ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

ПРЕДМЕТ: Информациски технологии

УЧЕБНА: 2004/2005
ГРУПА:2

Семинарска задача бр.4

Тема: МУЛТИМЕДИЈА

Тим:
1. Стоичковска Кристина
2. Ќириќ Маја
3. Николовска Билјана
4. Манасиева Александра
5. Николовска Маргарета
6. Аврамовска Катерина

Предметен наставник:

1
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

Доцент Д-р Симе Арсеновски

СОДРЖИНА:

СОДРЖИНА:................................................................................................................2
Мултимедија.................................................................................................................3
1.Вовед.......................................................................................................................4
Дефиниција и развој на мултимедијата.............................................................4
Технолошки и комуникациски погледи на мултимедијата..............................4
Корист од мултимедијата и неговата ограниченост.........................................5
2.Мултимедиски системи........................................................................................7
Улогата на медиите во мултимедиските системи.............................................7
Естетика на медиите............................................................................................8
Процес на изградба на мултимедиски систем...................................................8
3. Мултимедијска технологија................................................................................11
Делови на мултимедијскиот систем.................................................................11
Ниво на машина на мултимедиски состави.........................................................12
Звук......................................................................................................................12
Слика...................................................................................................................13
Видео...................................................................................................................13
Програмски алати за обработка на медиите....................................................15
Алати за авторизација на мултимедиски состави...........................................15
4.Применување...........................................................................................................18
Главна подрачна примена..................................................................................18
Примери на мултимедиски систем.......................................................................19
Мултимедиски автомат......................................................................................19

2
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

Мултимедија
Мултимедија е еден од најчесто употребуваните, а истовремено погрешно
користените термини во последните години. Се засноваат на идеја за прифаќање
на било кои сретства за пренос на информации (медија) од страна на
компјутерите, нивната дигитализација, обработка и соединување, со што
настанува мултимедијата. Денес влијанието на мултимедијата е толку силно
што ја менува дефиницијата за компјутерското работење, комуникациите,
едукацијата и забавата. Мултимедијата доаѓа до точка кога успешно се решаваат
многу технолошки проблеми и ограничувања, кога се става акцент на
разбирањето и управувањето на проектите, развојот на мултимедиските системи
и нивните примени. Со тоа мултимедиите стануваат најефикасен начин на

3
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

размена на информации помеѓу луѓето.

1.Вовед

Дефиниција и развој на мултимедијата

Според една од дефинициите мултимедиите се поврзувања на графиката,

текстот, звукот и видеото на различни начини со компјутерот, а со кои
корисникот е најчесто во интеракција. (Burger,1995)
Мултимедиите настанале со еволуцијата и поврзувањето на дигиталната
технологија со различни медии. (Burger,1995; Nielsen, 1994). Појавата на
ефтините сметачи во осумдесетите години овозможила развој на управувачки
уреди за традиционални аналогни медии како електрични машини за пишување,
дијапроектори за уредување на видео, создавање на синтетичка музика и друго.
Во втората половина на осумдесетите години мног умедии стануваат дигитални.
Графичката индустрија доживува бурен развој со нивниот дизајн и издавање.
Компјутерската водео техника во мултимедиите настанала со поврзување на
техниката на видеото и компјутерската графика, популаризација на видео
камера и уреди за бележење на водео снимки. Во музиката почнуваат да се
употребуваат MIDI уреди (од англискиот збор MUSICAL INSTRUMENT
DIGITAL INTERFACE, т.е. дигитален интерфејс за музички инструменти) и
столни звучни уреди. Во пчетокот на дваесетите години во сметачите се
поврзуваат различни дигитални медии, текст, музика, слика и видео и
настануваат мултимедиите.
Поимот “мултимедија “ многу се поклопува со поимите хипертекст и
хипермедија. Хипер текст е пристап кој овозможува повеќекратни патишта низ
текстот, активирање на хиперспојници кои поврзуваат делови на текстот.
Хипермедија (интерактивна мултимедија) претставува состав на хипертекстот
кој вклучува повеќекратни медии, значи не смо текстот кај хипертекстот туку и
слика, звук, анимација и видео.

Технолошки и комуникациски погледи на мултимедијата

Pазвојот на мултимедијата најпрво бил ориентиран кон решавање на

технолошки проблеми. Денес кога многу од тие проблеми успешно се
надминати, се повеќе доаѓаат до израз појави кои претходно биле присутни и во
останатите индустрии (на пример во филмската) : креативноста почнува да ја
надвладува технологијата. На почетокот мултимедијата ги имитирала само
постоечките жанрови, како што на пример радиото на почетокот било
ориентирано кон книгите и новостите. Напредокот кој следи треба да осмисли
нови содржини и улоги на мултимедијата, не само во оригиналноста туку и во
ефикасната употреба. При тоа не е неопходно да бидат присутни сите медии,
туку важна е ефикасноста на комуникацијата.

4
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

Корист од мултимедијата и неговата ограниченост

Традиционалните медии и пренесуваат на мултимедијата некои свои важни

својства :
 Текст- е експлицитнст и можност за прилагодување на темпото на
превземање информации од страна на читателите.
 Говор-на секому му е пристаплив, сугестивен и разбирлив.
 Графика-визуализација на информациите и постигнување на одреден
стил на комуницирање.
 Музика- остварува угодност и карактер.
 Видео- прикажува подвижни случувања од светот кој што не опкружува
 Информациски технологии-овозможува подготвување, обработка,
пренесување и пристап кон голем бриј информации.

Мултимедијата им пружа можност на корисниците за интеракција. Поради тоа

корисниците многу повеќе ги паметат тие информации. Познато е дека човекот
успева да запомни 20% од она што ќе го чуе, 40% од она што ќе го види така
што 70% од она што слуша, гледа и со кое е во допир. (Luther, 1994; Lindstrom,
1994). Подоцна говорниците настануваат поефикасни бидејќи со помош на
мултимедиските информации се зголемува изговореното, полесно се постигнува
консензус кај групите на состаноците бидејќи за идеите се комуницира пјасно и
попотполно.
Дигиталните медии, за разлика од класичните аналогни медии немаат проблеми
со губење на квалитетот кај размножувањето и преносот на информации.
(Cawkel, 1996) За обработка на аналогната медија биле неопходни скапи уреди
кои денес ги заменуваат програмските алати во работа со дигиталните медии и
тоа со постигнување на додатни квалитети: повторливите задачи можат да се
афтоматизираат, голема количина на содржини може лесно да се подготви и
дистрибуира на ефтини медии, како CD-ROM –ови или DVD. ( Од англискиот
збор Digital Versatile Disc, Дигитален повеќенаменски диск ) или едноставно да
се пренесе преку локалана или глобална мрежа (Internet, или услуга World Wide
Web).

Кога линеарните медии, (видеотраки, книги) се дигитализираат и прикладно

индексираат се овозможува скоро моментален скок на било која точка во
медијата. За време на обработката на видео снимката снимена на тврт диск во
компјутерот, голема количина на креативен труд може да се заштеди заради
можноста од моментално позиционорање на било која точка во податоците.
Инерактивноста кај презентацијата овозможува моментално да се одговори на
пражувањта на слушателите за време на учењето со помош на мултимедиските
производи гледачот повторува или се концентрира на содржините за кои се
покажало дека не ги совладал. Кај продажните мултимедиски каталози е
овозможен дидектен пристап на купувачите со информации кои ги
интересираат.
Денешните мултимедиски состави не се без недостатоци :

5
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

-тие имаат ограничена можност да одговараат на вистинските потреби на

корисникот
-комплицирани се и скапи за изработка и одржување (Lee, 1998)

За понатамошен напредок на мултимедиите потребно е подобрување на

потхранувањето на преносот на мултимедиските информации на пример:
зголемување на капацитетот на секундарната компјутерска меморија, развој на
поефикасен алгоритам, собирање на податоци, зголемување на пропусливост на
комуникациските канали на компјутерската мрежа која доведува до
зголемување на компјутерската моќ на процесорот за обработка на
мултомедиски информации (Nielsen, 1995; Cawkel, 1996)
Прилагодливоста кон корисниците настојува да се оствари со примена на
техника на вештачка интелегенција –интелимедии кои означуваат апликации
кои ги поврзуваат вештачката интелегенција и мултимедиите. На тој начин се
постигнува повеќекратна можност за прикажување на информациите на
корисниците зависно од новниот интерес, знаење и вкус. Секако важно е да се
совлада способноста за лесна и ефтина изработка на квалитетни мултимедиски
апликации и да се осигура нивната целисходна примена

6
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

2.Мултимедиски системи

Улогата на медиите во мултимедиските системи

Работата и комуникациите на мултимедиумите се постигнува со правилен избор

и обединување на елементи кои се составен дел на одделни медии. Како
составни елементи на одделни медии се:
1. организацијата на информацијата
2. истакнување на најважни чинители и преку други начини како што се на
пример побудување на чувствата.
Мултимедиите на тој начин излегуваат од технолошките рамки и влегуваат во
подрачје на комуницирање и уметност. Многу е важно правилно вклучување на
медиите во мултимедискиот состав. Постојат повеќе општи правци за употреба
на медиумите од кои ги наведуваме следните: (Vaughan, 1994).
 Текст- Текстот е најчест облик на информации во мултимедијата тој се
јавува како описен, подетален и директен. Може да се свати буквално
или само да го потсети корисникот. Исправната употреба на зборовите е
важна затоа што тие можат погрешно да се разберат. Зворовите мора да
бидат информативни и нагласени. Зборовите мора да го кажат она што го
мислиме, но и да бидат употребени со убедлив тон.
 Звучни ефекти-звучните ефекти се многу важни затоа што се звучно
ткиво на звучните информации. Звучните ефекти остваруваат звучен
ефект и нагласуваат нешто, додаваат забавна вредност и потсвесно ја
поткренуваат публиката. Тие создаваат расположение и и даваат посебен
тон на презентацијата. Потикнуваат чувство кај слушателите, значајно
изразена е музиката занимлива е и забавна. Звучните ефекти се
најпотсвесни, но можат да бидат и непредвидливи.
 Дизајн, цртежи, слики- мошат да се употребуваат тематски или
симболично.Графиката на цртежите може да биде во функција на
објаснување, а може да биде и концептуална и сугесивна. Таа може да
даде информации или да ги усмери слушателите. Со помош на бои
ликовни стилови и со дизајн се создава атмосфера и расположение.
Непотвижните фотографии се визуелно богати, се многу привлечни,
можат да бидат информативни, сугестивни дури и симболични.
Уметничките фотографии ги воодушевуваат корисниците.
 Дијаграмите и графиците се идеални за споредување. Можат истите да
содржат и некои тематски и концептуални елементи, но по природа
настојуваат да бидат вистинити.
 Видео и анимацијата во најголем дел се реалистични и описни, а можат
да бидат и забавни. Видеото пренесува временски детални информации
на временски и детален начин. Видеото создава внимание и уметнички
дострел. Анимацијата служи да се појаснат работите.

7
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

Естетика на медиите

Мултимедиските апликации мора да бидат естетски обликувани.

Најпретпознатливо влијание на мултимедиите има графичкиот дизајн кој се
состои од едноставна употреба на линии и бои се до примена на сложени
елементи на интеракција, анимација и видео. Кога зборуваме за графиците треба
да кажеме дека тој праќа јасна порака и изразува квалитетен изразен визуелен
приказ.
Елементите на компјутерската позадина се ограничени со правоаголна рамка.
Во таа рамка се внесуваат елементи и тоа: текст, слика, цртеж и сликичка. До
следниот распоред на елементите во пооделна апликација треба да ги води
очите на корисникот кон визуелната апликација на корисникот. Со тоа гледање
на апликацијата, со тој распоред на елементие корисникот треба да добие јасна
порака. Ако таа апликација содржи премногу сликички, елементи (фотографии)
можат да го збунат корисникот.
Основната позадина на екранот, нејзината структура праќаат тематска прака за
презентацијата и различни емоцијонални пораки, побудува чувство за социјална
и килтурна состојба и потикнување на наши пораки. Бојата се употребува за
идентификација констатирање и нагласување. Светлите бои го привлекуваат
вноманието додека темните бои обратно, што значи дека со бојата се постигнува
визуелен ефект односно зголемување или намалување на елементот. На
перцепцијата на боите влијаат уреди за презентирање на пример различните
монитори на компјутерите не прикажуваат потполно еднакви и исти бои за
разлика од некои уреди кои за проекција на платно можат готово да ја изменат
бојата.
Текстот и овозможува на публиката разбирање, правилно и исправно да ги
пишуваат непознатите зборови, помага да се организира и меморира
материјалот и тие информации да можат да бидат придружени со други. Текстот
се формира за да се постигне читливост без пренатрупување на идеии и знаци.

Процес на изградба на мултимедиски систем

Методолигијата на развој на мултмедискиот систем овозможува успешна

изградба на квалитетен систем во бараното време во рамки на зададени
трошоци. Методологијата на Блум го опишува развојот на мултимедискиот
систем во шест фази (Vaughan, 1994).
Идеата за потреба за комунокација на информациите помеѓу мултимедиумите
и претходи на изградбата ма мултимедискиот систем. Се разгледуваат разни
делови од крајната апликација, се изработува студија за изводливост и се
донесува одлука за отпочнување на проектот.

8
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

Во фазата на анализа се настојува да се разбере кој е публика или корисник,

каде ќе се користи мултимедискиот систем или каде ќе се одвива
мултимедиската презентација, се анализира содржината која ќе биде вклучена
во презентацијата како и компјутерскиот состав (програмска и машниска
опрема) кои ќе служата за изработка на апликациите и нивно изведување.
Во фазата на дизајн на презентација треба да се одредат целите на
презентацијата (што со неа се сака да се постигне). После тоа се донесува
одлука за содржината на системот. Когнитивниот модел на публкиа треба да
објасни како публиката ќе ја разбере содржината и формата на мултимедиската
апликација односно како ќе реагира на неа. На база на тоа се создава основниот
опис за делување на мултимедиската апликација.
Во следната фаза Дизајнирање на интеракција се одедува начинот на кој
корисникот ќе работи со апликацијата. Потребно е да се одредат
функционалните барања (видот на интеракција, типкалата, влезно-излезните
уреди итн.). Се препознаваат важни метафори и парадигми (“боите” на
производот или произведувачот, лого типови, симболи, културолошки
елементи). Се дизајнира предниот изглед: се одредуваат позадините, распоредот
на елементите на нив итн како и постапките на корисникот ( штo ќе се случи ако
се кликне на некој елемент на едно копче . Се одредува картата за движење по
содржината на мултимедискиот систем. Конечно се одрдува шемата на
позадината прецизно сместување на поедините елементи на него. На крајот се
изработува мал мултимедиски систем, работен прототип, кој содржи неколку
најзначајни идеии со основните елементи на мултимедиумот.
Во фазата на развој се создаваат книги на снимање (како во филм), каде што се
изработуваат цртежите на сите сцени односно изгледот на различни екрани.
Мултимедискиот систем е компјутерска апликација за која се изработува
дијаграм на текот, кој ја опишува временската зависност на изведување на
поедини милтимедиумски елементи. Сценаријата се текстуални упатства кои ги
опишуваат сите случувања за време на изведувањето на мултимедиумските
апликации.
Следната фаза физичко производство: се прибираат и се изработуваат различни
елементи на мултимедиите: текстови, звучни снимки на говорот, музика,
фотографии, цртежи, филмови. Аналогните елементи на мултимедиумите се
претвараат во дигитален облик. Додатно е потребно да се направи обработка на
медиумите, на пример потребно е сликитеда се осветлат, да се додаде некоја
боја, да се направат некои уметнички ефекти итн. Во фазата на ауторизација
(авторство) се поврзуваат медиумите и се создава една компјутерска апликација
која овозможува користење на тие медиуми во целина, како што замислил
афторот.
Во фазата на имплементација и вреднување најпрво се изведува алфа тест, кој се
спроведува во студиото што ја изработва мултимедиската презентацја, а потоа
бета тест кој се спроведува во вистински услови, но со ограничен број
корисници. После поправката создадена е конечна верзија на производот-
мултимедиската апликација која се дистрибуира на корисниците. Тоа обично се
прави преку мултимедиумски CD ROM-ови, преку DVD дискови или преку
компјутерски мрежи( на пример WorldWideWeb). Накрајот е потребно да се
врднува целиот проект.

9
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

Методолигијата која овде ја опишуваме само е еден облик од општиот модел за

изградба на информацискиот систем.Да направиме разлика со информациските
системи. Зошто постои разлика помеѓу тие два модела?
За остварување на еден пообемен комерцијален мултимедиски систем потребно
е квалитетна програмска и машинска опрема, добри идеи, достапност на
информации или можност за нови создавања, надарени и вешти професионалци
за работа од поедини медиуми па нивно поврзување во мултимедиум, потоа
организираност, време, пари и тимска работа.

10
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

3. Мултимедијска технологија

Делови на мултимедијскиот систем

Највллијателните мултимедијски компјутери денес се приватни компјутери

кои се темелат на Интеловите процесори со оперативен систем Microsoft
Windows, потоа компјутерот Apple Macintosh и спесијализираните работни
станици како О2, ОCTANE и ОNYX2 од фирмата Silicon Graphics (Cawkei,
1996). Работата со мултимедијска информација бара многу силен процесор.
Како би се овозможила што подобра обработка на мултимедијски податоци,
произведувачите на процесори изработуваат нови типови на процесори со
проширен обем на инструкции, посебно изработени за подобрување во
обработката на мултимедијски видео, графички и звучни податоци (на пример
процесори Intel Pentium серија ММХ).Со тие мултимедии стануваат потик во
развојот на електронските компоненти,компјутрските конфигурации и
операциските системи. Така на пример операцискиот систем Windows има се
повеќе додатни модели кои остваруваат функции врзани за мултимедиите.
Побарувањата се посебно големи за секундарната меморија,за дискови со
капацитет од неколку до десетина GB. CD ROM дискови со капацитет од
650MB и дискови од технологијата на DVD со капацитет и до 17 GB.Поради
остварувањето на влез и излаз на сите медии на посебни компјутери се
приклучуваат перифериски уреди,монитори,диск уреди,скенери,аудио
уреди,микрофони,видео камери,а додатно во некои компјутери се вградуваат
склопови за работа со поедини медии па така се добиваат “мултимедијски
посебни компјутери”.
И покрај можноста на интуитивна употреба на сите програмски алати за
обработка на медија,за тој тип на работа потребно е големо знаење и способност
на корисникот.Додатните проблеми ствараат различна потреба за развој на
околината(машинска и програмска опрема) и онаа која ќе биде испорачана на
корисниците.Составот за испорака треба да овозмози брзина и квалитет на
изведување на мултимедиски апликации за да овозможи читање на податоци од
медија на кој се дистрибуира (CD ROM или DVD). Развојниот состав бара
далеку повеќе машинска и програмска опрема.Тука се уклучени посебни уреди
за дигитализирање на звук и слики како и собирање на материјали од другите

извори: видеомонтажни маси,видео уреди,камери,графички скенери,музички

инструменти,уреди за снимање ,графички и видео плочи како и други примери
на машинска опрема која се бара за време на производството на медиумите.
За обработка на некои медии потребни се програмски алати: за обработка на
слика со цртање и сликање,за обработка на звукот,снимање MIDI дигитална
музика,и библиотетска содржина (слики,музички и видео инсерти) итн.На
крајот створените медии се увезуваат во една целина со помош на програмски
алати за авторизација.Таа мултимедиска апликација се прикажува со помош на
посебни машински опреми на крајните корисници.За прикажување на помал

11
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

број на корисници редовно се користат монитори додека за презентација на
поголем прој корисници работат панели со течни кристали во комбинација со
графоскопи или со проекциски уреди,секако во комбинација со апарати за
репродукција на звукот.

Ниво на машина на мултимедиски состави

Нивото на машината на мултимедиските состави го повишува делувањето и

реализацијата на склопените делови на мултимедиските состави.

Звук

Звукот кај мултимедиските уреди се претвара во дигитален облик. Преку

микрофовонот се претвараат звучни бранови во електричен сигнал, кој по
одреденост зачестеност преоѓаат во дигитален облик. Кај денешните
вообичаени машински опреми примероците на звук се 8000 до 34000 пати во
секунда, а примероците се спребаат како додатоци од 8 или 16 битови. Звукот
може да се запише во моно или стерео облик. Во стерео облик се постигнува
на звукот така што левото и десното уво на слушателот прима различни
звукови. Подобра репродукција на звукот се постигнува со поголема
зачестеност, поголем број битови за запис на примерок на тој стерео облик
колку што е поголем посакуваниот квалитет на записот толку звучниот запис
завзема поголем простор во меморијата. Одредени квалитети звукот постигнува
со избор на параметри прикажани на табелата

Квалитет на Формат Фреквенција Големина на Стерео/Моно

звукот меморија за
примерок
CD-Квалитет PCM 44,1 кHz 16 бита стерео
Радио PCM 22,05 8 бита моно
Телефон PCM 11,025 8 бита моно

Квалитетот на снимката е зависен од параметрите на приказот на звукот.

За да се прикаже квалитетот на стерео звукот на концертната музика во траење
од 60 секунди ќе зафати 10,6 MB од меморискиот простор.
Синтетичката музика се потхранува преку MIDI стандард. Намест да се
потхранува звучниот запис на музиката кај MIDI датотеката запишани се
наредби за перифериски електронски музички инструменти. Наредбите
вклучуваат одредени тонови на поединечни симулирани инструменти.
Величината на MIDI датотеките е до 100 пати помала од датотеките на

12
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

музичкото CD. Сепак таквата музика има изразит синтетички звук, па во

потполност е несоодветна во изведувањето на класичната мусика.

Слика

Сликата во кпмпјутерот се прикажува на два начина растерски и векторски.

Кај растерскиот приказ на секоја слика се прикажува поле од точки (пиксели).
Бојата и светлината на секоја таква точка е еднолична. Светлосните
карактеристики на секој пиксел сеприкажуваат на компјутерот во различни
облици од 1,4,8,16,24 бита, па дури и повеќе. Приказит со n битови се
постигнува со можноста за создавање комбинации од 2n нијанси на боја. Колку е
поголем бројот на пиксели и поголем обликот на бинарните броеви за приказ
толку е квалитетот на сликата е подобра. Колку е поголем квалитетот и
димензијата на скиката,толку е поголема и зафатеноста на меморијата.
Растерскиот приказ е потребен кај прикажувањето на континуирани
променливи тонови на пример кај фотографијата.Векторскиот приказ е погоден
за приказ на цртежи. Принципот на постигнување на визуелен впечаток кај
растерскиот приказ моше да се спореди со сликањето,додека векторскиот
приказ е споредлив со цртањето.

Растерски приказ на слика

Видео

Создавањето на движења во видеоснимките се постигнува со временски

изменливи слики.За приказ на еден видео исечок со измена од 30 слики во
секунда,големина 640x480 пиксели, прикажан со 24 битни бои во времетраење
од 10 секунди.Би било потребно 264 MB.Поради големата количина на
меморија потребна за брз пренос,видео податоците за изведување редовно се
користат смалени

13
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

Зипување

Мултимедиите бараат многу голема количина на меморија за приказ на

информации во оригиналниот облик, што повторно бара многу поголема брзина
на преносот на податоците помеѓу склоповите во еден компјутер или во
компјутерските мрежни.За да биде работата со мултимедиските податоци

технички изводлива,а истовремено и да се овозможи доволен квалитет на

информацијата потребно е да се оствари намалување(комресија) на
мултимедиските податоци.Со декомпресирање тие повторно се враќаат во
оригиналниот облик.Притоа се користат многубројни стандарди на намалување
од кои најважните се наведени во табела 22.2.

Скратен назив на стандардот Размер на смалување и примена

JPEG 15:1, примена кај недвижечки слики со
нијанси(фотографии)
H.261(px64) 100:1 до 2000:1, телекомуникациски
аудио-визуелниуслуги(видео, телефон)
MPEG 200:1, примена кај видеа си
интензивни движења на слики и кај
аудио записи (филмови и музика)

Типични големини на зафатен мемориски простор кај смалените датотеки се

прикажува во следнава табела

Типови на мултимедиски податоци Големина на меморијата

500 страни текст 1MB
100 линии телефакс порака (несмалена 6,4MB
100 слики во боја(несмалено 15:1) 500MB
10 минути анимации (смалено 15:1) 100MB
10 минути дигитализирано видео 550MB
(смалено 30:1)
1 час дигитално видео (смалено 200:1) 1GB

Компресија и декомпресија на податоците се извршува програмски со помош на

посебни програми или сли со посени чипови во деловите на компјутерот.
Денешните алгоритми на смалувањето се сложени и компјутески многу
потребни. Програмско смалување во блиска иднина ќе биде повеќе присутно
поради наговестување на прилагодувањето на архитектурата на компјутерскиот
микропроцесор и порастот на силита на компјутерската обработка.

14
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

Програмски алати за обработка на медиите

Медиите се обработуваат со примена на специјализирани алати.Текстот се

изработува и обработува најчесто со примена на вообичаените алати за
обработка на текстот како што е Word for Windows.Така изработениот текст е
можно деректно во ист облик да се внесе во програмот за авторизација и да се
доработи.Посебни алати се наменети за правење тродимензионален изглед на
текст (Asymetrix 3DF/X). Програмските алатки за обработка на слики се делат
на оние за работа со векторизирана(Corel Draw) и растечка графика(Adobe Photo
Shop). Првата група овозможува цртања,одчитување на цртежи од друг
формат,претворање растечки слики во векторски и
обработка(смалување,зголемување,деформирање,поврзување на содржини од
повеќе датотеки и друго.) Алатите за работа со растечка графика погодни се за
обработка на фотографии кај кои е присутна постојана промена на тонови-
бои.Функцијата на обработка за зголемување и смалување на слики,
редуцирање,цртање геометриски облици и прават посебни учиноци.Посебни се
програмите наменети за правење тродимензионална графика и
анимација(Autodesk 3D Studio). Со нивна помош се прават тродимензионални
предмети кои потоа се анимираат-цртаат односно се помрднуваат-движат во
просторот.Оваа технологија созреала до привидна вистинитост,пресметковно
остварување на графиката и анимацијата,кои се скоро исти со
вистинското(Програм Маyа од фирмата Silicon Graphics).
Програмските алати за обработка на звукот остваруваат внесување на аналогни
звучни сигнали,на пример:со микрофон и музички линии со помош на звучни
картици и дигитализација и прихранување на сметачот во облик на датотека.
Понатамошната обработка се состои во режење на звучни исечоци,нивно
лепење,стишување,филтрирање,засилување,остварување на постапно преоѓање
на звукот и друго.Правење музика се прави со помош на различни MIDI
програми кои овозможуваат свирење на нотен запис.
Програмата за работа со видео овозможува внесување аналогни видео сигнали
од телевизор,уреди за бележење на видео снимки или камери и нивна
дигитализација.(Програм Adobe Premiere).Видео исечоците во дигитален облик
додатно се обработуваат:режат,затемнуваат-
осветлуваат,поврзуваат,озвучуваат.Се остваруваат посебни учиноци,на пример
кога еден исечок преоѓа во друг.

Алати за авторизација на мултимедиски состави

Мултимедиските апликации можно е да се изработуваат со примена на

програмски јазици односно нивни комерцијални замени(Visual C++,Visual
Basic,Java). Специалните алати за изработка на различни мултимедиски
апликации се појавуваат во две групи:едноставни и професионални програмски
алати.Споредбата на овие две групи е наведена во следнава табела:

15
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

Aлати Предности Недостатоци

Power point (Microsoft) Лесна употреба, Ограничените функции
Freelance(lotus) вградени мултимедиски овозможуваат развој
програми за изведување само на поедноставни
на звучни и видео апликации
исечоци.
Authorware I Director Худат врвни својства, Не се за сите корисници
(Macromedia), вклучувајќи го бараат висока стручност
Quest (Allen процедуалниот јазик, на програмите
Communications) вградено видео и
употреба на
програмирање со
процедура во јазиците С
и С++

Алатите за авторизација се темелат на три парадигми на програмирање:

1.алати кои се темелат на картици или страници во кои деловите на

информацијата се организирани како страници од книга,делови и поглавја,кои
потоа се поврзуваат со хиперспојници(QUEST)
Програмската алатка Quest(Allen) communication се составува по примерот на
книга, каде што се групираат листови во поглавја, апоглавка во делови, а
појмови се поврзуваат со хиперспоници.

2. Основни алати на картица или страница во кои мултимедиските елементи и

упатства за интеракција се организирани како објекти во структурирана рамка
или процес(Слика Author-Ware)
Програмска алатка АuthorWare се базира на сликички (икони) кои се
организираат во еден дијаграмски тек.Сликичките одредуваат појава на
графички елементи, музика, видео делови како и модул за јазикот на
сценариото.

16
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

3.Алатите кои се презентираат врз временска основа и кај кои елементите и

настаните се организирани во временски исечоци( Director)
програмска алатка Director(macromedia)
Метафората за изработка на апликација е изработка на театарска претстава.
Најнапред се собираат ликовите, текс, слики, звук, елементи за интеракција
(како глумците и реквизитите на сцена), а потоа се одредува нивното
појавување на сцената.

17
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

4.Применување

Главна подрачна примена

Главна категорија на применување на мултимедија се: работна примена,

државна управа, образование, забава и комуникација, (Luther,1994, Cawkel,
1996)

Типично до сега отварање на работна апликација се продажни и маркетинг

презентации, каталози на прикажување на производите, тренинг на запослените,
изгладен маркетинг, продажба на мало и нформација за место на продажба.

Државна управа насочила на потинување за применување на мултимедиа. Тука

се уклучени традиционалните управни задачи со голем број интеракција
(информациски аутомат, информаицја и уплата за државна лотарија, плаќање на
карти, обнова на возачка дозвола). Војската ја потикнала во развој на ласеркси
дискови за потреба на тренинг во електронска документација. (надоместок за
големи прирачници).

Мултимедија во образованието претставува дополнување и надоместок за

учебник. Тие овозможуваат поврзување со аудио-визуелни содржини со текст,
интереактивност и индивидуален пристап (ученикот може да учи на свои начин,
овозможување тестирање и враќање на точка каде не бил успешен со
истражувањето во реон и концептот за напредување.

Апликација на мултимедија во забава се видео по желба, музика по желба, игра,

прирачник, купување од куќа, куќна забава, услуги преку кабловски И
телефонски врски. Мултимедијата се потикнува и се помага во потрошувањето
на роба , па така купецот производот го користи со мултимедиска апликација
во прилика на купување.

Мултимедија сеуклучува во комуникациска услуга благодарение на новата

генерација на дигитализирани телефонски и кабловски состави, си кои се
овозможува работно комуницирање во работата со е-маил, (video mail-видео
пошта) се видеокасетите составени мултимедии во далечина.

18
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

Примери на мултимедиски систем

Мултимедиски автомат

Инетерактивните мултимедиски автомати се се проширенi, а се предвидува и

нивниот голем раст. Во Сад-предвидуваат пораст од 140 000 единици во 1998, а
989 000 единици во 2001. (Hersh, 1998). Продавниците вообичаено содржат
посебни дигитрони со црвст екран, отпорни на кршење , со големо куќиште,
пишувач и читач на магнетски кредитини картици (поради електронскто
плаќање). Исто така нудат мрежна комуникација ради далечина и дијагностика
и пренос на податоците на корисникот, одоносно побрза информација до
продавницата. Во илустрација ќе ви покажеме примена мултимедиски автомат
во туризмот и во купување на кола.
Северен Wisconsin е едно од најдобрите туристички место во САД, со убави
Шуми И езера. Нивната господарска комора (град Мinoqua) преплавена е со
телефонски позиви за смеШтај И совети за добро место за риболов. Како
реШеније понудени се 12 информациски автомати со проект од 120 000 усд. На
тој начин овозможија давање информации на посетители после работно време
во комората. Посетителите можат да најдат место за смештај, ресторани,
рекреација, за купување и да добијат различни совети преку додирнување на
екранот во облици на информација со графика и фотограгии. Со притискање на
(gumb) на екранот се воспоставува права телефонска врска се рецепција на
хотели и ресторани во кои можете да извршите резервација. Апаратот прима
нови податоци за летувалишта, ресторани и др. преку модем и автоматски
секојдневно ги обновува информаициите на автоматите. Состав од 12 киосци
распространети по целото туристичко подрачје, ги обслужуваат четири
рачунали, од кои два добиваат комерцијални податоци, еден е задужен за
гласовни позиви, а еден ги обновува податоците на Wеб страницата од

комората. На тој начин туризмот преога во време на “разледница” во

интерактивното информациско време. Следниот пример на мултимедиски
автомат за продавање на автомобили во соработка на Ira Motor Group (САД)
(Fontana 1998). Потпрецедателот на информацискиот состав Bob Stretz вели:
Тоа е многу драматична промена. Тоа не е веќе старомоден продавач на
автомобили со блескаво одело и залижана коса...Тоа (мултимедиски автомат )
станува добар начин за купување, за купците и многу едноставен начин за
купување, за купците и многу едноставен начин за продавање на
автомобилската компанија. Во најголемите продавници или трговски центри
има 20 автомата со особини на пресметувач и со 17-инчи. Останатите
продавници имаат сличен број на автомати. Програмската технологија темелно
на интернет (World Wide Web). Со помош на автомтите купците можат да
добиваат податоци за моменталната продажба на моделите на автомобили и
техничките податоци И опциите за цените. На тој начин се избегнува
притисокот на продавачите на автомобили (обично купците не им веруваат
многу). Трошоците за продавање од 1.000 USD по продажба на автомобили на

19
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

традиционалниот начин се смалува за 200 дo 300 USD кај продажбата преку

информацискиот автомат.

20
 ФАКУЛТЕТ ЗА ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ

Банкарски менаџмент, Скопје

Користена литература:

1. Burger, J.(1995), Multimedia for Decision Makers, A Business Primer,

AddisonnWesly, Reading

2. Fontana, J.(1998).Dealer Custs Costs With Web Kiosks. InternetWeek, March

број 702

3. Hersh, W.S. (1998). Miosks Poised To Be A Huge Growth Market, Computer

Resellr News, March 18, 1998, broj 789.

4. Lee, J (ed.) (1998) Intelligence and Multimodality in Multimedia interfaces:

Research and Applications. AAAI Press, Menlo Park.

5. Nielsen, J. (1994). Multimedia and Hupertext: The Internet and Beyond,

Academic Press, Cambrige.

6. Vaughan, T.(1994). Multimedia, Making it Work. Osborne Mc-Graw-

Hill,Berkley.

7. Internet:http://www.macromedia.com; http://www.allencomm.com/

21