หนั ง สื อ ซี ไ รต (นวนิ ยาย) ป 2552

ผู แ ต ง อุ ทิ ศ เหมะมูล
พิ มพ ค รั้ งแรก แพรวสํานั กพิม พ
พิ มพ ค รั้ งล าสุ ด สํา นั กพิ มพจุติ
 ลั บ แล ,แก ง คอย” วรรณกรรมซี ไ รต ที่ บ อกเล า
เรื่องราวชีวิตสามชั่วอายุคน นับจากชวงหลังสงครามโลกครั้ง
ที่สองเรื่อ ยมาจนถึ ง กลางทศวรรษ ๒๕๓๐ ของสามั ญชน
ครอบครัวหนึ่งจากรุนปูยาของลับแลที่อ พยพมาจากเมือ งจีน
มาตั้งถิ่นฐานในไทยมารุนพอ แมลับแล และมาถึง ชีวิต ของลับ
แลเอง ซึ่งมีชีวิตทั้งในดานถูกผิด ดีเลว อยางกลมกลึง ไมแบน
ราบเฉกเชนชีวิตของมหาบุรุษผูสูงสง
เรื่อ งราวของบรรดาตัว ละครใน"ลับแล , แกง คอย"
ไม ใ ช เ รื่ อ งราวของกลุ ม คนที่ เ ป น ชนชั้ น นํ า ของสั ง คมหรื อ
แมกระทั่งชนชั้นกลางในเมืองใหญที่ประสบความสําเร็จในชีวิต
แต เป น เรื่ อ งราวที่ สามารถพบเห็น ไดใ นชี วิ ต ของสามัญ ชน
จํานวนมากในสังคมไทยเพราะเปนเรื่อ งราวซึ่ง วนเวีย นอยูกับ
ครอบครัว ที่มี หัว หน าครอบครัว พอ เป นคนเชื้ อ สายจีนที่ไ ม
ส า มา ร ถ ไ ต เ ต า ขึ้ น ไ ป มี ส ถ า น ะ เ ป น เ จ า สั ว ผู ยิ่ ง ใ ห ญ
ระดั บ ประเทศหรื อ ระดั บ ท อ งถิ่ น ได แต ว า เป น เพี ย งผู ใ ช
แรงงานที่ ข ยั บตนเองจากการเป น แรงงานภาคเกษตรใน
ภาคเหนือตอนลางมาสูก ารเปนแรงงานภาคอุต สาหกรรมใน
จัง หวั ด สระบุ รี ขณะที่ ฝ า ยแม ก็ เ ป นหญิ ง ชาวอี ส านที่ อ า น
หนังสือไมออกบาหวย และเชื่อผี ซึ่งเดินทางมาแสวงหาชีวิต ที่
ดีกวาในสระบุรีกอนจะยอนกลับไปยังอีสานอีกครั้งหนึ่ง
 เรื่องราวที่มีมิติอันซับซอนในตัวตนของลับแล วงศ
จูเจือ เด็กหนุมวัยคะนองซึ่ง มีพฤติก รรมตอ ตานทิพย (แม
บัง เกิด เกลาของตน) กั บสั มพั นธ (พ อ เลี้ย งของตนเอง)
อยางกาวราวรุนแรงอีกทั้งยังมีพฤติก รรมแปลกประหลาด
เกินกวาแมและพอเลี้ยงของตนจะรับไหว ทั้ง สองเห็นพอ ง
ตองกันวา
“ลับแลนั้นถูกผีเขา” เปนแนแท จึง นําตัว ลับแลไป
รักษายังวัดปาแหงหนึ่งในจังหวัดชัยภูมิเปนระยะเวลาหนึ่ง
เดือนเต็ม ลับแลอยูในความดูแลของทานเจาอาวาส ซึ่ง เจา
อาวาสมักจะใหลับแลระบายความในใจและบอกเลาประวัติ
ความเปนมาของตนเองและครอบครัวตลอดหลังทําวัตรเย็น
ในทุก ๆวัน โดยเรื่อ งราวแต ห นหลัง จากปากลั บแล แบ ง
ออกเปนหาภาค
 เริ่ ม ตั้ ง แต ภ าคหนึ่ ง กํ า เนิ ด จากเรื่ อ งเล า อั น เป น
เรื่อ งราวของปู เจื อ และย าจู ซึ่ ง เปน ปูและย าของลับ แลที่
เริ่มตนจากการขามน้ําขามทะเลจากจีนแผนดินใหญขึ้นฝ ง
ไทยที่เ มือ งลั บแลจัง หวั ด อุ ต รดิ ต ถ โดยทั้ง สองให กํา เนิ ด
บุตรชายและสาวจํานวนหาคน โดยมี “ปใหม” เปนลูก ชาย
คนโต ซึ่งเปนบิดาบังเกิดเกลาของลับแลในเวลาตอมา
ในภาคแรกยัง กลาวถึง ชว งที่พอ ของลับแลกอ ราง
สรางตัวการถือ กําเนิด ของแกง คอย พี่ช ายตางมารดา ซึ่ง
เปนลูกของปใหมกับลออผูเปนรักแรก การพบรัก ของปใหม
กับทิพย เด็กสาวผูเปนพี่เลี้ย งแกง คอยหลัง การจากไปของ
ลออและการถือกําเนิดของลับแลนั่นเอง
 ภาคสองประวัติศาสตรที่เริ่มสราง วาดวยเรื่อ งราว
การอพยพยายครอบครัววงศจูเจือมายังตําบลทับกวางอําเภอ
แกงคอย จังหวัดสระบุรี และเรื่องราวในวัยเด็ก(ไมเล็ก ) ของ
ลับแลและแกงคอย
ภาคสามในปาหิมพานต เปนการตัด สลับระหวาง
เหตุการณในอดีตและปจจุบัน ซึ่งตัวเหตุการณจากอดีต จะทวี
ความเขมขนนาติดตามมากขึ้นและเปนจุด เปลี่ย นที่ทําใหก าร
ดํารงอยูของครอบครัววงศจูเจือตองลมสลายไป อยางสิ้นเชิง
ภาคสี่ ฌาปนกิจความจริงกลาวถึง ผลกระทบในวง
กวางตอ ครอบครัว วงศจูเจือ จากเหตุก ารณในภาคสาม กับ
เรื่อ งราวเลวรายอื่นๆที่ใหลบามาอยางไมข าดสาย ราวกับ
ระลอกคลื่น
และภาคสุด ทายเถาอัง คารของความลวง อันเปน
บทสรุปและจุด หัก เหของเรื่อ งราวตางๆตั้ง แตเริ่มตนนิย าย
เลมนี้
 โดยเริ่มจากตัวเอกของเรื่องพอของลับแล เปนลูกชาย
คนโตที่มีนองชายหญิง ๓ คนจากปูและยาผูอ พยพมาจากจีน
ครอบครัว นี้อ ยูอ ยางแรนแคนที่ลับแลในฐานะคนคอยรับจาง
เก็บของปอกและขนมะพราวในสวนของคนไทยผูใหที่พัก พิ ง
ยามและที่นาเสียดายเปนอยางยิ่ง คือ ปู มาดว นจากไปเพราะ
ความเชื่อในเรื่องของการสักยันต โดยเฉพาะเหล็กไหล ปูเชื่อใน
อํานาจเรนลับที่วิทยาศาสตรไมสามารถพิสูจนได
“ เพราะฉะนั้นเมื่อ ปูมีข องดีอ ยูกับตัว ปูก็เดินอาดๆ
เขาไปหากลุมชายฉกรรจเหลาลูก พระยาพิชัย ดาบหัก ที่นั่ง กิน
เหลาดองยาอยูในรานเดีย วกัน แลว ก็โดนรุมสกัด ทั้ง หมัด ทั้ง
เทาจนนอนแผหลา เลือดตกในตายในเวลาตอมา”
แสดงถึงความเชื่อ ในไสยศาสตร และสอดแทรกเนื้อ หาไมให
ประมาทในชีวิตตามหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา
 ดวยเหตุ นี้เองจึ งทํ า ให พอ ของลั บแล กลายมาเป นหั วหน า
ครอบครัว ที่ตองคอยดูแลเลี้ยงดูปากทองผูเปนแม แ ละน อ งๆอี ก หลาย
ชีวิตดวยกันเพราะสาเหตุที่วาพอเปนลูกคนโตตามค า นิ ย มสั งคมไทยใน
อดีต ครอบครัวที่ไมสูจะมีฐานะมากนักครอบครัวที่ตองทําไรไถนาหรื อ
ใชแ รงงาน หากมี ลูก หลายคนลู ก คนโตนั้ น คื อ กํ า ลั งหลั ก และกํ า ลั ง
สําคัญในการช วยทางบ า นทํ า งาน พ อ ก็ เช นเดี ย วกั บคนไทยในอดี ต ที่
ตองเปลี่ยนฐานะจากลูกคนโตมาเป นหั วหน า ครอบครั ว แบกรั บภาระ
และความหวังของครอบครัวไวทั้งหมด
พอไตเตาตั้งแตใชแรงงานจนไดเปนชางในโรงงานปู นซิ เมนต
ที่แกงคอย จ.สระบุรีในสังคมปจจุบันมีนักวิชาการหลายทานนิยมนํ า คํ า
วา รากหญา มาใชแทนชนชั้นแรงงานหรือชนชั้นถูกปกครอง และใช คํ า
วารากแกวมาเปนสัญลักษณแทนชนชั้นผูนํา ชนชั้ นเศรษฐี ในที่ นี้ห าก
จะมองลักษณะนิสัยของพอที่พยายามไต เต า ตั วเองจนเลื่ อ นฐานะจาก
ชนชั้นผูใชแรงงาน มาเปนชนชั้นระดับแรงงานฝ มื อ นั้ น ก็ เปรี ย บเสมื อ น
กับการที่ พอ พยายามเปลี่ ย นชี วิต และความเป นอยู ของตั วเองพั ฒ นา
จากรากหญาสูรากแกวนี้ก็เปนอีกคานิยมหนึ่งในสังคมไทย ที่ ค นทุ ก คน
ลวนมีค วามทะเยอทะยาน พยายามขวนขวายเพื่ อ ให ต นเองมี ค วาม
เปนอยูที่ดีขึ้น
ชี วิ ต คงรื่ น รมย ก ว า หาก “ลออ”ภรรยาคนแรกไม ด วนจากไปด ว ย
โรคมะเร็งหลังจากคลอด“แกงคอย” ได ไม นาน จากนั้ นพ อ จั บพลั ด จั บ
ผลูอยูกินกับ “ทิพย” เด็กสาววัยสิบแปด ผูเลี้ยงดูแก งคอยมาแต อ อ น
แตออกจากนั้น“ลับแล” ลูกชายผูเกิด กั บทิ พย คื อ ผู เล า เรื่ อ งความเป น
“ลับแล,แกงคอย” ตั้งแตตนจนจบ
 พอเปนอยางชายผูบาดเจ็บในวัย เด็ก คือ พอโตขึ้นก็
ทุมเทกายใจสรางอาณาจักรของตนใหยิ่ง ใหญค วามกดดันทุก
ดานและความเครีย ดสะสมทําให พอ เป นคนฉุน เฉีย วเกรี้ย ว
กราด อารมณข้ึนๆลงๆ ไมอ ยูกับรอ งกับ รอย ยิ่ง ไมไดดัง ใจ
อารมณยิ่งแปรปรวนจนสงผลกระทบผูใกลชิดนั่นยังไมรวมการ
คิดขีดเสนชีวิตใหคนในครอบครัว เดินตามดว ย สัง เกตไดจาก
ความคาดหวัง ของพอ ที่มีตอ ลูก ชายทั้ง สองคน “ตัว พี่ใหเปน
ชางยนต สวนตัว นอ งใหเปนชางไฟฟา”หากจะวิเคราะหต าม
คานิยมสังคมไทยแลวจะแสดงใหเห็นวา พอมีความคาดหวังใน
ตัวลูก อยากใหลูก เปนตามที่พอ ตอ งการโดยที่พอ ไมเคยถาม
ความสมัครใจ ความชอบหรือความถนัด ในตัว ลูก เลยวาลูก รัก
และชอบที่จะเรียนในดานไหน
ทิพยเองมีดีมี รายสารภาพกับลับแลวา เธอตอ งใช
ความสะกดกลั้นสูง มากกับสามีอ ายุค ราวพอ ในสัง คมไทย
ผูชายเปนผูนําครอบครัวและผูชายก็เปนใหญ สตรีหรือจะหาญ
ตอ กรกับบุ รุษทิพ ยก็เ ชนเดี ย วกั บหญิง ไทยในสมั ย กอ นที่ถู ก
ผูชายกดขี่ขมเหงจะตองตกเปนเบี้ยลางของพอเสมอ ตัว ทิพย
เองก็ เ ป น เด็ ก อี ส านที่ มี ฐ านะยากจนและยัง ยึ ด ติ ด กั บ ไสย
ศาสตร ภูตผีและการแทงหวย
 ความสัมพันธข องพอ กับ“เสริฐ” เพื่อ นตายก็มีอัน
วินาศเพราะลูกชายของพอเปนเหตุ พอปรารถนาการยอมรับ
แตสูญสิ้นความศรัทธาจากทุกคนที่อยูใกลชิดแมตายไปแลวก็
ทิ้ ง หนี้ สิ น ให ทิ พ ย ข ายหลั ก ทรั พ ย อ อกไปจนเกื อ บหมด
ชาวบานยานถิ่นจึงหมดความนับถือทั้ง กอ นและหลัง พอ ตาย
และแมของลับแลก็ไปมีสามีใหม เธอยายไปอยูกับเขาที่ชัยภูมิ
เมื่อสามีเกาตายไป จึงตองหาสามีใหมมาทดแทนโดยไมคิด
วาลั บแลจะจะรู สึก เชน ไรแมห ลายคนมัก จะอา งว าเพราะ
ตองการใหครอบครัวสมบูรณแบบ มีพอ,แม,ลูก โดยที่ไมเคย
ถามความสมัครใจเลยวาลูกอยางไดพอ เลี้ย งหรือ เปลาหรือ
วาที่แตงงานใหมนั้นเปนเพราะความตอ งการสว นตัว ของผู
เปนแมหรือสว นลึก ๆแลว แมตอ งการกันแน แถมยัง เอาเสื้อ
คาดตาลับแลเพื่อมิใหรูเสนทาง กอ นนําลูก ชายไปอยูวัด ปา
แหงหนึ่งนานนับเดือนโดยใหเหตุผลวาลูกเปลี่ยนไปคลายถูก
ผีเขา จึงอยากใหหลวงพอชวย
สังคมที่ผูชายยังเปนใหญ
แมสังคมจะเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัยสถานะของผู หญิ ง
ไดรับการปกปองและมีบทบาทในสังคมมากขึ้น แตความไม เ ท าเที ยมกั น
ระหวางชายหญิงก็ยังมีใหเห็นในเรื่องนี้และในปจจุบั น อย างเช น ในตอนที่
ทิพยแมของลับแล เก็บเสื้อผาใสกระเปาเตรียมกลั บ บ านเกิ ด หลั ง จากที่
ทะเลาะกับพอของลับแล
“หลีกไป ทางใครทางมันเถอะสู สูจะทํางานงกๆหาเลี้ ยง
ใครไมวาไปหาเมียทนคําเหน็บแนมทนโดนกดหั วเอาใหม ก็ วาไป ข อ ยจะ
กลับไปมีชีวิตใหมที่บานละ”
พอของลับแลตอบกลับมาวา
“ เชอะ มึงไมมสี ทิ ธิ ไ ปไหนทั้ ง นั้ น แล ว กู ไ ม ใ ห มึง ไป มี
อะไรรึเปลา ”
จากนั้นแมคว ามี ด ปอกผลไม ที่เ ป น ใบเบิ ก ทางสุ ด ท าย
กอนที่จะหลุดพนออกไปจากชายคานี้พอกลับเลือกตบเขาที่มือของแม จน
มีดนั้นหลุดกระเด็นลงพื้นกอนที่พอจะตบหนาแมจนทรุดลงไปกองกั บ พื้ น
กลาวไดวาพอก็เปนพออยางเสมอตนเสมอปลาย ทานวางตนอยู บ นยอด
สามเหลี่ ยมที่ สู ง ที่ สุ ด บนรากฐานของครอบครั วนี้ แม ทา นจะเคยทํ า
ผิดพลาดไปในอดี ต ท านได แต รอให เ วลาผลั ก เหตุ ก ารณ ต างๆให เ ลื อ น
หายไปกลาวคือทานไมอยูในสถานะจะเอยคําขอโทษ แสดงใหเห็นอํานาจ
อันผูกขาดของผูชายที่ ส ามารถใช ความรุ น แรงกั บ ผู หญิ ง ที่ ต อ งจํ ายอม
และไมมีทางตอสูได
บทบาทของผูหญิงที่เปลี่ยนไป

ผูหญิงในสมัยโบราณที่เปรียบเปนเพีย งสมบัติข อง
ผูช ายแต ผูห ญิ ง ในเรื่ อ งนี้ มี บทบาทมากขึ้ น ทั้ ง เป น แม แ ละ
ภรรยาที่เปนแมศรีเรือนของครอบครัว ทั้ง ยัง เปนที่เชิด หนาชู
ตาของสามี
“ลุงเสริฐไดเมีย ดี ทํามาหากินเกง และมองการณ
ไกล อาจกลาวไดวาภาพชีวิตงามวิไลที่พลิกผันจากอดีตไรหลัก
ไรแกนเมื่อสมัยกอนของลุงเสริฐเปนเพราะไดปาอุไรมาวางผัง
ชีวิตให”
ทําใหมีขอเปรียบเทียบระหวางปาอุไรเมียลุง เสริฐ
(เพื่อนพอ)กับแมของลับแลที่เปนคนบานนอก ไรการศึกษา บา
หวยและหลงงมงายกั บ ภู ต ผี ไสยศาสตร วั น ๆได แ ต
ปลดปลอยอารมณผานบทเพลงลูกทุงและแอบอิจฉาปาอุไรอยู
ลึกๆ
ลูกผูรับความกดดันของครอบครัว
“ตัวพี่ใหเปนชางยนต สวนตัวนองใหเปนชางไฟฟา”
ความคาดหวังของผูเปนพอที่ลูกอยางลับแลปฏิเสธไมได
ตั้งแตการตั้งชื่อลูกทั้งสองคนที่ประหลาดล้ําของสองอําเภอนี้
เมื่อกลายมาเปนชื่อคน ฟงดูเหมือนจะเปนกาลกินี ไมเปนศิริ
มงคลและไมยอมฟงเสียงคัดคานจากใครๆ แตลึกลงไปมันคือ
นัยแหงการทดแทนความทรงจําในริ้วรอยแหงชีวิตของคนคน
หนึ่ง เปนอนุสรณแหงการตอสูชีวิตของพอผูเคี่ย วกรําโอกาส
แหงชะตากรรมของตนเองและครอบครัวผานความทุก ขย าก
เดียวดายโดยลําพัง
คานิยมนี้ยังมีใหเห็นในปจจุบันในรูปแบบการแขง ขันใน
เรื่อ งการศึ ก ษาปลูก ฝง ใหบุต รหลานไดเ รีย นสู ง ๆหนี ไมพ น
คานิยมในอาชีพแพทยและการเขาแผนการเรียนวิทยาศาสตร
โดยที่ไมดูความสามารถและความสมัครใจของลูก
 ลับแลเปนตัวแทนของเด็กในสมัยนั้นซึ่งไมตางจากเด็ก ในสมัย นี้
ที่ต อ งอยู ใ นกรอบความคาดหวั ง ของครอบครัว และความ
คาดหวั ง ของสัง คมไม สามารถเรี ย นและเป นในสิ่ง ที่ ตัว เอง
ตองการ เด็กถูกปอนขอมูลใหเชื่อ ใหปฏิบัติต ามโดยปราศจาก
การคิดตัดสินใจดวยตัวเองเด็กสวนใหญจึง คิด ไมเปน ลับแลจึง
ไดแตยัดเยียดอิสรภาพ ความฝนที่ตัวเองใฝหาใหกับแกงคอยผู
เปนพี่ช ายเชน ลับแลไดก ลาววาแกง คอยชอบศิล ปะจึง ไดเขา
เรียนในชั้นมัธยมในเอกวิชาอุตสาหกรรม-ศิลป
 ลับแลแกงคอยจึงเปนวรรณกรรมที่สะทอ นการเปลี่ย นแปลง
สัง คมของชีวิ ต สามั ญ ชนคนทั่ ว ไปทั้ง ด า นสั ง คมเศรษฐกิ จ
การเมือง ผานคําที่เปรียบเปรยบนหนาปกที่วา
“...หนึ่งนั้นใหเปนพี่ชายของความหลับ
อีกหนึ่งนั้นจงเปนนองชายของคําลวง...”
พี่ชายของความหลับก็คือ แกงคอยที่ห ลับไปแลว ชั่ว นิรันดร
สวนนองชายของคําลวงก็คือ ลับแลที่เลาเรื่อ งหลอกผูอานจน
มาถึงจุดผลิกผันของเรื่อ งในตอนจบแมจะเปนประวัติศ าสตร
ชีวิ ต ของสามัญ ชนแตก็ มี เรื่ อ งราวชวนสงสั ย ให ติด ตามดั ง
หน า ปกของหนั ง สื อ ที่ มี ภ าพชายคนหนึ่ ง ยื น พิ ง ต น ไม ใ หญ
ถึงแมวาไมยืนตนนั้นจะแผกิ่ง กานสาขา แตตนไมตนนี้ห าไดมี
ใบไมเลยสักนิด ทั้งยังแสดงภาพยอ นแสงซึ่ง สะทอ นถึง ความ
มืดมนภายในดวงจิต ของเด็ก หนุมตามทอ งเรื่อ งภายใตค วาม
สนุกของเนื้อเรื่องจึง มีผูอานนอ ยคนที่จะสามารถตีใจความที่
วรรณกรรมตองการจะสื่อไดอยางเขาใจ