Filipino

Ikaapat na Markahan – Modyul 5

10
Paksa:
El Filibuserismo
(Buod ng Kabanata 13-20)

Sa modyul na ito ay malalaman natin ang mga kaisipang patungkol sa kabuluhan

ng edukasyon, pamamalakad ng pamahalaan, pagmamahal sa Diyos, bayan, pamilya,
kapwa-tao, kabayanihan, karuwagan, kapangyarihan ng salapi, kalupitan at
pagsasamantala sa kapwa, kahirapan, karapatang pantao. Matatalakay din ang mga
kaisipang lumutang sa akda tulad na lamang ng karanasan pansarili, gawaing
pangkomunidad, isyung pambansa at pangyayaring pandaigdigan. Maiiugnay din dito ang
mga kaisipang namayani sa pinanood na bahagi ng akda at matutunan ding
maipaliwanag ang inyong sariling mga paniniwala at pagpapahalaga kaugnay sa mga
kaisipang namayani sa akdang tinalakay.

Layunin:
 Natatalakay ang mga kaisipang ito: kabuluhan ng edukasyon, pamamalakad sa
pamahalaan, pagmamahal sa: Diyos, Bayan, Pamilya, kapwa-tao, kabayanihan,
karuwagan, paggamit ng kapangyarihan, kapangyarihan ng salapi, kalupitan at
pagsasamantala sa kapwa, kahirapan, karapatang pangtao, paglilibang,
kawanggawa (F10PB-IVd-e-89)
 Pagpapaliwanag ng kabuluhan ng mga kaisipang lutang sa akda kaugnay ng:
karanasang pansarili, gawaing pangkomunidad, isyung pambansa, pangyayaring
pandaigdigan. F10PN-IVf-90)
 Naiuugnay ang kaisipang namayani sa pinanood na bahagi ng binasang akda sa
mga kaisipang namayani sa binasang akda (F10PD-IVd-e-83)
 Pagsulat sa paliwanag ng sariling mga paniniwala at pagpapahalaga kaugnay sa
mga kaisipang namayani sa akda. ( F10PU-IVd-e-87)
 A. Panuto: Piliin mula sa loob ng kahon ang kasingkahulugan ng mga salitang
nakaitalika sa bawat pangungusap.

Makakilos lumamig mayabang galos

Gilid nag-init maliwanag

1. Maaliwalas ang silid ng klase sa Pisika.

2. Binansagang palalo si Placido Penitente ng iwan nito ang silid -aralan.
3.Ni isa ay di-makahuma sa pagsagot ni Placido sa kanyang guro
4.Ang dingding ng silid ay malinis at walang gurlis ang pinta nito
5.Nagpanting ang tenga ni Placido, kanyang inihagis ang aklat at hinarap si Padre Millon

B. Panuto: Piliin mula sa hanay B ang kasalungat ng mga salitang nasa hanay A. Letra na
lamang ang isulat.

Hanay A Hanay B
1. Maalinsangan a. nakatuon
2. Namalikmata b. nagustuhan
3. Mararahas c. mahangin
4. Kinasuklaman d. nakatayo
5. Nakalupasay e. Maayos

Arali
Buod ng Kabanata 13-20
n5

Magandang araw sainyo!

Inaasahan kong marami ka nang natutuhang aralin sa modyul, matutuklasan
mo ang mga pangyayari sa Kabanata 13-20 ng El Filibusterismo.
Maipapaliwanag mo ang kaisipang lumutang sa akda at maipapaliwanag mo
ang iyong sariling paniniwala at pagpapahalaga kaugnay ng mga kaisipan sa
akda.
Handa ka na ba? Maaari mo nang simulan ito.
Balik-tanaw sa kabanata 12
Panuto: Isulat ang TAMA kung ang ipinapahayag sa bawat bilang ay makatotohanan at
MALI kung hindi.

1. Si Placido Penitente ay sa Unibersidad ng Sto. Tomas nag-aaral.

2. Makatlo na siyang sumulat sa kanyang ina upang hilinging huwag na siyang
magpatuloy ng pag-aaral
3. Sa paaralan ni Padre Valerio sa Tanawan nag-aaral si Placido bago lumipat sa
pinapasukang paaralan
4. Ang “Escuela Municipal” ay paaralan ng mga batang lalaki
5. Ang dia pichido ay araw na walang klase.

Nabibigyan ng puna ang iba’t ibang isyung pandaigdigan na may kinalaman sa mga
kinahaharap sa reyalidad ng buhay. Sa pagtalakay sa kabatanang ito mas lalong magiging
mulat tayo sa mga pangyayari sa ating lipunan. Naihahanda ang ating mga isipan at
mentalidad upang maging handa sa lipunang ating ginagalawan at mapagtagumpayan ang
mga suliranin.

Basahin at Unawain ang buod Kabanata 13-15

Ang silid sa pisika ay maluwag at parihaba ng sukat. Ang mga bintana ay malalaki
rin na may rehas na bakal. Mayroong upuang kahoy sa magkabilang panig ng kuwarto
na aabot sa tatlong baitang ang taas. Doon umuupo ang ma mag-aaral na nakaayos
batay sa titik ng kanilang apelyido. Kahit malaki ang silid, makikita namang wala itong
anumang palamuti. May mga kagamitan at instrumento para sa pag-aaral sa pisika ngunit
ang mga ito’y nakasalansan naman sa isang aparador na nakakandado. Ang maestro sa
Pisika na tanyag sa paaralan ng San Juan de Letran ay si Padre Millon. Isa-isa niyang
tinatawag ang mga mag-aaral upang tanungin ng aralin. Ang magkaibigang Pelaez at
Placido ay nagsesenyasan na magturuan. Inapakan ni Pelaez ang paa ng kaibigan bilang
hudyat ngunit napasigaw si Placido. Ayan tuloy, siya ay napagbalingan ng inis ng guro
at tinanong. Utal-utal siyang sumagot kaya nagalit ang pari at binigyan siya ng mababang
marka habang nakatanggap pa ng lait at mura mula sa pari. Nainis si Placido at biglang
umalis sa klase na ikinagulat ng lahat. Samantala, inanyayahan ni Makaraig sina
Sandoval, Pecson, Pelaez, at Isagani sa isang pagpupulong. May positibong pananaw si
Isagani at Sandoval na papayagan ang kanilang panukala habang duda naman si
Pecson kaya nagkaroon sila ng pagtatalo.
 Ibinunyag ni Makaraig na ipinagtatanggol daw sila ni Padre Irene sa kanilang
plano. Kailangan na lamang daw nilang mapapayag si Don Custodio na isa sa mga
bahagi ng lupon ng paaralan sa pamamamagitan nina Ginoong Pasta na isang
manananggol at si Pepay na isa namang taga-aliw na parehong malalapit daw sa pari.
Napagkasunduan ng mga mag-aaral na kay Ginoong Pasta sila hihingi ng tulong dahil
marangal itong tao at tiyak na magiging maayos ang paraan at proseso ng pagkumbinsi
sa prayle. Bilang pagtupad sa kanilang misyon, tinungo ni Isagani ang tanggapan ni
Ginoong Pasta. Kilala si Ginoong Pasta sa talas ng kaniyang isip at angking katalinuhan.
Sa kaniya lumalapit ang mga pari upang manghingi ng payo kung nasa isang gipit na
sitwasyon. Nakipag-usap si Isagani sa Ginoo tungkol sa kanilang balak. Nais niyang
kausapin ni Ginoong Pasta si Don Custodio at mapasang-ayon ito. Naisalaysay ni Isagani
kay Ginoong Pasta ang misyon ng kanilang kilusan. Nakinig naman ang Ginoo ngunit
akala mo ay walang alam at walang pakialam sa kilusan ng mga mag-aaral. Nakiramdam
naman si Isagani kung naging mabisa ba ang mga salita niya sa Ginoo.Pagkatapos ng
ilang sandali, sinabi ng Ginoo ang kaniyang pasya. Ayaw niya raw makialam sa plano ng
mga mag-aaral dahil maselan daw ang usapin at mas makabubuti raw na ang
pamahalaan na lamang ang kumilos hinggil dito. Malungkot naman si Isagani sa naging
pasya ng Ginoo.

A. Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot.

a. Sandoval d. Placido Penitente

b. Isagani e. Ginoong Pasta
c. Padre Millon

1. “Inaakala ko na ang pamahalaan ay dapat humanap ng matibay na saligan.”

2. “Ang pamahalaan ay itinatag para sa kagalingan ng bayan”
3.“Kung gayon, mga ginoo ang inyong mga pagsusumikap ay hindi nasayang natuklasan
ninuman na maalis ang balatkayo at kayo’y hamunin.
4. “Hindi tinatanong subalit dahil sobra ang pagpapahalaga sa sarili na wari’y ikaw ang
tagapagligtas ay titingnan natin kung maililigtas mo ang iyong sarili, sagutin mo ang
tanong.”
5. “Kung ganyan po ang sinasabi ng aklat padre.”

B. Panuto: Magbigay ng ideya batay sa kaisipang inilahad sa kabanata 13 -15.

“Paano mo maipapakita bilang mag-aaral ang iyong .”

 Pagmamahal sa Diyos
 Pagmamahal sa Bayan
 Pagmamahal sa Pamilya
 Pagmamahal sa kapwa
 Basahin ang buod ng kabanata 16-20, sa pamamagitan ng mga inihandang gawain
ay mahahasa ang iyong kasanayan na mailahad ang iyong paniniwala, ideya sa mga
kaisipang nangingibabaw sa binasang akda.

Ang kaisipan ay mayroong iba’t ibang kahulugan depende sa konteksto ng pangungusap

at pagkakagamit nito.
Halimbawa: “ipakilala mong ikaw ay may karangalan, na ikaw ay matapang at maginoo.
Taga-Batangas ka na ang paglait ay hinuhugasan ng dugo” Nakapaloob sa pahayag na ito
ang kaisipang namayani sa tauhang si Placido Penitente, ang pagkagalit na hindi dapat
siya hinahamak ng prayleng propesor sapagkat siya ay isang taong may mabuting
katauhan, katayuan sa lipunan, magalang at may dignidad. Siya ang mula sa lugar na kung
saan ang pangmamaliit sa kapwa ay katumbas ng buhay.
Buod ng Kabanata 16-20

Dinauhan ito ng mga prayle, mga militar, mga kawani ng pamahalaan, at mga kilalang
mangangalakal. Nang dumating si Simoun at siningil si Quiroga sa kaniyang
pagkakautang na siyam na libong piso, sinabi niya na siya ay nalulugi na. Nagbaka-
sakali si Simoun at inalok ang negosyante na bawasan ng dalawang libong piso ang
kaniyang pagkakautang basta't papayag si
Quiroga na itago ang mga armas na parating sa kaniyang bodega Sinabi ni Simoun na
walang dahilan para mangamba ang intsik. Napilitang sumangayon ang negosyante
Samantala, ang pangkat naman ni Don Custodio ay nag-uusap patungkol sa komisyong
ipapadala sa Japan upang pag-aralan ang paggawa ng kamiseta para sa mga sundalo.
Ang perya ay punong puno ng mga manonood. Samantala ang 12 na galing sa bahay
ni Quiroga ay nagtungo sa kubol ni Mr. Leeds
Si Padre Camorra’y tuwang tuwa sa maraming magagandang dalaga na nakikita lalo
na nang masilayan si Paulita na kasama si Donya Victorina at Isagani na siyang naiinis
sa bawat tumititig kay Paulita.Mayroong pinasok na isang tindahan sina Padre Camorra
at Ben Zayb.Nakakita sila ng iba’t ibang disenyo ng mga lilok.
Sinuri ni Ben Zayb ang paligid sa kanilang pagpasok upang makita ang salamin na
kaniyang nais matagpuan, ngunit nabigo siya sa paghahanap. Nagsimula na ang
palabas. Pumasok si Mr. Leeds ng may dalang kahong kahoy na may lamang abo at
kapirasong papiro na kinasusulatan ng dalawang salita.
Nang may binigkas na isang salita si Mr. Leeds, lumabas ang isang ulo na nagsabing
ang kaniyang pangalan ay Imuthis.Siya’y umuwi sa sariling bayan pagkatapos ng pag-
aaral at mahabang paglalakbay Ikinuwento ng ulo ang kanyang buhay: umibig sa isang
babae na anak ng pari, at naging kaaway ang isa pang pari. Siya'y ipinakasal at
ipinapatay. Sinasabi niyang nabuhay siya muli upang ikuwento ang kataksilan na ito.
Lumabas sa klase si Placido Penitente. Hindi na siya ang dating mapagtimpi. Galit na
galit siya. Nais niyang gumawa ng isang libo`t isang paghihiganti. Parang ibinubulong
ng kanyang budhi: Placido Penitente, ipakilala mong ikaw ay may karangalan, na ikaw
ay matapang at maginoo. Taga-Batangas ka na ang paglait ay hinuhugasan ng dugo.
 Pagka-uwi sa tinitirahan, ay naratnan ang kanyang ina na si Kabesang Andang
nasiyang galing sa Batangas. Sinabi ni Placido na ayaw na niyang mag-aral. Nakiusap
si Kabesang Andang sa prokurador ng Agustino na ayusin ang suliranin ni Placido.
Nagsermon muli ang ina tungkol sa pagtitiis. Ginabi siya sa paggagala. Walang
natagpuang kaibigan. Napatungo siya sa perya. Nakita niya si Simoun. Sinabi niya dito
ang nangyari sa kanya at ang hangad niyang pasa- Hongkong. Napatulong siya sa
mag-aalahas. Narinig ni Placido ang mga plano ni Simoun ukol sa paghihiganti.
Kinabukasan, masayang nakinig si Placido sa mga sermon ng kanyang ina at muling
naging handa sa pag-aaral.
Nagpapasiya si Don Costudio ukol sa akademya ng Wikang Kastil. Siya’y
nakapangasawa ng mayaman, at ginamit ito upang lalo pang yumaman at
magpatanyag. Pumunta sa Espanya si Don Costudio. Sa lugar na iyon ay kung saan
siya’y nilait at minaliit dahil kulang ang pinag-aralan. Sa pagkabalik sa Pilipinas, siya’y
nagkunwari na maganda ang naging karanasan. Siya’y naging lupon ng Primaryang
Paaralan kahit na kulang ang kanyang kaalaman ukol sa tungkulin. Pinuri pa rin siya
dahil sa kanyang kasipagan. Naging kilala si Don Costudio bilang “Buena Tinta”
sapagkat mapapagkatiwalaan ang kanyang mga sinasabi. Ninais niyang
mapakinabangan ng dalawang panig. Sa loob ng limang araw, si Don Costudio ay
nakapagpasya at ipinaalam sa mga tao ang kanyang hinihiling.

Panuto: Suriin ang pahayag at pangyayaring kinasasangkutan. Ibigay ang kaisipang

namayani sa akda.

1. “Ang Indiyo ay di dapat matuto ng kastila at pag natuto, makikipagtalo sila

sa mga Kastila. (Padre Camorra)
2. “Ang mga tulisan ay siyang lalong may karangalan sa lupaing ito, sila ang
tanging nabubuhay sa mabuting paraan”. (Simoun)
3. “Maaari ninyo akong markahan ng anumang marka ngunit wala kayong
karapatang umaglahi sa akin”. (Placido)
4. “Walang galang, magbabayad ka rin sa akin.” (Padre Millon)
5. “Kahit may sulsi ay isinusuot ko ang pinaglumaang damit maibigay lang ang
lahat ng pangangailangan mo”. (Kabesa Andang)

Ating palalimin pa iyong kaalaman sa pamamagitan nang pagpapaliwanag paniniwala

at pagpapahalaga kaugnay sa isang sitwasyon na maaaring maisabuhay ang nilalaman ng
akda upang higit na maunawaan at magamit sa pang-araw-araw na pamumuhay.

Panuto: Ipaliwanag ang sagot sa tanong sa ibaba.

1. Makatwiran ba ang ginagawa ni padre Millon sa kanyang klase at kay

Placido?
 2. Tama ba ang ginawa ni Placido Penitente na lumabas ng klase ni padre
Millon?
3. Ano ang gagawin mo kapag ipinahiya ka ng iyong guro sa loob ng klase?
Paano mo ito haharapin?

Panuto: Pumili na ng pangyayari sa kabanata 16-20 at Iugnay ang mga pangyayaring ito
batay sa mga sumusunod:

 karanasang pansarili
 gawaing pangkomunidad
 isyung pambansa
 pangyayaring pandaigdig

Panuto: Sa pamamagitan ng ISTRATEHIYANG VALUE DATA BANK. Punan ang mga

di- kumpletong pahayag upang mabuo ang diwa nito.

Nalaman ko sa araling ito na ang Nalulungkot ako

sapagkat Natutuwa ako dahil
sa Natutunan ko sa akda na marami sa ating mga
Pilipino ay

A. Panuto: Isulat ang titik ng tamang sagot.

1. Alin kaya ang dapat na ginawa ni Placido Penitente sa panlalait ng kanyang

propesor?
a. mangatwiran b. magsawalang-kibo
c. magdabog na lamang d. umalis nang walang paalam

2.Kapansin-pansin na ang mga estudyante ay parang ponograpo kung tumugon. Ang

parang ponograpo ay nangangahulugang .
a. paulit-ulit magsalita b. nagsasalita nang di naiintindihan
c. sumasagot nang totohanan d. sagot nang sagot
3. Anong damdamin ang namayani kay Penitente pagkatapos pahiyain ng kaniyang guro.
a. Nainis b. Nasaktan c Nabigo d. Nagalit

4. Hindi na pumasok sa paaralan si Penitente dahil sa dinanas niya sa kaniyang guro sa

loob ng klase.
a. Maghimagsik b. Magpatawad
c. Mang – api d. Ipagsawalang bahala

5. Ano ang nais na mangyari ni Penitente sa pangyayari na ito.

a. Maghimagsik b. Magpatawad
c. Mang – api d. Ipagsawalang bahala

B. Panuto: Pagsunud-sunurin ang bawat pangyayari sa kabanatang natalakay. Gamitin

ang bilang 1- 5 sa pag-ayos ng pangyayari.

1. Nag-usap ang mga prayle tungkol sa ulong nagsasalita sa may perya sa Quiapo.
2. Pumasok sa isang tindahan ang pangkat ni Padre Camorra.
3. Inalok ni Simoun na ilagay sa bahay ng Intsik ang kanyang mga sandata.
4. Hinanap ng pangkat ni Padre Camorra ang mag-aalahas.
5. Isinalaysay ng Intsik ang nangyari sa kanyang itinindang alahas.

Panuto: Batay sa iyong sariling paniniwala, paano mo babaguhin ang pagkatao ni Don
Custudio? Isulat ito sa paraang patalata.

Pamatayan Puntos
Maayos ang daloy ng Sanaysay 5
Nakapaglalahad ng may kaugnay na saloobin ang sanaysay ayon sa sariling 5
paniniwala
Angkop ang bantas, salita at pangungusap 5
KABUUAN 15
 Filipino
10
Ikaapat na Markahan – Modyul 6
Paksa:
 El Filibustersima (Buod ng kabanata 21-26)
 Paggamit ng salitang Paghahambing sa pagsulat

Ang araling ito ay tumatalakay sa pagpapahayag ng sariling paniniwala gamit ang

mga salitang hudyat sa pagpapahayag ng saloobin/ damdamin, pagsasaad ng
pagkamakatotohanan ng akda sa pamamagitan ng pag-uugnay ng ilang pangyayari sa
kasalukuyan, pagpapaliwanag ng kahulugan ng mga salitang hiram sa wikang Espanyol at
pagsulat ng maayos na paghahambing ng binuong akda sa iba pang katulad na akdang
binasa.

Layunin:
 Naipahahayag ang sariling paniniwala at pagpapahalaga gamit ang angkop na
mga salitang hudyat sa pagpapahayag ng saloobin/damdamin
 (F10WG-IVd-e-80)
 Naisasaad ang pagkamakatotohanan ng akda sa pamamagitan ng pag-uugnay ng
ilang pangyayari sa kasalukuyan (F10PB-IVhi-92)
 Naipaliliwanag ang kahulugan ng mga salitang hiram sa wikang Espanyol (F10PT-
IVg-h-85)
 Naisusulat ang maayos na paghahambing ng binuong akda sa iba pang katulad
na akdang binasa (F10PU-IVg-h-88)

Bago natin simulan ang ating aralin, alamin natin ang lawak ng iyong
kaalaman kaugnay sa ating aralin.
Panuto: Piliin ang kasingkahulugan ng pahayag. Isulat ang letra ng tamang sagot sa
sagutang papel.

1. Doon ang heneral dito si Padre Salvi. Kaawa-awang bayan! Ngunit ano sa akin?
At muli siyang nagpatuloy ng lakad.
A. Pagmamalasakit sa mga pangyayari
B. Ang pagwawalang-bahala sa mga pangyayari o mga mangyayari.
C. Pakikialam sa gobyerno at simbahan
D. Pagsasakripisyo

2. Maingay sa dulaan. Lampas na sa oras ay di pa nagsisimula ang palabas dahil wala pa

ang Kapitan Heneral.
A. Ang tinawag na Filipino time ay pag-aglahi sa ating ninuno.
B. Ang mga manonood ay ibig nang umuwi
C. Pagpapahalaga sa oras
D. Pagpapahalaga sa mga manonood

3. Sa inihandang paghihimagsik ni Simoun na wika nga niya, kung buhay si Elias, ay isa
Sa mga tututol.
A. Ito’y ginawa lamang niyang kasangkapan sa isang makasariling layunin.
B. makapaghiganti at mailigtas si Maria Clara
C. Hindi para sa bayan ang layunin ni Simoun sa paghihimagsik.
D. Lahat ng nabanggit

4. "Maniniwala ka, at matatandaan mo ako, at sasabihin mong tama ako pag ang buhok
mo ay kasimputi na ng sa akin.
A. Kapag tumanda na, saka lamang niya masasabing tama ang sinabi sa kanya
ng matanda.
B. Nagpakulay ng buhok
C. Kapag nakaabot na sa tamang kaalaman
D. Maniwala sa sinasabi ng mas matanda sayo

5 Ang katapatan ng hinirang ay higit pa sa humirang kaysa sa bayan.

A. Mahalaga ang pagboto
B. Ibigay ang karapatan ng mga tao
C. Mas maganda ang pinunong halal ng bayan kaysa sa pinunong nilagay sa
pwesto ng mga nasa awtoridad din.
D. Maging tapat sa paghalal ng mga tao sa gobyerno
 Aralin
Buod ng Kabanata 21-26
(Blg.6)

Magandang araw!
Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaaasahang makasasagot sa mga
inihandang gawain at pagsasanay higit sa lahat ay makasusulat ng sariling
paghahambing sa akdang binasa sa iba pang akda.
Handa ka na ba? Halina at ating simulan.

Panuto: Isulat ang letrang T kung Tama ang ipinapahayag ng bawat bilang. Letrang
M naman ang isulat kung Mali.
1. Si Don Custodio ang pinakamasipag sa lahat ng nagpapalagay.
2. Si Padre Irene ay binigyan ng bansag na Buena Tinta.
3. Si Don Custodio ay isang Kastila na nakapag-asawa ng isang mayamang
Pilipina.
4. Lubhang maraming tungkuling hinawakan si Don Custodio
5. Maraming nanghihiram ng kuwalta kay Don Custodio sa Madrid at pinahihiram
naman niya.

Sa bahaging ito nais kong basahin at unawain mo ang mga siping buod ng nobela.
Suriin mo ang pagkakabuo ng paglalahad na ito na magagamit mo sa susunod na talakayan
natin! Basahin at unawain ang buod ng bawat kabanata sa ibaba.

Kabanata 21 Anyo ng mga Taga-Maynila

Ang Les Cloches de Corneville ng bantog na mga Pranses ay may pagtatanghal sa
Teatro de Variendades ng gabing iyon. Mabilis na naubos ang mga tiket para sa dula. Tila
walang interes na pumasok sa tanghalan ang Kastila na si Camarroncocido. Nilapitan siya
ni Tiyo Kiko, isang matandang lalaki na nakasuot ng amerikanang hanggang tuhod at
ipinakita ang anim na pisong galing sa mga Pranses na kinita niya sa pagdidikit ng mga
paskil. Ngunit sinumbatan ni Camarroncocido si Tiyo Kiko at sinabing ang kikitain sa buong
palabas ay mapupunta sa mga pari. Ang pagtatanghal ay humati sa Maynila. Masagwa daw
at laban sa moralidad ang palabas sabi ng mga tutol na sina Don Custodio, mga pari, pati
na mga babaeng may asawa at may kasintahan.May mga taong nagtatanggol naman sa
palabas kagaya ng mga pinuno ng hukbo, mga marino, mga matataas na tao, mga kawani
at mga babaeng walang kasintahan.Naging malaking bulung-bulungan ang palabas at
kasamang nababanggit ang Kapitan Heneral, si Simoun, si Quiroga at ang mga
artista.Pinuna ni Camarroncocido ang mga nais manood na kaya daw naroon ay para
malaman kung bakit bawal at dapat ipagbawal ang palabas.Nang umalis na si Tiyo Kiko ay
may napansin si Camarroncocido na mga taong tila hindi sanay mag-amerikana at sa wari
niya ay umiiwas na mapuna. May isang kagawad ng hukbo ang kumausap sa mga di-
kilalang tao na apat o lima sa bawat pulutong. Pagkaraan ay masiglang lumapit ang
kagawad sa isang karwahe na lulan si Simoun. May narinig si Camarroncocido na wikang
Kastila na ang ibig sabihin ay “Ang hudyat ay isang putok”, saka niya nasabi sa sarili na tila
may binabalak ang mga ito. Nagpatuloy sa paglalakad ang pulubi. May dalawang tao siyang
naririnig na nag-uusap at sinabing ang mga kura ay malakas kaysa Heneral. Umaalis daw
ang Heneral samantalang ang mga pari ay naiiwan at ang hudyat na isang putok ang
kanilang ikayayaman.Naaawa man sa bayan ngunit wala namang pakiaalam si
Camarroncocido sa mga narinig.Samantala, sa labas ng dulaan ay makikita si Tadeo na
niloloko ang isang kababayang tanga sa pagsasabi ng mga kahanga-hangang
kasinungalingan.Sinabi ni Tadeo sa kausap na kilala niya ang mga malalaking tao na
nadaan at kaibigan niya ang mga ito kahit hindi naman totoo.Dumating ang mag-tiyahin na
sina Donya Victorina at Paulita Gomez. Kahit na nagbabalatkayo ay nakilala pa rin ni Tadeo
si Padre Irene na di naitago ng tunay na katauhan dahil sa mahaba niyang ilong. Dumating
din si Don Custodio.Nang dumating sina Makaraig, Pecson, Sandoval at Isagani ay lumapit
si Tadeo sa kanila saka bumati. May sobra silang isang tiket dahil hindi sumama si
Basilio.Dahil dito’y inanyayahan nila sa Tadeo sa loob, agad siyang sumama sa apat, at
iniwan ang kababayang kanina lamang ay kausap ngunit ngayon ay nag-iisa na

Kabanata 22 Ang Palabas

Marami sa mga nanood ng palabas ay hindi nasiyahan dahil sa hindi mawaring
kahulugan ng wikang Pranses. Matagal na naantala ang pagsisimula ng dula dahil sa
matagal na pagdating ng Heneral. Napuno ang lahat ng palko na nakalaan sa mga
panauhin maliban sa isa na nakalaan sa mag-aalahas na si Simoun.Nabigla ang mga
kabataan sa pagdating ng isa sa mga tutol sa pagtatanghal, si Don Custodio. Ang matapang
naman nitong depensa ay inutusan siya ng mga kinauukulan upang magsilbing ispiya.
Masaya ang lahat nang mag-umpisa na ang palabas. Ngunit habang ito ay tumatagal ay
unti-unting nalilito ang mga nanood. Marami sa mga panauhin ay hindi nakakaintindi ng
wikang Pranses.Lalo pang nagkalituhan nang tangkain ng ilan na isalin ang dula sa wikang
Kastila. Marami kasi sa mga taga-salin ay pawang mga nagmamagaling lamang ngunit ang
katotohanan ay hindi rin nila lubos na naiintindihan ang salitang Pranses.Ikinagulat ng lahat
ang pagtayo at paglabas ng grupo ng mga mag-aaral sa kalagitnaan ng dula.

Kabanata 23 Ang Isang Bangkay

Hindi pumunta sa dulaan si Simoun. Noong ika-pito ng gabi ay makalawang beses
umalis at dumating si Simoun sa bahay na may iba’t ibang taong kasama. Nang mag-
iikawalo na ay nakita siya ni Makaraig sa may daang Ospital malapit sa kumbento ng Sta.
Clara. Nakita naman siya ni Camarroncocido sa may dulaan nang mag-iikasiyam na may
kausap na tila estudyante. Hindi rin pumunta sa teatro si Basilio dahil siya ay papunta sa
San Diego. Pupunta siya sa bahay ni Kapitan Tiyago upang gamutin ito. Habang inaalagaan
ni Basilio ang may sakit ay bigla na lang itong sinusumpong dahil sa sobrang paghithit ng
opyo. Nagbilin naman sina Simoun at si Padre Irene kay Basilio na pagalingin ang may
sakit at pagtiisan ito sa pag-aalaga. Sa pagrerepaso ni Basilio ay dumating si Simoun. Noon
lamang sila muling nagkaharap mula nang huli silang magkita sa San Diego. Kinamusta ni
Simoun si Kapitan Tiyago ibinalita naman ni Basilio na malubha na ang lagay ng Kapitan
dahil kalat na ang lason sa katawan nito. Muling hinimok ni Simoun si Basilio na makiisa sa
himagsikan laban sa pamahalaang Kastila. Ang hindi raw kasi kakampi sa kanila ay ituturing
nilang kaaway na dapat patayin. Si Basilio daw ang magtatakas kay Maria Clara sa
kumbento ni Sta. Clara habang nagkakagulo ang buong lungsod. Ngunit huli na daw ang
lahat, ani Basilio. Nalaman niyang nagpakamatay na raw si Maria Clara dahil naroon daw
siya sa kumbento upang makibalita kaya niya nalaman ang nangyari. Nang bumalik siya ay
nakita niya ang liham na padala ni Padre Salvi kay Padre Irene na siyang nagpabasa kay
Kapitan Tiyago na nag-iiyak nang mabatid na patay na ang anak. Nagulat si Simoun sa
narinig niyang balita ngunit ayaw niyang maniwala na totoo ito at pinipilit na buhay pa si
Maria Clara. Nang huminahon na ay umalis agad siya ng silid. Naririnig ni Basilio ang mga
sigaw ng hinagpis ni Simoun habang paalis ito. Nawala na sa isip ni Basilio ang pag-aaral
at sa halip inisip ang kasalukuyang kalagayan ni Simoun.

Kabanata 24 Ang mga Pangarap

Lingid sa kaalaman ni Donya Victorina ang kanyang nawawalang asawa na si Don
Tiburcio ay nasa pangangalaga ng tiyuhin ni Isagani.Kumalat sa bayan ang usapin ng
biglaang pagkakasakit ng alaherong si Simoun. Naging mailap siya sa tao at hindi halos
tumatanggap ng sinumang panauhin sa loob ng kanyang tahanan. Sa kabilang dako naman
ay matiyagang hinihintay ni Isagani ang kaniyang kasintahan na si Paulita. Habang
naghihintay ay sumagi sa kanyang isipan ang mga pangarap niya para sa Inang
Bayan.Dahil sa matagal na paghihintay ay naisipan na niyang umuwi nang biglang
dumating ang isang karwahe lulan sina Juanito, Paulita at si Donya Victorina. Magiliw
siyang tinanong ng matanda kung mayroon na ba siyang balita kay Don Tiburcio. Sinagot
naman ito ni Isagani na kunwari ay walang alam. Ipinagtapat ni Paulita sa kasintahan na
ang nililigawan ni Juanito ay ang kanyang Ale. Dahil dito ay naging lubos ang kagalakan ng
binata kaya sinabi rin niya sa dalaga ang totoong kalagayan ni Don Tiburcio.

Kabanata 25 Tawanan at Iyakan

Ang simpleng piging ng mga mag-aaral ang magiging mitsa upang sila ay usigin ng
pamahalaan. Hindi pa man lumalabas ang pasya ni Don Custodio tungkol sa usapin ng
pagtututro ng wikang Kastila ay batid na ng grupo nina Sandoval ang kahihinatnan nito.
Ayaw ng mga prayle at ng pamahalaan na matuto ng wikang Kastila ang mga Indiyo. Wala
daw karapatan ang mga ito na gamitin ang kanilang wika. Dahil dito ay tiyak na ang
magiging kapasyahan ni Don Custudio. Papanig siya sa kagustuhan ng mga kinauukulan.
Kagaya ng kanilang napagkasunduan ang labing-apat ay nagtipon sa isang pansiterya
upang ipagdiwang ang kahihinatnan ng pasya. Tanging si Basilio at si Juanito ang hindi
nakarating sa nasabing pagtitipon. Masayang nagbibiruan ang mga mag-aaral at maingay
na tinutuligsa ang mga prayle. Iniugnay pa ang mga ito sa bawat pagkain na kanilang pinili.
Bago sila natapos ay napansin ni Isagani ang isang binata na nagmamasid at tila
sinubaybayan ang kanilang ginagawa. Nang makita siya ay mabilis ito na umalis lulan ng
sasakyan ni Simoun.

Kabanata 26 Ang mga paskin

Ang araw ng pag-uusig ang babago sa mapayapa at tahimik na buhay ni
Basilio.Maagang gumising si Basilio para pasyalan sa pagamutan ang kanyang mga
pasyente. Bukod dito ay pupuntahan din niya ang kaibigang si Makaraig upang kunin ang
hiniram na pera para makuha na niya ang kanyang grado. Habang patungo sa pamantasan
ang binate,napansin niya ang grupo ng mga mag-aaral na pinapalabas sa loob ng paaralan.
Maingay nilang pinag-uusapan ang mga mag-aaral na sangkot sa paglulunsad ng
himagsikan. Gumapang ang takot sa buong katawan ni Basilio dahil sa kanyang mga
narinig. Kumalma lamang ang kanyang kalooban nang malamang walang kinalaman sina
Simoun at Kabesang Tales sa usapin ng himagsikan. Sa paghahanap niya kay Makaraig
ay nakasalubong niya ang mga guwardiya sibil. Pinigilan siya sa pagpasok at pinaghintay
sa labas ng bahay ng kanyang kaibigan. Paglipas ng ilang sandali ay dumating ang kabo
at pati siya ay inimbistigahan. Laking gulat na lamang ni Basilio dahil pati siya ay isinakay
sa karwahe at hinatid papunta sa tanggapan ng Gobyerno Sibil.

Paghahambing ito ay paglalarawan ng kaibahan at pagkakatulad ng dalawa o higit

pang mga bagay.Ito rin ay pwedeng magamit sa paglalarawan ng antas o katangian
ng tao, hayop, ideya o pangyayari.

Ang paghahambing ay may dalawang uri:

1. Paghahambing ng Magkatulad
 Ginagamit kung ang dalawang inihahambing may pantay o parehong antas
na katangian ng isang tao, o bagay, at iba pa. Gumagamit ng salita gaya ng
pareho, katulad, panlaping magkasing, sing na ikinakabit sa salitang –ugat.
Halimbawa: Ang mga amg-aaral na sina Macaraig, Sandoval, Pecson at
isagani ay may parehong layuning maisulong ang pagtatag ng Akademya
ng Wikang Kastila.

2. Paghahambing na di Magkatulad.
 Ginagamit kung ang hinahambing ay magkaiba ang antas ng isang bagay o
anuman. Gumaggamit ng salitang higit, mas, lalo at iba pa.
Halimbawa: Higit na gusto ni Donya Victorina si Juanito para kay Paulita
kaysa sa binatang si Isagani.

Panuto: Bumuo ng pangungusap na ginagamitan ng salitang paghahambing ang mga

sumusunod na tauhan.

Panuto: Tukuyin ang saloobin/damdamin na ipinapahayag sa bawat bilang. Piliin ang

sagot sa loob ng kahon sa ibaba.

1. Ani Camarroncocido: Doon ang heneral dito si Padre Salvi. Kaawa-awang bayan!
Ngunit ano sa akin?
2. Naging masama akong kapatid at anak. Nakalimutan kong pinatay ang aking kapatid at
pinahirapan ang aking ina. Sasama na po ako sa inyo ginoo.
3. Basilio! Magandang balita ipapadala daw tayo sa kulungan! Wala na naman pasok,
 mahaba-habang bakasyon ito.
4. Ano ang ginagawa mo dito? Maaari kang mapahamak sa bigla-bigla mong pagsugod!
5. Namatay. Namatay nang hindi ko man lamang nakita. Namatay nang hindi
nalalamang…

Labis na kalungkutan Paghihiganti Pagsasawalang-bahala Masaya Pag-aalala

Panuto: Magbigay ng mga makatotohanang pangyayari sa mga akda (Kabanata 21-26) at

iuugnay ito sa ilang pangyayari sa kasalukuyan,

Makatotohanang pangyayari sa akda Iuganay sa ilang pangyayari sa kasalukuyan

1.

2.

3.

4.

Panuto: Magbigay ng mahahalagang kaisipan sa araling nabasa sa tulong ng mga emoji

at ipaliwanag.
Panuto: Hanapin ang kasing-kahulugan ng salitang Espanyol o Kastila na may salungguhit
sa loob ng pangungusap. Gamitin ang contextual clue o pag-unawa sa kahulugan
ng salita ayon sa pagkakagamit sa pangungusap.

1. Makapangyarihan siya kaya iginagalang sila ng mga indio at pinangingilagan ng mga

Pilipino.
2. Sa tradisyon ng mga Pilipino tuwing bisperas ng kapaskuhan, nagsasama-sama ang
magkakamag-anak sa Noche Buena.
3. Hindi magkamayaw ang mga prayle sa panonood sa palabas. Ang ibang pari naman
ay tutol dito.
4 Narinig ng lahat ng isigaw niya ang adsum, na naibulong niya kanina sa sarili narito
ako.
5. Buena Tinta ang bansag kay Don Custodio dahil sa galing o husay sa pagsulat.

Panuto: Gamit ang T-Chart, suriin at isulat ang pagkakatulad ng akdang El Filibusterismo
sa ibang akda na iyong nabasa.

Mga Pangayayri sa Mga paghahatulad

Nobela sa ibang akda
Panuto: Isa-isahin kung ano ang mahalagang dapat isaalang-alang sa pagsulat ng
paghahambing ng mga akdang nabasa

Filipino
Ikaapat na Markahan – Modyul 7
10
PAKSA:
 El Filibusterismo (Buod ng Kabanata 22-35)
 Paggamit ng angkop na mga salita sa paghahambing

Magandang buhay! Isang panibagong araw na naman ang ating pagsasamahan

upang tuklasin at alamin ang mga nilalaman sa araling ito. Isang makabuluhang kaalaman
ang inyong matutunan kapag natapos niyo ang mga pagsasanay at gawaing nakapaloob
dito. Ano pang hinihintay niyo? Tara na’t sabay-sabay nating lakbayin at alamin ang mga
pangyayari sa mga kabanata ng El Filibusterismo mula kabanata 27-35.

Layunin:

 Nagagamit ang angkop na mga salitang naghahambing (F10WG-IVg-h-81)

  Nasusuri ang mga tauhan na may kaugnayan sa: mga hilig/interest/ kawilihan/
kagalakan/kasiglahan/pagkainip/pagkayamot; pagkatakot; pagkapoot;
pagkaaliw/pagkalibang at iba pa (F10PU-IVg-h-88 )
 Nasusuri ang nobela batay sa pananaw/ teoryang romantisismo, humanismo,
naturalismo at iba pa. (F10WG-IVg-h-81)
 Nabibigyang – pansin ang ilang katangiang klasiko sa akda (F10PB- IVi-j-94)

Gawain 1
Panuto: Basahin ang pangungusap at tukuyin ang isinasaad. Piliin ang tamang sagot sa
kahon. Isulat ito sa patlang.

Teoryang pampanitikan Humanismo Naturalismo

Romantisismo Klasisismo Realismo

1. May layuning magpamalas ng iba’t ibang paraang ng tao o sumasagisag sa

tao sa pag-aalay ng kanyang pag-ibig sa kapwa, sa bansa, at mundong
kinalakhan. Ipinapakita rin sa akda na gagawin ng isang tauhan ang lahat
upang maipaalam lamang ang kanyang pag-ibig sa tao o bayang
napupusuan.
2. Ito ay ang sistematikong pag-aaral ng panitikan at ang mga paraan sa
pagaaral ng panitikan.
3. Halimbawa nito ang ipinakitang pagmamalasakit ng Mataas na Kawani kay
Basilio.
4. nagpapakita na ang tao ang sentro ng mundo. Binibigyang pansin nito ang
kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya ng talino, ugali at iba pa
5. Ang bayang sinisiil ay tinuturuan ng pagkukunwari, ang taong
pinagkakaitanng katotohana’y tinuturuan ng kasinungalingan ay nasa
pananaw ng teroyang .

Arali
Buod ng Kabanata 22-35
n7

Magandang araw sainyo!

Inaasahan kong marami ka nang matutuhang aralin sa modyul na sadyang
inihanda para sa iyo. Ngayon, matutuklasan mo ang mga mga pangyayari sa
Kabanata 27-35 ng El Filibusterismo at ang mga mahahalagang pangyayari o
pahayag na nais bigyang pakahulugan ng awtor sa mga mambabasa.

Handa ka na ba? Maaari mo nang simulan ito.

Panuto 1: Isulat ang T sa guhit kung ang pangungusap ay tama, at isulat ang M kung mali.

1. Ang simpleng piging ng mga mag-aaral ang naging mitsa upang sila ay usigin ng
pamahalaan.
2. Pangarap ni Isagani na manirahan sa nayon na kasama ang kanyang kasintahang si
Paulita at agad naman niya itong sinang-ayunan.
3. Ang tagpuan sa kabanata 25 ay naganap sa Pansiterya ng Macanista de Buen Gusto.
4. Maagang gumising si Basilio para pasyalan sa pagamutan ang kanyang mga
pasyente at puntahan ang kaibigang si Makaraig upang ibalita ang tungkol sa mga
sangkot sa paglunsad ng himagsikan.
5. Ayon ka Donya Victorina, kung magkakatuluyan si Paulita at Isagani ay kanya
namang papakasalan si Juanito Palaez.

Panuto 2: Salungguhitan ang mga salitang naghahambing sa mga sumusunod na

pangungusap.

1. Mas mahal ni Paulita ang dati niyang kasintahang si Isagani kaysa kay Juanito.
2. Nakita ni Basilio na mistulang baliw si Juanito na paulit-ulit na binabanggit na wala
siyang kasalanan.
3. Sinliwanag ng araw ang pangarap ni Isagani na manirahan sa nayon.
4. Kagaya ng kanilang napagkasunduan ang labing-apat ay nagtipon sa isang
pansiterya upang ipagdiwang ang kahihinatnan ng pasya.
5. Sa pagdiriwang ng simpleng piging, labis ang kanilang katuwaan ng ikumpara nila
ang mga handa sa mga prayle.

Ngayon ay alamin natin ang kuwento sa bawat kabanata na nakapaloob sa modyul na ito.

Kabanata 27-29
Inuusig ng paring si Padre Fernandez ang kaniyang mag-aaral na si Isagani.
Nagtalumpati raw kasi si Isagani sa harap ng mga mag-aaral na nakasama niya sa
hapunan. Pero inisa-isa rin ni Isagani ang mga problema ng mga pari bilang guro. Kasama
na rito ang panlalamang ng mga pari sa mga Pilipino upang maging komportable ang
kanilang buhay. Wala nang nagawa ang pari at di makasagot. Sa unang pagkakataon,
walang masabi ang isang pari laban sa isang estudyanteng Pilipino.
Nababalot na ng takot ang buong bayan dahil sa mga paskil na kumakalat na gawa umano
ng mga mag-aaral. Takot ang lahat tulad ng mga Instik, heneral, at mga pari. Wala na ring
dumating sa tindahan ni Quiroga. Nagtungo si Quiroga kay Don Custodio pero ayaw niya
ng bisita. Kay Ben Zayb siya sunod na pumunta pero baril lamang ang nakita niya rito.
Ibinalita naman ni Padre Irene kay Kapitan Tiyago ang nangyayari na ikinamatay naman ni
Kapitan.
Ang kayamanang naiwan ni Tiyago ay napunta sa Sta. Clara at sa mga pari habang
ang iba naman ay napunta sa mga iskolar. Matapos ang pagtatalo, napagpasiyahan ng
mga prayle ang damit na isusuot ni Tiyago sa huling pagkakataon. Nasunod si Padre Irene
na suotan ng isang lumang damit ang yumao. May ilang nagsasabing nagpaparamdam si
Tiyago dala ang kaniyang paboritong panabong na manok. Magarbo ang libing ni Tiyago
na mayroong mga padasal at paawit at maraming bulaklak na alay sa ataul nito. Ang
katunggali naman ni Tiyago na si Donya Patrocinio ay gusto na ring mamatay sa inggit at
ilibing nang marangya.

Kabanata 30-32
Nabalita sa San Diego ang pagkamatay ni Kapitan Tiyago at ang pagkadakip kay
Basilio. Dinamdam ng bayan nang higit ang huli. Maaari raw patayin o ipatapon ang binata.
Ayon kay Hermana Penchang kaya daw nakulong si Basilio dahil hindi nag-aagwa bendita
sa simbahan dahil narurumihan daw sa tubig. May ilan pa na nanisi sa binata ngunit mas
marami ang nagsabi na di dapat mangyari iyon kay Basilio sapagkat tahimik itong tao at
naghihiganti lamang ang mga prayle dahil sa pagkakatubos ni Basilio kay Juli na anak ng
Tulisang si Tales Hinimatay si Juli sa ibinalita ni Hermana Bali tungkol kay Basilio. Naisip
niya na tulungan ang kasintahan sapagkat patay na si Kapitan Tiyago at maaari mabulok
sa bilanguan at mabitay nang walang kasalanan. Sumagi sa kanyang isipan na humingi ng
tulong kay Padre Camorra sapagkat napalaya na nito ang kanyang Ingkong na si Tandang
Selo at naalala niya na di ito nasiyahan sa kanyang pasasalamat. Humingi ito ng
“pagpapakasakit” pa. Mula noon iniwasan na ito ng dalaga. Mula noon naging malungkutin
na si Juli at minsan naitanong niya kay Hermana Bali kung mapupunta sa impiyerno ang
nagpapakamatay. Di natuloy ang balak niya. Natakot siya sa impiyerno. Ipinayo ni Hermana
Bali na magtanong sila sa Tribunal (Clerk) Ang tagasulat ay walang nagawa o naipayo kundi
patunguhin ang dalawang babae sa hukom pamayapa. Sa wakas nagpayo ang hukom,
“Ang tanging maka-liligtas kay Basilio ay si Padre Camorra ngunit ayaw ng dalaga na
pumunta sa kumbento at batid ni Hermana Bali ang dahilan. Nakiusap si Juli sa Hukom na
ang Hermana na lang ang pumunta ngunit sinabi ng hukom na mas Mabuti kung kasama
si Juli. Halos kaladkarin na ni Hermana Bali siJuli papunta sa kumbento sapagkat
kinakabahan at natatakot siya sa kura. Kinagabihan pinag-usapan ang isang dalaga na
tumalon sa bintana ng kumbento, bumagsak sa batuhan at patay. Kasunod noon ang
paglabas ng isang babae na nagsisigaw na parang baliw.
Hindi man lamang nabalita sa mga pahayagan ang nangyari kay Huli. Nangakalaya
ang mga estudyanye. Una’y si Makaraig. Pinakahuli si Isagani. Nabalita sa tulong ni Ben
Zayb, ang pagiging mahabagin ng Heneral. Ang tanging di nakalaya ay si Basilio.
Ipinagtanggol ng Mataas na Kawani si Basilio. Mabuting bata raw at matatapos na ng
panggagamot. Lalong napahamak si Basilio dahil lahat ng sabihin ng Kawani ay tinututulan
ng Heneral. At kailangan daw magkaroon ng halimbawang di dapat tularan ang mga
mahilig sa pagbabago. Si Basilio ay pinagbintangan ng Heneral na gumamit ng bawal na
aklat sa medisina. Sinabi ng Kawani na dapat matakot ang Heneral sa bayan. Natawa ang
Heneral wala raw siyang pakialam sa bayan dahil ang naghalal sa kanya ay ang bayang
Espanya hindi ang bansang Pilipinas. Kapag itinanggi sa isang bayan ang liwanag,
tahanan, katarungan at kalayaan ituturing ng bayan na magnanakaw ang nagtanggi ng mga
ito. Nang nasa kanyang sasakyan na ang Mataas na Kawani ay nasabi niya sa kanyang
kutserong katutubo: Kapag dumating ang araw ng inyong pagsasarili ay alalahanin mong
sa Espanya’y hindi nawalan ng mga pusong tumitibok dahil sa inyo. Makaraan ang
dalawang oras ay nagbitiw sa tungkulin ang Kawani at nagsabing siya’y uuwi sa Espanya
lulan ng kasunod na koreo (bapor).
 Nagbago ang mukha ng edukasyon sa San Diego dahil sa nangyaring
pagpapaskil. Wala na halos mga magulang ang nagpapaaral ng mga anak. Habang bihira
naman ang nakakapasa sa mga pagsusulit. Kabilang sa mga hindi nakapasa sina
Makaraig, Juanito Pelaez, Pecson, at Tadeo. Natuwa pa si Tadeo na di nakapasa at
sinunog pa ang mga libro nito. Nagmamadali namang nagpunta ng Europa si Makaraig
habang si Juanito naman ay kasama ng ama nito sa negosyo. Pinalad namang makapasa
sina Isagani at Sandoval habang wala pang pagsusulit si Basilio dahil nasa piitan pa ito.
Nabalitaan na rin ni Basilio ang nangyari kay Juli at ang nawawalang si Tandang Selo
dahil sa kutserong si Sinong na tanging dumadalaw kay Basilio.Napabalita ring ikakasal
na sina Juanito at Paulita. Dahil doon ay magkakaroon umano ng isang piging na
inaabangan na ng mga tao roon. Ito ang unang malaking pagtitipon matapos lumaganap
ang takot sa kanilang bayan.

KABANATA 33-35
Nagkulong si Simoun sa kaniyang kuwarto at tanging si Basilio lamang daw ang
papapasukin kapag dumating ito. Laking gulat ni Simoun sa hitsura ni Basilio. Payat na
payat ito, magulo ang pananamit, at tila isang patay na nabigyan lamang muli ng buhay.
Agad na ipinarating ni Basilio ang kagustuhan nitong umanib kay Simoun at sumama sa
mga plano. Naisip daw kasi niya na hindi pa niya naigaganti ang kaniyang magulang at
kapatid na yumao. Natuwa naman si Simoun at nagpunta sila sa laboratoryo at doon ay
ipinakita ang isang pampasabog na lampara na nilagyan ng nitroglicerina na gagamitin daw
sa Kapistahan. Nagbilin si Simoun na magkita sila ni Basilio sa tapat ng parokya ng San
Sebastian para sa huling pagpaplano. Iniisip ni Basilio ang magaganap na pagsabog.
Ikawalo na ng gabi at kakaunting sandali na lamang ay sasabog na ang lampara. Nakita
niyang bumaba sina Paulita at Juanito sa sasakyan bilang bagong kasal. Nahabag siya
para sa kaibigang si Isagani. Inisip niyang ayain ito sa himagsikan ngunit naisip niyang di
ito papayag dahil wala pa namang pasakit na naranasan sa buhay.
Naisip din ni Basilio ang ina at kapatid. Kaya hindi na rin siya makapaghintay sa
mangyayaring pagsabog. Dumating na rin si Simoun sa bahay ni Kapitan Tiyago kung saan
gaganapin ang piging dala ang lampara.
Nanumbalik sa alaala ni Basilio ang mga panahong nasa tahanan siya ni Tiago.
Nakita niya kung gaano karangya ang bahay at kagamitan sa tahanan ni Kapitan Tiago.
Nag-umpisa nang dumating ang mga bisita sa piging. Naroon na ang bagong kasal kasama
si Donya Victorina. Nasa loob na rin ng bulwagan si Padre Salvi pero ang heneral ay hindi
pa dumarating. Nakita na rin ni Basilio si Simoun dala ang ilawan na pampasabog. Nang
mga oras na iyon, nag-iba ang pananaw ni Basilio at nais nang maligtas ang mga tao sa
loob sa nakatakdang pasabog mula sa lampara. Ngunit hindi siya pinapasok dahil sa
madungis niyang anyo. Sa di kalayuan ay nakita niya ang kaibigang si Isagani. Dali-daling
umalis ang binata mula sa usapan dahil naisip si Paulita. Habang sa loob ng bahay, sa may
kakainan sa asotea ng mga diyus-diyosan ay may kapirasong papael na nagpalipat lipat sa
kanilang mga kamay. Nagnakasulat sa tintang pula ay:
Mane Thecel Phares, Juan Crisostomo Ibarra. Ikinagulat at binalot ng takot ang
lahat.
 Ang teoryang pampanitikan ay ang sistematikong pag-aaral ng panitikan at
ang mga paraan sa pag-aaral ng panitikan na naglalarawan sa tungkulin ng panitikan
kabilang ang layunin ng awtor sa pagsusulat. Mayroong iba't ibang teorya para sa pag-
aaral na ito.
Ang Romantisismo ay may layuning magpamalas ng iba’t ibang paraang ng tao
o sumasagisag sa tao sa pag-aalay ng kanyang pag-ibig sa kapwa, sa bansa, at
mundong kinalakhan. Ipinapakita rin sa akda na gagawin ng isang tauhan ang lahat
upang maipaalam lamang ang kanyang pag-ibig sa tao o bayang napupusuan.
Maaaring ilapat ang Humanismo sa mga akda na nagpapakita na ang tao ang sentro
ng mundo. Binibigyang pansin nito ang kalakasan at mabubuting katangian ng tao gaya
ng talino, ugali at iba pa.
Samantala ang teoryang Naturalismo ay naniniwalang may malayang
kagustuhan o kilos ang tauhan dahil ang kanyang buhay ay hinuhubog lamang ng
kanyang heredity at kapaligiran. Nabibigyang pansin nito ang mga saloobin, damdamin,
kilos, at gawi ng mga tauhan na epekto ng kapaligirang ginagalawan.
Sa pananaw ng Realismo, ang katotohanan ang binibigyang-diin at may
layuning ilahad ang tunay na buhay pinapaksa ang kalagayan na nangyayari sa lipunan
tulad ng kurapsyon, katiwalian, kahirapan at diskriminasyon at iba pa.
Ang akdang nasa pananaw ng Klasisismo ay naglahad ng mga pangyayaring payak,
ukol sa pagkakaiba ng estado sa buhay ng dalawang nag- iibigan, karaniwan ang daloy
ng mga pangyayari, matipid at piling- pili sa paggamit ng mga salita at laging nagtatapos
nang may kaayusan.

Gawain1: Panuto: Suriin ang mga mahahalagang pangyayari sa nobela batay sa sinasaad
na teoryang pampanitikan. Piliin ang sagot sa loob ng kahon.

1. Tinutulungan ng mataas na kawani si Basilio na makalaya. Mabuting bata

raw si Basilio at makakatapos na ng panggagamot.
2. Si Isagani ay labis na nalungkot sa pagpapakasal ni Paulita Gomez kay
Juanito Pelaez
3. Kinuha ni Isagani ang lampara, tumakbo sa azotea at inihagis ito sa ilog
upang hindi mapahamak si Paulita sa pagsabog.
 4. Dinakip si Tandang Selo upang palitawin si Kabesang Tales.
5. Ang karunungan ay ipinagkaloob lamang doon sa karapat-dapat at hindi
sa mga taong marumi ang kalooban at walang mabuting asal
6. Ang bayang sinisiil ay tinuturuan ng pagkukunwari, ang taong
pinagkakaitan ng katotohana’y tinuturuan ng kasinungalingan.
7. Lahat ng prayle na nasasabi at nagpapahayag na hindi nararapat matuto
ang kabataan. Darating ang araw na hahangarin naming ang kalayaan.
8. Ginang huwag ninyong lakasan ang pagsasalita, at baka paghinalaang
kayo na kasapi kayo. Sinunog ko na ang mga libro na ipinahiram niya sa
akin dahil baka matagpuan pa kapag nagsiyasat.
9. Nag abuluyan ang mga dukhang kamag-anak ni Basilio upang mailigtas
ang binata.
10. Kinagabihan pinag-usapan ang isang dalaga na tumalon sa bintana ng
kumbento, bumagsak sa batuhan at patay.

Naturalismo Humanismo Romatisismo Realismo

Gawain 4. Isulat Mo, Natutuhan Mo!

Panuto: Punan ng sagot ang talahanayan sa ibaba.
Natutuhan ko sa bahaging ito na… Mahalagang pag-aralan ito dahil…
a. a.
b. b.
c. c.

Katauhan: Paghambingin
Panuto: Paghambingin ang mga tauhan sa binasang kabanata ng nobela gamit ang mga
angkop na salita sa paghahambing

Uri ng Tauhan Pangungusap

Paghahambing
Magkatulad Basilio at Isagani
Di magkatulad Paulita Gomez at Juli
 Share ko lang…
Panuto: Maglahad ng sariling karanasan sa buhay batay sa damdaming binanggit

Damdamin Sariling karanasan

Paghanga
pagkatakot
pagkayamot

Panuto: Tukuyin kung anong damdamin ang inilalahad sa mga sumusunod na

pangungusap. Piliin ang tamang titik.

1. Ayon kay Padre Fernandez, mayroon na siyang mga dalawang libong estudyante na
naturuan at sinikap na maturuan ng mabuti. Anong damdamin ang ipinakita ni P.
Fernandez
a. Pagkagalak b. Pagkayamot c. Pagkalungkot d. Pagkapoot

2. Para kay Isagani, si Padre Fernandez isang taong kagalang-galang at siya ang
tinatangi kailanman.
a. Pagkatuwa b. Paghanga c. Pagtatampo d. Pagkapoot

3. Hindi mahalaga sa Padre kung ano man ang kaisipan ang ipinapahayan ni Isigani kahit
taliwas ito sa kanyang paniniwala, ngunit nangangamba ito para sa binata sapagkat
maaari siyang hindi makapasok sa Unibersidad.
a. Panunuya b. Pagkapoot c. Pangamba d. Pakatuwa

4. Nagpasya si Simoun na pumunta sa Espanya sa dahil ang kanyang buhay ay nasa

panganib na.
a. Natuwa B. Natakot c. Nayamot d. Nagtampo

5. Hindi makita ni Simoun ang saya at sigla sa mukha ni Basilio bagkos nakikita niya dito
ang pamimighati dahil sa mga karanasan nito na punong -puno ng pagpapahirap.
a. kalungkutan b. kagalakan c. paghihiganti d. pagkagali

B. Panuto: Piliin ang angkop na mga salitang naghahambing upang mabuo ang
pangungusap sa bawat bilang.

1. Sina Isagani at Basilio ay katulad ng kanilang mga magulang.

a. magkasingbait b. magkasimbait c. sinbait d. singbait
2. Si Padre Fernandez ay isang modelo na may mabuting pag-uugali sa ibang
mga Prayle.
a. kaysa b. lalo c. mas d. mistulang
3. hinagaan ni Padre Fernandez ang paninindigan at prinsipyo ni Isagani
nang marinig nito ang talumpati ng binata.
a. lubhang b. lalong c. gaya d. di-hamak
4. na mas mayaman si Simoun kaysa kay Isagani
a. di-hamak b.lalo c. gaya d. lubhang
5. mapanganib ang mga taong tahimik ngunit may lihim na galit kaysa
sa mga taong malayang nagpapahayag ng anyang saloobin.
a. di-hamak b.lalo c. gaya d. lubhang

Panuto: Ihambing ang dalawang tauhan mula sa mga kabanatang binasa sa pamamagitan
ng pagsulat ng talata gamit ang mga angkop na salita sa paghahambing ( 10
halimbawa ng salita sa paghahambing)

Paksa: Kung si Mataas na Kawani ay pinuno ng isang bansa. Ihambing ang bansang
pimumunuan niya sa bansang pinamumunuan ni Kapitan Heneral.

Rubrik sa pagsulat:
Anyo – Pagsunod sa uri ng ipinapasulat o hinihingi - 3 puntos
Balarila – Wasto at angkop sa paggamit ng mga salita - 3 puntos
Hikayat – Maayos ang daloy ng pangungusap/Lohikal - 2 puntos
Nilalaman – Malaman ang ideyang ibinahagi - 2 puntos
Kabuoan: 10 puntos
 Filipino
Ikaapat na Markahan – Modyul 8
10
Paksa:
 El Filibusterismo, Kabanata 36-39
 Paggamit ng Mainining na paglalarawan gamit ang pang-uri

Sa araling ito ay matutuklasan mo na ang bawat pangyayari ay may simula at wakas

at sa bawat kuwento na may simula, lagi itong nagtatapos sa wakas. Matutunghayan mo
kung paano nagtapos ang nobela na hanggang sa huli ay mga kabiguan ang naganap sa
buhay ng pangunahing tauhan at ang mga kabiguaang ito ay kumakatawan sa mga
pagdurusa ng mga Pilipino sa kamay ng mga mapaniil na kastila. Higit mo pang makikilala
ang mga pangunahing tauhan batay sa kanilang mga naging pahayag na nagbigay ng kulay
sa bawat kabanata. Halika, sabay-sabay natin tuklasin ang kahahantungan ng mga tauhan
sa wakas ng nobela. Natitiyak kong handa ka na, kaya simulan na natin na may ngiti sa
iyong mga labi!

Layunin:

 Nabibigyan ng kaukulang pagpapakahulugan ang mga mahahalagang pahayag ng

awtor/tauhan. (F10PT-IVi-j-86-f-64)
 Naisusulat ang paglalarawan ng mahahalagang pangyayari sa nobela na
isinaalang-
 alang ang artistikong gamit ng may-akda sa mga salitang panlarawan. (F10PU-
 IVi-j-89)
 Nagagamit ang angkop at masining na paglalarawan ng tao, pangyayari at
damdamin. (F10WG-IVh-h-82)
 Nailalarawan ang mga tauhan at pangyayari sa tulong ng mga pang-uring umakit
sa imahinasyon at pandama. (F10PB-IVi-j-83)

Bago natin simulan ang bagong aralin, subukin muna natin palawakin ang iyong
kaisipan sa pagkilala ng mga tauhan sa tulong ng mga pahayag at salitang maaring
maglarawan sa kanila.

A. Panuto: Bigyan ng pagpapakahulugan ang mga mahahalagang pahayag ng

awtor/tauhan.Piliin ang letra ng tamang sagot na tutugon sa mga salitang may
salungguhit.

1. Iniiwasan na ni Juli na makatagpo si Padre Camorra, ngunit kung sila ay

nagkakasalubong, pinahahalik siya sa kamay, habang kumikindat na nanunudyo at
tumatawa, hinihipo sa ilong, sa pisngi at kukurutin siyang muli.
a. Pinagmamano c. Pinakakanta
b. Pinagku-krus sa noo d. Pinapaluhod
2. “Ang karunungan ay ipinagkaloob lamang sa sadyang karapat-dapat pagkalooban. Ang
ipagkaloob sa mga taong walang malinis na kalooban at mabuting asal ay kahalay-
halay lamang.” Ang tuyot na sagot ni Padre Fernandez.
a. Nakakahiya c. Nakakatuwa
b. Nakakagalit d. Nakakaiyak
3. “Kung hndi ako dumating at nagpayo na magpakahinahon ay dumanak na
sana ang dugo ngayon” wika ni padre Irene sa malubhang si Kapitan Tiyago.
a. Nagsagutan ang magkaaway c. Nagsabwatan ang magkakampi
b. Nagpalitan ng kuru-kuro ang dalawa d. Maaring may napahamak at

4. “Kung gayon, ipinapayo ko sa iyong tumiwalag agad. Punitin at itapon ang

lahat ng papeles na magpapahamak sa iyo.”
a. Mga katibayan/kasulatan na magdidiin kay Basilio
b. Mga kasulatan/katibayan na naglalahad ng kasalanan ni Basilio
c. Mga kasulatan/katibayan na gigigsing sa damdamin ni Basilio
d. Mga kasulatan na magbbibigay ng pag-asa kay Basilio
5. “Hindi kita pinararatangan. Malaya mong masasabi kung ano ang palagay mo
sa mga Dominiko.” Wika ni Padre Fernandez kay Isagani.
a. Mapagpakumbaba ang pari
b. May kalayaang magpahayag ng saloobin si Isagani.
c. Matalas ang isipan ng pari
d. Mas makapangyarihan ang pari

B. Panuto: Basahin at unawain ang mga sumusunod na pangungusap. Isulat ang T kung
Tayutay, I kung Idyoma at P kung pang-uri ang mga salitang may salungguhit
na ginamit sa paglalarawan.

1. Maputi at maganda ang katawan ng mananayaw na si Pepay.

2. Ang mga punongkahoy ay waring nagsasalaysay ng mga alamat.
3. Ang mga maitim na alon ay tulad ng mga dakot ng diyamanteng isinabog.
4. Isang mahabang prusisyon ang pinagdaanan ni Simoun upang mabawi si Maria Clara
sa kumbento.
5. Ang panggabing hangin ay tila nagising sa pagkakahimbing sa ilalim ng mainit na
araw.
 Aralin
KABANATA 36-39 TUNGO SA PAGWAWAKAS
(Blg.8)

Magandang araw!
Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaasahang makapagbibigay ng
kaukulang pagpapakahulugan ng mga mahahalagang pahayag ng awtor/tauhan
at nagagamit ang angkop at masining na paglalarawan ng tao, pangyayari at
damdamin. Lubos ang magiging kagalakan, kung ikaw ay makapaglalarawan ng
tauhan at pangyayari sa tulong ng mga pang-uring umukit sa iyong imahinasyon
at pandama at maipamalas ang husay sa pagsulat ng isang paglalarawan ng
mahalagang pangyayari sa nobela. Tara na! Sabay-sabay natin tuklasin at
basahin ang buod ng mga kabanata tungo sa pagwawakas ng nobela.

Panuto: Basahin at unawain ang sumusunod na katanungan. Piliin ang tamang sagot.

1. Ang katunggali naman ni Tiyago na si Donya Patrocinio ay gusto na ring mamatay sa

inggit at ilibing nang marangya. Anong damdaming ang namayani sa pangungusap?
a. Pangkamaiinggitin b. Pagkagalit
b. Pagkaawa d. Pagngingitngit
2. Humingi si Padre Camorra sa dalagang si Juli ng “pagpapakasakit”.
a. Pagmamahal b. bayad
c. Pananamantala d. pang-aabuso
3. Mas pinili ni Paulita si Juanito kaysa sa kasintahang si Isagani dahil sa pag-uudyok ni
Donay victorina.
a. Humanismo b. Romantisismo c. Naturalismo d.Realismo
4. Kinagabihan pinag-usapan ang isang dalaga na tumalon sa bintana ng kumbento,
bumagsak sa batuhan at patay.
a. Humanismo b. Romantisismo c. Naturalismo d.Realismo
5. Naisip ni Basilio na hindi pa niya naigaganti ang kaniyang magulang at kapatid na yumao
kaya siya ay nagpasiya ng umanib kay Simoun.
a. Humanismo b. Romantisismo c. Naturalismo d.Realismo
 Sa bahaging ito basahin natin ang huling apat na kabanta ng nobelang El
Filibusterismo. Unawain ang bawat buod ng kabanata.

Kabanata 36-Mga Kapighatian ni Ben Zayb

Nagtungo si Ben Zayb sa Pasig at natagpuan niya si Padre Camora na sugatan may isang
maliit na sugat sa kamay at may pasa sa ulo. Si Ben Zayb ay naghatid ng balita na hindi
naman totoo at iniiba ang kwento. Ang tatlong tulisan naman ay inilahad ang itsura ng taong
inanyayahan sumama sa kanila. Ayaw paniwalaan ang mga tulisan sa paglalarawang si
Simoun ang puno nila. ngunit si Simoun ay hindi matagpuan sa bahay nila. Maraming bala
at pulbura roon. Si Don Custudio ay naghanda ng habla laban kay Simoun. Mabilis na
kumalat ang balita ukol sa mag aalahas. Marami ang hindi makapaniwala.
Kabanata 37 - Ang Hiwagaan (Buod)
Kahit na gumawa ng hakbang ang pamahalaan ay lumaganap pa rin ang balita
sa mga mamamayan. Isa sa mga sanhi ng pagkalat ng balita ay si Chikoy na nagdala ng
alahas kay Paulita. Kaniya-kaniya nang hula ang mga tao sa kung sino ang maysala. May
nagsasabi na si Don Timoteo o si Isagani na kaagaw ni Juanito kay Paulita. Binalaan si
Isagani ng may-ari ng tinutuluyan ngunit di ito nakinig. Nagpatuloy ang mga usapan tungkol
sa pagsabog. Lumakas ang hinala ng mga naroon nang maisip nila si Simoun. Kapansin-
pansin daw kasi ang pag-alis niya bago ang hapunan. Sila rin umano ni Don Timoteo ang
nag-ayos ng piging at pinaalis ang lahat. May mga nagsabi naman na baka mga prayle ang
nagpasabog. Mayroon ding naniniwala na si Quiroga o si Makaraig. Ngunit buo na sa isip
nila na si Simoun dahil kasalukuyan na ring nawawala ito at pinaghahanap na ng mga
sundalo.
Kabanata 38: Kasawiang Palad (Buod)
Pinagdadakip ng pamahalaan ang pinaghihinalaang tulisan upang mawala
ang kanilang mga kinatatakutan. Ang mga dinadakip ay pinahihirapan ng mga sibil na
Pilipino. Iginagapos ang mga ito at pinalalakad ng tanghali. Ginagawa nila nang walang
anumang pananggalang sa init sa tanghali ng Mayo. Nagwika si Mautang na isang
Pilipinong guwardiya sibil na may karapatan silang pahirapan ang mga nakapiit dahil pare-
parehas naman silang mga Pilipino. Maya-maya pa ay may mga tulisang sumugod at
pinaulanan sila ng bala. Nasawi si Mautang at ang ilan pang mga sibil. May nakita naman
si Carolino na isang lalaki sa may talampas na itinataas ang kaniyang baril ngunit di niya
ito makita nang maayos dahil tirik ang araw. Nakita ni Carolino ang isa sa mga nabaril nila.
Nakita niyang iyon ang kaniyang Lolo Selo. Tumuturo ito sa talampas na ilang sandali lang
ay nawalan na ng buhay. Hindi makapaniwala si Carolino na mapapatay niya ang kaniyang
lolo.
Kabanata 39: Ang Katapusan (Buod)
Nagmamadaling umalis si Don Tiburcio dahil akala ay siya ang pinadadakip
na Kastila. Ngunit ang tinutukoy ay si Simoun na nasa puder ni Don Florentino. Natagpuan
niya si Simoun na sugatan at sinabi naman ng alahero na nakuha niya ang sugat sa isang
aksidente. Naghihinala naman ang pari sa katotohanan. Nalaman niyang isang tulisan si
Simoun nang mabasa ang telegrama. Tanging si Don Tiburcio lamang ang nais ni Simoun
na mag-alaga sa kaniya. Tumigil sa pagtugtog ng kaniyang harmonya ang pari. Naisip kasi
nito ang pakutyang pag-ngiti ni Simoun. Nanumbalik ang lahat ng ginawa ni Simoun—ang
pagpapalaya ni Simoun kay Isagani sa piitan at ang paggawa nito ng paraan upang makasal
sina Paulita at Juanito. Agad na pinuntahan ng pari si Simoun sa silid nito. Nakita niyang
tila nanghihina na ang alahero, tila may malubhang sakit. Nalaman ng pari na nagpatiwakal
ito at uminom ng lason. Dinasalan ng pari ang binata hanggang nalagutan ng hininga.

Sa bahaging ng Mmodyul na ito ay aalamin naman natin ang pagbibigay ng

kaukulang pagpapakahulugan ng mahahalagang pahayag ng mga tauhan.

Pagbibigay ng Kaukulang Pagpapakahulugan ng Mahahalagang Pahayag ng mga

Tauhan

Isang mahalagang elemento ng isang akda tulad ng nobela ang mga tauhan. Buhay
na buhay ang mga pangyayari sa tulong ng mga tauhan. Binibigyan nila ng kulay at buhay
ang papel na ginagampanan. Protagonista man sila o antagonista. Isang patunay nito ay
ang pagpapahayag ng mahahalagang diyalogo mula sa mga tauhan. Nagiging gabay iton
sap ag-unawa ng takbo ng mga pangyayari sa isang akda. Paano bibigyan ng kaukulang
pagpapakahulugan ang mga mahalagang pahayag ng mga tauhan? Simulan ito sa
pagbasa nang may pang-unawa. Suriin ang papel na ginampanan at katangian tauhan
kung kaugnay sa mga pangyayari. Suriin din ang layunin ng may-akda sa pagbuo sa mga
tauhan na gumaganap sa isinulat na akda.

Paraan ng Paglalarawan
Ang paglalarawan ay isang diskurso na ang layunin ay ipamalas sa nakikinig o bumabasa
ang nakikita ng mata, naamoy ng ilong, nararamdaman ng balat o ng katawan,
nalalasahan ng dila o Kaya naman ang naririnig ng tainga. Ito rin ay nagbibigay ng
kaalaman hinggil sa isang bagay na ayon sa pangkalahatang pangmalas ng manunulat.
Sa pamamagitan ng tiyak na salitang naglalarawan, naipapakita ang pisikal/konkretong
katangian.

Dalawang Uri ng paglalarawan:

Karaniwan- gumagamit ng mga salitang payak at madaling maunawaan.
Hal. Si Kapitan Tiyago ay maputi-puti, bilugan ang mukha at katawan dahil sa
katabaan.
Masining- ito ay nagpapahayag ng isang buhay na larawan batay sa damdamin at
pagmalas ng may-akda o pagpapagana ng imahinasyon ng nagbabasa. Pili ang mga
salitang ginagamit kabilang na ang paggamit ng pang-uri, pang-abay, tayutay at idyoma.
Hal.Nagsusunog ng kilay si Basilio upang makakuha ng mataas na karangalan sa
kanyang pag-aaral.

Gawain 1
Panuto: Basahin at unawain ang mga pahayag ng ilang tauhan sa nobela. Suriin ang mga
ito, kung paano ginamit sa mga kabanata. Bigyan ng kaukulang pagpapakahulugan
ang mga ito.

1. “Paniwalain niyo sila na ang kanilang kaligtasan ay nasa kanilang pagkamatay, na ang
ikagiginhawa nila’y nasa kanilang paggawa, nagtiis gumawa…sinong Diyos iyan?”
-Simoun-
Pagpapakahulugan:
2. “Nasaan ang kabataang magbububo ng kanilang dugo upang hugasan ang maraming
kahihiyan, gayong karaming krimen, ang gayong karaming bagay na nakakamuhi”?
-Padre Florentino-
Pagpapakahulugan
3. “Ang kaligtasan ay nasa kabaitan, ang kabaitan ay pagpapakasakit at ang
pagpapakasakit ay pag-ibig.”
-Padre Florentino-
Pagpapakahulugan:
4. “Hayaang magbayad ang mabubuti kasama ang masasama.”
-Basilio-
Pagpapakahulugan:
5. “Ito ay masamang biro! Imposible dahil patay na siya!”
-Don Custodio-
Pagpapakahulugan:

Gawain2
Panuto: Gamitin ang angkop at masining na paglalarawan ng tao, pangyayari at
damdamin sa paglalarawan kay Padre Florentino gamit ang grapiko. Kopyahin
ang pormat sa hiwalay na papel at isulat ang iyong sagot.

Bilang Isang Pari

Padre Florentino
Damdaming Pangyayaring
Naramdaman Natuklasan

Ngayon, masusubukan mo naman ang husay Sa larangan ng pagsulat. Patunayan

mo sa iyong sarili na kayang-kaya mo ito.

Panuto: Isulat ang mga naganap na pangyayari sa artistikong paraang inilarawan dito ng
may-akda tulad ng paggamit ng matalinghagang salita, tayutay at mahusay na
paglalarawan. Kopyahin ang pormat sa hiwalay na papel at isulat ang iyong sagot.
 Nangyari ito sa…… Mahalagang tumimo sa Nagawa ito ng tauhan
aking isipan…. sapagkat..
Ang pangyayaring ito ay tumimo sa aking isip Upang mailarawan nang malikhain ni Rizal
ang sapagkat… pangyayaring ito, gumamit siya ng mga…

Kapuri-puri ang ipinamalas na husay! Ngayon naman ay pagyayamanin pa natin

ang iyong kaalaman sa pamamagitan ng pagpapakahulugan at pagpapaliwanag sa naging
pahayag ng mahalagang tauhan sa naging wakas ng nobela (5 puntos)

“Nawa’y itago ka ng kalikasan sa kailaliman kasama ng

mga perlas at korales, kung sa isang banal at dakilang
layon ay kakailanganin ka ng tao, kunin kang muli ng
Diyos sa pusod ng dagat. Samantala diyan sa
kailalaliman, hindi mo na ililiko ang katuwiran, hindi ka
makakapag-udyok ng ng kasamaan.”
-Padre Florentino-

A. Panuto: Bigyan ng pagpapakahulugan ang mga mahahalagang pahayag ng

awtor/tauhan.Piliin ang letra ng tamang sagot.

1. “Mamamatay akong dala ang akin ang lihim.” (Simoun)

a. Ayaw ibunyag ni Simoun ang kanyang lihim c. Ayaw ni Simoun na makulong
b. Ayaw ni Simoun magsalita d. Ayaw ni Simoun na mapahiya
2.” Sila’y mga tao ring katulad natin.” (Carolino/Tano)
a. Nagdadalawang isip si Tano sa pagbaril c. Natatakot si Tano sa kalaban
b. Naguguluhan si Tano sa gagawin d. Mas malakas ang kalaban ni Tano
3. Ang mga karapat-dapat ay kailangang magtiis upang malaman at lumaganap ang
kanilang adhikain.” (Simoun)
a. Kaakibat ng tagumpay ang pagtitiis c. Pagtitiis ang suliranin ng bayan
b. Adhikain ang pag-asa ng bayan d. Tagumpay ang susi ng pagtitiis
4. Ang matapang na kawal sa mga nakataling bihag ay nabahag ang buntot nang paulanan
sila ng bala mula sa liblib ng kabundukan. Ano ang salitang ginamit upang mailarawan
ang pagkatakot ng mga kawal?
a. Liblib na kabundukan c. nakataling bihag
b. Paulanan ng bala d. natakot
5. Malapit na magsara ang tabing sa buhay ni Simoun nang mangumpisal sa pari. Ang
 salitang may salungguhit ay nangangahulugan na:
a. Malapit ng magwakas ang buhay ni Simoun
b. Tatanggalin ang tabing sa bahay ni Simoun
c. May natatanaw na liwanag sa buhay ni simoun
d. May bagong pag-asa kay Simoun

Panuto: Sagutin ang katanungan sa ibaba. Punan ang grophic organizer. Kopyahin ang
pormat sa hiwalay na papel at isulat ang iyong sagot. (50 Puntos)

“Kung bibigyan ka ng pagkakataong baguhin ang ilang bahagi ng nobelang El

Filibusterismo, anong bahagi ang nais mong baguihin at paano mo ito wawakasan?
“

Mga bahagi ng nobela na nais baguhin:

Sariling Wakas

PAMANTAYAN SA PAGSULAT
Kapani-paniwala ang naging wakas sa mga pangyayari sa nobela 15 PUNTOS
Nakapaglarawan ng tauhan, damdamin at pangyayari 20 PUNTOS
May kaisahan at kaayusan ang mga salitang ginamit sa pagsulat ng wakas 15 PUNTOS
ng nobela.
KABUUAN 50 PUNTOS
AKLAT:
Hiyas ng Lahi: Nina: Magdalena O. Jocson at Marites Tolasa
El Filibusterismo: Nina; Efren R. Abueg at Magdalena S. Sayas
Pluma: Nina: Emily Y.V. Marasigan, Nestor S. Lontoc, et al

WEBSITES:
https://brainly.ph/question/1363799
https://www.kapitbisig.com/philippines/el-filibusterismo-ni-dr-jose-rizal-book-notes-
summary-in-tagalog-kabanata-17-ang-perya-sa-quiapo-ang-buod-ng-el-
filibusterismo_108.html
https://www.slideshare.net/loveJoyYan/el-filibusterismo-kabanata-12-si-placido-
penitente?next_slideshow=1
Ipaliwanag Ang Kaisipan – Kahulugan At Mga Halimbawa Nito (philnews.ph)
https://www.panitikan.com.ph/kabanata-36-mga-kapighatian-ni-ben-zayb-buod-el-
filibusterismo
https://www.panitikan.com.ph/kabanata-37-ang-hiwagaan-buod-el-filibusterismo
https://www.panitikan.com.ph/kabanata-38-kasawiang-palad-buod-el-filibusterismo
https://www.panitikan.com.ph/kabanata-39-ang-katapusan-buod-el-filibusterismo
.
LARAWAN:
https://images.app.goo.gl/Y4nhcBm7AhrHTNCA6
https://images.app.goo.gl/3Ha5aDgHY16psosh8
https://images.app.goo.gl/3XnqhgEPE5tSNVwN8
https://images.app.goo.gl/ypa8qkkyJZFhYwvw7

Mga manunulat:

Marilyn B. Peren
CAA National High School Annex

Lhenny H. Maravive
Golden Acres National High School

Mark Raymon Domingo

Gatchalian National High School Annex

Novy C. Nuez
Las Pinas East National High School

Emma F. Taclob
Las Piñas National High School
 Mary Jean T. Hortilano
Medelyn F. Obando
Balideytor ng nilalaman at Wika