Ch6p1.Ptvp Cấp 1

Chương 6.
Phương trình vi phân

Phương trình vi phân cấp 1
GV. Nguyễn Hữu Hiệp
Bộ môn toán Ứng dụng, Khoa Khoa học Ứng dụng, Trường Đại học Bách khoa TP. Hồ Chí Minh, 268 Lý
Thường Kiệt, Quận 10, TP. Hồ Chí Minh.
E-mail: nguyenhuuhiep@hcmut.edu.vn
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) PT Vi Phân Ngày 8 tháng 10 năm 2021 1 / 54
Nội dung
1 Phương trình vi phân tuyến tính
2 Phương trình tách biến
3 Phương trình vi phân đẳng cấp
4 Phương trình vi phân toàn phần
5 Phương trình Bernulli
6 Phương trình Riccati
7 Phương trình khuyết x
8 Phương trình khuyết y
9 Phương trình Lagrange
Phương trình vi phân tuyến tính

y ′ + a(x)y = b(x).
Phương pháp giải

R
Tìm hàm h(x) = e p(x)dx
Suy ra nghiệm Z
1
y(x) = b(x)h(x)dx + C
h(x)
Ví dụ 1. Giải PTVP
x
y ′ + (3x2 + √ )y = 0
3 − x2
R R
(3x2 + √ x
)dx 3−
√
3−x2
h(x) = e p(x)dx = e 3−x2 = ex
Nghiệm là Z
1
y(x) = b(x)h(x)dx + C
h(x)
√
Z
1 x3 − 3−x2
= 3 √ 2 0.e dx + C
ex − 3−x√
3 2
= C.e−x + 3−x
y
y′ −
= x2 , y(1) = 1, x > 0
x
R R 1 1 1 1
h(x) = e p(x)dx = e − x dx = e− ln |x| = eln |x| = = .
|x| x
Z Z
1 2 1
=⇒ y(x) = q(x)h(x)dx + C = x x . dx + C
h(x) x
2 3
x x
= x( + C) = + Cx
2 2
1 1
y(1) = 1 =⇒ 1 = + C =⇒ C = .
2 2
x3 + x
Vậy nghiệm là y(x) =
2
y x
y′ − = , x > −1
x+1 x+1
R 1
− x+1 1 1
h(x) = e dx
= e− ln |x+1| = = .
|x + 1| x+1
Z
x+1−1
Z
x 1
=⇒ y(x) = (x + 1)( . dx + C) = (x + 1) dx + C
Z x + 1 x + 1 (x + 1)2
1 1 1
= (x + 1) ( − )dx + C = (x + 1)(ln |x + 1| + +C
x + 1 (x + 1)2 x+1
= (x + 1) ln |x + 1| + 1 + C(x + 1).
y ′ − y cot x = sin x, x ∈ (0, π)
R
− cot xdx
R
− cos x 1 1
h(x) = e =e = e− ln | sin x| =
sin x
dx
= .
| sin x| sin x
Z
1
=⇒ y(x) = sin x( sin x. dx + C) = sin x.(x + C).
sin x
(x2 + 1)y ′ + 4xy = 3
4x 3
Phương trình được viết lại y ′ + y = .
R 4x x2 + 1 x2 + 1
dx 2 2 2
h(x) = e x2 +1 = e2 ln |x +1| = eln(x +1) = (x2 + 1)2 .
Z
1 3
=⇒ y(x) = 2 2
( 2
.(x2 + 1)2 dx + C)
(x + 1) Z x + 1
1 1
= 2 2
( (3x2 + 3)dx + C) = 2 (x3 + 3x + C)
(x + 1) (x + 1)2
(1 − x)(y ′ + y) = e−x , y(0) = 0, x < 1.
e−x
Phương trình được viết lại y ′ + y = .
R 1−x
1dx
h(x) = e = ex
e−x x
Z
−x
=⇒ y(x) = e ( .e dx + C)
Z 1−x
dx
= e−x ( + C) = e−x (− ln |1 − x| + C) = e−x (− ln(1 − x) + C).
1−x
y(0) = 0 =⇒ 0 = 1(0 + C) =⇒ C = 0.
Vậy nghiệm là y(x) = −e−x ln(1 − x).

Phương trình tách biến

f (x) ′ dy
f (x)dx = g(y)dy, hayy ′ = ,y = .
g(y) dx
Phương pháp:Lấy nguyên hàm 2 vế theo từng biến

Z Z
f (x)dx = g(y)dy
(2 + 3y 2 )dy − 2xdx = 0, y(0) = 0
Lấy nguyên hàm 2 vế

Z Z
(2 + 3y )dy − 2xdx = 0 ⇐⇒ 2y + y 3 − x2 + C = 0
2
y(0) = 0 =⇒ C = 0
Vậy nghiệm là 2y + y 3 − x2 = 0
3y 2 y ′ = 2x, y(0) = 1, y > 0
Phương trình trở thành

dy
3y 2 = 2x ⇐⇒ 3y 2 dy = 2xdx
dx
Z Z √
3y dy = 2xdx ⇐⇒ y 3 = x2 + C ⇐⇒ y = x2 + C.
2 3
⇐⇒
√
3
y(0) = 1 =⇒ 1 = 02 + C =⇒ C = 1
√
3
Vậy nghiệm là y = x2 + 1
√
x + y 1 − x2 y ′ = 0, y > 0, x ∈ (0, 1)

√ dy xdx
x + y 1 − x2 = 0 ⇐⇒ √ + ydy = 0
dx 1 − x2
Z
xdx
Z √ y2
⇐⇒ √ + ydy = 0 ⇐⇒ − 1 − x2 + +C =0
1 − x2 2
√ y2
Vậy nghiệm tổng quát là − 1 − x2 + +C =0
2
√
Hay có thể viết y 2 = 2 1 − x2 − 2C.

y ′ + 2xy = xy 2
Rõ ràng y ≡ 0 và y ≡ 2 là hai nghiệm.

(
y(x) ̸= 0
Trong trường hợp , phương trình được viết lại
y(x) ̸= 2
dy dy
= x(y 2 − 2y) ⇐⇒ 2 = xdx
Zdx Z y −Z 2y Z
dy 1 1 1
⇐⇒ = xdx ⇐⇒ ( − )dy = xdx
y 2 − 2y 2 y − 2 y
1 y − 2 x2

y − 2
⇐⇒ ln = + C ⇐⇒ = ex2 +2C
2 y 2 y

√
x + xy 2 + y 1 − x2 y ′ = 0, y > 0, x ∈ (0, 1)
Viết lại phương trình

√ dy xdx ydy
x(1 + y 2 ) + y 1 − x2 = 0 ⇐⇒ √ + =0
dx 1−x 2 1 + y2
√ 1 √
2
⇐⇒ − 1 − x2 + ln |1 + y 2 | + C = 0 ⇐⇒ y 2 = e2 1−x +2C − 1
2

(4y − 2x)y ′ = 2(x − 2y + 1)2 , y(−1) = 0, 2y − x < 0.
Đặt u = x − 2y + 1 =⇒ u′ = 1 − 2y ′ .
1 − u′ 2u2 du 2u2 + u − 1
(1) : −2(u − 1) = u2 ⇐⇒ u′ = + 1 ⇐⇒ =
2 u−1 Z dx u−1
u−1 u−1
Z
⇐⇒ du = dx ⇐⇒ du = dx
2u2 + u − 1 2u2 + u − 1
2 1
⇐⇒ ln |u + 1| − ln |2u − 1| = |x| + C
3 6
2 1
⇐⇒ ln |x − 2y + 2| − ln |2x − 4y + 1| = x + C
3 6
y(−1) = 0 =⇒ C = −1.
2 1
Vậy nghiệm là ln(x − 2y + 2) − ln(2x − 4y + 1) = x − 1
3 6
Phương trình vi phân đẳng cấp
Phương trình đẳng cấp

y
′
y =f
x
y
PP: đặt u = ⇐⇒ y = x.u =⇒ y ′ = u + xu′
x
Thay vào phương trình:
du
u + xu′ = f (u) ⇐⇒ x = f (u) − u
dx
Rút gọn đưa về phương trình tách biến theo x, u
du dx
=
f (u) − u x

xyy ′ = x2 − xy + y 2 , x > 0, y > 0.
x y
Dễ thấy y = x là 1 nghiệm. Xét y(x) ̸= x. Chia 2 vế cho xy ta được y ′ = −1+ .
y x
y 1 u
Đặt u = =⇒ f (u) = − 1 + u = +u
x u 1−u
Thế vào phương trình trên ta được
du dx (1 − u)du dx
= ⇐⇒ =
f (u) − u x u x
Z Z
udu dx
⇐⇒ = ⇐⇒ −u − ln |1 − u| = ln |x| + C
1−u x
y x − y y

⇐⇒ − − ln = ln |x| + C ⇐⇒ − − ln |x − y| = C
x x x

(y 2 + 2xy)dx + xydy = 0, y > 0, x > 0.
y
Viết lại phương trình + 2 + y ′ = 0
x
y
Đặt u = > 0 =⇒ f (u) = −u − 2
x
Z Z
du dx du dx
= ⇐⇒ =
−u − 2 − u x −2u − 2 x
−1 y 1 −2C C
⇐⇒ ln(u + 1) = ln x + C ⇐⇒ + 1 = e ⇐⇒ y = −x + , C > 0.

2 x x 2 x

xy 2 y ′ = x3 + y 3 , x > 0, y > 0.
x2 y
Chia 2 vế cho xy 2 ta được y ′ = + .
y2 x
y 1
Đặt u = =⇒ f (u) = 2 + u
x u
Phương trình vi phân trở thành
Z Z
du dx 2 dx
1 = ⇐⇒ u du =
u2
+u−u x x
3
u p
⇐⇒ = ln x + C ⇐⇒ u = 3 3(ln x + C)
3
p
⇐⇒ y = x 3 3(ln x + C)
Phương trình vi phân toàn phần

Dạng Dạng (
P (x, y)dx + Q(x, y)dy = 0
Py′ = Q′x
Nghiệm là U (x, y) = C. Trong đó
(x,y)
Z
U (x, y) = P dx + Qdy
(x0 ,y0 )
với (x0 , y0 ) được chọn tùy ý.

(3x + 2y)dx + (2x − 9y)dy = 0
Ta có Py′ = Q′x = 2 do đó nghiệm tổng quát có dạng U (x, y) = C.

(x,y)
Z
với U (x, y) = P dx + Qdy. Chọn đường đi (0, 0) −→ (x, 0) −→ (x, y).
(0,0)
Zx Zy
3x2 9y 2
U (x, y) = 3xdx + (2x − 9y)dy = + 2xy −
2 2
0 0
3x2 9y 2
Nghiệm tổng quát có dạng hàm ẩn + 2xy − = C.
2 2

(3x2 y 2 + 7)dx + 2x3 ydy = 0
Ta có Py′ = Q′x = 6x2 y do đó nghiệm tổng quát có dạng U (x, y) = C.

(x,y)
Z
Trong đó U (x, y) = P dx + Qdy
(0,0)
Chọn đường đi (0, 0) −→ (x, 0) −→ (x, y)

Zx Zy
U (x, y) = 7dx + 2x3 ydy = 7x + x3 y 2 .
0 0
3 2
Nghiệm tổng quát là 7x + x y = C.

(2x + yexy )dx + (1 + xexy )dy = 0, y(0) = 1
Ta có Py′ = Q′x = (1 + xy)exy do đó nghiệm tổng quát có dạng U (x, y) = C.

(x,y)
Z
(0,0)
Chọn đường đi (0, 0) −→ (x, 0) −→ (x, y)

Zx Zy
U (x, y) = 2xdx + (1 + xexy )dy = x2 + y + exy − 1
0 0
2 xy
Nghiệm tổng quát là x + y + e = C. y(0) = 1 =⇒ 0 + 1 + 1 = C =⇒ C = 2.
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn
2 Hữu Hiệp)xy PT Vi Phân Ngày 8 tháng 10 năm 2021 24 / 54

y 1
(1 − 2
)dx + (y 2 + )dy = 0, y(1) = 0
x x
Ta có Py′ = Q′x = (1 + xy)exy do đó nghiệm tổng quát có dạng U (x, y) = C.
(x,y)
Z
(0,0)
Chọn đường đi (0, 0) −→ (x, 0) −→ (x, y)

Zx Zy
U (x, y) = 2xdx + (1 + xexy )dy = x2 + y + exy − 1
0 0
2 xy
Nghiệm tổng quát là x + y + e = C. y(0) = 1 =⇒ 0 + 1 + 1 = C =⇒ C = 2.

y 1
(1 − 2
)dx + (y 2 + )dy = 0, y(1) = 0
x x
1
Ta có Py′ = Q′x = − do đó nghiệm tổng quát có dạng U (x, y) = C, rong đó
x2
Zx Zy
2 1 y3 y
U (x, y) = 1dx + (y + )dy = x − 1 + +
x 3 x
1 0
y3 y
Nghiệm tổng quát là x + + = C.
3 x
y3 y
y(1) = 0 =⇒ 1 + 0 = C =⇒ C = 1. Suy ra x + + = 1.
3 x

x x x
(x + e y )dx + e y (1 − )dy = 0, y(0) = 1, y > 0, y > x
y
x x
Ta có Py′ = Q′x = − 2 e y do đó nghiệm tổng quát có dạng U (x, y) = C.
y
Trong đó
Zy Zx
x x2 x x2 x
U (x, y) = 1.dy + (x + e y )dx = y − 1 + + y(e y − 1) = + ye y − 1
2 2
1 0
2
x x
Nghiệm tổng quát là + ye y = C. y(0) = 1 =⇒ 0 + 1.e0 = C =⇒ C = 1
2
x2 x
Vậy nghiệm là + ye y = 1.
2
Phương trình Bernulli

y ′ + p(x)y = f (x).y α , α ̸= 0, 1.
Phương pháp: Biến đổi
(1 − α)y α + (1 − α)p(x)y 1−α = (1 − α)f (x)
Đặt z = y 1−α ⇒ z ′ = (1 − α)y α .y ′ . Phương trình có dạng tuyến tính
z ′ (x) + (1 − α)p(x) = (1 − α)f (x).

xy ′ + y = xy 2 ln x, y(1) = 1, x > 0.
Dễ thấy y ≡ 0 là một nghiệm. Xét y(x) ̸= 0, ∀x > 0. Biến đổi phương trình thành
y′ 1 1
−1 2 − 1 . = −1. ln x.
y x y
′
1 y 1
Đặt z = ⇒ z ′ = −1 2 . Phương trình trở thành z ′ − z = − ln x ⇒ h(x) =
y y x
R −1 1
e x dx = e− ln x =
x
Z
1 ln2 x 1 ln2 x
⇒ z(x) = x − ln x. dx + C = x − + C =⇒ = x − +C
x 2 y 2

1 ln2 x
y(1) = 1 =⇒ 1 = 1(−0 + C) =⇒ C = 1 ⇒ = x − +1 .
y 2

2
y ′ + 2xy = xex y 3
Dễ thấy y ≡ 0 là một nghiệm. Xét y(x) ̸= 0, ∀x > 0. Biến đổi phương trình thành
y′ 2x 2
3
+ 2 = xex .
y y
1 ′ 2y ′ −z ′ 2 2
Đặt z = 2
=⇒ z = − 3
⇒ + 2xz = xex ⇐⇒ z ′ − 4xz = −2xex
y y 2
Z
2 2 2 2 2
z(x) = e2x e−2x .(−2x)ex dx = e2x (e−x + C)
1 2 2
⇐⇒ 2
= ex + Ce2x .
y

√
y′ 1 − 2x
y + = , x > 0, y > 0.
x y2
3y 3 √
Biến đổi PT thành 3y 2 y ′ + = 3 1 − 2x. Đặt z = y 3 , phương trình trở thành
x
3 √
z ′ + z = 3 1 − 2x
x
√ 1 √
Z
3 1 3 x4 x2 2
⇒ z(x) = y (x) = 3 x . 1 − 2xdx = 3 1 − 2x − − +C
x x 5 15 15
Phương trình Riccati

y ′ + a(x).y + b(x).y 2 + c(x) = 0, c(x) ̸= 0
với y0 (x) là một nghiệm của phương trình.
1 z′
Đặt y(x) = y0 (x) + ⇒ y ′ (x) = y0′ − 2
z(x) z
2
z′

1 1
y0′ − 2 + a. y0 + + b. y0 + + c(x) = 0
z z z
Ta thu được phương trình tuyến tính
z ′ − (a + 2by0 ).z = b.

y ′ + 3y + y 2 + 2 = 0
Dễ thấy phương trình có một nghiệm y ≡ −1.

1 −z ′
Đặt y = −1 + ⇒ y ′ = 2 . PT trở thành
z z
2
−z ′

1 1
+ 3 −1 + + −1 + + 2 = 0 ⇐⇒ z ′ − z − 1 = 0
z2 z z
Suy ra
2 − cex
z = −1 + Cex ⇒ y = .
cex − 1

2x2 y ′ + x2 y 2 + 1 = 0, x > 0
1
Dễ thấy, y = là một nghiệm của phương trình.
x
1 1 −1 z′
Đặt y = + ⇒ y ′ = 2 − 2 . Thế vào phương trình
x z x z
2
−1 z′ 1 1 1 1
2x 2
− +x 2
+ + 1 = 0 ⇐⇒ z ′ − z = .
x2 z2 x z x 2
Suy ra
ln x ln x + 2
z=x +c ⇒y= .
2 x ln x
Phương trình khuyết x

F (y, y ′ ) = 0
Từ phương trình, xem y và y ′ là 2 ẩn độc lập. Ta tham số hoá y và y ′ được
(
y = u(t)
y ′ = v(t)
u′ (t) u′ (t)
Z
dx dt/dt
= = ⇒ x(t) = dt + C
dt dy/dx v(t) v(t)
(
x = x(t)
Khi đó, nghiệm có dạng tham số , t ∈ I.
y = y(t)

(y + y ′ )2 + (y − y ′ )3 = 0
Đặt y + y ′ = t3 ⇒ t6 = (y − y ′ )3 ⇒ y − y ′ = t2 . Suy ra

t3 − t2
y=
( 
′ 3
3t2 − 2t

y+y =t 
2 dx dy/dt 3t − 2
′ 2
⇒ 3 2
⇒ = = 3 2
=
y − y = −t dt dy/dx t +t t(t + 1)
y ′ = t + t


2
3t − 2
Z
Suy ra x(t) = dt = −2 ln |t| + 5 ln |t + 1| + C.
t(t + 1)

3t − 2
Z
x(t) = dt = −2 ln |t| + 5 ln |t + 1| + C,


t(t + 1)
Vậy nghiệm là
 t3 − t2
y(t) =
 ,C ∈ R
Nguyễn Hữu Hiệp (Th.S.Nguyễn Hữu Hiệp) 2 PT Vi Phân Ngày 8 tháng 10 năm 2021 36 / 54

y 2 + y ′2 = 1
(
y = cos t
Tham số hoá phương trình .
y ′ = sin t
dx dy/dt − sin t
= = = 1 ⇒ x(t) = t + C.
dt dy/dx sin t
Vậy nghiệm
(
x(t) = t + C
⇐⇒ y(x) = cos(x − C), C ∈ R.
y(t) = cos t
Phương trình khuyết y

F (x, y ′ ) = 0
Từ phương trình, xem x và y ′ là 2 ẩn độc lập. Ta tham số hoá x và y ′ được
(
x = u(t)
y ′ = v(t)
Z
dy dy dx
= . = u′ (t).v(t) ⇒ y(t) = u′ (t).v(t)dt + C
dt dx dt
Khi đó, nghiệm có dạng tham số
(
x = x(t)
y = y(t)

x3 + y ′3 − 3xy ′ = 0
Từ phương trình, xem x và y ′ là 2 ẩn độc lập. Ta tham số hoá x và y ′ được

3t
x = ,

3(1 − 2t2 ) 9t2 (1 − 2t3 )

1 + t3 dy dy dx
⇒ = . = = .
 ′ 3t2 dt dx dt (1 + t3 )2 (1 + t3 )3
y =

1 + t3
3t

2 3 3

 x= ,
9t (1 − 2t ) 1 + t3
Z
3(4t + 1) 
⇒ y(t) = dt = + C. Vậy
(1 + t3 )3 2(1 + t3 )2 3(4t3 + 1)
+ C.


2(1 + t3 )2


′
x = ey + y ′
Đặt y ′ = t ⇒ x = et + t
dy dy dx
= . =
dt dx dt
t2
Z
⇒ y(t) = t.(et + 1)dt = (t − 1)et + + C.
2
Vậy nghiệm là 
t
x(t) = e + t,

2 C ∈ R.
y(t) = (t − 1)et + t + C,

2
Phương trình Lagrange

y = a(y ′ )x + b(y ′ )
Phương pháp. Đặt t = y ′ . PT: y = a(t)x + b(t).

dy dy dx
Đạo hàm theo t 2 vế (chú ý = . = t.x′ (t)), ta được
dt dx dt
t.x′ (t) = a′ (t).x + a(t)x′ + b′ (t).
Đây là phương trình VP tuyến tính cấp 1. Giải ta được nghiệm x = x(t).
Vậy nghiệm là (
x = x(t),
y = a(t).x + b(t)
Ví dụ 31.
xy ′ + y + y ′2 = 0
Ví dụ 31.
y = xy ′2
Ví dụ 32.
y = (x − 1)y ′ − y ′2
Ví dụ 33.
y = xy ′2 − y ′
Ví dụ 34.
x2
y = y ′2 − xy ′ +
2
Bài tập
Bài tập 1. Tìm nghiệm của phương trình tuyến tính sau
2
a) y ′ + 2xy − ex−x = 0 h) 2x 1 + x2 y ′ + 2x2 y − 1 = 0

b) x 1 + x2 y ′ − y = 0 i) x x2 + 1 y ′ + y + x = 0

c) xy ′ − 2y − x4 = 0 j) x2 − 1 y ′ + xy + 3 x − x3 = 0

d) xy ′ − y − x2 + 1 = 0 k) 2x(1 − x)y ′ + (1 − 2x)y − 1 = 0

e) x2 y ′ + y − 1 = 0 l) x x2 − 1 y ′ + 2y − x2 = 0

f) (x + 1)2 (xy ′ − y) + 2x + 1 = 0 m) xy ′ − y + ln x = 0
g) x 1 + x2 y ′ − x2 − 1 y + 2x = 0 n) (x − 1)y ′ + y − ln |x| = 0.

Bài tập
Bài tập 2. Tìm nghiệm của phương trình tách biến sau
a/ x 1 + x2 y ′ − 1 + y 2 = 0 g) 1 + y 2 dx + xydy = 0

b) xy ′2 − 4(1 − x)y 2 = 0 h) y ′ = sin(x − y)

π
c) x(x − 1)y ′ − y(y − 1) = 0 ′
i) y sin x − y cos x = 0, y =1
2
d) x 1 + x2 yy ′ − 1 + y 2 = 0

j) x3 y ′ − sin y = 1, y → 5π, x → ∞
e) y ′ + ey−x = 0 p √
l) x 1 − y 2 dx + yy ′ 1 − x2 = 0
f) y ′ tan x = cotan y
1
m) 1 + x2 y ′ − cos2 2y = 0

2
Bài tập
Bài tập 2. Tìm nghiệm của phương trình đẳng cấp sau
a) (y − x)y ′ + y = 0 j) (x + y − 2)dx + (x − y + 4)dy = 0

b) yy ′2 − 2xy ′ + y = 0 k) x2 dy = y 2 − xy + x2 dx

c) xy ′ (2y − x) − y 2 = 0 l) (x − 2y − 1)dx + (3x − 6y + 2)dy = 0

d) x2 y ′ − x2 + xy + y = 0 2
p
m) xy ′ = y + y 2 − x2
e) y 2 − x2 y ′ + 2xy = 0

n) x2 y 2 − 1 dy + 2xy 3 dx = 0

x y o) (4x − 3y)dx + (2y − 3x)dy = 0

f) y ′ = + 1 +
y x
g) xy ′ = y + x cos2
y p) 4y 6 + x3 = 6xy 5 y ′
x ′
h) (3y − 7x + 7)dx − (3x − 7y − 3)dy = 0 q) y + 2y(y − x) = 1
i) (x − y)dx + xdy = 0
Bài tập
Bài tập 2. Tìm nghiệm của phương trình vi phân toàn phần
sau
a) x 2x2 + y 2 + y x2 + 2y 2 y ′ = 0

b) 3x2 + 6xy 2 dx + 6x2 y + 4y 3 dy = 0

x2 + y 2
2
x + y2

c) 2x + dx = dy
x2 y xy 2
d) 3x2 − 2x − y dx + 2y − x + 3y 2 dy = 0

e) y x2 + y 2 + a2 dy + x x2 + y 2 − a2 dx = 0

Bài tập
Bài tập 2. Tìm nghiệm của phương trình Bernulli sau

√ √ √
a) y ′ x − y + (x + 2 x) y = 0 e) 2xy ′ + y + 3x2 y 2 = 0
√
b) y ′ + 2y − (x + 1) y = 0 f) x2 y ′ − xy + y 2 = 0
4 √ g) xy ′ − y − y 3 = 0
c) y ′ − y − x y = 0
x
′ 2 2
h) 2xy ′ + y − 2x2 y −3 = 0
d) y − y − x y = 0
y
i) y ′ − + x2 y 4 = 0
x
Bài tập
Bài tập 2. Tìm nghiệm của phương trình vi phân sau
a) y ′ = −y(y − 1)(y − 2) h) 1 + x3 y ′ + x2 y + 2xy 2 + 1 = 0

3
b) (y ′ + y) = y ′ + 3y i) 2xy ′ − y 2 + 1 = 0
2 2
c) (y ′ − y) = y (y ′ + y) j) 1 − x3 y ′ + x2 y − y 2 + 2x = 0

d) y = y ′2 tan y ′ k) y ′ − 3y tan x + y 2 + tan2 x − 1 = 0

e) xy ′ − y 2 − 1 = 0 l) xy ′ + y − y ′2 = 0
m) y = xy ′ + y ′ − y ′ . ln |y ′ |
p
f) xy ′ − 1 + y ′2 = 0
g) x2 y ′ − xy + x2 y 2 + 1 = 0 n) y = xy ′2 + y ′3
Bài tập
Tìm thừa số tích phân µ và giải phương trình vi phân

(a) 1 − x2 y dx + x2 (y − x)dy = 0, µ = µ(x).

(b) 2x2 y + 2y + 5 dx + 2x3 + 2x dy = 0, µ = µ(x).

(c) (x + sin x + sin y)dx + cos ydy = 0, µ = µ(x).

(d) 2xy 2 − 3y 3 dx + 7 − 3xy 2 dy = 0, µ = µ(y).

(e) 3y 2 − x dx + 2y 3 − 6xy dy = 0, µ = µ x + y 2 .

(f) x2 + y 2 + 1 dx − 2xydy = 0, µ = µ y 2 − x2

Bài tập
THANK YOU FOR ATTENTION

Ch6p1.Ptvp Cấp 1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ch6p1.Ptvp Cấp 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương 6.

Phương trình vi phân

GV. Nguyễn Hữu Hiệp

Phương trình vi phân tuyến tính

Phương pháp giải

Vậy nghiệm là y(x) = −e−x ln(1 − x).

Phương trình tách biến

Phương pháp:Lấy nguyên hàm 2 vế theo từng biến

Lấy nguyên hàm 2 vế

Phương trình trở thành

Phương trình trở thành

Ví dụ 10. Giải PTVP

Rõ ràng y ≡ 0 và y ≡ 2 là hai nghiệm.

Ví dụ 11. Giải PTVP

Viết lại phương trình

Ví dụ 12. Giải PTVP

Phương trình đẳng cấp

Ví dụ 13. Giải PTVP

Ví dụ 14. Giải PTVP

Ví dụ 15. Giải PTVP

Phương trình vi phân toàn phần

với (x0 , y0 ) được chọn tùy ý.

Ví dụ 16. Giải PTVP

Ta có Py′ = Q′x = 2 do đó nghiệm tổng quát có dạng U (x, y) = C.

Ví dụ 17. Giải PTVP

Ta có Py′ = Q′x = 6x2 y do đó nghiệm tổng quát có dạng U (x, y) = C.

Chọn đường đi (0, 0) −→ (x, 0) −→ (x, y)

Ví dụ 18. Giải PTVP

Ta có Py′ = Q′x = (1 + xy)exy do đó nghiệm tổng quát có dạng U (x, y) = C.

Chọn đường đi (0, 0) −→ (x, 0) −→ (x, y)

Ví dụ 19. Giải PTVP

Chọn đường đi (0, 0) −→ (x, 0) −→ (x, y)

Ví dụ 20. Giải PTVP

Ví dụ 21. Giải PTVP

Phương trình Bernulli

Phương pháp: Biến đổi

(1 − α)y α + (1 − α)p(x)y 1−α = (1 − α)f (x)

Đặt z = y 1−α ⇒ z ′ = (1 − α)y α .y ′ . Phương trình có dạng tuyến tính

z ′ (x) + (1 − α)p(x) = (1 − α)f (x).

Ví dụ 22. Giải PTVP

Ví dụ 23. Giải PTVP

Ví dụ 24. Giải PTVP

Phương trình Riccati

Ta thu được phương trình tuyến tính

Ví dụ 25. Giải PTVP

Dễ thấy phương trình có một nghiệm y ≡ −1.

Ví dụ 26. Giải PTVP

Phương trình khuyết x

Ví dụ 27. Giải PTVP

Ví dụ 28. Giải PTVP

Phương trình khuyết y

Ví dụ 29. Giải PTVP

Ví dụ 30. Giải PTVP

Phương trình Lagrange

Phương pháp. Đặt t = y ′ . PT: y = a(t)x + b(t).

d) xy ′ − y − x2 + 1 = 0 k) 2x(1 − x)y ′ + (1 − 2x)y − 1 = 0

b) xy ′2 − 4(1 − x)y 2 = 0 h) y ′ = sin(x − y)

a) (y − x)y ′ + y = 0 j) (x + y − 2)dx + (x − y + 4)dy = 0

c) xy ′ (2y − x) − y 2 = 0 l) (x − 2y − 1)dx + (3x − 6y + 2)dy = 0

x y o) (4x − 3y)dx + (2y − 3x)dy = 0

b) 3x2 + 6xy 2 dx + 6x2 y + 4y 3 dy = 0

Bài tập 2. Tìm nghiệm của phương trình Bernulli sau

Bài tập 2. Tìm nghiệm của phương trình vi phân sau

a) y ′ = −y(y − 1)(y − 2) h) 1 + x3 y ′ + x2 y + 2xy 2 + 1 = 0