk meningkatkan penguasaan kanak-kanak
berdasarkan buku-buku yang dipilih?
Penilaian Selepas menggunakan buku tertentu dalam pengajaran, menilai
sama ada buku yang dipilih itu adalah pilihan yang terbaik untuk
keadaan tertentu. Dengan itu, guru juga boleh menilai kembali
sama ada buku yang sama boleh digunakan semula atau tidak dan
apakah cara terbaik dan paling berkesan untuk menggunakannya.

8.8 RUANG DAN SUDUT BACAAN

Akhir sekali, anda perlu memikirkan tentang ruang untuk bahan-bahan bacaan
anda. Itulah sebabnya anda perlu mengambil kira enam aspek untuk ruang dan
sudut bacaan anda (lihat Jadual 8.5).
Jadual 8.5: Enam Pertimbangan untuk Sudut Bacaan
Pertimbangan Penerangan
Keselesaan Mempunyai ruang yang cukup, pengudaraan yang baik dan
pencahayaan yang membantu kanak-kanak membaca dengan
selesa.
Mudah alih Ruang dan susunan peralatan boleh diubah suai mengikut
keperluan, manakala peralatan boleh ditambah berdasarkan
kesesuaian tema dan situasi.
Penggunaan Pelbagai aktiviti sokongan boleh diadakan menggunakan ruang
pelbagai sedia ada seperti nyanyian, lakonan, simulasi atau mendeklamasi
puisi.
Keselamatan Susunan perabot di ruang bacaan mesti membolehkan kanak-
kanak mudah untuk bergerak, penyimpanan dan akses yang
mudah untuk mengambil bahan-bahan bacaan dan berhampiran
dengan sumber kuasa.
Meriah dan Ruang bacaan yang kondusif boleh merangsang minat kanak-
menarik kanak ke arah membaca. Bahan bacaan perlu disusun dengan
kemas, menarik dan dilabel, sesuai dengan kumpulan usia kanak-
kanak.
Berkesan dan Ruang membaca yang ada harus menggalakkan kanak-kanak
efektif untuk membaca dan mengambil bahagian dalam aktiviti-aktiviti
dalam pengajaran yang dirancang. Kanak-kanak boleh
mengaitkan ruang dengan kehidupan harian mereka. Peralatan
dan bahan-bahan tambahan perlu sesuai dengan mental dan
perkembangan fizikal kanak-kanak.

SEMAK KENDIRI 8.1

1. Apakah aspek-aspek utama yang guru perlu beri perhatian dalam
pelajaran yang mempunyai unsur-unsur sastera?
2. Bagaimanakah guru boleh membuat bahan-bahan bacaan sastera

sebagai alat untuk meningkatkan perkembangan holistik kanak-
kanak?
• Bahan bacaan sastera adalah tarikan utama untuk merangsang minat dan
ketekunan dalam diri kanak-kanak supaya dekat dengan buku dan minat
membaca.
• Sastera di peringkat awal memberi peluang kepada kanak-kanak untuk

membina dalam cara yang seimbang dan holistik dalam semua aspek
perkembangan: kognitif, emosi, rohani, kreativiti dan estetika melalui aktiviti
sokongan yang dijalankan berdasarkan kepada bahan-bahan bacaan sastera.
• Perhatian dan minat kanak-kanak boleh digalakkan dan dirangsang dengan

penyertaan mereka yang aktif dan berkesan.
• Kanak-kanak mempunyai potensi dan minat dalam bahan bacaan sekiranya

guru bijak dalam memilih bahan-bahan yang sesuai dan menyediakan
aktiviti-aktiviti yang menarik. Persekitaran dan situasi yang melibatkan
aktiviti-aktiviti membaca perlu dipertingkatkan supaya kanak-kanak secara
berterusan boleh meneroka ilmu baru dan pengalaman secara semula jadi.
Sebagai kanak-kanak, mereka lebih cenderung untuk mencuba sesuatu yang
baru, mencabar dan menarik.

Ilustrator Syair
Pantun Teater membaca
Puisi Teori kecerdasan naturalis
Sastera

Topik X Bercerita
9
HASIL PEMBELAJARAN
1. Menjelaskan maksud dan faedah bercerita dalam pembelajaran
awal kanak-kanak;
2. Mengenal pasti jenis-jenis cerita kanak-kanak;
3. Mengenal pasti aspek-aspek yang perlu dipertimbangkan dalam
memilih cerita;
4. Menggunakan teknik bercerita yang betul dalam pendidikan awal
kanak-kanak berdasarkan bahan-bahan; dan
5. Menyediakan bahan dan peralatan yang diperlukan untuk
digunakan dalam pendekatan bercerita sebagai aktiviti dalam
pembelajaran.
X PENGENALAN
Adakah anda suka bercerita atau mendengar cerita? Bagaimanakah pula dengan
kanak-kanak? Saya pasti mereka suka mendengar cerita. Bercerita adalah satu
pendekatan yang sangat berkait rapat dengan dunia kanak-kanak. Kanak-kanak
biasanya mendengar cerita-cerita sama ada daripada ibu bapa, datuk dan nenek
atau orang dewasa lain. Cerita-cerita yang disampaikan paling kerap mencabar
imaginasi mereka seperti cerita-cerita tentang haiwan, raksasa, wira, fantasi dan
cerita-cerita sebenar yang benar-benar berlaku. Ini adalah kerana cerita-cerita
sebegini merangsang minat dan perhatian kanak-kanak dengan adanya unsur-
unsur hiburan, komedi dan keindahan. Cerita-cerita mengenai alam sekitar
menggamit minat mereka tambahan rakan-rakan sentiasa memberi galakan
meneroka persekitaran mereka.

146 X TOPIK 9 BERCERITA
Cerita-cerita disampaikan dalam bentuk lisan dan bertulis, dengan tajuk seperti
„Batu Belah Batu Bertangkup‰, „Pak Pandir‰, „Lebai Malang‰, „Sang Kancil dan
Kura-kura‰, dan „Gergasi Makan Ikan‰. Cerita-cerita juga boleh dikemukakan
melalui media lain seperti filem, video, radio atau gambar. Cerita-cerita yang
berkaitan dengan kanak-kanak biasanya menyampaikan tema, nilai dan mesej
yang sama. Marilah kita belajar dengan lebih lanjut lagi.
9.1 DEFINISI BERCERITA

Apakah yang anda tahu tentang bercerita? Apakah definisi bercerita?
Bercerita adalah satu cabang seni purba dalam masyarakat dunia yang
bertindak sebagai medium untuk menyampaikan mesej dan nilai-nilai, yang
dibentangkan secara sinis namun menghiburkan dan lucu.
Seni bercerita telah wujud sejak zaman purba sebelum Nabi Isa lagi terutama
dalam kalangan orang Sumeria dan Mesir. Setiap masyarakat mempunyai
seorang tukang cerita; seseorang yang mahir dalam menyampaikan cerita
terutama dalam bentuk lisan. Individu ini sangat disanjung tinggi dalam
masyarakat dan diberi gelaran khas. Dalam masyarakat Melayu, pencerita diberi
gelaran seperti „Awang Batil‰, „Tok Selampit„ dan „Tok Belanga‰. Sebelum
masyarakat memperoleh seni menulis dan membaca, tradisi bercerita secara lisan
adalah alternatif yang dilakukan dari satu generasi ke generasi yang lain. Dalam
konteks ini, pencerita memainkan peranan yang sangat penting. Malah, cerita-
cerita menjadi himpunan dan hak sesuatu kaum, sesuai dengan keperluan
masyarakat tempatan dan selain itu dari pengalaman dan pengubahsuaian
daripada satu pencerita kepada yang lain.
9.1.1 Cerita dan Kanak-kanak

Bercerita boleh membantu dalam perkembangan kemahiran bahasa pencerita
dan penonton. Ini adalah kerana seni bercerita memerlukan kemahiran dalam
berbicara, intonasi, corak tekanan dan gaya bahasa yang datang dalam pelbagai
bentuk.
Aspek bahasa yang amat banyak dalam penceritaan boleh membantu kanak-
kanak meningkatkan penguasaan dan keupayaan mereka dalam kemahiran
bahasa. Semasa aktiviti bercerita, kanak-kanak secara tidak langsung
menggunakan tindakan, isyarat, pergerakan badan dan ekspresi muka untuk
disuaikan dengan plot cerita.

TOPIK 9 BERCERITA W 147
Penggunaan bahan sastera seperti pantun, syair dan muzik untuk mengiringi
cerita akan memperkaya kemahiran bahasa kanak-kanak. Melalui aktiviti
bercerita, kanak-kanak dilatih untuk menggunakan bahasa yang sesuai dengan
keadaan tertentu, menyampaikan maklumat dan membolehkan kanak-kanak
untuk berkomunikasi dengan berkesan dan betul. Sebahagian daripada manfaat
menggunakan aktiviti bercerita dalam proses pembelajaran pada awal peringkat
zaman kanak-kanak dijelaskan dalam Jadual 9.1.
Jadual 9.1: Kebaikan Bercerita
Kebaikan Penerangan
Memperbaiki Kanak-kanak boleh dilatih untuk mendengar dengan teliti,
kemahiran memahami makna perkataan-perkataan dan ayat, memahami
mendengar idea-idea utama berdasarkan apa yang didengar dan mampu
untuk menjelaskan urutan peristiwa-peristiwa yang berlaku
dalam cerita-cerita yang mereka dengar.
Memperkaya kosa Bercerita membolehkan kanak-kanak memperoleh banyak
kata kosa kata baru. Perbendaharaan kata yang diperoleh secara
tidak langsung dan tidak sedar itu mampu memperkaya
perbendaharaan kata mereka.
Memperbaik Membaca secara senyap meningkatkan kemahiran membaca
kemahiran dalam kalangan kanak-kanak. Sambil membaca, kanak-kanak
membaca dilatih untuk memahami plot, mengenal pasti watak-watak
dan meramalkan penghujung cerita. Kanak-kanak mempunyai
peluang untuk membaca semula mana-mana bahagian yang
menarik minat dan perhatian mereka.
Memperbaiki Idea dan pandangan yang wujud dalam cerita boleh membantu
kemahiran membangunkan kemahiran lain dalam kanak-kanak. Kemahiran
sokongan dan boleh dalam bentuk kemahiran menulis untuk yang bersedia
tambahan untuk menulis atau kemahiran melukis, mewarna dan mereka
bentuk objek yang berkaitan dengan cerita.
Menambah Kanak-kanak digalakkan untuk menggunakan imaginasi mereka
imaginasi dalam mengikuti perkembangan cerita. Cerita-cerita yang
berkaitan dengan fantasi dan fiksyen sains benar-benar boleh
membantu mengembangkan imaginasi mereka.
Menambah Aktiviti bercerita meningkatkan rasa ingin tahu kanak-kanak,
perasaan ingin tahu keinginan mereka untuk bertanya dan meramalkan pengakhiran
cerita yang tertentu itu.
Berkongsi ilmu dan Aktiviti bercerita menggalakkan kanak-kanak untuk berkongsi
pengalaman pengetahuan dan pengalaman berdasarkan cerita-cerita yang
didengar serta mengukuhkan keakraban/persahabatan antara
rakan-rakan mereka.

Memupuk perasaan Cerita-cerita kanak-kanak yang berdasarkan latar belakang

kasih sayang budaya tempatan, budaya dan adat resam boleh memupuk
warisan budaya kecintaan kanak-kanak terhadap warisan budaya tempatan
tempatan mereka sendiri.
Meningkatkan Cerita kanak-kanak biasanya menggambarkan pelbagai aspek
kesedaran terhadap sosial kehidupan. Proses bercerita meningkatkan kesan dan
masyarakat kesedaran dalam kanak-kanak. Sebagai contoh, cerita-cerita yang
sekeliling mereka menggambarkan kesusahan dan musuh-musuh yang dihadapi
oleh orang lain boleh membawa keluar rasa empati dalam diri
kanak-kanak.
Membina bakat Terdapat pelbagai cara untuk menyampaikan cerita. Semasa sesi
bercerita bercerita, kanak-kanak mempunyai peluang untuk
melaksanakan tindakan untuk menggambarkan watak-watak
melalui pergerakan, nyanyian, tarian dan ekspresi muka.
9.1.2 Jenis-jenis Cerita Kanak-kanak

Terdapat beberapa jenis cerita yang kanak-kanak suka dengar. Jadual 9.2
menggambarkan beberapa cerita popular berdasarkan kriteria tertentu.
Jadual 9.2: Beberapa Cerita Popular Kanak-kanak
Cerita Deskripsi
Cerita rakyat • Cerita-cerita tentang haiwan ă Cerita yang menggunakan watak-
watak haiwan seperti „Sang Kancil Yang Pintar‰, „Arnab dan
Kura-Kura‰ dan „Gagak dan Takar‰.
• Mitos ă Cerita-cerita yang menerangkan asal-usul kepada nama-
nama tempat, manusia dan haiwan seperti „Raja Bersiung‰,
„Asal-usul Negeri Melaka‰ dan „Singapura Dilanggar Todak‰.
• Legenda ă Cerita yang menggambarkan watak-watak wira
dahulu kala seperti „Hikayat Hang Tuah‰, „Bendahara Tun
Perak‰ dan „Datuk Bahaman‰.
• Cerita daripada pencerita rakyat yang biasa namun
menghiburkan seperti „Hikayat Malim Deman‰, „Hikayat Puteri
Gunung Ledang‰ dan„Hikayat Merong Mahawangsa‰.
• Hantu dan makhluk alam ghaib ă Kisah-kisah hantu dan
makhluk alam ghaib adalah berdasarkan kepercayaan
masyarakat tempatan seperti „Sumpah Orang Minyak‰,
„Pontianak Kampung Hilir‰ dan „Pembela Toyol‰.

Bersejarah Cerita-cerita yang mempunyai inti pati fakta sejarah dan masa
mengenai tempat, negara dan orang yang terkenal tetapi telah
diubah suai dan ditambah yang menyebabkan mereka menjadi
individu/watak biasa. Contohnya „Megat Terawis‰, „Hikayat Megat
Panji Alam‰ dan „Puteri Dang Anum‰.
Keagamaan Cerita-cerita tentang nabi dan pahlawan-pahlawan Islam yang
terkenal seperti „Salehuddin al-Ayubi‰ dan „Saidina Hamzah‰.
Jenis rangka Sebuah cerita lama yang mempunyai beberapa rangka plot yang
plot mewujudkan cerita-cerita lain. Contohnya „Kalilah dan Damina‰,
„Kisah Seribu Satu Malam‰ dan „Hikayat Bayan Budiman‰.
Epik Cerita dengan pengaruh Hindu dan Jawa yang kuat biasanya
mempunyai watak pari-pari, dewa dan dewi. Contoh-contoh adalah
seperti „Hikayat Sang Boma‰, „Hikayat Ramayana‰ dan „Hikayat
Mahabrata‰.
Fantasi Cerita-cerita yang dicipta daripada ilusi dan imaginasi di luar
keupayaan manusia, melibatkan sihir dan fiksyen. Contohnya
„Aladdin dan Lampu Ajaib‰, „Mengembara ke Planet Marikh‰ dan
„Permaidani Terbang‰.
Berasaskan Cerita-cerita yang berkaitan dengan fenomena semula jadi,
ilmu penemuan sains, budaya dan adat resam, profesion dan sejarah
negara.
Peristiwa Peristiwa-peristiwa semasa dan sebenar yang berlaku dalam
sebenar dan kehidupan sebenar kanak-kanak, diperoleh daripada berita, surat
semasa khabar atau majalah. Contohnya cerita-cerita tentang banjir,
perkembangan sukan atau peperangan.

9.1.3 Aspek-aspek dalam Memilih Cerita

Sebelum cerita dibentangkan, beberapa aspek perlu dipertimbangkan untuk
memastikan bahawa cerita itu benar-benar boleh memberi kesan kepada proses
pembelajaran kanak-kanak. Hal ini demikian, anda perlu mempertimbangkan
aspek-aspek berikut (rujuk Jadual 9.3).
Jadual 9.3: Aspek-aspek Memilih Cerita
Aspek Penerangan
Tema Tema perlu menarik, universal dan sesuai dengan peringkat umur
kanak-kanak dan keupayaan pemikiran mereka, berdasarkan
pengetahuan semasa dan selaras dengan minat dan
kecenderungan mereka.
Kandungan Kandungan perlu mampu untuk menarik perhatian kanak-kanak,
mempunyai unsur-unsur komedi, fantasi, magik, menyeronokkan,
dapat mencabar pemikiran mereka dan rasa ingin tahu. Plot dan
tema perlu mempunyai unsur-unsur nilai yang boleh dikongsi
bersama. Perkembangan watak perlu dipenuhi dengan aksi
menarik dan suspen yang sedikit sebanyak mampu menarik minat
kanak-kanak.
Plot Untuk merangsang minat kanak-kanak, cerita-cerita yang dipilih
perlu mempunyai susunan acara yang kemas, pembukaan yang
menarik dan pengakhiran yang memberi kepuasan. Pembinaan
cerita hendaklah mudah, senang difahami, tidak terlalu lama dan
mengikut urutan tertentu.
Watak-watak Sepatutnya watak dalam cerita tidak perlu terlalu banyak atau
terlalu luar biasa. Cerita-cerita yang dipilih juga tidak perlu
menonjolkan watak-watak jahat/antagonis, tetapi sebaliknya
memberi keutamaan kepada yang positif, yang baik dan watak
berani/protagonis.
Bahasa Pemilihan bahasa, perbendaharaan kata dan struktur ayat dalam
cerita perlu sejajar dengan tahap kanak-kanak berdasarkan umur,
keupayaan dan pengalaman. Bahasa yang indah dan berirama
boleh memperkaya bahasa penguasaan kanak-kanak. Mereka lebih
suka akan perkataan yang menunjukkan aksi yang boleh mereka
lakonkan.
Elemen-elemen Kanak-kanak juga suka akan cerita-cerita yang mempunyai unsur-
puisi dan lagu unsur puisi, pantun, syair, teka-teki dan lagu-lagu. Ini
membolehkan mereka untuk menikmati keindahan sastera pada
peringkat awal sebelum mereka terdedah kepada bentuk sastera
yang lebih serius.

9.1.4 Aspek Bercerita

Adakah anda tahu bahawa terdapat beberapa teknik dan gaya yang boleh
digunakan dalam seni bercerita berdasarkan kesesuaian dan kemampuan kanak-
kanak? Pada zaman dahulu, setiap pencerita tradisional akan memperkenalkan
gaya mereka sendiri yang unik. Sebagai contoh, Tuk Selampit bercerita
menggunakan gendang (rebab), Awang Belanga dengan periuknya (belanga)
dan Awang Batil pula dengan batilnya. Pencerita akan kadang-kadang
mengiringi ceritanya dengan alat muzik yang lain untuk mewujudkan „mood‰
ke dalam jiwa penonton.
Konsep dan gaya bercerita boleh dilaksanakan dalam proses pengajaran yang
melibatkan kanak-kanak. Penggunaan peralatan sokongan terutama alat-alatan
muzik boleh membantu dalam persembahan dan mendedahkan kanak-kanak
kepada pelbagai gaya penyampaian dalam bercerita. Bagi memastikan
keberkesanan seni bercerita itu, aspek-aspek berikut perlu dipertimbangkan
(lihat Jadual 9.4).
Jadual 9.4: Aspek-aspek untuk Seni Bercerita yang Berkesan
Aspek Penerangan
Suara • Unjuran suara perlu jelas dan kuat supaya penonton boleh
dengar.
• Nada suara tidak perlu membosankan. Pencerita perlu
menunjukkan emosi dengan nada suara untuk menggambarkan
kesedihan, kejutan, kemarahan atau kebahagiaan.
• Perubahan suara dan kelajuan tutur kata perlu sesuai dengan
situasi dalam episod cerita.
• Diksi dan sebutan perlu jelas.
Bahasa • Penggunaan bahasa yang sesuai dengan tahap kanak-kanak.
• Memperkenalkan istilah baru dalam pergerakan dari yang
nyata kepada yang abstrak.
Isyarat dan • Kedua-dua perlu sesuai dan wajar.
ekspresi muka • Elak daripada membuat pergerakan yang melampau dan
ekspresi muka yang boleh mengganggu perhatian penonton.
Berhenti seketika • Seorang pencerita yang baik akan berhenti seketika di ayat-
ayat yang sesuai untuk mewujudkan perasaan suspen dan
lebih dramatik.

Hubungan antara • Mewujudkan hubungan mata ke mata dengan penonton untuk

pencerita dengan memastikan perhatian penonton tidak beralih.
penonton
Kesedaran • Pencerita harus peka dan sedar apa-apa bentuk reaksi dan
terhadap respon tindak balas yang ditunjukkan oleh penonton.
• Sebarang bentuk gangguan ke atas perhatian penonton perlu
ditangani untuk mengekalkan minat dan perhatian.
9.2 TEKNIK BERCERITA

Mari kita lihat beberapa teknik bercerita. Anda boleh memilih dan menggunakan
mana-mana teknik di dalam kelas. Teknik-teknik ini adalah seperti berikut:
(a) Guru menceritakan keseluruhan cerita dan kanak-kanak disuruh menyusun

urutan peristiwa-peristiwa menggunakan satu set gambar bersiri.
(b) Guru menceritakan keseluruhan cerita dan kanak-kanak disuruh

menceritakan keseluruhan kisah cerita atau sebahagiannya kepada pelajar-
pelajar di dalam kelasnya.
(c) Kanak-kanak mendengar rakaman audio cerita dan menceritakan kembali

kisah ini kepada pelajar-pelajar di dalam kelasnya.
(d) Guru menceritakan sebahagian awalan cerita dan kanak-kanak disuruh

meramalkan pengakhiran cerita dan menceritakan kembali kepada pelajar-
pelajar di dalam kelasnya.
(e) Guru menceritakan bahagian akhir atau penyelesaian cerita dan menyuruh
pelajar membina pembukaan cerita yang sesuai dengan urutan di akhir
cerita.
(f) Kanak-kanak diberi panduan untuk membina cerita sendiri berdasarkan

rangsangan yang disediakan dan menceritakan kembali kepada guru dan
rakan-rakan mereka di dalam kelas.
Sebahagian daripada rangsangan yang sesuai yang boleh digunakan adalah:
(a) Kata kunci, frasa atau klausa, gambar bersiri atau gambar tunggal (lukisan,
foto-foto, plastik lut sinar, slaid, kartun, keratan akhbar atau komik).
(b) Boneka/anak patung (yang menggambarkan watak-watak utama atau

beberapa watak).

(c) Bahan-bahan yang sahih atau objek nyata (satu atau beberapa).
(d) Rajah, peta, grafik, jadual, graf atau pelan.
(e) Gambar bersiri (menyusun gambar mengikut turutan di dalam cerita).
(f) Teka-teki „jigsaw‰ (huruf/perkataan/gambar).
(g) Muzik atau lirik lagu.
(h) Simbol.
(i) Bunyi atau kesan bunyi.
(j) Puisi (pantun/syair/gurindam).
9.3 BERCERITA BERDASARKAN TEKS (BUKU)

Bagaimanakah pula bercerita berdasarkan buku teks? Bercerita berdasarkan
buku teks adalah suatu aktiviti yang perlu dijalankan berdasarkan aspek-aspek
berikut:
(a) Anda memilih cerita dari buku-buku yang sesuai dengan kepentingan,
keupayaan, peringkat umur, pengalaman dan kandungan pembelajaran
yang hendak disampaikan.
(b) Anda boleh menunjukkan buku dari mana cerita itu diambil ă bentuk, saiz,
warna, gambar, pengarang dan maklumat lain yang berkaitan untuk
merangsang kanak-kanak.
(c) Sebelum cerita dibentangkan, anda perlu menghafal berulang kali beberapa
idea utama atau kata-kata yang penting dalam cerita.
(d) Bahan-bahan sokongan yang sesuai seperti kad petunjuk (huruf, perkataan,
gambar) dan topeng yang menarik minat kanak-kanak boleh disediakan
lebih awal selain daripada beberapa soalan untuk aktiviti-aktiviti susulan.
(e) Sebelum bermula, pastikan kanak-kanak selesa dan bersedia untuk

mendengar.

(f) Anda boleh duduk atau berdiri semasa menyampaikan cerita, selagi kanak-
kanak dapat melihat wajah anda, ekspresi muka, tindakan dan pergerakan.
(g) Anda perlu menyampaikan cerita dengan suara, intonasi, gaya yang
menarik dan diksi yang betul. Pamirkan kepada kanak-kanak setiap
halaman yang merupakan fokus cerita.
(h) Sewaktu aktiviti itu sedang berlangsung, lakukan satu usaha untuk melihat
setiap wajah kanak-kanak untuk membina hubungan komunikasi yang
berkesan.
(i) Pastikan suara anda adalah jelas dan kuat. Anda mesti mempunyai
kemahiran untuk mengubah nada dan intonasi suara anda supaya ia sesuai
dengan episod dan keadaan dalam cerita.
(j) Penggunaan kad perkataan dan kad gambar yang berkaitan dengan cerita
boleh membantu kanak-kanak memahami cerita yang lebih baik.
(k) Sewaktu aktiviti bercerita, anda boleh bertanya beberapa soalan untuk
menggalakkan kanak-kanak untuk berfikir dan meramalkan urutan cerita.
Ini seterusnya dapat meningkatkan imaginasi kanak-kanak.
(l) Pastikan perkataan dan ayat yang digunakan dalam cerita ini boleh
difahami oleh kanak-kanak. Tujuan utama penceritaan adalah untuk
menyampaikan kandungan dan mesej secara spontan dan tidak mengajar
perkataan yang sukar.
(m) Apabila aktiviti bercerita itu selesai, adakan aktiviti susulan seperti sesi soal
jawab tentang tema dan nilai-nilai yang wujud dalam cerita. Anda boleh
memberikan topeng yang sesuai yang mewakili watak-watak dalam buku-
buku untuk kanak-kanak untuk menjalankan aktiviti-aktiviti lain seperti
berlakon dan sebagainya.

9.4 BERCERITA TANPA TEKS

Apakah yang dimaksudkan dengan bercerita tanpa teks? Teknik bercerita tanpa
teks atau mana-mana bahan bacaan adalah aktiviti bercerita yang dijalankan
berasaskan kepada sumber-sumber tanpa izin. Jenis-jenis cerita yang dipilih
biasanya diperoleh daripada cerita-cerita popular dan pernah didengar oleh
kanak-kanak atau unsur-unsur dalam cerita-cerita yang biasa untuk kanak-
kanak. Anda perlu mengambil kira beberapa aspek berikut apabila bercerita
tanpa teks:
(a) Anda memilih cerita dari mana-mana sumber yang diketahui tetapi buku-
buku itu mesti sesuai dengan minat, kebolehan, peringkat umur,
pengalaman dan kandungan pembelajaran untuk diajar kepada palajar.
(b) Anda boleh memberi gambaran cerita yang hendak disampaikan seperti
sumber cerita, jenis cerita dan sinopsis ringkas cerita itu untuk menjana
minat kanak-kanak.
(c) Bahan-bahan sokongan yang sesuai seperti kad petunjuk (huruf, perkataan,
gambar) dan topeng yang menarik minat kanak-kanak perlu disediakan
lebih awal; begitu juga soalan-soalan untuk aktiviti-aktiviti susulan.
(d) Sebelum bermula, pastikan kanak-kanak dalam keadaan selesa, berminat

dan bersedia untuk mendengar.
(e) Anda boleh duduk atau berdiri semasa menyampaikan cerita selagi kanak-
(f) Anda perlu menyampaikan cerita dengan suara, intonasi, gaya yang
menarik dan diksi yang jelas. Minat kanak-kanak perlu dijana dan
dirangsang dengan penggunaan isyarat yang menarik dan lakonan
terutama yang mempunyai kaitan yang ketara dengan episod dalam cerita
itu.
(g) Beri perhatian kepada setiap kanak-kanak dengan melihat ke arah muka
mereka untuk membina hubungan komunikasi yang berkesan.

(h) Pastikan suara anda adalah jelas dan boleh didengar oleh setiap kanak-
kanak. Anda mesti mempunyai kemahiran untuk mengubah nada dan
intonasi suara supaya ia sesuai untuk episod itu dan keadaan dalam cerita.
(i) Semasa aktiviti bercerita, anda boleh bertanya beberapa soalan untuk
menggalakkan kanak-kanak berfikir dan membuat andaian tentang jalan
cerita yang seterusnya. Hal ini demikian akan meningkatkan imaginasi
kanak-kanak.
(j) Pastikan perkataan dan ayat yang digunakan dalam cerita ini boleh
difahami oleh kanak-kanak. Ia adalah lebih baik untuk mengguna cerita
dan kata-kata yang kanak-kanak biasa dengar dan guna.
(k) Apabila aktiviti bercerita itu selesai, adakan aktiviti-aktiviti susulan seperti
satu sesi soal jawab tentang tema dan nilai-nilai yang wujud dalam cerita.
Anda boleh memberikan topeng atau gambar-gambar yang sesuai untuk
kanak-kanak untuk menjalankan aktiviti-aktiviti lain seperti berlakon,
menyanyi dan bermain peralatan muzik perkusi.
9.5 BERCERITA BERDASARKAN ANEKA

MEDIA
Penggunaan pelbagai media dalam bercerita melibatkan penggunaan bahan-
bahan bukan membaca seperti rakaman audio, video, gambar tunggal, gambar
bersiri, bahan-bahan nyata atau semata-mata berdasarkan kepada persekitaran
terdekat seperti keadaan sekitar rumah, taman, kantin atau sekolah. Aktiviti ini
perlu dijalankan mengikut beberapa aspek:
(a) Anda memilih cerita dari mana-mana sumber yang diketahui tetapi mesti
sesuai dengan minat, kebolehan, peringkat umur, pengalaman dan
kandungan pembelajaran untuk disampaikan.
(b) Anda boleh memberi gambaran cerita yang hendak disampaikan seperti
tentang sumber cerita, jenis cerita dan sinopsis ringkas kisah ini untuk
menjana minat kanak-kanak.
(c) Bahan-bahan sokongan yang sesuai seperti kad petunjuk (huruf, perkataan,
gambar) dan topeng yang menarik minat kanak-kanak perlu disediakan
lebih awal; begitu juga soalan-soalan untuk aktiviti-aktiviti susulan. Soalan
untuk memanfaatkan pengetahuan mereka juga perlu disediakan.
(d) Sebelum bermula, pastikan kanak-kanak dalam keadaan selesa, berminat

dan bersedia untuk mendengar.

(e) Anda boleh duduk atau berdiri semasa menyampaikan cerita selagi kanak-
(f) Anda perlu untuk menyampaikan cerita dengan suara, intonasi, gaya yang
menarik dan diksi yang betul. Minat kanak-kanak perlu dijana dan
dirangsang dengan penggunaan isyarat yang menarik dan lakonan
terutama yang berkaitan dengan episod dalam cerita.
(g) Penggunaan bahan-bahan sokongan seperti kad petunjuk yang berkaitan

akan membantu kanak-kanak memahami selain dari penggunaan media
asas kelengkapan/kit persediaan.
(h) Anda boleh bertanya beberapa soalan untuk menggalakkan kanak-kanak

untuk berfikir dan membuat ramalan tentang peristiwa susulan dalam
cerita itu. Ini menggalakkan kanak-kanak untuk berfikir dan membuat
ramalan tentang kebarangkalian cerita.
(i) Pastikan perkataan dan ayat yang digunakan dalam cerita ini boleh
difahami oleh kanak-kanak. Tujuan utama penceritaan adalah untuk
menyampaikan kandungan dan mesej secara spontan dan tidak mengajar
perkataan yang sukar.
(j) Aktiviti susulan boleh dijalankan untuk meningkatkan pemahaman kanak-

kanak seperti menyediakan peluang kepada mereka untuk menyampaikan
cerita menggunakan media yang sama seperti yang digunakan atau
memilih jenis media mereka sendiri.
9.6 ALAM SEKITAR

Apabila kita bercakap tentang alam sekitar, ini bermakna ruang, sumber, bahan-
bahan dan peralatan. Mari kita lihat aspek-aspek ini dengan lebih mendalam:
(a) Ruang
Ruang atau pusat pembelajaran perlu dipertimbangkan terutama dalam
menjalankan aktiviti bercerita sama ada dalam kumpulan atau sebagai
seluruh kelas. Dalam menjalankan aktiviti-aktiviti, kanak-kanak memerlukan
kawasan yang sesuai dan ruang yang mencukupi bagi mereka untuk
bergerak bebas dan berinteraksi dengan rakan-rakan mereka dan dengan
bahan-bahan yang disediakan.

Ruang untuk bercerita boleh diwujudkan bukan sahaja sebagai kawasan

khusus untuk menjalankan aktiviti bercerita, tetapi sebagai pusat bahasa
dan komunikasi untuk aktiviti-aktiviti lain yang berkaitan juga. Ruang
bercerita akan membolehkan kanak-kanak:
(i) Meningkatkan kemahiran komunikasi mereka.
(ii) Meningkatkan interaksi mereka dengan bahan-bahan (gambar,

bahan-bahan nyata, carta, model dan bahan-bahan cetak).
(iii) Menambah dan meningkatkan perbendaharaan kata mereka.
(iv) Memupuk minat terhadap bahan bacaan.
(v) Memupuk minat membaca.
(vi) Membina kemahiran membaca dan menulis.
(vii) Membina keyakinan diri melalui aktiviti bercerita, membaca puisi

dan lain-lain.
Bagaimanakah pula tentang peralatan-peralatan di ruang bercerita? Berikut

adalah antara cadangan untuk peralatan di ruang membaca:
(i) Rak buku (buku cerita, kamus bergambar, „buku besar‰);
(ii) Rak untuk peralatan (kad bacaan, carta grafik, alat tulis, setem
berdasarkan tema, kertas kosong dan bercetak);
(iii) Teater boneka (pelbagai boneka dan anak patung);
(iv) Pentas persembahan (bercerita, menyanyi, membaca puisi dan

lakonan); dan
(v) Peralatan lain seperti kusyen-kusyen kecil, meja kecil dan kerusi,
kawasan paparan hasil kerja kanak-kanak.

(b) Sumber
Bahan-bahan untuk bercerita boleh diperoleh daripada pelbagai sumber.
Seorang guru yang kreatif mampu mengeksploitasi sumber dari
persekitarannya untuk dijadikan bahan untuk cerita-ceritanya. Sumber-
sumber boleh dibahagikan kepada dua kategori seperti yang dijelaskan
dalam Jadual 9.5.
Jadual 9.5: Dua Sumber Bahan
Kategori Contoh
Sumber • Buku cerita (cerita kanak-kanak, cerita mengenai nilai-nilai dan
bercetak cerita-cerita sejarah)
• „Buku besar‰
• Bahan-bahan diekstrak dan gambar-gambar daripada majalah/
surat khabar
• Komik (kartun, haiwan dan manusia)
• Gambar tunggal/ gambar bersiri
• Bahan dari Internet
• Carta cerita/berasaskan gambar
• Poster/papan tanda
• Lirik-lirik lagu
• Carta puisi (sajak, pantun dan syair)
Sumber • Bahan-bahan nyata (bunga, bola, kereta, rumah dan lain-lain)
tidak • Boneka/anak patung
bercetak
• Rakaman audio
• Video/CD-ROM
• Gambar slaid/transparensi
• Cantuman „Jigsaw‰
• Permainan dalam rumah (snake and ladder, catur dan kad
gambar)
(c) Bahan-bahan dan Peralatan

Antara bahan dan peralatan, adalah seperti:
(i) Radio/pita rakaman
(ii) Pemain video/CD

(iii) Kad arahan/kad imbas/kad gambar/kad abjad/kad suku kata/kad

perkataan/kad ayat-ayat/carta ABC
(iv) „Buku besar‰
(v) Buku cerita/buku bergambar
(vi) Boneka/teater boneka
(vii) Alat tulis (pensel warna/krayon)
(viii) Kertas A4/F4
(ix) Kertas warna
(x) Papan kenyataan
(xi) Kertas tekap
(xii) Kertas minyak
(xiii) Kertas krep
(xiv) Rak untuk bahan-bahan
(xv) Flipchart
(xvi) Carta lagu/carta puisi/carta gambar
(xvii) Plastisin(Play dough)
(xviii) Carta simbol
SEMAK KENDIRI 9.1
1. Apakah aspek-aspek utama yang perlu diberi perhatian oleh

guru apabila menjalankan aktiviti bercerita dalam pembelajaran
mereka?
2. Apakah aspek penceritaan yang anda lihat yang boleh membantu

mengembangkan kemahiran kognitif kanak-kanak terutama
dalam aspek bahasa dan perkembangan komunikasi?

• Bercerita adalah salah satu elemen utama yang paling disukai oleh kanak-
kanak sesuai dengan tahap perkembangan mereka.
• Aktiviti bercerita memberi peluang kepada kanak-kanak untuk berkembang

dalam cara yang seimbang dan holistik dalam semua aspek perkembangan,
dari kognitif, emosi, rohani, kreativiti dan estetika.
• Guru perlu mempunyai kemahiran untuk memastikan mereka mampu untuk

menyediakan proses pembelajaran yang boleh menarik perhatian kanak-
kanak, mencabar dan sentiasa merangsang penyertaan dan penglibatan aktif
kanak-kanak.
• Potensi kanak-kanak, bakat dan minat boleh dikembangkan dan

dipertingkatkan melalui aktiviti bercerita sebagai asas yang kukuh ke arah
proses pembelajaran formal.
Bercerita Plot
Kandungan Tema
Pelbagai media Watak-watak

Topik X Isu-isu dalam
Perkembangan
10 Kreativiti
Kanak-kanak
HASIL PEMBELAJARAN
1. Mengenal pasti aspek-aspek yang perlu dipertimbangkan dalam
pengajaran seni dan kreativiti untuk kanak-kanak;
2. Mengenal pasti isu-isu dalam seni visual dan tiga dimensi (3D);
3. Menggunakan pendekatan pengajaran untuk seni dan
perkembangan kreativiti;
4. Mengenal pasti isu-isu dalam pembelajaran muzik dan pergerakan
kreatif; dan
5. Mengguna pakai multimedia dalam pengajaran seni kreativiti
pengajaran untuk kanak-kanak.
X PENGENALAN
Bolehkah anda mengenal pasti beberapa isu yang berkaitan dengan pendidikan
awal kanak-kanak? Terdapat beberapa isu yang berkaitan dengan pendidikan
awal kanak-kanak terutamanya dalam perkembangan kreativiti kanak-kanak.
Perkembangan kreativiti melibatkan penggabungan antara perancangan, objektif,
pengalaman, bahan-bahan pengajaran dan sistem penilaian. Sebagai seorang
guru, anda perlu melihat isu-isu utama yang berikut:
(a) Aktiviti-aktiviti dan pengalaman yang berlaku sewaktu proses pembelajaran

kanak-kanak.
TOPIK 10 ISU-ISU DALAM PERKEMBANGAN KREATIVITI KANAK-KANAK W 163
(b) Kemahiran kanak-kanak dan pengetahuan yang dirancang dan menjadi

aspek-aspek perkembangan yang akan dicapai.
(c) Komponen dalam bentuk bertulis yang menyatakan kandungan yang akan
disampaikan dan bagaimana komponen itu akan disampaikan.
(d) Program-program yang melibatkan perancangan ke arah usaha-usaha yang

membolehkan kanak-kanak menambah pengalaman.
(e) Perancangan dan pelaksanaan dalam pengajaran kanak-kanak dan

pembelajaran memberi tumpuan kepada perkembangan holistik dan
pertumbuhan.
(f) Integrasi aktiviti-aktiviti dan pengalaman melalui pengetahuan semasa

kanak-kanak dan yang diperoleh daripada persekitaran baru mereka.
(g) Perlukan penjelasan lebih lanjut mengenai isu-isu ini? Marilah kita
mulakan topik terakhir ini.
10.1 KONSEP PENGAJARAN DAN

PEMBELAJARAN KANAK-KANAK
Pendekatan untuk mengajar seni visual dan tiga dimensi (3D), muzik dan
pergerakan kreatif dan multimedia dalam pendidikan awal kanak-kanak mesti
unggul dan berbeza daripada pendidikan biasa. Proses yang terlibat dalam
pemilihan pendekatan adalah berdasarkan aspek-aspek ini (lihat Jadual 10.1).
Jadual 10.1: Aspek untuk Pertimbangan dalam Pengajaran Seni dan Kreativiti
Aspek Penerangan
Wujudkan elemen-elemen Pendekatan ini mesti mempunyai ciri-ciri yang
yang menyeronokkan menyeronokkan, menarik dan mencabar. Tujuan utama
dan tumpuan pendidikan awal kanak-kanak adalah untuk
melihat proses produk tertentu dan bukan hanya melihat
hasil proses itu sahaja. Pendidikan adalah lebih ke arah
menyediakan pengetahuan, kemahiran dan pengalaman
walaupun hasilnya tidak sepenuhnya memenuhi matlamat
yang ditetapkan.
Ketahui daripada tidak Pendekatan yang digunakan perlu mengambil kira
ketahui pengalaman dan pengetahuan asal kanak-kanak dan
menggalakkan mereka untuk berinteraksi dengan
persekitaran mereka. Pilih perkara-perkara yang
merupakan sebahagian daripada rutin kanak-kanak.

164 X TOPIK 10 ISU-ISU DALAM PERKEMBANGAN KREATIVITI KANAK-KANAK
Senang daripada yang Pendekatan yang digunakan perlu mudah difahami dan
susah dikuasai oleh kanak-kanak. Biarkan mereka menguasai
kemahiran tertentu sebelum meneruskan ke peringkat
seterusnya.
Nyata daripada yang Mula dengan contoh-contoh nyata sebelum maju ke
abstrak sesuatu yang lebih abstrak. Tunjukkan contoh-contoh yang
biasa kepada kanak-kanak sebelum beralih kepada sesuatu
yang lebih kompleks.
Susun mengikut urutan Pembinaan kandungan pembelajaran perlu disusun
kronologi mengikut tahap yang ditetapkan dan mengikut peringkat
perkembangan. Ini membolehkan kanak-kanak untuk
menguasai konsep yang tertentu mengikut urutan.
Bersepadu Guna satu pendekatan yang menggabungkan beberapa
kemahiran untuk membolehkan kanak-kanak menguasai
dan meneroka pelbagai pendekatan dalam pembelajaran.
Ini meningkatkan kreativiti mereka.
Menepati objektif Pendekatan yang digunakan perlu mampu membantu
pembelajaran kanak-kanak mencapai objektif pembelajaran yang telah
ditetapkan. Guru tidak boleh mengharapkan kanak-kanak
untuk mencapai objektif sepenuhnya, tetapi mencukupi
sekiranya mereka mampu untuk mencipta sesuatu yang
hampir memenuhi matlamat yang diharapkan.
10.2 ISU-ISU DALAM SENI VISUAL DAN TIGA

DIMENSI (3D)
Bagaimanakah kita mendefinisikan seni visual dan tiga dimensi? Seni visual dan
tiga dimensi adalah satu cabang ilmu, pengalaman dan kemahiran seni
berdasarkan kemahiran tangan dan deria yang melibatkan penggunaan
hemisfera kiri dan kanan otak kanak-kanak. Seni adalah satu elemen yang
melambangkan budaya sesebuah masyarakat. Sekiranya kemajuan seni dibina
dan berkembang dari zaman awal kanak-kanak, generasi akan datang akan
menjadi lebih berdaya saing dan kreatif. Ini adalah kerana kreativiti adalah
naluri semula jadi kanak-kanak yang digunakan untuk menyelesaikan masalah
dan mempamirkan emosi mereka. Kreativiti adalah elemen yang membolehkan
kanak-kanak untuk meneroka dan mengeksperimen sesuatu yang baru yang
boleh membantu mereka dalam perkembangan holistic domain yang lain.

Seni visual dan tiga dimensi adalah aspek-aspek yang perlu diberi perhatian
dalam proses pembelajaran awal kanak-kanak. Ini adalah berdasarkan kepada:
(a) Kanak-kanak secara semula jadi suka akan keindahan dalam menyatakan
kehendak dan emosi mereka.
(b) Memberi penekanan kepada permainan, penerokaan kemahiran baru dan

hubungan yang nyata dengan alam sekitar.
(c) Buat persediaan awal untuk pendidikan formal melalui pelbagai aktiviti
yang mencabar.
(d) Pastikan berlaku hubungan yang rapat dengan keperluan sosial.
(e) Lihat falsafah pendidikan dan pandangan sosial dari aspek pendidikan.
(f) Selaraskan tujuan yang lebih nyata dan spesifik dalam mencapai matlamat
sebenar perkembangan awal kanak-kanak.
(g) Menyampaikan isi kandungan pendidikan yang berkaitan dengan

pengetahuan, pengalaman dan kemahiran secara berperingkat-peringkat ke
arah kemajuan.
10.3 PENDEKATAN MENGAJAR

Pada asasnya, pendekatan pengajaran yang dicadangkan dalam komponen
kemahiran dalam pendidikan awal kanak-kanak dikembangkan daripada
pelbagai teori yang berbeza. Ini telah menghasilkan pendekatan yang berbeza
dan pelbagai. Proses seni visual dan tiga dimensi dalam pendidikan awal kanak-
kanak boleh menggunakan pendekatan ini:
(a) Demonstrasi;
(b) Bahan-bahan dan peralatan/perkakasan; dan
(c) Penilaian dan pentaksiran.
Sekarang mari kita melihat ketiga-tiga pendekatan ini selanjutnya.

10.3.1 Demonstrasi
Demonstrasi memerlukan guru untuk menunjukkan cara-cara dan langkah-
langkah yang perlu dilakukan di hadapan kanak-kanak. Pendekatan ini
melibatkan guru menjelaskan dan menunjukkan demonstrasi, manakala kanak-
kanak mendengar dan memerhati.
Pendekatan pengajaran demonstrasi melibatkan beberapa prosedur. Antaranya

ditunjukkan dalam Rajah 10.1.
Rajah 10.1: Langkah-langkah untuk demonstrasi

Adakah anda tahu bahawa demonstrasi adalah berdasarkan tiga model? Mari
kita lihat ketiga-tiga model tersebut dalam Jadual 10.2.
Jadual 10.2: Tiga Bentuk Model Demonstrasi
Model Penerangan
Model kehidupan Merujuk kepada model sebenar dan sahih digunakan dalam
demonstrasi. Ini termasuk demonstrasi oleh guru untuk
melengkapkan kerja-kerja seni seperti mencantum gambar,
mewarna atau membuat model objek.
Model simbolik Demonstrasi berdasarkan arahan sama ada melalui gambar,
arahan guru secara lisan atau bertulis yang dibuat mengikut
langkah-langkah yang ditetapkan. Sebagai contoh, kanak-kanak
diperlukan untuk melukis wajah manusia bermula dengan bentuk
bulat, telinga, hidung, mulut dan seterusnya.
Model persepsi Merujuk kepada penggunaan alat bantu audio visual untuk
menunjukkan sesuatu demonstrasi. Biasanya, hanya aktiviti-
aktiviti tertentu sahaja ditunjuk, manakala sesetengah aktiviti
tidak ditunjuk. Sebagai contoh, cara membuat campuran warna.
10.3.2 Bahan dan Peralatan/Perkakasan

Mari kita lihat bahan-bahan dan peralatan/perkakasan untuk seni visual 3D.
Barang-barangnya adalah seperti yang disenaraikan dalam Rajah 10.2.
Rajah 10.2: Bahan-bahan dan peralatan/perkakasan seni visual 3D

10.3.3 Penilaian dan Penaksiran

Mengapakah kita memerlukan penilaian dan penaksiran? Kita memerlukan
penilaian dan penaksiran kerana ia menyediakan kita dengan maklumat tentang
perkembangan dan kemajuan kanak-kanak menggunakan pelbagai kaedah.
Ia adalah sebahagian daripada proses pengajaran dan pembelajaran yang
berterusan. Hasil daripada penilaian dan penaksiran membolehkan guru
mengambil tindakan pemulihan yang berkesan dan membantu guru
membangunkan potensi kanak-kanak ke tahap optimum. Proses penilaian dan
penaksiran melibatkan empat peringkat (lihat Jadual 10.3).
Jadual 10.3: Empat Peringkat Proses Penilaian dan Penaksiran
Peringkat Penerangan
Merancang Sebelum penilaian dijalankan, guru perlu merancang beberapa
perkara seperti yang berikut:
• Mengenal pasti kanak-kanak yang akan dinilai.
• Mengenal pasti hasil pembelajaran yang hendak dinilai.
• Mengenal pasti rekod yang hendak digunakan dan kaedah
merekod.
• Mengenal pasti tempoh untuk pemerhatian.
• Mengenal pasti masa penilaian dan penaksiran akan dijalankan.
Membina Barang-barang untuk penilaian dan penaksiran mesti memenuhi
instrumen ciri-ciri berikut:
• Tujuan yang jelas.
• Menilai apa yang perlu dinilai.
• Dapat diukur.
• Setiap perkara menilai satu kemahiran sahaja.
Mengimplementasi Dalam pendidikan awal kanak-kanak, penilaian dan penaksiran
penilaian adalah dijalankan berdasarkan pemerhatian ă proses pemerhatian
tingkah laku kanak-kanak yang sesuai dengan tahap
perkembangan mereka. Pemerhatian adalah satu kaedah
pengumpulan data atau maklumat dan rakaman yang sistematik
dan dengan cara yang betul.
Merekod maklumat Rakaman adalah aktiviti mencatat maklumat mengenai
perkembangan, kebolehan, kemajuan dan pencapaian kanak-
kanak. Kaedah mengumpul dan merakamkan maklumat ini
adalah dengan menggunakan instrumen -instrumen berikut:
• Senarai semak;
• Skala bergred;
• Rekod anekdot; dan
• Rekod semasa.

Dalam konteks seni visual dan tiga dimensi, tujuan penilaian dan penaksiran
adalah untuk mengenal pasti pelbagai kecerdasan, minat, kecenderungan dan
potensi kanak-kanak untuk mengukuhkan dan meningkatkan perkembangan
kreativiti mereka dan estetika. Aktiviti yang berikut adalah dibenarkan untuk
penilaian dan penaksiran hasil kerja kanak-kanak:
(a) Lukisan, menggambarkan dan mewarna.
(b) Menggosok, mengguna stensil, percikan.
(c) Montaj, mencetak dan mengikis.
(d) Bergerak, tahan/lasak, kolaj dan mengecop.
Seni visual dan tiga dimensi boleh dinilai dan ditaksir menggunakan instrumen
senarai semak. Ia terdiri daripada satu senarai barang-barang yang disediakan
untuk mengenal pasti perkembangan kanak-kanak dari segi pengetahuan,
kemahiran, tingkah laku dan kebolehan. Senarai semak yang disediakan adalah
untuk mengenal pasti sama ada:
(a) Sesuatu tingkah laku/ciri-ciri sememangnya wujud atau dapat dilihat.
(b) Sesuatu tindakan telah dilakukan.
(c) Kekerapan sesuatu tindakan dilakukan.
Aspek-aspek berikut perlu diberi perhatian dalam menyediakan dan

menggunakan senarai semak:
(a) Disediakan lebih awal sebelum pemerhatian dilakukan.
(b) Tingkah laku yang dapat dilihat diperhati dan dicatat secara ringkas dan
jelas.
(c) Menilai tingkah laku dalam konteks semula jadi.
(d) Hanya kemahiran penting yang dicatatkan dalam senarai semak.

(e) Item disusun mengikut urutan yang sukar/rumit untuk menunjukkan

kemajuan dan perkembangan tingkah laku.
(f) Pemerhatian perlu dijalankan beberapa kali untuk mendapatkan maklumat

yang sah dan tepat.
(g) Senarai semak boleh digunakan untuk menilai kanak-kanak secara

individu, dalam kumpulan atau keseluruhan kelas.
Mari kita lihat satu contoh senarai semak dalam Rajah 10.3.
Rajah 10.3: Contoh senarai semak
10.4 ISU MUZIK DAN PERGERAKAN KREATIF

Adakah anda tahu bahawa muzik dan pergerakan kreatif adalah tafsiran idea-
idea, perasaan dan deria yang dinyatakan secara simbolik melalui ungkapan dan
pergerakan? Tumpuan muzik dan pergerakan badan, ruang, masa dan tenaga ini
digunakan sebagai pengalaman untuk menyalurkan emosi, membebaskan diri
daripada tekanan dan kemurungan, dan membina keyakinan diri.

Terdapat 16 tema muzik dan pergerakan dalam pendidikan prasekolah. Konsep

ini diterangkan dalam Rajah 10.4.
Rajah 10.4: Tema untuk muzik dan pergerakan kreatif

Tema 1 hingga 8 dirujuk sebagai peringkat asas ă pengenalan asas untuk

membolehkan kanak-kanak bergerak dengan kesedaran kepada irama dan
hubungan asas dengan rakan-rakan mereka. Bagi Tema 9 ke 16, peringkat ini
dirujuk sebagai peringkat lanjutan ke arah variasi dan perkembangan yang
berterusan berdasarkan tahap pertama.
10.4.1 Pendekatan Pengajaran

Saya harap anda sedar bahawa terdapat pelbagai pendekatan pengajaran ke arah
pembelajaran kanak-kanak. Proses ini bergantung pada kemahiran, kandungan
dan matlamat yang kanak-kanak perlu kuasai. Pembelajaran muzik dan
pergerakan kreatif dalam pembelajaran boleh menggunakan pendekatan belajar
melalui permainan. Bermain memberi peluang kepada kanak-kanak untuk
melakukan aktiviti-aktiviti secara semula jadi tetapi di bawah kawalan dan
berdasarkan prinsip pembelajaran melalui bermain. Bermain boleh
dikategorikan kepada tiga jenis (rujuk Jadual 10.4).
Jadual 10.4: Tiga Jenis Permainan
Jenis Penerangan
Permainan bebas Kanak-kanak mempunyai banyak peralatan seni dan alat-alat
untuk bermain seperti bermain dengan warna tetapi mereka
perlu mengikuti beberapa peraturan. Sebagai contoh, mereka
tidak boleh membazirkan warna yang digunakan.
Permainan terkawal Guru mempunyai beberapa peralatan yang dipilih dan kanak-
kanak akan bermain dengan peralatan yang dipilih untuk
menghasilkan kerja-kerja seni yang mereka suka secara bebas
mengikut kreativiti masing-masing.
Permainan mengikut Guru memberi arahan kepada kanak-kanak untuk
arahan menyelesaikan tugas dengan menggunakan alat-alat seperti
membentuk objek dari adunan plastisin, menyelesaikan teka-
teki atau mencampurkan warna untuk menghasilkan warna
yang berbeza.

Rajah 10.5 menunjukkan kebaikan pengajaran permainan dalam seni visual dan
tiga dimensi.
Rajah 10.5: Kebaikan permainan dalam seni visual tiga dimensi

Pendekatan mengajar seni visual tiga dimensi akan menjadi lebih berkesan jika
kaedah permainan juga diamalkan dalam pembelajaran ini. Bagaimanakah cara
untuk kita melakukannnya? Anda boleh melakukan ini dengan mengikuti
langkah-langkah untuk bermain seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 10.6.
Rajah 10.6: Pelaksanaan permainan dalam seni visual/tiga dimensi


Bermain instrumen perkusi/gendang adalah aktiviti yang menarik dan dapat
memberikan pengalaman baru kepada kanak-kanak terutama dalam
pembelajaran muzik. Kanak-kanak boleh mengeksploitasi alat-alat muzik yang
disediakan oleh guru atau yang terdapat di persekitaran mereka. Rajah 10.7
menunjukkan contoh pelbagai jenis peralatan muzik dan alat/bahan pergerakan
muzik kreatif.
Rajah 10.7: Contoh-contoh pelbagai jenis peralatan muzik dan bahan pergerakan muzik
kreatif


Seni dan pergerakan kreatif boleh dinilai dan ditaksir menggunakan alat
rakaman berterusan ă satu bentuk dokumentasi naratif yang dibuat ke atas
kanak-kanak atau kumpulan kanak-kanak sewaktu sesuatu kejadian itu sedang
berlangsung. Setiap perkara yang dikatakan dan dilakukan akan direkod
sepanjang masa pemerhatian itu dilakukan. Pemerhatian terperinci ini biasanya
dilakukan dalam tempoh tiga hingga sepuluh minit. Prosedur untuk rakaman
berterusan adalah seperti berikut:
(a) Pastikan perkara-perkara yang perlu diberi tumpuan semasa pemerhatian.
(b) Rekodkan semua perlakuan kanak-kanak secara tematik dan terperinci.
(c) Rakaman perlu tepat dan ringkas.
(d) Terangkan bagaimana setiap tindakan itu berlaku.
(e) Hanya merekod apa yang sebenarnya berlaku.
(f) Gunakan bahasa yang senang dan mudah.
(g) Memastikan rakaman mengikut urutan peristiwa yang betul.
(h) Gunakan singkatan untuk perkataan dan ayat semasa rakaman.
(i) Menulis dan menjelaskan secara terperinci tindakan yang diperhatikan.
(j) Menulis dengan berasas, tidak terlalu deskriptif dan menghukum.
(k) Memastikan bahawa buku nota/nota-nota disimpan di tempat yang

strategik dan sulit.

Mari kita lihat satu contoh bagaimana untuk menilai dan menaksir dalam
Rajah 10.8.
Rajah 10.8: Contoh penilaian dan penaksiran

10.5 MULTIMEDIA DAN KANAK-KANAK

Sebelum kita mengakhiri topik ini serta modul ini, mari kita lihat bagaimana
multimedia boleh digunakan untuk mengembangkan kreativiti kanak-kanak.
Unsur-unsur multimedia perlu disepadukan dalam proses pembelajaran supaya

ia menjadi lebih berkesan, menarik, mencabar dan interaktif. Kanak-kanak dapat
belajar dengan cepat menggunakan semua deria mereka untuk mengumpul
maklumat dan pengalaman sekeliling mereka. Ini adalah kerana kanak-kanak
tertarik ke arah menghasilkan sesuatu yang kreatif manakala multimedia
membantu meningkatkan kemahiran pemikiran mereka, penerokaan dan
keupayaan untuk melakukan aktiviti cuba-cuba.
10.5.1 Kepentingan Multimedia

Multimedia dikatakan menjadi alat yang berkesan dalam menyampaikan
kandungan terutamanya dalam seni dan kreativiti. Rajah 10.9 menunjukkan
betapa pentingnya multimedia dalam pengajaran seni dan kreativiti kanak-
kanak.
Rajah 10.9: Kepentingan multimedia dalam pengajaran seni dan kreativiti dalam kanak-
kanak

10.5.2 Ciri-ciri Multimedia Kanak-kanak

Apakah aspek-aspek yang perlu diberi perhatian apabila menggunakan
multimedia dalam pembelajaran kanak-kanak? Kita harus memberi penekanan
kepada aspek-aspek berikut apabila menggunakan multimedia dalam
pembelajaran kanak-kanak (lihat Jadual 10.5).
Jadual 10.5: Aspek Penting Ketika Mengguna Multimedia dalam Pembelajaran

Kanak-Kanak
Aspek Penerangan
Mesra pengguna Arahan perlu mudah dan jelas. Penggunaan bahasa perlu
sesuai dengan tahap umur kanak-kanak.
Tempoh yang sesuai Tempoh latihan menggunakan multimedia mesti sesuai
dengan kanak-kanak, tidak terlalu panjang dan boleh
memberikan tindak balas kepada tugas-tugas yang
dijalankan. Ini adalah kerana kanak-kanak cepat bosan
dan senang kehilangan daya tumpuan.
Interaktiviti Bahan-bahan mestilah interaktif dan dapat memberi
maklum balas kepada kanak-kanak apabila mereka cuba
untuk menyelesaikan tugas.
Bahan-bahan sokongan Bahan-bahan multimedia yang digunakan perlu
dilengkapi dengan lain-lain bahan sokongan untuk
membantu menerangkan konsep yang disampaikan dan
menjadikan ia lebih mudah untuk difahami oleh kanak-
kanak.
10.5.3 Pendekatan Pengajaran

Apakah jenis pendekatan pengajaran yang sesuai dengan multimedia?
Pendekatan pengajaran multimedia yang paling berkesan ialah melalui kaedah
menyelesaikan masalah dalam pembelajaran. Penyelesaian masalah amat
berkaitan dengan proses soal jawab dalam menyelesaikan masalah tertentu.
Soalan-soalan yang dikemukakan adalah untuk membimbing kanak-kanak
untuk berfikir langkah-langkah yang boleh dilakukan untuk menyelesaikan
masalah yang wujud. Terdapat tiga cara untuk melakukan pendekatan
penyelesaian masalah seperti yang dijelaskan dalam Jadual 10.6.

Jadual 10.6: Tiga Kaedah Penyelesaian Masalah
Kaedah Penerangan
Analisis Paling kerap digunakan untuk membantu kanak-kanak berfikir tentang
suatu kemungkinan dan langkah-langkah yang munasabah dalam
menyelesaikan masalah. Sebagai contoh, guru kemukakan suatu
masalah, menyenaraikan soalan-soalan untuk menjelaskan masalah,
panduan, menyelesaikan masalah-masalah dan menyemak jawapan.
Analogi Menyelesaikan masalah dengan menggunakan cara yang kanak-kanak
telah gunakan sebelum ini. Guru mengemukakan soalan untuk
mengumpul maklumat mengenai pengetahuan asas kanak-kanak
dalam menyelesaikan masalah awal yang boleh digunakan untuk
menyelesaikan masalah-masalah baru yang wujud.
Gambar rajah Gunakan gambar rajah dalam bentuk multimedia untuk menyatakan
situasi. Ini akan memudahkan kanak-kanak untuk melihat hubungan
dalam masalah yang perlu diselesaikan.

Apakah bahan-bahan dan peralatan untuk pembelajaran multimedia?
Rajah 10.10 menyediakan anda jawapannya.
Rajah 10.10: Bahan dan peralatan untuk pembelajaran multimedia


Bagaimanakah kita menilai dan menaksir pembelajaran multimedia?
Pembelajaran melalui multimedia boleh dinilai dan ditaksir menggunakan
instrumen skala bergred yang menunjukkan tahap kemajuan dan pencapaian
tingkah laku kanak-kanak. Anda boleh menilai kemahiran dan latihan kanak-
kanak berdasarkan skala. Skala yang digunakan boleh dinyatakan dalam nombor
atau gred. Dalam usaha untuk berbuat demikian, anda perlu membuat
keputusan tentang aspek dalam merancang skala gred seperti yang berikut:
(a) Tajuk;
(b) Kemahiran untuk ditaksir/pemberitahuan tingkah laku;
(c) Penjelasan mengenai skala dinyatakan dengan jelas; dan
(d) Anda boleh menggunakan borang skala gred untuk setiap kanak-kanak,
berkumpulan atau sebagai seluruh kelas.
Mari kita lihat contoh laporan skala gred seperti yang dinyatakan di dalam
Rajah 10.11.
Rajah 10.11: Contoh laporan skala gred

SEMAK KENDIRI 10.1
1. Fikirkan jenis-jenis pendekatan lain yang boleh dilaksanakan

selain daripada yang diberikan dalam teks.
2. Apakah bahan-bahan dan peralatan (yang mudah untuk

diperoleh di persekitaran) yang boleh anda gunakan sebagai
teknik pengajaran?
3. Pada pandangan anda, bagaimanakah kaedah penilaian

membantu memberikan maklum balas ke arah peringkat
perkembangan kreativiti dan estetika kanak-kanak?
• Seni visual, seni tiga dimensi (3D), muzik dan pergerakan kreatif adalah
unsur-unsur kreatif dan estetik yang menyumbang kepada perkembangan
holistik kanak-kanak.
• Pendekatan berorientasikan multimedia untuk mengajar dapat menghasilkan

persekitaran pembelajaran yang menarik, menyeronokkan dan mencabar
bagi kanak-kanak.
• Bahan-bahan dan peralatan adalah keperluan apabila merancang proses

pengajaran yang sistematik. Guru boleh memanipulasi peralatan dan bahan-
bahan ditemui di persekitaran kanak-kanak sebagai sumber yang berkesan
dan bermakna untuk pembelajaran.
• Pilihan untuk pendekatan pengajaran perlu diubah dan sesuai dengan

kandungan, aktiviti dan matlamat pembelajaran.
• Tujuan utama pendidikan adalah proses menyediakan maklumat, kemahiran

dan pengalaman untuk menghasilkan produk tertentu dan bukan untuk
melihat hasilnya sahaja.
• Guru tidak harus meletakkan sepenuh harapan terhadap kanak-kanak demi

mencapai matlamat yang telah ditetapkan tetapi mencukupi jika mereka
dapat menghasilkan sesuatu yang hampir mencapai matlamat yang
ditetapkan.

Model kehidupan Model simbolik

Model demonstrasi Seni 3D
Model persepsi Seni visual

MODULE FEEDBACK
MAKLUM BALAS MODUL
If you have any comment or feedback, you are welcome to:
1. E-mail your comment or feedback to modulefeedback@oum.edu.my
OR
2. Fill in the Print Module online evaluation form available on myINSPIRE.
Thank you.
Centre for Instructional Design and Technology

(Pusat Reka Bentuk Pengajaran dan Teknologi )
Tel No.: 03-27732578
Fax No.: 03-26978702


Hdps3403 BM

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hdps3403 BM

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Fakulti Pendidikan dan Bahasa

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Penulis Modul: Shamsudin Jamil

Penyederhana: Norizan Samsudin

Penterjemah: Nik Noraini Nik Abu Bakar

Dibangunkan oleh: Centre for Instructional Design and Technology

Edisi Pertama, Disember 2013

Hak Cipta © Open University Malaysia (OUM), Disember 2013, HDPS3403

Topik 1 Perspektif dan Pandangan 1

Topik 2 Proses dan Pendekatan Kreativiti 20

Topik 3 Muzik dan Pergerakan 37

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

3.2 Peranan Guru 47

Topik 4 Seni Visual 53

Topik 5 Seni Tiga Dimensi (3D) Visual 74

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Topik 6 Lakonan dan Drama Kreatif 92

Topik 7 Boneka 109

Topik 8 Kesusasteraan Awal Kanak-kanak 126

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

8.5 Teater Membaca 138

Topik 9 Bercerita 163

Topik 10 Isu-isu dalam Perkembangan Kreativiti Kanak-kanak 187

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

DESKRIPSI PANDUAN KURSUS

KEPADA SIAPA KURSUS INI DITAWARKAN

Sebagai pelajar jarak jauh, anda seharusnya fasih dengan keperluan

PERUNTUKAN MASA PEMBELAJARAN

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Jadual 1: Anggaran Masa Pembelajaran

Menghadiri 3 hingga 5 sesi tutorial 10

Perbincangan atas talian 12

Menyiapkan Tugasan, Ujian dan Peperiksaan 20

JUMLAH MASA PEMBELAJARAN 120

1. Menilai pandangan seni;

2. Menjelaskan pendekatan dan proses kreativiti kanak-kanak;

3. Menaksirkan kreativiti dalam pendidikan awal kanak-kanak;

4. Merancang aktiviti kreativiti dalam pengajaran; dan

5. Menilai kreativiti kanak-kanak.

Topik 1 memberi penekanan tentang kepelbagaian perspektif dan pandangan

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Topik 2 menerangkan perspektif dan proses menentukan dan mengembangkan

Topik 3 menerangkan aspek asas perkembangan muzik kanak-kanak yang

Topik 4 memberi penekanan terhadap aspek perkembangan seni visual kanak-

Topik 7 membincangkan aspek berhubung seni boneka dalam pendidikan

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Topik 8 membincangkan sastera kanak-kanak. Penekanan diberi terhadap

Topik 9 membincangkan hal-hal mengenai aktiviti penceritaan dalam kalangan

Topik 10 mengutarakan isu-isu berkaitan perkembangan kreativiti kanak-kanak.

PANDUAN SUSUN ATUR TEKS

Semak Kendiri: Soalan-soalan diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam

Copyright © Open University Malaysia (OUM)

Aktiviti: Aktiviti-aktiviti juga diselitkan pada bahagian-bahagian tertentu dalam

Kamaruddin Hj. Husin. (1996). Sekolah dan perkembangan kanak-kanak.

Kementerian Pendidikan Malaysia. (2003). Huraian kurikulum prasekolah

Kyriacou, C. (1986). Effective teaching in school. UK: Simon and Schuster

Libby, W. M. L. (2002). Enriching the curriculum with art experiences. NY:

Mohd Daud Hamzah. (1994). Perkembangan kanak-kanak dan pembelajaran.

Schirrmacher, R. (2002). Art and creative development for young children

Schweihart, L. J. (1993). Watch kids in action to assess early childhood. Education

Sekaran, U. (2000). Research methods for business: A skill building approach