2.

Теоретски основи за одржување

2.1 Вовед

Еден од предусловите за да се обезбеди достапност на инсталирани

производствени капацитети за ефикасно користење е да се има ефикасен
систем за инженерско одржување. Со унапредувањето на механизација и
автоматизација, заедно со високата цена на капиталните инвестиции, овој
предуслов се чини дека бара поголемо внимание отколку во минатото . Како
резултат на зголемување на степенот на механизација и автоматизација,
помалку луѓе се вклучени во работата со директно производство. Други
фактори кои ја потенцираат потребата за ефикасни системи за одржување се:

 Зголемено ниво на производство,

 Стриктни распореди на производство,
 Зголемено користење на машините,
 конкуренција на пазарот.

Недостаток на ефикасен систем за одржување во производствено претпријатие

предизвикува неколку непожелни последици од кои некои се

 Преголеми дефекти на машини,

 Чести работи за одржување во итни случаи,
 Скратен животен век на машината,
 Понизок квалитет на производите,
 Не се исполнети датумите на испорака,
 Оперативни промени во паника,
 Непропорционална инвестиција во резервни делови и материјали за
одржување,
 Преголеми трошоци за прекувремено работење (и персоналот за
одржување и производството)
Сите овие фактори допринесуваат за висока цена на производството .

2.2 Цел на одржувањето

Основната цел на редовно одржување е да се обезбеди целата опрема

производството работи со 100% ефикасност во секое време. Преку кратки

дневни инспекции,

чистење, подмачкување и правење ситни прилагодувања, може да се

забележат помали проблеми и корегирани пред да станат голем проблем што
може да ја исклучи

производствената линија.

Основните цели на одржувањето може да се сумираат како :

а) Да се зголеми работниот век

б) да се зголеми достапноста на инсталираната опрема,

в) да се обезбеди оперативна подготвеност на целиот производствен систем

г) да се обезбеди сигурност на луѓето (персоналот) кои користат таква опрема ,

д) Да се избегнат прекумерни трошоци за поправка на опрема што може да се

случи доколку истата опрема не се одржува

2.3 Методи за одржување

Постојат неколку стратегии за одржување кои се користат за разни области и

преработувачките индустрии низ целиот свет; секој развиен да одговара за
одредена потреба, но има главно два вида одржување кои можат да се
класифицираат според две широки практики. Овие се:

 Планирано одржување (Превентивно одржување)

 Непланирано одржување (Корективно одржување)

Планирано одржување Едноставно чекањето да се расипат машините пред

да се одржи одржувањето сега во голема мерка е заменето со поефективни
програми за превентивно одржување. Поради влијанието и за време и надвор
од непосредното време на застој, производствените системи за да го спречат
дефектот на опремата со процес познат како превентивно одржување. Со
превентивно одржување, опремата рутински се прегледува и сервисира во
обид да се спречи појава на дефекти. Планираното превентивно одржување
постои во четири форми;овие вклучуваат:
  Закажано или фиксно време на одржување (FTM): Ова е практика за
одржување базирана на временски интервал; практиките во оваа
категорија вклучуваат прекин на работат што е претходно планирано.
 Одржување засновано врз основа на состојба или предвидување (CBM):
Оваа практика ја следи состојбата на опремата. Вклучува инспекции во
услови на работа и опрема за време на периоди на запирање.
 Рутинска грижа за средствата (RAC): Потребно е редовно одржување на
работа (на пр., Сервисирање, прилагодувања, проверки на ниво).
 Одржување за замена: Потребно е целосен ремонт на опремата или
целосна повторно инсталирање на таква опрема што може да биде
резултат на завршен работен век или тоталена хаварија.

Непланираното одржување, како што подразбира името, е практика

спроведена при дефект на машинита. Вклучува непланирано корективно
одржување (КО) или Стратегија за операција до дефект (OTF) како резултат на
дефект на опрема.

2.3.1 Превентивно одржување

2.3.1.1 Вовед

Превентивното одржување (ПО) е важна компонента на активност за одржување.

Во рамките на организацијата за одржување, таа обично претставува голем дел од
целосен напор за одржување. ПО може да се опише како грижа и сервисирање од
страна на лица вклучени во одржувањето за одржување на опремата/капацитетите во
задоволителна оперативна состојба преку обезбедување систематска инспекција,
откривање и корекција на
почетни грешки или пред нивното настанување или пред нивниот развој во тотално
хаварија
Некои од главните цели на ПО се: подобрување на капиталната опрема
продуктивен живот, намалување на критичните дефекти на опремата, овозможување
подобро планирање и распоред на потребните работи за одржување, минимизирање
на загубите во производството поради дефекти на опремата и промовирање на
здравјето и безбедноста на персоналот за одржување.
2.3.1.2 Елементи на ПО

1. Инспекција: Периодичен преглед на материјали/предмети за да се утврди

нивната услужливост со споредување на нивните физички, електрични,
механички карактеристики, итн. (Како што е применливо) со очекуваните
стандарди.
2. Сервисирање: Чистење, подмачкување, полнење, зачувување, итн., На делови
и
компоненти периодично за да се спречи појава на почетни дефекти
3. Калибрација: Периодично одредување на вредноста на карактеристиките на
алат или машина во споредба со стандард; се состои од споредба на два
инструменти, од кои едниот е сертифициран стандард со позната точност, за
откривање
и прилагодете ја секоја несовпаѓање во точноста на материјалот/параметарот
во споредба со утврдената стандардна вредност
4. Тестирање: Периодично тестирање или одјавување за да се одреди
услужливоста
и откривање на деградација поврзана со електрична/механичка поврзаност
5. Усогласување: Правење промени во специфицираните променливи елементи
на ставка за
целта за постигнување оптимални перформанси
6. Прилагодување: Периодично прилагодување на одредени променливи
елементи на материјалот
 со цел да се постигнат оптимални перформанси на системот
7. Инсталација: Периодична замена на предмети со ограничен век на траење или
предмети што доживуваат временски циклус или деградација на абење, за
одржување на наведениот систем

2.3.3 Чекори за форулирање на ПО програма

За да се развие ефективна програма за ПО, неопходна е достапност на голем

број ставки.
Некои од тие ставки вклучуваат точни историски записи за опремата, на
производителот
препораки, квалификуван персонал, минати податоци од слична опрема,
прирачници за сервис, единствена идентификација на целата опрема,
соодветни инструменти и алатки за тестирање,
управување со поддршка и корисничка соработка, информации за неуспех по
проблем/причина/
дејство, потрошни материјали и заменливи компоненти/делови и јасно
напишани упатства
со список за проверка што треба да се чекира.
Постојат голем број чекори вклучени во развојот на програма за ПО.
преставени 6 чекори за воспоставување ефективна програма за ПО
1. Идентификувајте ги и изберете ги областите. Идентификувајте и
изберете една или две важни области за да го концентрирате првичниот
напор за ПО. Овие области треба да бидат клучно за успехот на
целокупните операции на постројкит и може да се постигне
висок степен на активности за одржување. Главната цел на овој чекор е
да се добијат непосредни резултати во високо видливи области , како и
да се добие подршка од менаџментот за фокусирање на овие проблеми

2. Идентификувајте ги потребите за ПО. Дефинирајте ги барањата за ПМ.

Потоа, воспоставете распоред на два вида задачи дневни прегледни на
 ПО и периодични ПО задачи. Секојдневните прегледи на ПО може да ги
спроведе персонал за одржување или производство. Пример за
инспекција на ПО е да се провери концентрацијата на цврсти материи во
отпадните води . Периодичен ПО задалите обично ги вршат работниците
за одржување Примери на такви задачи се замена на филтри за
фрлање, замена на погонските ремени и чистење на стапици на пареа и
трајни филтри

3. Воспоставете фреквенција на доделување задачи. Утврдете ја

фреквенцијата на задачите. Ова вклучува преглед на состојбата и
записите за опремата.Нормално, основата за утврдување на
фреквенцијата е искуството на запознаени со опремата и препораките на
производителите . Мора да се има во предвид дека препораките на
производителите се
генерално врз основа на типичната употреба на предметите што се
разгледуваат.
4. Подгответе ги задачите за ПО. Дневните и периодични задачи се
идентификуваат и детално се опишуваат, потоа се поднесуваат за
одобрување.

5. Закажете ги задачите за ПО на годишна основа. Дефинираните задачи

за ПО се закажуваат врз основа на период од дванаесет месеци.
6. Проширете ја ПО програмата по потреба. По спроведувањето на сите
ПО дневни инспекции и периодични задачи во првично избраните
области, ПО може да се прошири и на други области. Искуство стекнато
од пилот проектите за ПО е инструментална за проширување на
програмата.

Превентивно планско одржување опфаќа сефкупност на организациони и

технички зафати сврзани за одржувањето, кои се реализираат по претходно
составен план, со цел да се предупредат можните застои заради неисправност
на машината.

Превентивното планско одржување ги опфаќа планските ремонтни

интервенции. Тие се делат на : превентивни прегледи, мал ремонт, среден и
генерален ремонт. Превентивниот преглед , покрај чистење на машината
опфаќа проверка на работата на електричните и други инсталации, како и
проверка на работата на сите механизми, потоа подмачкувањето и слично.
Притоа се отстрануваат сите помали недостатоци на машината. Тој всушност
го содржи во себе и чистењето и подмачкувањето и често се среќава како
превентивен преглед, чистење и подмачкување. Покрај превентивните
прегледи присутни се и контролните прегледи кои се разликуваат по намената
од претходните. Конкретно, кај металорезачките машини со контолните
прегледи може да се опфатат испитувањата на машината со цел да се одреди
исполнувањето на соодветните стандарди. Тука може да се содржат и низа
други нестандардни испитувања како што е испитувањето на температурата,
бучавата, вибрациите, крутоста и слично.

Обем на разните видови ремонтни зафати

Прегледите помеѓу планските ремонти исто така спаѓаат во групата на плански

зафати. Притоа се отстрануваат само оние дефекти на машината кои ја
оневозможуваат исправноста, експлатацијата до најблискиот ремонт. Исто така
со прегледот се констатираат и дефектите што подлежат на отстранување при
нејблискиот плански ремонт. Поконкретно при прегледот се врши следново :

-се вадат капаците на одредени органи и се проверува состојбата на

механизмите, се менуваат истрошените и искршени делови,

-се регулираат зјаовите на завојните парови на супортот, разните завојни

вретена и слично,

-се регулираат лежиштата на главното вретено,

-се проверува исправноста на работата на разните рачки,

-се регулираат спојките и кочниците,

-се регулираат зјајовите во разните работни маси,

-се врши чистење на водилките и се контролира нивната состојба,

-се регулира состојбата на заштитните механизми,

-се затегаат или заменуваат оштетените завојни парови, клинови и слично,

-се конттролира исправноста на разните граничници,

-се чистат, затегниуваат или пак менуваат разни вериги или ремени,

-се проверува состојбата и се поправа, по потреба системот за ладење,

-се проверува состојбата и се поправа заштитната лимарија и слични сретства,

-се констатираат деловите коишто треба да се сменат при најблискиот плански

ремонт.

Мал ремонт
Тоа е најмалиот плански ремонт , при кој се врши замена или поправка на мал
број делови чиј рок на служба е еден или два меѓуремонтни периода, како и се
врши регулација на механизмите со цел да се обезбеди нормална експлатација
до следниот плански ремонт. Малиот ремонт се врши со застој на машината ,
предвиден со соодветни нормативи. Со него се извршува следново :

-делумно се демонтира машината, се демонтираат деловите што се подложни

на интензивно абење и валкање, а другите делови се прегледуваат и
промиваат,

-се чисти целата машина и се мијат демонтираните делови,

-се проверуваат зјајовите во погонските вратила и се врши регулација или

замена на лежиштето, доколку е неопходно,

-се врши регулација на спојките и кочниците и се менуваат дискови доколку се

истроштени,

-се врши замена на оштетените запчаници , завојни парови, клинови и слично,

а другите се зачистуваат,

-се врши чистење на завојните вретена со портите и сите нивни делови, со

замена на истрошените навртки,

-се регулираат рачките за вклучување на преносниците и механизмите,

-се менуваат истрошените делови што неможат да издржат до следниот

ремонт,

-се зачистуваат разните оштетувања по површините што се тријат,

-се врши поправка на системот за подмачкување и замена на маслото,

-се врши регулација на зјајовите во водилките,

-се контролира заштитниот систем,

-се контролира исправноста на граничниците,

-се контролира и се поправа системот за ладење, се отстрануваат

недостатоците во затегнувањето, се поправаат пумпите и арматурата,

-се одредуваат деловите што треба да се сменат при следниот ремонт (или
среден или капитален) и се запишуваат во соодветен преглед на
дефектацијата,

-се зачистуваат работните површини на масите,

-се проверува прецизноста на оние машини за кои е назначено дека подлежат
на периодична проверка,

-се испитуваат машините на празен од, се контролира бучавата и загревањето,

а по изработениот дел се контролира прецизноста и квалитетот на
изработката.

Среден ремонт

И овој ремонт е сврзан со соодветен плански застој на машината. Со него се

врши замена на истрошените и искршените делови, како и обновувања на
некои од деловите кои тоа го дозволуваат. Се врши и соодветна регулација на
механизмите и уредите. Со средниот ремонт :

-делумно се демонтира машината , сите поглавни органи без големите

капитални делови,

-се чистат и мијат деловите,

-се ремонтира главното вретено:се брусат ракавците за лежиштата, се

прочистуваат лежиштата во куќиштето и се оспособуваат или пак се менуваат
лежиштата,

-се воспоставуваат или менуваат истрошените вратила и лежишта,

-се заменуваат или поправаат спојките и кочниците.

-се заменуваат истрошените запчаници и полжавните парови,

-се менуваат оштетените соединителни парови, а другите се чистат,

-се менуваат или дотеруваат разните регулирачки клинови и плочки, се

поправаат или менуваат забените вретена на сите склопови,

- се менуваат навртките на споменатите вратила, се врши ремонт или замена

на пумпите на системот за подмачкување и хидрауликата,

-се менуваат и други делови кои неможат да издржат до другиот ремонт затади
големата истрошеност,

-се поправаат или заменуваат разните надворешни заштитни сретства,

-се монтираат сите демонтирани органи, се регулираат и дотеруваат сите

механизми, се врши разработка на празен од на преносниците,се проверува
бучавата и загревањето,

-се контролира прецизноста според техничките услови,

-се изработува пробен дел за проверка на прецизноста и квалитетот на
обработуваната површина,

-се врши бојадисување на садовите за масло од внатрешната страна како и

целосно надворешно бојадисување,

-се обновуваат или заменуваат табличките или другите натписи.

Забелешка: се препорачува средниот ремонт да се прави без ослободување од

фундаментот.

Капитален ремонт

Тој е најголемиот по обем плански ремонт, со кој машината се демонтира

комплетно и притоа се прави ремонт на основните делови, се заменуваат или
обновуваат така што таа ја добива првобитната прецизност, моќност и
производност, согласно со упатството или стандардите. Во случај на капитален
ремонт на застарени машини се сугерира нивна модернизација.

Како и кај малиот и средниот ремонт и овде е предвиден соодветен застој на

машината во времето на ремонтот.

Со капитален ремонт се вршат следниве зафати:

-се демонтира целата машина,

-се мијат сите делови,

-се составува или пак се усогласува со постојаниот дефектационен преглед,

-се заменува или обновува главното вретено со лежиштата,

-се заменуваат истрошените вратила и лежишта,

-се заменуваат истрошениоте дискови на спојките и кочниците,

-се заменуваат истрошените запчаници,

-се заменуваа истрошените клинови за регулација и плочко,

-се заменуваат истрошените завојни вретена и навртки,

-се заменуваат или обновуваат други истрошени делови,

-се ремонтира или заменува пумпата за масло од системот за подмачкување

на хидрауликата како и сите други елемтни,
-се обработува (бруси) работната површина на масите или пак се врши нејзина
комплетна замена при значајни оштетувања,

-се заменуваат или обновуваат носачите на алат,

-се обновуаат сите заштитни сретства,

-се монтираат сите демонтирани органи, се врши регулација и пресметување

на празен од,

-се врши комплетно испитување на машината (прецизност, моќност, бучава

температура и слично) ,

-се врши обработка и бојадисување на внатрешноста и надворешноста на

машината за машините поставен на фундамент се проверува состојбата на
фундаментот и се вршат соодветни поправки доколку има потреба.

Забелешка: При капитален ремонт се препорачува машината да се отстрани од

фундаментот. При ремонт на потешки машини (со тежина над 2-2,5 тони).

Ремонтот на хидрауличните системи на металорезачките машини се врши

едновремено со ремонтот на механичките делови. Практиката покажала дека
во хидросистемот на се јавуваат значајни истрошувања, во споредба со
механичкиот систем и затоа на него најчесто се вршат делумни зафати.

2.5.4 Предности и недостатоци на ПО

Перформансите на ПО имаат многу предности, вклучително и

зголемување на достапност на опремата, изведена како удобен,
балансиран обем на работа изведена како удобен, балансиран обем на
работа, намалување на прекувремената работа зголемување на
приходите од производството, конзистентност во квалитетот,
намалување на потребата за мирување на
опрема, дејствување во превентива наместо реакција, намалување на
инвентарот на делови,подобрена безбедност, стандардизирани
процедури, времиња и трошоци, вклучени закажани ресурси работна
рака, и корисно за промовирање на оптимизација на
придобивките/трошоците.
Некои недостатоци на ПО се: изложување на опремата на можна штета,
користење поголем број делови, зголемување на почетните трошоци,
откажување на нови делови/компоненти и бара почест пристап до
опрема/алат

2.3.2 Корективно одржување

Вовед

Иако се прават сите напори инженерските системи да бидат што

посигурни
преку дизајн, превентивно одржување и така натаму, од време на време
тие откажуваат , односно се јаува непланиран проблем од кој
производството е стопирано .Следствено, тие се поправаат во нивната
работна состојба. Така, поправка или коректинвното одржување е важна
компонента на активностите за одржување. Корективното одржување
може да се дефинира како помошно дејство спроведено поради неуспех
или недостатоци откриени при превентивно одржување, за поправка на
опрема/алат и нивно доведување во работна состојба.

Обично, корективното одржување е во основа е непланирано дејство за

одржување составен од непредвидливи потреби за одржување кои не
можат да се планираат или програмираат врз основа на настанување во
одредено време. Акцијата бара итно внимание што мора да се додаде,
интегрира или да го замени претходно закажаното предмети за работа.
Ова вклучува усогласеност со промените на полето „брза акција“,
исправување на недостатоците откриени за време на работата на
опремата/предметот и изведбата на поправни дејствиа поради
инциденти или несреќи

Видови на корективно одржување

Корективното одржување може да се класифицира во пет главни

категории. Тоа се: поправка на дефекти, замена, обнова, ремонт и
сервисирање. Овие категории се опишани подолу.
 1. Поправка на дефекти: Дефектната компонента е вратена во својата
оперативна состојба.
2. Замена: Овој елемент на корективно одржување се однесува на
отстранување на дел кој не може да се поправи и замени одреден
дел од непоправлив опрема/ставка во програмите за поправка,
ремонт или обнова.
3. Обновување: Ова се однесува на враќање на машина/алат во
стандард колку што можно во првобитна состојба во перформансите,
работниот век и изгледот. Ова се постигнува преку целосно
расклопување, испитување на сите компоненти, поправка и замена на
истрошени/несервисни делови според
оригинални спецификации и толеранции за производство, и повторно
составување и тестирање според оригиналните упатства за
производство.
4. Ремонт: Враќање на машината/алатот во првичната експлотативна
состојба
5. Сервисирање: Може да биде потребно сервисирање заради
корективно одржување , на пример, поправка на моторот може да
доведе до полнење на картерот, заварување вклучено, итн. Друг
пример може да биде замена на шише со воздух може да бара
полнење на системот.

2.6.3 Чекори за спроведување на Корективно одржување , и стратегии за

намалување на КО

Чекори на КО