AP 2G2A
JAPAN – mahusay na nagagamit ang yamang tao
YAMANG ENERHIYA
 Isang uri ng lakas na ginagamit upang mapaandar at
maging kapaki-pakinabang ang isang bagay
URI NG YAMANG ENERHIYA:
A. Hydroelectric Energy – yamang tubig (Maria Cristina
Falls sa Lanao del Norte na nagsusupply ng
electrisidad sa Mindanao)
B. Solar Energy – nagmumula sa araw
C. Geothermal Energy – isa sa enerhiyang nakapag-
ambag sa operasyon ng mga industriya; init na
nagmumula sa ilalim ng lupa (Samar, Albay, Leyte)
D. Dendrothermal Energy – enerhiya na buhat sa singaw
na likha ng mga nasusunog na kahoy (hal.
Punongkahoy na ipil-ipil, mainam rito)
E. Fossil Fuels – mula sa labi ng mga tuyong halaman at
hayop
F. Wind Energy – galing sa windmill, ito ay pinapatakbo
sa pamamagitan ng wind turbine; ang mga blades ang
tumutulak sa generator na lumilikha ng elektrisidad
(wind energy ang enerhiyang ginagamit sa Ilocos)
 Ang ibang bansa ay gumagamit ng nuclear energy.
 Sa Pilipinas ay hindi nagkaroon ng kaganapan ang
paggamit ng nuclear energy bunga ng pagtutol ng
mamamayan sanhi ng masamang epekto sa kalusugan
at kapaligiran.
 Ang plantang nukleyar sa Morong, Bataan at hindi na
pinakinabangan sa bansa.
 Konserbasyon – matalino at wastong paggamit ng
mga likas na yaman sa bansa
YAMANG TAO
 Nakapakahaga sa isang bansa
 Lumilinang ng mga likas na yaman ng bansa upang
matamo ang ganap na kapakinabangan ng mga ito
 Mawawalan ng saysay ang pagkakaroon ng likas na
yaman kung hindi magagamit ayon sa
pangangailangan ng tao
 Nagbibigay ng kaganapan sa bansa na makagamit ng
mga makabagong makinarya at teknolohiya na
ginagamit sa paglinang ng likas na yaman at pag-unlad
ng ekonomiya
 Iniuugnay sa populasyon at lakas paggawa
POPULASYON – bilang ng tao sa isang lugar
 Mahalagang pag-aralan upang higit na
maunawaan ang epekto nito sa isang bansa
DEMOGRAPIYA – agham ng pag-aaral ng balangkas ng
populasyon
 Makatutulong upang malaman at masuri ang
estruktura ng edad, kasarian, edukasyon,
relihiyon, birth at death rate, at empleyo ng
populasyon
 Isinasagawa upang magkaroon ng maayos at
epektibong planong pang-ekonomiya ang
pamahalaan na makatutulong sa pagbuti ng
pamumuhay ng tao
Batay sa mga datos ng populasyon ng bansa,mabilis ang
paglaki ng populasyon. Ang populasyon ng lalaki at mas
mabilis lumaki kumpara sa babae.
Tinatayang mahigit 100 milyon ang populasyon sa bansa.
Mahigit 50% ang bata.
DEPENDENCY RATIO – ilang katao ang kailangang buhayin
ng isang naghahanapbuhay na miyembro ng pamilya
MIGRASYON – patuloy na paglipat ng mga tao, bunga nito,
ang densidad ng populasyon at naaapektuhan
DENSIDAD NG POPULASYON O POPULATION DENSITY
 Bilang ng tao na naninirahan sa bawat kilometro
kuwadrado
Mahigit 86% sa mamamayan ng ating bansa ang Katoliko
Romano. Mayroon ding mga Muslim, Protestante, at
Aglipayano.
Ang malaking populasyon ay maaaring maging salik ng
pagsulong at pag-unlad ng bansa. Ito ang nagsisilbing
potential market ng isang ekonomiya.
SIMON KUZNETS – ayon sa pananaw ng isang ekonomista,
ang malaking populasyon ang pinanggalingan ng maraming
lakas paggawa na mahalaga sa bansa
MICROECONOMIC THEORY OF FERTILITY
 Ang mga katangian ng tao bilang mamimili at
maiuugnay sa teoryang ito
 Ang mabuting pagpapasya at mahalagang katangian
ng mamimili sa pagpili at pagbili ng mga produkto at
serbisyo (katangiang ginagamit ng mag-asawa sa
pagdaragdag ng mga anak)
 Wag isipin ang maitutulong ng mga anak kapag sila ay
naghanapbuhay na, hindi dapat itinuturing na
investment goods ang mga anak
Malaki ang maitutulong ng pamahalaan upang masugpo
ang mabilis na paglaki ng populasyon sa bansa sa
pagsasagawa ng hakbanging tulad ng:
A. Makabagong Teknolohiya – bigyan pagkakataon na
makagamit ng modernong kagamitan at pasilidad para
makapaglibang at makapagpahinga
B. Pagkakataon ng Magkaroon ng Hanapbuhay –
magkaroon ng hanapbuhay upang sila at maging
produktibo at magkaroon ng pagpapahalaga sa sarili
C. Pagbaba ng Infant Mortality – pagpapaunlad ng
kalusugan at sanitasyon, nutrisyon, at medikal at
kailangan upang magkaroon ng wastong kalusugan
D. Edukasyon Para sa mga Babae – ang mga babae na
nakapag-aral at matututunan ang pagiging
responsableng magulang. Nararapat na ituro ang
kasanayan at kaalaman na magagamit sa
paghahanapbuhay. Epekto sa kalusugan at kabuhayan
ng pagkakaroon ng maraming anak.
E. Pagpapataas ng Kita ng Pamilya – ang pamahalaan ay
dapat isaayos ang pamamahagi ng kita. Ang
pagkakaroon ng sapat na kita ay magbibigay daan sa
pamilya upang makapaglibang.
DEMOGRAPHIC TRANSITION THEORY
 Naglalarawan ng birth at death rate
 Kalagayan ng ekonomiya kapag sinuri ang birth at
death rate
BIRTH RATE – bilang ng ipinapanganak
DEATH RATE – bilang ng namamatay
 Bawat bansa ay nakararanas ng mga yugto ng
demographic transition.
A. UNANG YUGTO
 Ang birth at death rate at mataas
 Ang populasyon ay patuloy na tumataas ngunit
may kabagalan. Ang death rate at unti unting
bumababa
B. IKALAWANG YUGTO
 Pag-unlad ng bansa sa larangan ng medisina at
sanitasyon ay nagpapatuloy sa tulong ng
makabagong teknolohiya
 Ang yugto ng demographic transition bunga ng
unti-unting pagbaba ng paglago ng populasyon at
pagbuti ng pangkabuhayang kalagayan
C. IKATLONG YUGTO
 Mababang agwat ng birth at death rate
 Ang bilang ng mga ipinapanganak at namatay at
bumaba bunga ng patuloy na pag-unlad ng
ekonomiya
 Naging abala sa paghahanapbuhay at magkaroon
ng malaking kita
D. IKAAPAT NA YUGTO
 Zero Population Growth (ZPG)
 Dalawang anak lamang kapalit ng magulang kaya
walang pagdami ng populasyon
 Singapore – nagpatupad nito upang magbigay
pansin sa paghahanapbuhay
MALTHUSIAN THEORY
 Nagpapahayag na ang populasyon at mas mabilis
lumaki kaysa sa supply ng pagkain
 Ang populasyon at lumalaki ng doble (geometric
ratio) samantalang ang supply ng pagkain ay lumaki sa
arithmetic ratio
 Thomas Robert Malthus isang pari na sumulat ng “An
Essay on the Principle of Populasyon” noong 1800
 ang teoryang ito ang nagsilbing bahala sa lahat ng
bansa
LAKAS-PAGGAWA O LABOR FORCE
 mga tao na may edad 15 pataas na may sapat na lakas,
kasanayan, at maturity upang aktibong makilahok sa
gawaing pamproduksyon ng bansa
 may trabaho o naghahanap pa lamang ng trabaho
 hindi kabilang ang mga taong hindi aktibong kalahom
sa produksiyon
 hindi lahat ng yamang tao ay maituturing na lakas-
paggawa
Kahalagahan ng Lakas-Paggawa:
A. lumilikha ng produkto na kailangan ng ekonomiya
B. mamimili ng produkto
C. napoproseso ng hilaw na materyal from agrikultura
D. lumilinang at nangangalaga sa likas na yaman
LAKAS-PAGGAWA SA PRODUKSIYON O LABOR FORCE
WORK – mula sa bilang ng lakas-paggawa ng babnsa ay
nalalaman kulang ilang bahagdan ang antas ng
partisipasyon nito.
 Ito ang proporsiyon ng mamamayan na aktibong
kalahok sa produksiyon ng bansa
WORKING AGE POPULATION – mamamayan na kabilang
sa household population na may edad 15 pataas
TAONG MAY TRABAHO O EMPLOYED PERSON – taong
kasalukuyang nagtatrabaho o naghahanapbuhay sa isang
gawain o negosyo
EMPLOYMENT – sitwasyon kung saan ang mga lakas-
paggawa ay may mapapasukang trabaho
Mahalagang mamonitor ang kalagayan ng
paghahanapbuhay ng mga manggagawa, at upang
maisagawa ito ay kailangang kuwentahin ang employment
rate:
EMPLOYMENT RATE – nagpapakita ng porsyento ng mga
trabaho sa lakas-paggawa
Maraming manggagawa ang hindi napakikinabangan ng
ekonomiya, kaya ang full employment ay hindi natatamo
sa bansa.
UNEMPLOYED – manggagawa na walang mapasukang
trabaho kahit may sapat na kakayahan at edukasyon
UNDEREMPLOYED – manggagawa na may trabaho na
hindi sapat, kaya naghahanap pa ng ibang trabaho
 Nagtatrabaho nang hindi naaayon o mababa sa
kanilang kasanayan at pinag-aralan
Mga dahilan kung bakit hindi natin lubos mapakinabangan
ang ating laka-paggawa:
A. Kakulangan ng pagkakataon na makapaghanapbuhay
B. Hindi angkop ang napapasukang trabaho sa pinag-
aralan
C. Hindi tugma ang kurso sa kolehiyo sa trabaho na
maaaring pasukan ng mga nagispagtapos
UNDEREMPLOYMENT – isang sitwasyon kung saan ang
oras ng pagtatrabaho ng manggagawa at kulang sa walong
oras
UNEMPLOYMENT – isa sa problema na kinakaharap ng
mga lakas-paggawa
 Sitwasyon na ang mga manggagawa at walang
mapasukang trabaho
Mga Uri ng Unemployment:
A. Frictional – kapag lumipat ng trabaho mula sa ibang
trabaho
B. Cyclical - nagaganap kapag may crisis sa ekonomiya.
Ang industriya at nagtatanggal ng manggagawa.
C. Seasonal – pagkawala ng trabaho bunga ng
pagbabago ng panahon at okasyon
D. Structural – ang manggagawa ay nawawalan ng
trabaho bunga ng pagliit ng idustriya sanhi ng
makabagong teknolohiya at pagbabago sa panlasa ng
mga mamimili