แนะข้อคิด คำำสอน จำกบทกลอนสุนทรภู่ ปรับใช้กับชีวิตปัจจุบัน

ในโอกำสที ่ “วันสุนทรภู่” จะเวียนมำบรรจบครบรอบ ๒๑๙ ปี เกิดในวันที ่ ๒๖ มิถุนำยน

๒๕๔๘ นี ้ กลูุมประชำสัมพันธ์ สำำนักงำนคณะกรรมกำรวัฒนธรรมแหูงชำติ กระทรวงวัฒนธรรม ขอ
นำำเสนอแนวคิดทีป
่ รำกฏในกวีนิพนธ์ของทูำนสุนทรภู่ ซึง่ มักจะสอดแทรกข้อคิด คำำสอน คติพจน์ทัง้
ทำงโลกและทำงธรรม อันสะท้อนให้เรำได้เห็นถึงสัจธรรมแหูงชีวิต ซึง่ หลำยๆเรือ
่ งยังสำมำรถนำำมำใช้
เป็นแนวทำงกำรดำำเนินชีวิตในปัจจุบันได้ด้วย อยูท
่ ีว
่ ูำทูำนจะประยุกต์ให้เข้ำกับเรือ
่ งใด ดังตูอไปนี ้
หำกทูำนเป็นชำยหนูุมทีต
่ ้องกำรปฏิบัติตนเป็นคนดี และต้องกำรควำมเป็นสิริมงคลแกูชีวิต
ทูำนอำจจะเลือกคำำสอนบำงอยูำงจำก สวัสดิรักษำ อันเป็นผลงำนทีท
่ ูำนสุนทรภู่ได้ดด
ั แปลงจำกคำำ
ฉันท์โบรำณทีอ
่ ูำนยำกให้เป็นคำำกลอนทีอ
่ ูำนเข้ำใจงูำย ซึง่ แตูงถวำยเจ้ำฟ้ำอำภรณ์ พระรำชโอรสใน
รัชกำลที ่ ๒ เป็นข้อควรปฏิบัติและไมูควรปฏิบัติของชำยไทยสมัยโบรำณ ได้แกู ตืน
่ นอนแตูเช้ำ ห้ำม
โกรธ แล้วหันหน้ำไปทำงทิศตะวันออกและทิศใต้ จำกนัน
้ เสกนำำ
้ ล้ำงหน้ำด้วยกำรสวดมนต์สำมครัง้
แล้วให้พ่ดแตูวำจำดี เพือ
่ ให้เป็นมงคล เพรำะเชือ
่ วูำตอนเช้ำ รำศีอยูท
่ ีห
่ น้ำ ห้ำมภรรยำนอนหลับทับ
มือและพำดเท้ำ อยูำนอนข้ำงซ้ำยผ้่หญิง มักจะมีภัย ให้ตัดเล็บวันจันทร์หรือวันพุธ กันจัญไร ให้เริม
่
เรียนวิชำควำมร้่วันพฤหัสบดี จะเจริญรูุงเรือง กูอนนอนให้แสดงควำมเคำรพด้วยกำรกรำบหมอนและ
สรรเสริญคุณบิดำมำรดำ อำจำรย์ให้เป็นปกติสมำ่ำเสมอ ห้ำมรูวมเพศกับหญิงทีม
่ ีระด่ เพรำะอำจทำำให้
ตำย ตำบอด หรือเป็นฝี เป็นหนองได้ ห้ำมฆูำสัตว์ในวันเกิดจะเสียรำศี มีทุกข์โศกโรคภัย และอำยุจะ
สัน
้ ฯลฯ ซึง่ คำำสอนเหลูำนี ้ แม้จะเป็นควำมเชือ
่ โบรำณ แตูหำกจะพินิจพิเครำะห์ให้ดีแล้วจะพบวูำ
ล้วนแตูเป็นกำรสอนให้เป็นประพฤติปฏิบัติดีทัง้ กำย วำจำและใจ อีกทัง้ เป็นกำรสอนให้ร้่จักรักษำ
สุขภำพอนำมัย และร้่จักระแวดระวังภัย ไมูประมำท อยูำงทีว
่ ูำ ห้ำมนอนข้ำงซ้ำยผ้่หญิง เพรำะสมัย
กูอนผ้่ชำยต้องมีมีดดำบไว้ป้องกันตัว ถ้ำนอนข้ำงซ้ำยผ้่หญิง หำกมีขโมยหรือโจรบุก มือขวำทีต
่ ิดกำย
ผ้่หญิงจะทำำให้จับดำบไมูสะดวก และส้โ่ จรทีเ่ ข้ำมำประชิดไมูทันกำร เป็นต้น
นอกจำกควำมเชือ
่ ใน“สวัสดิรักษำ” แล้ว ในเรือ
่ งพระอภัยมณี สุนทรภู่ยังสอนวูำ “อันรักษำศีล
สัตย์กัตเวที ยูอมเป็นทีส
่ รรเสริญเจริญคน ทรลักษณ์อกตัญญุตำเขำ เทพเจ้ำก็จะแชูงทุกแหูงหน ให้
ทุกข์ร้อนงอนหงูอทรพล พระเวทมนตร์เสือ
่ มคลำยทำำลำยยศฯ” และในเรือ
่ งสิงหไกรภพ ยังบอกวูำ
“พระชนกชนนีเป็นทีย
่ ิง่ ไมูควรทิง้ ทอดพระคุณให้ส่ญหำย ถึงล่กเมียเสียไปแม้ไมูตำย ก็หำงูำยดอกพี ่
เห็นไมูเป็นไร” ล้วนเป็นกำรสอนให้มีศีลมีสัตย์ และร้่จักกตัญญ่ร้่คุณตูอผ้่มีคุณและพูอแมู ซึง่ เป็น
คุณธรรมทีจ
่ ำำเป็นอยูำงยิง่ ในสังคมทุกยุคทุกสมัย เพรำะทำำให้สังคมโดยสูวนรวมดีขึน
้ ได้ ข้อสำำคัญ
ควำมรักของพูอแมูนัน
้ ไมูมีทีเ่ ปรียบได้ดังคำำกลอนทีว
่ ูำ ”แมูรักล่กล่กก็ร้่อยู่วูำรัก คนอืน
่ สักหมืน
่ แสนไมู
แม้นเหมือน” จำกขุนช้ำงขุนแผน
ปัจจุบันเวลำไปไหนมำไหน ด่จะมีอันตรำยไปหมด จนทำำให้ไมูอยำกออกจำกบ้ำนไปไหนๆ แตู
ถ้ำจำำเป็นต้องไป ก็ให้คิดถึงคำำกลอนของทูำนทีว่ ูำ “เมือ
่ ถึงกรรมจำำตำยวำยชีวี ถึงอยูท
่ ีไ่ หนไหนก็ไมู
พ้น” จำกสิงหไกรภพ และ”ไมูถึงกรรมทำำอยูำงไรก็ไมูตำย ถ้ำถึงกรรมทำำลำยต้องวำยปรำณ” จำก
พระอภัยมณี ซึง่ ข้อเท็จจริงนีอ
้ ูำนแล้วคงจะชูวยให้เรำคลำยวิตก กลัวน้อยลง และเกิดควำมเชือ
่ มัน
่ ขึน
้
ไมูมำกก็น้อย
 กำรดำำรงชีวิตทุกวันนี ้ ล้วนแล้วแตูมีเรือ
่ งให้เครียด ให้ทุกข์อยู่เสมอ ดังทีท
่ ูำนวูำ “อันกำำเนิด
เกิดมำในหล้ำโลก สุขกับโศกมิได้สิน
้ อยูำงสงสัย” หรือ”วิสัยโลกโศกสุขทุกข์ธุระ ยูอมพบปะไปกวูำจะ
อำสัญ หรือ “อันทุกข์โศกโรคภัยในมนุษย์ ไมูร้่สุดสิน
้ ลงทีต
่ รงไหน เหมือนกงเกวียนนำำเกวียนเวียน
ระไว จงหักใจเสียเถิดเจ้ำเยำวมำลย์” จำกพระอภัยมณี หรือในสภำขุนช้ำงขุนแผนทีว
่ ูำ “โบรำณทูำน
สมมุติมนุษย์นี ้ ยำกแล้วมีใหมูสำำเร็จถึงเจ็ดหน ทีท
่ ุกข์โศกโรคภัยร้อนคูอยผูอนปรน คงพ้นโทษทัณฑ์ไมู
บรรลัย” อูำนแล้วคงจะชูวยปลอบใจเรำให้ปลงตกได้บ้ำงวูำ ในโลกนีไ้ มูมีใครจะทุกข์ตลอดกำล และ
ไมูมีใครจะสุขอยู่ตลอดชำติ
สำำหรับคำำพ่ดนับเป็นสิง่ สำำคัญทีจ
่ ะสร้ำงมิตรและกูอศัตร่ให้เรำได้ อีกทัง้ ยังเป็นเสนูห์แกูผ้่
พบเห็น หำกเรำจะร้่จักใช้ถ้อยคำำ ดังคำำกลอนจำกนิรำศภ่เขำทองทีว
่ ูำ “ถึงบำงพ่ดพ่ดดีเป็นศรีศักดิ ์ มี
คนรักรสถ้อยอรูอยจิต แม้พ่ดชัว
่ ตัวตำยทำำลำยมิตร จะชอบผิดในมนุษย์เพรำะพ่ดจำ” หรือจำกเพลง
ยำวถวำยโอวำททีว
่ ูำ“อันอ้อยตำลหวำนลิน
้ แล้วสิน
้ ซำก แตูลมปำกหวำนห่ไมูร้่หำย แม้นเจ็บอืน
่ หมืน
่
แสนจะแคลนคลำย เจ็บจนตำยนัน
้ เพรำะเหน็บให้เจ็บใจ” หรือจำกพระอภัยมณีทีว
่ ูำ “อันลมปี ่ ดีแตู
เพรำะเสนำะห่ ทีจ
่ ะส้่ลมปำกยำกนักหนำ” ทัง้ หมดล้วนสอนให้ตระหนักถึงคำำพ่ดทีจ
่ ะนำำมำซึง่ ลำภหรือ
ควำมเสือ
่ มลำภได้ทัง้ สิน
้
ในเรือ
่ ง“ควำมรัก”นับวูำคำำกลอนของทูำน สำมำรถแจงแจงและอธิบำยคำำวูำ”รัก”ได้อยูำง
ชัดเจนยิง่ เชูน“เขำยูอมเปรียบเทียบควำมเมือ
่ ยำมรัก แตูนำำ
้ ผักต้มขมชมวูำหวำน ครัน
้ จืดจำงหูำงเหิน
ไปเนิน
่ นำน แตูนำำ
้ ตำลก็วูำเปรีย
้ วไมูเหลียวแล” และ “อดอะไรจะเหมือนอดทีร
่ สรัก อกจะหักเสียด้วย
ใจอำลัยหำ ไมูเห็นรักหนักสิน
้ ในวิญญำ จะเป็นบ้ำเสียเพรำะรักสลักทรวง”จำกพระอภัยมณี หรือจำก
นิรำศภ่เขำทองทีว
่ ูำ“ไมูเมำเหล้ำแล้วแตูเรำยังเมำรัก สุดจะหักห้ำมจิตจะคิดไฉน ถึงเมำเหล้ำเช้ำสำยก็
หำยไป แตูเมำใจนีป
้ ระจำำทุกคำ่ำคืน” หรือจำกนิรำศพระประธมทีว
่ ูำ“สำรพัดตัดขำดประหลำดใจ ตัด
อำลัยตัดสวำทไมูขำดควำม” ซึง่ เป็นกำรบรรยำยให้เรำได้เห็นอำกำรของคนทีม
่ ีควำมรักวูำเป็นเชูนไร
โดยเฉพำะผ้อ
่ ยู่ในอำกำร “อันโศกอืน
่ หมืน
่ แสนในแดนโลก มันไมูโศกลึกซึง้ เหมือนหึงผัว ถึงเสียทอง
ของรักสักเทูำตัว คูอยยังชัว
่ ไมูเสียดำยเทูำชำยเชือน” จำกพระอภัยมณี อันสะท้อนให้เห็นวูำพิษรักแรง
หึงมีผลแคูไหนตูอคนเรำ
สูวนคำำสอนอืน
่ ๆของทูำน ทีเ่ รำได้ยินได้ฟังอยู่เสมอยังมีอีกมำก เชูน เรือ
่ งวิชำควำมร้่ ทูำน
สอนไว้วูำ “มีควำมร้่อยูก
่ ับตัวกลัวอะไร ชีวิตไมูปลดปลงคงได้ดี”หรือ “วิสัยคนทนคงเข้ำยงยุทธ์ ฤทธิ
รุทแรงร้ำยกำยสิทธิ ์ แม้เพลิงกำฬผลำญแผูนดินสิน
้ ชีวิต อำำนำจฤทธิย
์ ูอมแพ้แกูปัญญำ”จำกพระอภัย
มณี สูวนเสภำขุนช้ำงขุนแผน ก็กลูำววูำ “ล่กผ้่ชำยลำยมือก็คอ
ื ยศ เจ้ำจงอุตสูำห์ทำำสมำ่ำเสมียน” หรือ
จำกเพลงยำวถวำยโอวำทก็วูำ “อันข้ำไทได้พึง่ เขำจึงรัก แม้นถอยศักดิส
์ น
ิ ้ อำำนำจวำสนำ เขำหนูำยหนี
มิได้อยูค
่ ู่ชีวำ แตูวิชำชูวยกำยจนวำยปรำณ” หรือ “อันควำมคิดวิทยำเหมือนอำวุธ ประเสริฐสุดซูอน
ใสูเสียในฝั ก สงวนคมสมนึกใครฮึกฮัก จึงคูอยชักเชือดฟั นให้บรรลัย” เป็นกำรสอนให้เรำเห็นควำม
สำำคัญของกำรศึกษำหำควำมร้่ ทีม
่ ีผ้่เปรียบวูำ เป็นทรัพย์ทีต
่ ิดกำยเรำจนตำย ใครก็ขโมยเอำไปไมูได้
ทัง้ หมดนีค
้ อ
ื สูวนหนึง่ จำกกวีนิพนธ์ของทูำนสุนทรภู่ทีแ
่ ม้จะประพันธ์ไว้เมือ
่ รูวม ๒๐๐ปี ลูวงมำ
แล้ว แตูก็ยังทรงคุณคูำอยู่เสมอ เพรำะนอกจำกถ้อยคำำจะไพเรำะสละสลวย คล้องจอง งูำยตูอกำร
จดจำำแล้ว ยังเป็นคำำสอนทีใ่ ห้ข้อคิด และแสดงสัจธรรมของโลกทีเ่ รำสำมำรถนำำมำใช้ได้ทุกยุคทุกสมัย
ตลอดมำ
 กวีนิพนธ์ของทูำนสุนทรภ่ มักจะสอดแทรกข้อคิด คำำสอน คติพจน์ทัง้ ทำงโลกและทำงธรรม
อันสะท้อนให้เรำได้เห็นถึงสัจธรรมแหูงชีวิต ซึง่ หลำยๆเรือ
่ งยังสำมำรถนำำมำใช้เป็นแนวทำงกำรดำำเนิน
ชีวิตในปัจจุบันได้ด้วย อยูท
่ ีว
่ ูำทูำนจะประยุกต์ให้เข้ำกับเรือ
่ งใด ไมูวูำจะเป็นข้อปฏิบัติตนของชำย เรือ
่ ง
ควำมรัก เรือ
่ งกำรใช้วำจำ ฯลฯ
หำกทูำนเป็นชำยหนูุมทีต
่ ้องกำรปฏิบัติตนเป็นคนดี และต้องกำรควำมเป็นสิริมงคลแกูชีวิต
ทูำนอำจจะเลือกคำำสอนบำงอยูำงจำก “สวัสดิรักษำ” อันเป็นผลงำนทีท
่ ูำนสุนทรภู่ได้ดด
ั แปลงจำกคำำ
ฉันท์โบรำณทีอ
่ ูำนยำกให้เป็นคำำกลอนทีอ
่ ูำนเข้ำใจงูำย ซึง่ แตูงถวำยเจ้ำฟ้ำอำภรณ์ พระรำชโอรสใน

รัชกำลที ่ 2 เป็นข้อควรปฏิบัติและไมูควรปฏิบัติของชำยไทยสมัยโบรำณ

1. ตืน
่ นอนแตูเช้ำ ห้ำมโกรธ แล้วหันหน้ำไปทำงทิศตะวันออกและทิศใต้

2. เสกนำำ
้ ล้ำงหน้ำด้วยกำรสวดมนต์สำมครัง้ แล้วให้พ่ดแตูวำจำดี เพือ
่ ให้เป็นมงคลเพรำะ

เชือ
่ วูำตอนเช้ำ รำศีอยู่ทห
ี ่ น้ำ

3. ห้ำมภรรยำนอนหลับทับมือและพำดเท้ำ

4. อยูำนอนข้ำงซ้ำยผ้่หญิง มักจะมีภย
ั

5. ให้ตัดเล็บวันจันทร์หรือวันพุธ กันจัญไร

6. ให้เริม
่ เรียนวิชำควำมร้่วันพฤหัสบดี จะเจริญรูุงเรือง

7. กูอนนอนให้แสดงควำมเคำรพด้วยกำรกรำบหมอน และสรรเสริญคุณบิดำมำรดำอำจำรย์

ให้เป็นปกติสมำ่ำเสมอ

8. ห้ำมรูวมเพศกับหญิงทีม
่ ีระด่ เพรำะอำจทำำให้ตำย ตำบอด หรือเป็นฝี เป็นหนองได้

9. ห้ำมฆูำสัตว์ในวันเกิดจะเสียรำศี มีทุกข์โศกโรคภัย และอำยุจะสัน

้

คำำสอนเหลูำนี ้ แม้จะเป็นควำมเชือ
่ โบรำณ แตูหำกจะพินิจพิเครำะห์ให้ดีแล้วจะพบวูำ ล้วนแตู
เป็นกำรสอนให้เป็นประพฤติปฏิบัติดีทัง้ กำย วำจำและใจ อีกทัง้ เป็นกำรสอนให้ร้่จักรักษำสุขภำพ
อนำมัย และร้่จักระแวดระวังภัย ไมูประมำท อยูำงทีว
่ ูำ ห้ำมนอนข้ำงซ้ำยผ้่หญิง เพรำะสมัยกูอน
ผ้่ชำยต้องมีมีดดำบไว้ป้องกันตัว ถ้ำนอนข้ำงซ้ำยผ้่หญิง หำกมีขโมยหรือโจรบุก มือขวำทีต
่ ิดกำยผ้่
หญิงจะทำำให้จับดำบไมูสะดวก และส้่โจรทีเ่ ข้ำมำประชิดไมูทันกำร เป็นต้น
นอกจำกควำมเชือ
่ ใน“สวัสดิรักษำ” แล้ว ในเรือ
่ งพระอภัยมณี สุนทรภูย
่ ังสอนวูำ “อันรักษำศีลสัตย์กัต
เวที ยูอมเป็นทีส
่ รรเสริญเจริญคน ทรลักษณ์อกตัญญุตำเขำ เทพเจ้ำก็จะแชูงทุกแหูงหน ให้ทุกข์ร้อน
งอนหงูอทรพล พระเวทมนตร์เสือ
่ มคลำยทำำลำยยศฯ” และในเรือ
่ งสิงหไกรภพ ยังบอกวูำ “พระชนก
ชนนีเป็นทีย
่ ิง่ ไมูควรทิง้ ทอดพระคุณให้ส่ญหำย ถึงล่กเมียเสียไปแม้ไมูตำย ก็หำงูำยดอกพีเ่ ห็นไมู
เป็นไร” ล้วนเป็นกำรสอนให้มีศีลมีสัตย์ และร้่จักกตัญญ่ร้่คุณตูอผ้่มีคุณและพูอแมู ซึง่ เป็นคุณธรรมที ่
จำำเป็นอยูำงยิง่ ในสังคมทุกยุคทุกสมัย เพรำะทำำให้สังคมโดยสูวนรวมดีขึน
้ ได้ ข้อสำำคัญควำมรักของ

พูอแมูนัน
้ ไมูมีทีเ่ ปรียบได้ดังคำำกลอนทีว
่ ูำ "แมูรักล่กล่กก็ร้่อยู่วูำรัก คนอืน
่ สักหมืน
่ แสนไมูแม้นเหมือน”

จำกขุนช้ำงขุนแผน
ปัจจุบันเวลำไปไหนมำไหน ด่จะมีอันตรำยไปหมด จนทำำให้ไมูอยำกออกจำกบ้ำนไปไหนๆ แตู
ถ้ำจำำเป็นต้องไป ก็ให้คิดถึงคำำกลอนของทูำนทีว
่ ูำ “เมือ
่ ถึงกรรมจำำตำยวำยชีวี ถึงอยู่ทีไ่ หนไหนก็ไมู

พ้น” จำกสิงหไกรภพ และ "ไมูถึงกรรมทำำอยูำงไรก็ไมูตำย ถ้ำถึงกรรมทำำลำยต้องวำยปรำณ” จำก

พระอภัยมณี ซึง่ ข้อเท็จจริงนีอ

้ ูำนแล้วคงจะชูวยให้เรำคลำยวิตก กลัวน้อยลง และเกิดควำมเชือ
่ มัน
่ ขึน
้
ไมูมำกก็น้อย
กำรดำำรงชีวิตทุกวันนี ้ ล้วนแล้วแตูมีเรือ
่ งให้เครียด ให้ทุกข์อยู่เสมอ ดังทีท
่ ูำนวูำ “อันกำำเนิด

เกิดมำในหล้ำโลก สุขกับโศกมิได้สิน
้ อยูำงสงสัย” หรือ "วิสยั โลกโศกสุขทุกข์ธุระ ยูอมพบปะไปกวูำจะ
อำสัญ หรือ “อันทุกข์โศกโรคภัยในมนุษย์ ไมูร้่สุดสิน
้ ลงทีต
่ รงไหน เหมือนกงเกวียนนำำเกวียนเวียน
ระไว จงหักใจเสียเถิดเจ้ำเยำวมำลย์” จำกพระอภัยมณี หรือในสภำขุนช้ำงขุนแผนทีว
่ ูำ “โบรำณทูำน
สมมุติมนุษย์นี ้ ยำกแล้วมีใหมูสำำเร็จถึงเจ็ดหน ทีท
่ ุกข์โศกโรคภัยร้อนคูอยผูอนปรน คงพ้นโทษทัณฑ์ไมู
บรรลัย” อูำนแล้วคงจะชูวยปลอบใจเรำให้ปลงตกได้บ้ำงวูำ ในโลกนีไ้ มูมีใครจะทุกข์ตลอดกำล และ
ไมูมีใครจะสุขอยู่ตลอดชำติ
สำำหรับคำำพ่ดนับเป็นสิง่ สำำคัญทีจ
่ ะสร้ำงมิตรและกูอศัตร่ให้เรำได้ อีกทัง้ ยังเป็นเสนูห์แกูผ้่
พบเห็น หำกเรำจะร้่จักใช้ถ้อยคำำ ดังคำำกลอนจำกนิรำศภ่เขำทองทีว
่ ูำ “ถึงบำงพ่ดพ่ดดีเป็นศรีศักดิ ์ มี
คนรักรสถ้อยอรูอยจิต แม้พ่ดชัว
่ ตัวตำยทำำลำยมิตร จะชอบผิดในมนุษย์เพรำะพ่ดจำ” หรือจำกเพลง
ยำวถวำยโอวำททีว
่ ูำ “อันอ้อยตำลหวำนลิน
้ แล้วสิน
้ ซำก แตูลมปำกหวำนห่ไมูร้่หำย แม้นเจ็บอืน
่ หมืน
่
แสนจะแคลนคลำย เจ็บจนตำยนัน
้ เพรำะเหน็บให้เจ็บใจ” หรือจำกพระอภัยมณีทีว
่ ูำ “อันลมปี ่ ดีแตู
เพรำะเสนำะห่ ทีจ
่ ะส้่ลมปำกยำกนักหนำ” ทัง้ หมดล้วนสอนให้ตระหนักถึงคำำพ่ดทีจ
่ ะนำำมำซึง่ ลำภหรือ
ควำมเสือ
่ มลำภได้ทัง้ สิน
้

ในเรือ
่ ง “ควำมรัก” นับวูำคำำกลอนของทูำน สำมำรถแจงแจงและอธิบำยคำำวูำ "รัก” ได้อยูำง
ชัดเจนยิง่ เชูน “เขำยูอมเปรียบเทียบควำมเมือ
่ ยำมรัก แตูนำำ
้ ผักต้มขมชมวูำหวำน ครัน
้ จืดจำงหูำงเหิน
ไปเนิน
่ นำน แตูนำำ
้ ตำลก็วูำเปรีย
้ วไมูเหลียวแล” และ “อดอะไรจะเหมือนอดทีร
่ สรัก อกจะหักเสียด้วย
ใจอำลัยหำ ไมูเห็นรักหนักสิน
้ ในวิญญำ จะเป็นบ้ำเสียเพรำะรักสลักทรวง” จำกพระอภัยมณี หรือจำก
นิรำศภ่เขำทองทีว
่ ูำ “ไมูเมำเหล้ำแล้วแตูเรำยังเมำรัก สุดจะหักห้ำมจิตจะคิดไฉน ถึงเมำเหล้ำเช้ำสำย
ก็หำยไป แตูเมำใจนีป
้ ระจำำทุกคำ่ำคืน” หรือจำกนิรำศพระประธมทีว
่ ูำ “สำรพัดตัดขำดประหลำดใจ
ตัดอำลัยตัดสวำทไมูขำดควำม” ซึง่ เป็นกำรบรรยำยให้เรำได้เห็นอำกำรของคนทีม
่ ีควำมรักวูำเป็นเชูน
ไร โดยเฉพำะผ้อ
่ ยู่ในอำกำร “อันโศกอืน
่ หมืน
่ แสนในแดนโลก มันไมูโศกลึกซึง้ เหมือนหึงผัว ถึงเสีย
ทองของรักสักเทูำตัว คูอยยังชัว
่ ไมูเสียดำยเทูำชำยเชือน” จำกพระอภัยมณี อันสะท้อนให้เห็นวูำพิษ
รักแรงหึงมีผลแคูไหนตูอคนเรำ
สูวนคำำสอนอืน
่ ๆของทูำน ทีเ่ รำได้ยินได้ฟังอยู่เสมอยังมีอีกมำก เชูน เรือ
่ งวิชำควำมร้่ ทูำนสอนไว้วูำ
“มีควำมร้่อยู่กับตัวกลัวอะไร ชีวิตไมูปลดปลงคงได้ดี” หรือ “วิสย
ั คนทนคงเข้ำยงยุทธ์ ฤทธิรุทแรงร้ำย
กำยสิทธิ ์ แม้เพลิงกำฬผลำญแผูนดินสิน
้ ชีวิต อำำนำจฤทธิย
์ อ
ู มแพ้แกูปัญญำ” จำกพระอภัยมณี สูวน
เสภำขุนช้ำงขุนแผน ก็กลูำววูำ “ล่กผ้่ชำยลำยมือก็คือยศ เจ้ำจงอุตสูำห์ทำำสมำ่ำเสมียน” หรือจำกเพลง
ยำวถวำยโอวำทก็วูำ “อันข้ำไทได้พึง่ เขำจึงรัก แม้นถอยศักดิส
์ ิน
้ อำำนำจวำสนำ เขำหนูำยหนีมิได้อยู่คู่
ชีวำ แตูวิชำชูวยกำยจนวำยปรำณ” หรือ “อันควำมคิดวิทยำเหมือนอำวุธ ประเสริฐสุดซูอนใสูเสียใน
ฝั ก สงวนคมสมนึกใครฮึกฮัก จึงคูอยชักเชือดฟั นให้บรรลัย” เป็นกำรสอนให้เรำเห็นควำมสำำคัญของ
กำรศึกษำหำควำมร้่ ทีม
่ ีผ้่เปรียบวูำ เป็นทรัพย์ทีต
่ ิดกำยเรำจนตำย ใครก็ขโมยเอำไปไมูได้

ทัง้ หมดนีค
้ อ
ื สูวนหนึง่ จำกกวีนิพนธ์ของทูำนสุนทรภู่ทีแ
่ ม้จะประพันธ์ไว้เมือ
่ รูวม 200 ปี ลูวง

มำแล้ว แตูก็ยังทรงคุณคูำอยู่เสมอ เพรำะนอกจำกถ้อยคำำจะไพเรำะสละสลวย คล้องจอง งูำยตูอกำร

จดจำำแล้ว ยังเป็นคำำสอนทีใ่ ห้ข้อคิด และแสดงสัจธรรมของโลกทีเ่ รำสำมำรถนำำมำใช้ได้ทุกยุคทุกสมัย
ตลอดมำ

อมรรัตน์ เทพกำำปนำท กลูุมประชำสัมพันธ์ สำำนักงำนคณะกรรมกำรวัฒนธรรมแหูงชำติ

กระทรวงวัฒนธรรม พ ศ .. ๒๕๔๘