Ergenlerde Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi

Hasan KANDEMİRa, ÖZET Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi (KİPT) Depresyonun akut dönem sağaltımı için geliştiril-
Aylin Deniz UZUNa miş, daha sonra Depresyon yanısıra Yeme Bozuklukları, Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Kaygı Bo-
zuklukları ve Bipolar Bozukluk gibi psikiyatrik bozuklukların tedavisinde de kanıta dayalı etkililiği
gösterilmiş, yapılandırılmış, sınırlı-süreli ve sorun odaklı bir psikoterapidir. Ergenler için uyarlan-
a
Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve mış olan Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi (KİPT-E), erişkinlere uygulanan KİPT’e benzerdir, bu-
Hastalıkları AD, nunla birlikte ergenlere özgü bir takım farklılıklar da içerir. Tedavi süresince, ergen, tanımlanan
Manisa Celal Bayar Üniversitesi kişilerarası sorun alanına yeni stratejiler uygulamada daha aktif rol alır ve etkin sorun çözme be-
Tıp Fakültesi, cerileri geliştirir. Depresyonun tedavisinde farmakolojik olmayan terapötik alternatiflere her za-
Manisa, TÜRKİYE mankinden daha fazla ihtiyaç duyulmaktadır. KİPT, kanıta dayalı psikoterapiler arasında yer
almaktadır. KİPT-E yeni geliştirilen psikoterapötik girişimlerdendir ve ergenlerde depresif belirti-
Yazışma Adresi/Correspondence: lerin tedavisinde etkili olduğu gösterilmiştir.
Hasan KANDEMİR
Manisa Celal Bayar Üniversitesi Anahtar Kelimeler: Kişilerarası ilişkiler psikoterapisi; ergen; psikoterapi; depresyon
Tıp Fakültesi,
Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve
Hastalıkları AD, ABSTRACT Interpersonal Psychotherapy (IPT) was initially developed for the treatment of de-
Manisa, TÜRKİYE pression. Afterwards, it was shown to have empirically supported (evidence-based) efficacy for the
kandemirhsn@yahoo.com treatment of psychiatric disorders such as Eating Disorders, Post-Traumatic Stress Disorder, Anxi-
ety Disorders and Bipolar Disorder. IPT is a time-limited and problem-focused psychotherapy. In-
terpersonal Psychotherapy which is adapted for adolescents (IPT-A), is similar to IPT applied to
adults but contains several differences specific to adolescents. During the treatment, adolescents
take on a more active role in implementing new strategies in the areas that are defined as inter- per-
sonally problematic and develop effective problem-solving skills. During adolescence, the need for
non-pharmaco- logical therapeutic alternatives in the treatment of depression is at its highest. As
an evidence-based psychotherapy, IPT-A is one of the interventions thathas been shown to be ef-
fective in treating depressive symptoms in adolescents.

Keywords: Interpersonal psychotherapy; adolescent; psychotherapy; depression

KİŞİLERARASI İLİŞKİLER PSİKOTERAPİSİ

KAYNAK GÖSTERMEK İÇİN:
Kandemir H, Uzun AD. Ergenlerde kişilerarası
ilişkiler psikoterapisi. Aydın N, Omay O, edi-
törler. Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi. 1.
Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2019. p.38-
44.
epresyon; ergenlerde hayat kalitesini olumsuz etkileyen ve sık görülen bir
bozukluktur. Yapılan çalışmalar ergenlik döneminde Majör Depresyon için
yaygınlık oranının %3 ile %9 arasında değiştiğini ve giderek arttığını gös-
termiştir.1 Depresif ergenler için Psikodinamik/Psikanalitik Psikoterapi, Bilişsel Dav-
ranışçı Terapi (BDT), Aile Terapisi, Grup Terapisi ve Farmakoterapi gibi birçok
tedavi çeşidi vardır ancak bu tedavi yaklaşımları için kanıtlar büyük ölçüde farklı-
lık göstermektedir. Antidepresanların çocuklar ve ergenlerde etkinlik ve güvenli-
ğini inceleyen çalışmalar arasında metodolojilerde ve sonuçlarda önemli
değişkenlikler olduğu ortaya konulmuştur.2 Serotonin geri alım inhibitörlerinin
ergen depresyonu için etkili olabileceğine dair kanıtlar olsa da kullananlar arasında
intihar eğilimi riskinin artması ile ilgili endişeler, farmakolojik olmayan terapötik
alternatiflere her zamankinden daha fazla ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Ka-
nıta dayalı psikoterapiler arasında BDT ve Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi (KİPT)
bulunmaktadır.3,4 Ergenler için Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi (KİPT-E), yeni

38
Hasan Kandemir ve ark.
geliştirilen psikoterapötik girişimlerdendir ve ergenlerde
depresif belirtilerin tedavisinde etkili olduğu gösteril-
miştir.5.6
Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi, Majör Depresyonun
akut dönem sağaltımı için Klerman, Weissman, Rounsa-
ville ve Chevron tarafından geliştirilen, yapılandırılmış, sı-
nırlı süreli ve sorun odaklı bir psikoterapidir.7 Kişiliğin
kişilerarası etkileşimler içindeki deneyimlere yanıt olarak
geliştiğini öne süren Harry Stack Sullivan tarafından dile
getirilen Kişilerarası ve John Bowlby’nin Bağlanma Teorisi
terapinin kuramsal temellerini oluşturmaktadır.8-10 KİPT,
hastanın kişilerarası etkileşimlerini ele alarak depresyo-
nunu ve depresif belirtilerini nasıl etkilediğini anlamayı
amaçlamaktadır. Temel hedefleri depresif belirtileri azalt-
mak ve kişilerarası ilişkilerde işlevselliği iyileştirmektir.
KİPT çerçevesindeki klinik depresyon, üç bileşen olarak
kavramsallaştırılmaktadır. Bunlar; belirti oluşumu, sosyal
işlevsellik ve kişiliktir. KİPT ilk iki sürece müdahale eder
ancak kişiliğin kalıcı yönlerini etkilemez.7,11 KİPT’in iki
merkezi hedefi depresif belirtileri azaltmak ve kişilerarası
işlevselliği iyileştirmektir. Bu hedefleri gerçekleştirmek
için KİPT üç ana strateji kullanmaktadır. Bu stratejiler: be-
lirli bir Kişilerarası Sorun Alanını tanımlamak; o sorun
alanı için hünerli bir iletişim ile Sorun Çözme Tekniklerini
belirlemek; bu becerileri seansta ve önemli ilişkiler bağla-
mında seans dışında kullanmaktır.12 Klinik araştırmalar, ye-
tişkinlerde depresyonun tedavisi için KİPT’in etkililiğini
açıkça ortaya koymuştur.13,14
ERGENLERE UYARLANMASI
Ergenler için uyarlanan KİPT, erişkinlerde uygulanan
KİPT’e benzerdir, ancak ergenlik depresyonu tedavisi
için ergenlere özgü bir takım farklılıkları vardır.
KİPT’deki genel hedefler ve problem alanları KİPT-E'de
de benzerdir. Günümüzde sık rastlanan aile yapısındaki
değişimlerin (örneğin boşanma) bir sonucu olarak KİPT-
E’de rol geçişleri sorun alanına ayrı bir tartışma eklen-
miştir. Bu tartışmada özel rol değişikliklerinin ergenler
için meydana gelme sıklığı, depresif belirtilere kanıta da-
yalı olarak gösterdiği bağlantı ve bu durumla ilişkili ki-
şilerarası güçlükler ve zorluklar göz önüne alınır.
Ergenler için yapılan ikinci uyarlama, tedavi protoko-
lüne ebeveyn bileşeninin eklenmesidir. Her ne kadar
KİPT-E bireysel bir tedavi olsa da, birçok ergen için ebe-
veyn veya bakım verenlerin bir dereceye kadar katılımı,
ergenin iyilik halini artırmak ve tedavinin başarısını teş-
vik etmek için sıklıkla tavsiye edilir ve kritiktir. KİPT-E’
de ebeveyn katılımı esnektir ve birkaç seansa katılımdan
hiç katılmamaya kadar değişebilir.
39
Ergenlerde Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi
Tedavinin hedefleri, bireyleşme, özerklik kurulması,
karşı cinsin üyeleriyle kişilerarası ilişkilerin geliştirilmesi
ve potansiyel romantik ilişkinin sürdürülmesi, ölüm ve
kayıp halindeki ilk deneyimlerle baş etme, akran zorbalı-
ğını yönetme gibi gelişimsel görevleri dikkate almak şek-
linde biraz değişmiştir. İkincil olarak, depresif belirtilerin
azaltılması ve kişilerarası işlevselliklerin iyileştirilmesi he-
deflerine yönelik çalışmalarda kullanılan teknikler er-
genlere uyarlanmıştır. Özellikle ergenlerle çalışılan
teknikler arasında; gelişmeleri izlemeyi kolaylaştırmak
amacıyla ruh hallerini derecelendirmek için 1’den 10’a
kadar derecelendirilen bir değerlendirme ölçeği vermek,
daha temel sosyal beceri çalışmaları yapmak, ergenlerin
siyah-beyaz karşıt düşüncelerle ilişkili kişilerarası sorun-
lara çözüm getirmek için perspektif alma becerileri üze-
rinde çalışma yürütmek ve özellikle ebeveyn-çocuk
çatışmalarının nasıl yönetileceğini çalışmak yer alır. Aile
üyelerini ihtiyaç duyulduğunda tedavinin çeşitli aşama-
larına dahil etmek ve okul reddi, fiziksel veya cinsel taciz,
intihar, saldırganlık ve çocuk koruma hizmetinin katılımı
gibi ergenlerin tedavisinde ortaya çıkan özel konuları ele
almak için stratejiler de geliştirilmiştir.4 KİPT-E yapılan-
dırılmıştır, aktiftir ve psiko-eğitimi vurgulamaktadır. Te-
davi süresince, ergen, tanımlanan kişilerarası sorun
alanında yeni stratejiler uygulamada daha aktif rol alır ve
etkin sorun çözme becerileri geliştirir.15 KİPT-E, ergenle-
rin bağımsızlığını artırmaya ve diğerlerine karşı olan kar-
şılıklı bağımlılıklarını aşmaya odaklanmaktadır. Temel
modifikasyonlar; tedavi sürecinde bireysel psikoterapinin
16-20 haftadan 12 haftaya kadar kısaltılması, ebeveynle-
rin sürece katılımı ve daha sınırlı bir odaklanma için hasta
rolünün yeniden kavramsallaştırılmasıdır.
12 haftalık süre 3 aşamaya ayrılır: Başlangıç Aşa-
ması, Orta Aşama ve Akut Tedavi Döneminin Tamam-
lanması Aşaması ile Sürdürüm Dönemine geçiş. Başlan-
gıç Aşaması; depresyon tanısı, hastalıkla ilgili psiko-eği-
tim ve hasta rolünün verilmesi, hastanın önemli kişiler-
arası ilişkilerinin araştırılması ve tüm tedavinin odak
noktası olacak Kişilerarası Sorun Alanı/Alanlarının be-
lirlenmesi üzerinde odaklanır. İlk aşamada, terapist “Ki-
şilerarası İlişkiler Envanteri” oluşturur, böylece hastanın
hem mevcut hem de geçmişe yönelik önemli ilişkilerinin
ayrıntılı bir incelemesi yapılır. Bu envanter, orta aşamada
dört sorun alanından biri veya ikisini seçmek ve odak-
lanmak için gerekli kişilerarası verileri sağladığından te-
davinin başlangıç aşamasının odağıdır. Kişilerarası
Envanteri oluşturmak için doğrudan sorularla bir liste
oluşturmak mümkün olsa da bu amaçla terapistin “Ya-
kınlık Çemberi’’ adı verilen bir aracı kullanması oldukça
yararlı bir yöntemdir.4 Bu, her biri bir diğerinin içinde,
Hasan Kandemir ve ark.
hastayı merkezdeki bir x ile temsil eden, bir dizi daire-
dir. Amaç, ergenlerin önemli ilişkilerini hayatlarındaki
uygun yakınlık/önem derecelerine göre yerleştirmeleri-
dir. Sonuç, ergenlerin hayatında ve ergenlik konumla-
rıyla ilişkili duygusal değerde ilişkide oldukları önemli
insanların belirlenmesidir. KİPT’in yetişkin versiyo-
nunda olduğu gibi, KİPT-E’de de tedavi odağı olabilecek
dört Kişilerarası Sorun Alanı vardır: Ölüm veya bir kayıp
nedeniyle ortaya çıkan Yas; Kişilerarası Çatışmalar (ar-
kadaşlar, öğretmenler, ebeveynler ve kardeşler ile kişi-
lerarası çatışmalar); Rol Değişiklikleri (örneğin,
İlkokuldan ortaokul veya ortaokuldan liseye kadar deği-
şen okullardaki roller), ergenliğe girme, cinsel olarak aktif
olma, başka bir kardeşin doğumu, ebeveyn olma, ebeveyn
boşanması, ebeveynin hastalığı gibi) ve kendisini izolas-
yon ile gösteren Sosyal İlişki/Beceri Yoksunluğu (İlişkileri
başlatma ve sürdürme ve duyguları iletme zorluğu gibi).
Tedavinin Orta Aşaması boyunca terapist, ergenin
bir veya iki sorun alanındaki kişilerarası zorluklarıyla
başa çıkmasına yardımcı olabilecek özgül stratejiler üze-
rine yoğunlaşır. Bunu yaparken KİPT-E’nin özgül tek-
niklerini kullanır.
Tamamlama Aşaması; ergenin olası depresif dönem
uyarı belirtilerini ayırt edebilmesini, terapide kullanılan
başarılı stratejilerin belirlenmesini, kişilerarası becerile-
rin genelleştirilmesini (farklı zamanlarda, farklı ortam-
larda, farklı kişilerin olması durumunda dahi becerilerini
gerçekleştiriyor olması) ve ileri tedavi ihtiyacının olup ol-
madığının tartışılmasını içerir. Tamamlama Aşamasında;
terapist ergeni zor ya da stresli olması beklenen gelecek-
teki bazı durumların farkına varabilmesi için destekle-
meli ve yeni becerilerin kullanımına teşvik etmelidir. Bu
yaklaşım ergen depresyonunda sık görülen alevlenme ve
tekrarlamaları azaltmaya yardımcı olabilir.16
Mufson ve ark., Majör Depresyonu olan ergenlerde
KİPT-E uygulayan ilk kişilerdir.17,18 Tedavinin hedefleri;
ergenin bireyleşme, özerklik kurma, romantik partner-
lerinin gelişimi, ilk kayıp ve ölüm deneyimleri ile başa
çıkma ve akran baskısını yönetme gibi gelişimsel görev-
lerini ele almaktır. KİPT-E büyük ölçüde mevcut kişi-
lerarası sorunlara odaklanır.
TEDAVİNİN AŞAMALARI
TEDAVİNİN BAŞLANGIÇ AŞAMASI
İlk dört seans başlangıç aşamasını oluşturmaktadır. Ebe-
veyn katılımının çok önemli olduğu dönemdir. İlk se-
ansta terapist, ergen ve ebeveyn ile birlikte ve bireysel
olarak görüşür. Ebeveynin; çocuğunun semptomlarının
40
Ergenlerde Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi
tedavi edilebilir bir bozukluğa bağlı olduğunu, semp-
tomların zaman sınırlı olduğunu ve tedavi ile ergenlerin
fonksiyonelliğinin muhtemelen iyileşeceğini anlaması
önemlidir. İlk oturumun hedefleri şunlardır: ergenlerde
depresyonun doğasını açıklamak, tedavide sınırlı hasta
rolünü belirlemek ve KİPT-E’nin ilkelerini tanıtmak.
Ergenlerde Depresyonun Doğasını Açıklamak
İlk seansta hastayı ve ebeveyni eğitmek önemli bir amaç-
tır. Terapist belirtileri, bunların işlevsellik üzerindeki et-
kisini ve depresyonun yaygınlık oranlarını anlatmalıdır.
Terapist ayrıca ergene ve ebeveyne depresyonun iyi-
leşme olasılığının nispeten yüksek olduğunu bildirmeli-
dir. Ergen ve ebeveynin, KİPT-E’nin bu birey için etkili
olmaması halinde, depresyon için diğer tedavilerin mev-
cut olduğunun farkında olması da önemlidir.
Hasta Rolünü Belirleme
Terapist, depresyonun, fiziksel bir hastalık gibi, ergenin
çalışmasını zorlaştırabileceğini açıklar. Ergenlerin okula
devam etmeleri, aile ile ilgili ve akademik sorumlulukla-
rını yerine getirmelerinin gerekliliği bildirilirken ayrıca
aile ve arkadaşlarıyla sosyalleşmeye de teşvik edilmelidir.
KİPT-E’nin Prensiplerini Tanıtmak
Ergeni, alacağı tedavi ile ilgili olarak bilgilendirmek çok
önemlidir. Terapistin, terapinin depresyon belirtilerini ve
depresyon ile alakalı ilişki sorunlarını hedef alacağını
açıklaması gerekir. Terapist ve ergen, önemli kişilerarası
ilişki stratejilerini tanımlamak ve belirli ilişkileri ve dola-
yısıyla ruh halini iyileştirmek için bunları uygulamaya ça-
lışacaklardır. Seansların çoğunda sadece ergen bulunur,
ancak terapist ve ergen yardımcı olabileceğini düşünürse,
orta evrede bir veya iki seansa ebeveyn davet edilebilir.
Kişilerarası İlişkiler Envanteri
Başlangıç Aşamasının diğer üç oturumunda hedefler;
Kişilerarası İlişkiler Envanterini oluşturmak, bir veya iki
Kişilerarası Sorun Alanı belirlemek ve bir Tedavi Söz-
leşmesi yapmaktır. Kişilerarası Envanterin amacı, dep-
resyon belirtilerinin başlangıcına ve/veya alevlenmesine
en çok hangi kişilerarası sorunların bağlı olduğunu be-
lirlemektir. Terapist ilk önce, ergenin yaşamındaki iliş-
kileri hakkında temel bilgileri toplar. Daha sonra
terapist, kişinin günlük yaşamı hakkında bir fikir edin-
mek ve terapinin odak noktası olabilecek kişilerarası
sorun alanlarını belirlemek için bu ilişkiler hakkında
daha ayrıntılı sorular sorar. Toplanan bilgiler, ilişkilerin
olumlu ve olumsuz yönlerini, hastanın ilişkilere karşı tu-
Hasan Kandemir ve ark.
tumunu, ilişkilerin zaman içinde nasıl değiştiğini ve iliş-
kilerin bağlamı ve sıklığını içermelidir. Buna ek olarak,
terapist, geçmişteki önemli ilişkileri ve bozukluğun baş-
lamasına neden olabilecek önemli kişilerarası olayları
araştırır. Terapist, ilişkiler ya da kişilerarası sorunlar ara-
sındaki her şablon veya benzerliği not etmelidir. Envan-
ter, terapistin ergenlerin depresyonunun meydana
geldiği kişilerarası dünyayı daha iyi anlamalarına yar-
dımcı olan bir teşhis aracına benzemektedir. Envanter-
deki sorulara örnek olarak: ‘’X ile ilişkinizde nelerden
hoşlanırsınız? X ile ilişkinizin olumsuz yönleri nelerdir?
X ile ilişkinizde neler değiştirmek istersiniz? Depresyo-
nunuz X ile ilişkinizi nasıl etkiledi?’’ şeklinde olabilir.
Envanter, dört sorun alanından hangisinin tedavi-
nin orta evresinde odaklanmak için en önemli olduğunu
belirlemekte kritiktir. Bu karar ergen ile verilmelidir.
Terapist, ergenlere depresif belirtiler ile kişilerarası zor-
lukları arasındaki bağlantıyı ve tanımlanan sorun alanı
çerçevesine nasıl uyduğunu anlatmalıdır. Buna ek ola-
rak, terapist, hastaya ergenin ilişkilerinde fark ettiği her-
hangi bir şablon hakkında bilgi vermelidir.
Kişilerarası Sorun Alanları
KİPT-E’de ergenin depresyonunun kavramsallaştırılabi-
leceği dört Kişilerarası Sorun Alanı vardır. Belirli bir ki-
şilerarası sorun alanının seçimi, tedavinin odağını
belirleyecektir. Bu alanlar: Yas, Kişilerarası Çatışmalar,
Rol Değişiklikleri ve Sosyal İlişki/Beceri Yoksunluğudur
(sosyal izolasyon). Bazen, odaklanacak kişilerarası sorun
için iki alan seçilebilir, birini birincil sorun alanı olarak
diğerini ikincil bir sorun alanı olarak belirlemek uygun
olabilir. Sorun alanları kısaca aşağıdaki gibi açıklanabilir.
Yas, ergenin depresif belirtilerinin başlangıcı ile
ilişkili olan ölüm veya bir kayıp yaşadığında tanımlanan
bir kişilerarası sorun alanıdır. Depresyonun hemen
ölümü veya kaybı takip etmesi gerekmez. Bununla bir-
likte, KİPT-E, daha tipik bir yası tecrübe edenlerin yanı
sıra, uzamış ve patolojik bir yas tutma döneminden muz-
darip ergenlere de yardımcı olabilir. Terapist ve hasta,
ölen kişi ile ergenin ilişkisini tartışır. Terapist, hastaya
ilişkinin mevcut depresyonla nasıl ilişkili olduğunu gös-
terir. Terapist, ergeni üzüntü ve kayıp hissini ifade et-
mesi için cesaretlendirirken aynı zamanda yeni
ilişkilerin oluşumunu da teşvik eder.
Rol Değişiklikleri, ergen bir sosyal rolden diğerine
geçtiğinde ortaya çıkar. Ergen, böyle bir değişikliğe uyum
sağlayamadığında, bu durum depresyona yol açabilir. Bu
değişiklikler özellikle hızlı ve hazırlıksız gerçekleştiğinde
veya hasta değişikliği bir kayıp olarak deneyimliyorsa ya
41
Ergenlerde Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi
da diğer endişeler veya sorunlar aynı anda ortaya çıkarsa
özellikle stresli olabilir. KİPT-E’de terapist, ergenin eski
ve yeni rollerini değerlendirmesine ve özellikle değişim
veya yeni rolle ilgili neyin zor olduğunu tanımlamasına
yardımcı olur. Terapist ve ergen, ergenin bu değişimlere
daha kolay uyum sağlamasına olanak tanıyan yeni tek-
nikler ve beceriler üzerinde çalışır.
Kişilerarası Çatışmalar; genellikle aile içinde veya
akran ilişkilerinde ortaya çıkar. Ergenlerin ilişkilerde
beklenen rolleriyle uyuşmazlık içinde olmalarına bağlı
olarak depresif semptomları belirginleştiğinde bu prob-
lem alanı seçilebilir. Bu türden farklı beklentiler genel-
likle para, cinsellik, özerklik ve samimiyet konularında
çatışmalara yol açar. Bu durumda terapist, ergenin müm-
künse uyuşmazlıkları çözmesine yardımcı olmalı ve ge-
lecekte bu tür çatışmaları daha iyi ele alacak beceri ve
stratejiler üzerine birlikte çalışmalıdır.
Sosyal İlişki/Beceri Yoksunluğu (İzolasyon), bir şe-
kilde sosyal olarak yalıtılmış olan ergenler için sorun
alanı olarak tanımlanmaktadır. Bu hastalar, ilişkilerde ka-
liteden yoksun ve kişilerarası ilişkilerde yetersiz kalmak-
tadırlar. Genellikle sosyal becerilerden yoksundurlar,
düşük benlik saygısı ve yalnızlık yaşarlar. Terapist eski
ilişkileri gözden geçirir ve bu ilişkilerin neden sona erdi-
ğini anlamaya çalışır. Terapist ayrıca ergenin yaşadığı ki-
şilerarası sorunların depresyona nasıl yakından bağlı
olduğunu gösterir. Terapist sosyal becerileri ve yeni ve
olumlu ilişkiler geliştirmenin yolları için ergenle çalışır.
Bu durumda, terapötik ilişki özellikle önemlidir ve yeni
öğrenilen becerileri uygulamak için bir ortam olabilir.
Tedavi Sözleşmesi
Sorun alanı belirlendikten sonra, terapist ve ergenin bir
Tedavi Sözleşmesi düzenlemesi gerekir. Bu, tedavi için
genel planı ortaya koyan sözlü bir anlaşmadır. Terapist
hastanın ve ebeveynin rollerini açıklar, sorun alanını be-
lirtir ve ergenin sorumluluklarını özetler. Buna ek ola-
rak, terapist tedavinin yapısını gözden geçirir ve
tedavinin pratik ayrıntılarını açıklar. Son olarak, birey-
sel olarak ergenlere yönelik tedavi hedefleri açıklanma-
lıdır. Bu hedefler ulaşılabilir olmalı ve depresif
belirtilerin azaltılmasını ve kişilerarası işlevselliğin ge-
liştirilmesini vurgulamalıdır.
Tedavinin Orta Evresi
Orta Aşama 5-9. seanslarından oluşmaktadır. Bu aşamada
üç önemli tedavi hedefi vardır: tespit edilen sorun alanı-
nın daha fazla açıklanması, sorunu etkili bir şekilde he-
deflemek için stratejilerin belirlenmesi ve sorunu çözmek
Hasan Kandemir ve ark.
için müdahalelerin uygulanması. Terapist ve ergen, bu
hedefler üzerinde seansta çeşitli terapötik tekniklerin
kullanımı ve oturumlar arasında yapılacak kişilerarası de-
neyimlemelerin belirlenmesi yoluyla birlikte çalışır.
Terapistin temel sorumlulukları şunlardır: depres-
yon belirtilerini izlemek ve semptomlar kötüleşiyorsa
veya düzelmiyorsa farmakoterapi gibi yardımcı tedavi-
leri düşünmek, ergenin kendi duygusal durumunu or-
taya çıkarmasına yardımcı olmak, ilişki zorluklarını
iyileştirmede yardımcı olacak kişilerarası stratejileri ça-
lışmak ve terapistin gerekli gördüğü şekilde tedaviye
destek olabilmeleri veya dahil olabilmeleri için .hasta-
nın ebeveynleri ile temasın sürdürülmesini sağlamak.
Tedavinin Orta Aşaması boyunca, terapist tartış-
maya rehberlik etmeli, odak sorun alanı üzerinde kal-
malıdır. Hem terapist hem de hasta, seçilen sorun
alanının uygunluğunu sürekli olarak yeniden değerlen-
dirmelidir. Terapist, ergenleri kişilerarası stratejiler hak-
kında eğitir ve ergenin kendi stratejilerini tanımlamasına
yardımcı olmak için belirli teknikleri kullanır. Terapist
ve hasta bu stratejileri, canlandırmalar kullanarak se-
ansta uygulayabilir ve ergen bu teknikleri seans dışında
uygulamaya teşvik edilir.
Spesifik Terapötik Teknikler
Keşfedici Teknikler
Keşif teknikleri yönlendirici ve yönlendirici olmayan
teknikleri içerir. Yönlendirici keşif teknikleri, hedeflen-
miş sorgulama ve görüşmeyi içerir. Yönlendirici olma-
yan teknikler, hasta tarafından tartışılan konunun
uzantısını ve destekleyici kabulünü içerir.
Duygudurum ile Kişilerarası Olaylar Arasında
Bağlantı Kurma
Duygunun kişilerarası olaylarla ilişkilendirilmesi; olay-
lar veya problemler ile ilgili acı verici duygulanımın ka-
bulünü ve ifadesini kolaylaştırmayı ve bu duygudu-
rumlarını kişilerarası ilişkilerindeki değişikliklerle bağ-
lantılandırmayı içerir. Terapist, ergenin kişilerarası ilişki
değişimini sağlamak için duygusal deneyimlerini kul-
lanmasına yardımcı olur ve bu da daha olumlu duygusal
deneyimlere ve ilişkilere yol açar.
Canlandırma (Rol Oynama) Tekniği
Canlandırma, terapistin hastayı yeni bir strateji veya be-
ceriyi seans dışında kullanıma hazırlarken terapi sean-
sında kullandığı aktif bir tekniktir. Canlandırma,
ergenlere seans dışında uygulama yapmaya başlamadan
önce beceri ve stratejileri uygulama ve geri bildirim alma
42
Ergenlerde Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi
şansı verir. Terapist, canlandırma için ilgili bir konu
seçer; duygusal ifade, etkili iletişim becerileri ve karar
verme stratejilerinin uygulanması gibi birçok yararlı ki-
şilerarası beceriyi modelleyebilir. Canlandırma sırasında
ve sonrasında terapist, ergeni bu yeni stratejileri seansın
dışında kullanmasına cesaretlendirirken, kişilerarası üs-
lupla ilgili geri bildirim de sunar. Canlandırma ayrıca,
hastaların yeni beceriyi kullanmasını engelleyebilecek
nedenlerin belirlenmesi ve yönetilmesini de içermelidir.
İletişim Analizi
İletişim analizi, ergen ve başka bir kişi arasında gerçek-
leşen belirli bir diyalogu veya tartışmayı ayrıntılı bir şe-
kilde incelemeyi ve her bir spesifik söylemi ayırmayı
içerir. Analiz, bir hastanın iletişiminin etkisiz olduğu ve
iletişim amacına ulaşamadığı yolları belirler. Hedef, ile-
tinin netliğini, direncini ve doğruluğunu artırarak has-
taya daha etkili bir şekilde iletişim kurmasını
öğretmektir. Bu analiz, ergenin sözlerinin başkaları üze-
rindeki etkisini, sözel ve sözel olmayan iletişim ile ileti-
len duyguları ve sözel/sözel olmayan değişimi yaratan
duyguları anlamasına yardımcı olur. Ergen, bir ifadeyi
değiştirerek, konuşmanın bütün yönü ve duygusal de-
neyiminin değiştirilebileceğini öğrenir.
Karar Analizi
Karar analizi, ergenin bir davranış veya kural hakkında
karar vermeyi gerektiren bir soruna bir çözüm bulması
gerektiğinde kullanılır. Terapist, hastanın alınabilecek
bir dizi alternatif eylemi ve bu eylemlerin her biriyle iliş-
kili olası sonuçları (olumlu ve olumsuz) dikkate alma-
sına yardımcı olur. Terapist ve hasta pratiği değerlendirir
ve ardından ilk önce uygulanacak farklı seçenekler ara-
sından seçim yapar. Uygulama ve olası sonuçlara cevap
vermek için canlandırma tekniği kullanılabilir.
Terapötik İlişkinin Kullanımı
Bu teknik; ergenin tutum ve davranışlarını terapötik iliş-
kinin güven ortamında uygulayabilmesine ve bu tutum
ve davranışların geri bildirimlerle incelenebilmesine fır-
sat sağlar. Terapötik ilişkinin kullanımı, tanımlanmış
sorun alanı kişilerarası ilişkilerde yetersizlik olan ergen-
ler için özellikle önemlidir.
Ev ödevleri
Seanslar arasında evde yapılacak ödevler, oturumların
odak noktası olan belirli becerileri uygulamakla ilgilidir.
Ergenler tarafından “kişilerarası deneyler” veya “evde
çalışma” olarak adlandırılırlar. Kişilerarası deneylere
örnek olarak, sınıfta bir akranla bir konuşmanın başla-
Hasan Kandemir ve ark.
tılması veya bir filme gitme isteğiyle ilgili ebeveynle ko-
nuşmak verilebilir. Haftalık seanslar arasında yapılan ça-
lışma, gençlerin yeni becerilere sahip olmalarına ve
içselleştirmelerine yardımcı olur ve ayrıca tedavi kaza-
nımlarının genelleştirilebilmesi olasılığını arttırır.
Tedavinin Tamamlama Aşaması
9.-12. seanslar KİPT-E’nin Akut Tedavinin Tamamlan-
ması Aşamasını oluşturur. Tedavinin süresi tedavi başlan-
gıcında karar verildiği ve zaman sınırlı kaldığı sürece
(örneğin 16 veya 20 hafta), 12 haftalık zaman çerçevesi,
hastaya en yararlı olacak şekilde değiştirilebilir. Tamam-
lama Aşamasında terapist, ergenin tedavi başlangıcında
üzerinde anlaşılan sonlanma tarihinin yaklaştığını hatır-
latır. Bu seanslar sırasında terapist ve ergen, ergenin geli-
şimini özellikle de tespit edilen sorun alanıyla ilgili olarak
gözden geçirir. Kişilerarası işlevsellik ve ilişkilerdeki de-
ğişiklikler daha iyi duygudurum ve azalan belirtilerle bağ-
lantılıdır. Terapist ve ergen, hangi stratejilerin ve
becerilerin en yararlı olduğunu ve Tamamlama Aşama-
sından sonra bunları uygulamaya devam etmenin öne-
mini tartışır. Ergenler, öğrendikleri ve uyguladıkları
teknikleri kullanarak ileride ortaya çıkabilecek sorunlarla
başa çıkma becerilerinden emin olmalıdırlar. Terapist ve
ergen, hala iyileşmeye ihtiyaç duyan alanları tartışmalı
veya ek tedavilerden yararlanmalı, tekrarlayan depresyon
için uyarı işaretlerini ve bu tür sinyallere nasıl tepki veri-
lebileceği üzerine çalışmalıdırlar. Terapistle Tamamlama
Aşaması sonrası nasıl ilişkide kalacağının belirlenmesi de
son oturumlarda ele alınması gereken bir konudur.
Terapist ayrıca mümkünse bir Tamamlama seansında
da ebeveyn ile görüşmelidir. Ebeveynlerin öğrenilen etkili
becerilerin ve stratejilerin gözden geçirilmesini, gelecek-
teki olası tedavi odağı alanlarını ve olası bir nüks etme be-
lirtilerine ilişkin uyarıları duymaları önemlidir. Ergenlerin
durumuna ve isteklerine bağlı olarak, terapist ebeveynlerle
ayrı ayrı görüşebilir veya ergen ve ebeveynlerle birlikte bir
seans yapılabilir. Bazı ergenler tedavi sonunda tamamen
iyileşemeyebilirler. Bu ergenler hala semptomları yaşıyor
olabilir veya ek bir bozukluktan muzdarip olabilirler. Te-
rapist böyle olduğuna inanırsa, ergen ve ebeveynlerle gele-
cekteki tedavi olasılıklarını ve hangi tedavi seçeneklerinin
göz önünde bulundurulabileceğini paylaşmalıdır.
KİPT-E ETKİNLİK ARAŞTIRMASI VE
ETKİLİLİK ÇALIŞMALARI
Mufson ve ark. tarafından ergenlere uyarlanan KİPT-E
nin uygulandığı ilk çalışma iki aşamalıdır.18 İlk aşamada
KİPT, ergen grubun ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde
43
Ergenlerde Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi
modifiye edilmiş ve bir tedavi kılavuzunda standart hale
getirilmiştir. İkinci aşamada, 14 depresif ergen (12-18
yaşları arası) 12 haftalık KİPT-E açık klinik çalışmasına
alınmıştır. Denekler, yarı yapılandırılmış bir tanısal gö-
rüşme, öz bildirim ve klinisyen tarafından yönetilen
araçlar kullanılarak altı zaman noktasında değerlendiril-
miştir. Tamamlama Aşamasında, ergenler depresif semp-
tomlarda anlamlı bir azalma ve kişilerarası işlevsellikte
iyileşme bildirmişlerdir. İlk çalışmadan bir yıl sonra, 14
ergenden 10’unda yapılan takip analizinde ergenlerin
Tamamlama Aşamasındaki iyilik hallerinin devam ettiği
bulunmuştur. Tedavinin tamamlanmasından bu yana
herhangi bir hastane yatışı veya intihar girişimi bildiril-
memiştir ve hepsi düzenli olarak okula devam etmekte-
dir.19 Bu çalışma çok küçük bir örneklem büyüklüğüne
dayanmasına rağmen, KİPT-E’nin kullanımı için ön des-
tek sağlamıştır.
Erişkin el kitabından farklı bir modifikasyon uygu-
layan Rosselló ve Bernal, KİPT-E alan ergenlerin
%82’sinin, BDT alan ergenlerin %52’sinin tedavi sonuna
kadar iyileşme ölçütlerini karşıladığını bildirmişlerdir.
Hem KİPT-E’nin hem de BDT’nin depresyon belirtile-
rini azaltmada anlamlı derecede daha iyi olduğu bildir-
mişlerdir. Yazarlar ayrıca, KİPT-E’nin benlik saygısı
arttırma ve sosyal uyumu geliştirmede özellikle daha iyi
olduğunu göstermişlerdir.20
Okul tabanlı kliniklerde çalışan klinisyenler tara-
fından yapılan bir diğer etkililik çalışmasında; New
York’ta okul temelli sağlık kliniklerinde normalde uy-
gulanan yaklaşım ile KİPT-E karşılaştırılmıştır.6 Nor-
malde uygulanan yaklaşım, ergenlerin alacağı psikolojik
tedaviden (genellikle destekleyici, bireysel danışmanlık)
oluşmaktadır. Normalde uygulanan yaklaşıma göre
KİPT-E ile tedavi edilen ergenlerde daha fazla semptom
azalması, daha iyi sosyal işlevsellik, depresyonun klinik
şiddetinde daha fazla azalma ve genel işlevsellikte iyi-
leşme görüldüğü bildirilmiştir.21 KİPT-E aynı zamanda
kontrollü bir pilot klinik araştırmada grup formatına
uyarlanmıştır.22,23 KİPT-E’nin grup modalitesinin (KİPT-
EG), ergenlerin akran desteği ihtiyacını ele alacağından,
hastaların gerçek bir kişilerarası bağlamda yeni strateji-
ler denemelerine ve uygulamalarına ilişkin geri bildirim
almalarına izin vermesi nedeniyle, depresif ergenler için
etkili olduğu varsayılmaktadır. Grup, hastayı benzer zor-
luklara sahip olan ve grubun işbirlikçi çabasıyla güçlen-
dirilen akranları olan ergenler için çok önemlidir.
Grup El Kitabı, kişilerarası konularla çalışma ve
grup tartışmasının bir bütün olarak grupla ilgili tutul-
ması için kılavuz niteliğindedir.22 Mufson ve ark., Majör
Hasan Kandemir ve ark. Ergenlerde Kişilerarası İlişkiler Psikoterapisi

Depresyon, Distimi, Depresif Duygudurum Bozukluğu
ve Başka Türlü Adlandırılamayan Depresif Bozukluğu
içeren bir dizi depresif bozukluğu olan ergenlerin teda-
visi için bireysel KİPT-E’nin KİPT-EG olarak uygulana-
bilirliğini ve etkinliğini karşılaştıran kontrollü bir pilot
klinik çalışmayı tamamlamıştır.23 Her ne kadar daha
fazla çalışmaya ihtiyaç duyulsa da bu çalışmada IPT-EG
nin, aşırı yoğun klinikler için önemli bir maliyet-etkin
tedavi seçeneği olma potansiyeli olduğu sonucuna varıl-
mıştır.
KİPT-E’nin ilaçla kombinasyon halinde kullanımı
henüz bir klinik çalışmada incelenmemiştir. Bununla
birlikte, bu şekilde sıklıkla, New York Presbiteryen Has-
tanesi’nde ayakta tedavi veren psikiyatri kliniklerinde
ergenlere faydalı olduğu belirtilmiştir.5
Miller ve ark., DSM-5’e göre Yıkıcı Duygudurum
Düzenleyememe Bozukluğu tanısı alan ergenlerde KİPT
uygulayarak yaptıkları bir çalışmada diğer yaklaşımlara
göre anlamlı olarak daha fazla iyileşme olduğunu göster-
mişlerdir.24
SONUÇ
KİPT-E, depresif ergenlerde, ergenlere özgü temalar ve yak-
laşımlar içeren, sınırlı süreli ve odaklı bir terapidir. KİPT-
E’nin çeşitli terapötik ortamlarda hem etkili hem de geçerli
olduğu bulunmuştur. KİPT-E, depresif ergenler için önemli
ve kanıta dayalı etkililiği gösterilmiş olan bir terapidir. Grup
uyarlaması (KİPT-EG), ek personel veya daha fazla klinik
saat olmadan daha fazla hastanın gereksinimlerini karşıla-
maya izin verdiğinden, maliyet etkin bir seçenek olabilir.

1. Shaffer D, Waslick BD. The many faces of
depression in children and adolescents.
Washington, DC: American Psychiatric Asso-
ciation, 2002.
2. Cheung AH, Emslie GJ, Mayes TL. Review of
the efficacy and safety of antidepressants in
youth depression. J Child Psychol Psychiatry.
2005;46:735-54.
3. Brunstein-Klomek A, Zalsman G, Mufson L.
Interpersonal psychotherapy for depressed
adolescents (IPT-A). Israel Journal of Psychi-
atry Relat Sci. 2007;44:40-6.
4. Mufson L, Dorta KP, Moreau D, Weissman
MM. Interpersonal psychotherapy for de-
pressed adolescents. 2nd ed. New York: Guild-
ford Press; 2004.
5. Mufson L, Weissman MM, Moreau D,
Garfinkel R. Efficacy of interpersonal psy-
chotherapy for depressed adolescents. Arch
Gen Psychiatry. 1999;56:573-9.
6. Mufson L, Dorta KP, Wickramaratne P, No-
mura Y, Olfson M, Weissman MM. A random-
ized effectiveness trial of interpersonal
psychotherapy for depressed adolescents.
Arch Gen Psychiatry. 2004;61:577-84.
7. Klerman GL, Weissman MM, Rounsaville
BJ, Chevron E. Interpersonal Psychoth rapy
of Depression. New York: Basic Books,
1984.
8. Sullivan HS. The interpersonal theory of psy-
chiatry. New York: W.W. Norton&Co.; 1953.
9. Meyer A. Psychobiology: A science of man.
Springfield, IL: Charles C. Thomas; 1957.
KAYNAKLAR
10. Bowlby J. Attachment theory and its thera-
peutic implications. Adolesc Psychiatry.
1978;6:5-33.
11. Weissman MM, Markowitz JC, Klerman GL.
Comprehensive guide to interpersonal psy-
chotherapy. New York, NY: Basic Books, 2000.
12. Mufson L, Sills R. Interpersonal Psychother-
apy for depressed adolescents (IPT-A): An
overview. Nord J Psychiatry. 2006;60:431-7.
13. DiMascio A, Weissman MM, Prusoff BA, Neu C,
Zwilling M, Klerman GL. Differential symptom re-
duction by drugs and psychotherapy in acute de-
pression. Arch Gen Psychiatry. 1979;36:1450-6.
14. Elkin I, Shea MT, Watkins JT, Imber SD, Sot-
sky SM, Collins JF, et al. National Institute of
Mental Health treatment of depression collab-
orative research program: general effective-
ness of treatments. Arch Gen Psychiatry.
1989;46:971-82.
15. Mufson L, Dorta KP. Interpersonal psy-
chotherapy for depressed adolescents: The-
ory, practice and research. The annals of the
American Society for Adolescent Psychiatry,
AH Esman; 2000. p.148-64.
16. Lewinsohn PM, Clarke GN, Seeley JR, Rohde
P. Major depression in community adoles-
cents: Age at onset, episode, duration and
time to recurrence. J Am Acad Child Adolesc
Psychiatry. 1994;33:809-18.
17. Moreau D,Mufson L,Weissman MM, Klerman
GL. Interpersonal psychotherapy for adoles-
cent depression: Description of modification
and preliminary application. J Am Acad Child
Adolesc Psychiatry. 1991;30:642-51.
18. Mufson L, Moreau D, Weissman MM, Wickra-
maratne P, Martin J, Samoilov A. Modification
of interpersonal psychotherapy with de-
pressed adolescents (IPT-A): phase I and II
studies. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry.
1994;33:695-705.
19. Mufson L, Fairbanks J. Interpersonal psy-
chotherapy for depressed adolescents: A one-
year naturalistic follow-up study. J Am Acad
Child Adolesc Psychiatry. 1996;35:1145-
55.
20. Rosselló J, Bernal G. The efficacy of cogni-
tive-behavioral and interpersonal treatments
for depression in Puerto Rican adolescents. J
Consult Clin Psychol. 1999;67:734-45.
21. Mufson L, Dorta KP, Olfson M, Weissman
MM, Hoagwood K. Effectiveness Research:
Transporting interpersonal psychotherapy for
depressed adolescents (IPT-A) from the lab to
school-based health clinics. Clin Child Fam
Psychol Rev. 2004;7:251-61.
22. Mufson L, Gallagher T, Dorta KP, Young JF. A
group adaptation of interpersonal psychother-
apy for depressed adolescents. Am J Psy-
chother. 2004;58:220-37.
23. Mufson L, Gallagher T, Young J. Interpersonal
psychotherapy for depressed adolescents.
Paper presented in J Am Acad Child Adolesc
Psychiatry. 2004.
24. Miller L, Hlastala SA, Mufson L, Leibenluft E,
Yenokyan G, Riddle M. Interpersonal psy-
chotherapy for mood and behavior dysregula-
tion: Pilot randomized trial. Depress Anxiety.
2018;35:574-82.

44