Filipino Reviewer
Yunit 4 Papa Francisco – “ekonomiya ng eksklusyon”
Ang Kontemporaryong Isyu (Baitang 10) – positibong
ibinunga ng K to 12
- Inilabas noong Disyembre 13, 2013
- Pangunahing Layunin: linangin ang malalim
nap ag-unawa ng mga mag-aaral sa mga isyu.
- Linangin sa mga praktikal na kasanayan sa
paglutas ng mga problema, pagsuri ng datos,
paggamit ng estadistika, pananaliksik,
paghahambing at iba pa.
Mga Nagbabagang Suliraning Lokal at Nasyonal
Pangdaigang Crisis – 2008
- Lantad ang mga isyu ng kahirapan, migrasyon at
kawalan ng trabaho
- Kahirapan  Migrasyon  Kawalan ng enough
na trabaho
Grupong Racist
1. Greece
2. Great Britain
3. France
Pagbabago ng Klima – isa pa sa suliraning global
- Carbon dioxide at iba pang greenhouse gases
lalong madalas at mapaminsala ang bagyo at
tagtuyot
Mga usaping Pang Ekonomiya – isa sa pinaka
malubhang suliranin ng Pilipinas
- Kahirapan, agwat ng mayaman at mahirap,
migrasyon, at disempleyo
- Nag-uugat sa anyo ng ating sistemang
ekonomiko
- Ekonomista: ginagabayan nila ang bawat
pasya ng mga mamamayan at ng mga
pamahalaan
Ang Sistemang Ekonomiko ng Pilipinas sa
Kasalukuyan
- Nananatiling suplayer ng hilaw na materyales,
mga produktong pangkonsumo na karaniwa’y
semi-processed lamang at mga manggagawa ng
US sa halip na maging suplayer ng mga
produktong para sa domestikong gamit.
- Mas marami ang iniimport sa ineexport ng bansa
- Ekonomikang kolonyal noon, neoklonyal o
malakolonyal ngayon
Mining Act of 1995 – pagmamay-ari ng mga dayuhan
ang napakaraming minahan sa bansa
Neokolonyal – isang sistemang ekonomikong
nakadepende sa mga dayuhang mamumuhunan at
kanilang mga lokal na kasosyo, isang sistemang
ekonomiko na pinapakinabangan lamang ng iilan at
nabigong maghatid ng malawakang kaunlaran sa buhay
ng mga mamamayan
Sistemang Hacienda – malaking porsyento ng lupain sa
bansa ang pag-aari ng iilang pamilya lamang
- Ang pinakamayayamang pamilya lamang ang
may kontrol sa malalaking negosyo at
malalaking parsela ng lupa
- Hindi kasali ng kaunlaran at paglago ang
malaking porsyento ng mahihirap
Alejandro Lichauco – umiiral ang “economic
underdevelopment” sa bansa
- Kawalang-kakayahan ng isang bansa na likhain
ang mga kasangkapan sa produksyon
Kahirapan sa Pilipinas
Philippine Statistics Authority (PSA) – poverty
incidence sa mga pamilyang Pilipino:
 2006 – 23.4%
 2009 – 22.9%
 2012 – 22.3%
 2015 – 21.6%
Poverty Threshold – minimum na kitang kailangan para
malutasan ang pangunahing pangangailangan
Espiritu (2017) – sa lathalaing “buhay at
pagpupunyagi sa plastikan” – maralita na nagsisikap
makaahon sa hirap
Malubay (2017) – “pira-pirasong pagarap sa pandi” –
maralitang naghahangad na magkaroon ng sariling
bahay
United Nation’s Human Development Report
 2017 – ika-116
 2010 – ika-99
 2000 – ika-77
 1990 – ika-66
Human Development Index – sinusukat ang
pangkalahatang kaunlaran o holistic development batay
sa antas ng edukasyon, kalusugan, at kita ng mga
mamamayan ng bawat bansa
Food and Nutrition Research – noong 2017, 26% ang
batang pilipio na malnourished
Kalipunan ng Damayang Mahirap (KADAMAY) – may
maiituring na 30,000,000 Pilipino ang maituturing na
maralitang tagalungsod o urban poor – walang trabaho
at sariling bahay at lupa
PSA – Enero 2018, 5.3% o 2.33 milyong Pilipino ang
walang trabaho at 18% o 8 milyon ang underemployed
Philippine Overseas Employment Administration
(POEA) – 6,000 na Pilipino ang umaalis araw-araw para
magtrabaho sa ibang bansa (2016)
Sanhi at Bunga ng Kahirapan
Bertelsmann Foundation (2014) – ang kontrol ng mga
iilang pamiyang elite sa politika at ekonomiya ng bansa
ang pangunahing hadlang sa pag-unlad
Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) –
landlord
- House Bill 400 – Rep. Bonifacio Gillego (sponsor
sa batas)
Underemployment o Unemployment – isa pang sanhi
ng kahirapan
 Word Bank Database - Unemployment
 2009 – 7.5%
 2010 – 7.3%
 2011 – 7.0%
 2012 – 7.0%
2018 – bumaba na sa 5.3% ang unemployment pero
tumaas ng 18% ang underemployment
Kawalan ng access sa edukasyon – isa sa sanhi ng
kahirapan
- Ayon sa PSA (2017) – 4 milyon ang out-of-
school children and youth (edad 6-24)
World Bank East Asia and Pacific Regional Report –
Putting Higher Education to Work: Skills and research for
growth in East Asia
- Wala bansa ang nagkamit ng papataas na antas
ng kita nang hindi muna nagtala ng pagtaas ng
bilang ng mga college enrollee at graduate
Investing in Inclusive Growth Amid Global
Uncertainty – Philippine Quarterly Update ng World
Bank (Hulyo 2012)
- Malaki ang average na kita ng mga graduate ng
kolehiyo kaysa sa mga graduate ng hayskul
Bunga ng Kahirapan
1. Protesta – isang epektibong paraan ng
pagpapatampok sa isyu ng kahirapan at
pananawagan sa paglutas nito
2. Pagtaas ng antas ng kriminalidad
3. Pagkakaroon o paglakas ng mga rebeldeng
grupo
4. Pagdami ng mga Pilipinong migrante
5. Malnutrisyon
6. Paglala ng prostitusyon
Unemployment: May Solution Ba?
Dalawang Pangunahing Reporma – maaaring maging
backbone ng paglutas ng unemployment at pagunlad ng
bansa
I. Ang tunay na reporma sa lupa at modernasyon
ng agrikultura
60% ng mga lupang agrikultural – kontrolado ng
mayayamang pamilya (13% ng population ng bansa)
Pito sa sampo (7/10) – magsasaka na walang sariling
lupa
75% ng mga Pilipino – magsasaka ayon sa Kilusang
Magbubukid ng Pilipinas, 2008
World Factbook ng Central Intelligence Agency (CIA)
 26.9% - agrikultura
 17.5% - industriya
 55.6% - serbisyo
Communist Party of the Philippines – New People’s
Army (CPP – NPA) – mga magsasakang naakit sa
programa ng nasabing grupo na libreng lupa para sa
mga magsasaka na isinasaad sa 12-point program ng
National Democratic Front of the Philippines (NDFP)
National Democratic Front of the Philippines (NDFP)
– political arm ng CPP – NPA
II. Makabansa at Pambansang Industriyalisasyon
Industriyalisasyon – lilikha ng trabaho para sa Pilipino
- pagsusuplay ng mga pangangailangan ng
Pilipino
Lichauco (1988) – Nationalist Economics
- ang estado ang pinakamataas na
pagpapahayag ng kolektibong personalidad ng
sambayanan...
Ang Konsepto ng Sustentableng Kaunlaran
Kaunlaran – kinakailangang hindi lamang makatao
kundi makakalikasan din
Mga Hamon sa Sustentableng Kaularan
Food and Agricultural Organization – hindi
makasunod sa bilis ng paglaki ng populasyon ang bilis
ng paglawak ng ani ng mga magsasaka
Konsumerismo – labis na pagkonsumo, mas maraming
likas yaman ang kailangan
Pag-iral ng inequality sa kalusugan – mas malulusog
at mas mahahaba ang buhay ng mga nasa mauunlad na
bansa kaysa sa mga nasa mahihirap na bansa
Mga Hamon Kaugnay ng Climate Change
Global Warming – ang pagtaas ng temperatura ng
mundo dahil sa pagtaas ng greenhouse gas emission sa
atmospera
Greenhouse Gas Emission – nakahadlang sa
pagsingaw ng init na dulot ng araw
Kyoto Protocol – isa sa mga kasunduang naglilimita sa
greenhouse gas emission
International Energy Agency (IEA) – ang paggamit ng
energy sources na mababa sa carbon sa halip na fossil
fuels ay kailangang gastusan ng $44 Trilyon mula 2014
hanggang 2050
Tugon ng Pilipinas Sa Climate Change
Batas Republika Bilang 9729 – Climate Change Act
of 2009
- pagtatatag ng Climate Change Commission sa
ilalim ng Tanggapan ng Pangulo
Climate Change Commission – ahensiya ng gobyerno
na tagapag-ugnay, tagamonitor, at taga suri ng mga
aktibidad ng pamahalaan kaugnay ng climate change
- tungkulin na buoin ang National Climate Change
Action Plan (NCCAP)
Pitong Prayoridad
1. Seguridad sa Pagkain
2. Kasapatan ng suplay ng tubig
3. Estabilidad ng kalikasan at ekolohiya
4. Seguridad Pantao
5. Sustenableng Enerhiya
6. Mga Industriya at Serbisyong Climate Smart
7. Panlinang ng Kaalaman at Kapasidad
 Polusyon sa Tubig, Hangin, at Lupa
Polusyon – tumutukoy sa pagkakaroon ng contaminant
tulad ng kemikal o ano mang bumabago sa kalagayan
ng likas na kapaligiran
65% ng polusyon sa hangin – galing sa sasakyan
21% ng polusyon sa hangin – nagmula sa mga di-
natitinag o stationary sources
Clean Air Act of 1999 – 90 ug/NCM katanggap tanggap
na pollutants sa hangin
Environmental Management Bureau (EMB) – nagsabi
118 micrograms per normal cubic meter
Pagmimina sa Pilipinas: Sanhi ng Pagkasira ng
Kalikasan, Pakinabang para sa Iilan
Philippine Rural Reconstruction Movement (2005) –
pagmimina ay nagdudulot ng pagkawasak ng natural na
habitat o tirahan ng mga hayop; pagkalason ng mga ilog
at kontaminasyon ng lupa na dulot ng mga tumagas na
kemikal sa minahan
The Tragedy of Mining in Rapu-rapu Island
Ecosystem, Albay Province – malaking quantity ng
nakalalasong cyanide ang tumagas
Deforestation, Mabilis na Urbanisasyon at Iba pa
Deforestation – pagkalbo sa mga kagubatan
DENR – tatlong-kapat ng arkipelago ang kagubatan
1998 – ¼ na lamang ang kagubatan
Food and Agricuture Organization – 7,665,000
ektarya na lamang ng bansa ang kagubatan
- 54,750 ektarya ng kagubatan ang nawala sa
bansa bawat taon mula 1990 hanggang 2010
Mining Act of 1995 – sanhi ng deforestation
Urbanisasyon – paglawak ng saklaw ng lugar na urban
sa isang bayan o bansa
Basura, Baha, at Iba pang Problema
Waste Management – paglimita, pagbabawas o kaya’y
wastong pagtatapon ng mga basura
Materials Recovery Facility – upang maisagawa nang
maayos ang segregasyon
- agad na maihihiwalay ang maaari pang
pakinabangan sa mga basura na dapat nang
itapon
Reuse, Reduce, at Recycle – isa pang kampanya na
paglilimita ng basura
Ma. Teresa Oliva – program officer ng Envronment
Studies Institute ng Miriam College
- limang? E na kailangan sa pagpaplano ng
maayos na waste management
APAT na E
1. Education
2. Engineering
3. Enterprise
4. Enforcement
Yunit 5
Ang Alamat ng Globalisasyon
Globalisasyon – proseso ng malayang pagpapalitan ng
mga produkto, kultura, at kaalaman ng mga bansa
- Nagsimula noon pang sinaunang panahon ng
malalaking imperyo:
 Imperyong Roman
 Persian
 Greek
 Tsino
Mapa ng Silk Road – ipinapakita ang mga ruta ng mga
mangangalakal na nagdadala ng mga produkto mula sa
silangan tungong kanluran o vice-versa
Pietra Rivoli – The Travels of A T-shirt in the Global
Economy (2009)
- Ipinapaliwanag ang kabuluhan ng globalisasyon
sa kontemporanyong panahon
Modernong Porma ng Globalisasyon – naging pormal
dahil sa paglalagda ng GATT o WTO
General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) –
sinimulan ng maraming bansa ang proseso ng pag-aalis
sa mga restriksyon at limitasyon sa malayang kalakalan
- Naging pormal na organisasyon noong 2014 na
tinatawag na World Trade Organization (WTO)
World Bank at International Monetary Fund – mga
institusyon na nagpapautang ng salapi sa mahihirap na
bansa kasapi ng United Nations (UN) para sa mga
proyektong pangkaunlaran
Globalisasyon sa Aspektong Politikal – pagtatatag ng
United Nations (UN) pagkatapos ng Ikalawang Digmaan
Pandaigdig
United Nations – milestone na tanda ng pangako ng
mga bansa na panatilihin ang kapayapaan at pagkakaisa
sa daigdig
- Kumikilos sa pamamagitan ng isang General
Assembly at Security Council
UN General Assembly – binubuo ng mga kinatawan
mula sa limang bansa kasapi ng UN
- Taunang nagpupulong tuwing Setyembre
- Tinatalakay ang pinakamahahalagang usapi na
nakaaapekto sa kapakanan ng maraming
mamamayan ng daigdig
- Kapangyarihan na maglabas ng resolusyon o
mga dokumentong nagpapahayag ng
pagkakaisa para sa o laban sa isang partikular
na usapin, entidad o gobyerno
UN Security Council – binubuo ng kinatawan mula sa
limang pinakamakapangyarihang bansa:
 United States
 United Kingdom
 China
 France
 Russia
- Kapangyarihang magpataw ng parusa sa mga
bansang lumabag sa mga tuntunin ng UN
- Nag-aatas sa mga kasaping bansa ng UN na
magpadala ng tropa sa mga bansang
nangangailangan ng tulong
 Mga Ahensya sa Ilalim ng United Nations
 UNESCO
 International Labor Organization
 Food Agricultural Organization
 World Health Organization
Globalisasyon sa Aspektong Sosyo-Kultural – ugatin
sa panahon ng kolonyalismo at imperyalismo
- Nagbigay ito ng pagkakataon sa Kanluran at sa
Silangan na magkapalitan ng kultura
- Lalong pinagsiglang mabilis na takbo ng
teknolohiya sa komonikasyon at transportasyon
- Tumitibay ang pagsasamahan at mabuting
ugnayan ng mga bansa
The Endangered Language Project – 40% ng 7,000
wikang umiiral sa bansa ang nasa peligro ng pagkawala
Jaime Bulatao S.J. – isiniwalat niya ang katayuan ng
pananampalataya sa Pilipinas at Tinatawag itong Split-
level Christianity
Split-level Christianity – pagkakahalo ng ilang Tsino at
indigenized na paniniwala at sa mga gawi at ritwal ng
mga Kristyano
Migrasyon:Problema ba o Solusyon
Bangko Sentral ng Pilipinas – may aktwal na
pakinabang ang migrasyon
Tan (2013) – pinatutunayan na nakapag-ambag nang
malaki ang migrante sa paglago ng ekonomiya
Mga Panlipunang Epekto ng Migrasyon
Friedrich Ebert Stiftung (FES) – inisa-isa ni Alcid
(2005) ang napakaraming panlipunang epekto ng
migrasyon
Senate Bill 1779 – Senator Miriam Defensor-Santiago
- Maraming ulat mula sa Philippine Overseas
Employment Administration, Overseas Workers
Welfare Administration, at ng mga Non-
Government Organization, ang nagpapatunay
na ang mga suliraning gaya ng pumalyang
kasal, adiksyon sa droga, imoralidad sa seks,
krimen, pagpapakamatay o psychological
breakdowns ay maiiugnay sa matagal na
pagkahiwalay sa pamilya.
National Statistical Coordination Board (NSCB) –
nagtanong na “kailan natin mabibigyan ng oportunidad
sa trabaho ang pangkat na ito ng mga kabataan...”
- 50% ng mga OFW ang nasa edad 25-29 at 30-
34
Mga Isyung Politikal
- katiwalian at mga dinastiyang politikal
Kontemporaryong Sistemang Politikal ng Pilipinas
Hunyo 4, 1946 – ipinahayag ng mga Amerikano ang
wakas ng kanilang okupasyon
Sistemang Politikal – impluwensyado pa rin ng mga
dayuhan
 Enhanced Defense Cooperation Agreement –
kasunduang paborable sa Amerika
 Philippine Mining Act of 1996 – pinapayagan
magmay-ari ng 100% malalaking minahan ang
mga dayuhan
 K to 12 – nakahilig sa mga dayuhan
Renato Constantino, Edberto Villegas at Alejandro
Lichauco – mga istoryador at ekonomista na
nagsasabing ang sistemang politikal ng bansa ay
malakolonyal o kaya’y neokolonyal
Claro M. Recto – black propaganda o paninirampuri ang
Central Intelligence Agency (CIA)
Mga Porma ng Korapsyon
Katiwalian – anumang transaksyon na gumagamit ng
salapi ng bayan sa personal na pakinabang
 Overpriced
 Malversation – paggamit ng pondo ng gobyerno sa
alinmang bagay na hindi awtorisado o pinaglaanan
ng pondo
 Pagbili ng mga substandard na materyales
 Pagbubulsa ng pera ng gobyerno sa
pamamagitan ng pekeng proyekto
 Pagtanggap ng suhol
Mga Ugat ng Korapsyon
Panahon ng Espanyol – nagmula ang korapsyon
cabeza de barangay at gobernadorcillo – mababang
posisyon na binigay sa mga dating pinuno gaya ng datu,
rajah at maharlika
alta sociedad – pamilyang asendero na mayaman sa
salapi at lupa
Panahon ng Amerikano – ang karapatang mahalal ay
maaring tamasahin ng mga mamayamang may
edukasyon at ari-arian
- Lalong tumibay ang monopolyo
Monopolyo – isa din sa ugat ng korapsyon
- Mayayaman lang ang makapangyarihan
Mga Dynastiyang Politikal
The Modern Principalia: the Historical Evolution of
the Philippine Rule of Oligarchy – Prop. Dante
Simbulan
- Detalyadong sinuri ang pangingibabaw ng mga
dinastiya sa sistemang politikal ng bansa
- May 169 na dinastiya sa Pilipinas na pinagmulan
ng 584 opisyal ng gobyerno:
 Presidente – 7
 Bise-presidente – 2
 Senador – 42
 Kongreso – 147
Asian Institute of Management Policy Center – 2011
- 100 o 68% ng mga kinatawan sa ika-15
Kongreso na nahalal noong 2010 ang may
kamag-anak sa ika-12, 13, 14, at 15 na
Kongreso o kaya mga lokal na opisyal na
nahalal noong 2001, 2004, 2007, at 2010.
- Kontrolado ng mga dinastiya ang mga partido
politikal:
 Lakas-Kampi – 76%
 Partido Liberal – 57%
 Nationalist People’s Coalition – 74%
  Partido Nacionalista – 81%

GMA News Online – marami pa ring dinastiya ang

nanatiling makapangyarihan noong eleksyon 2013

Philippine Center for Investigate Journalism –

masisipat ang detalyadong datos hinggil sa mga
dinastiya

The Rulemakers, How the Wealthy and Well-born

Dominate Congress (2004) – Sheila Coronel

- Halos isang siglo nang kontrolado ng mga

dinastiya ang sistemang politikal ng bansa

Mga Bunga ng Korapsyon

 Kawalan ng oportunidad
 Pagliit ng pondo – ayon sa World Bank, 200
bilyong piso kada taon ang napupunta sa korapsyon
 Kawalan ng tunay na mga partido politikal
 Pagtamlay ng suporta at partisipasyon ng mga
mamamayan sa gobyerno

Mga Solusyon sa Korapsyon

 Pagsasabatas ng Konstitusyonal na probisyon na
nagbabawal ng dinastiyang politikal

Article II, Section 26 – the state shall guarantee equal

access to opportunities for public service and prohibit
dynasties as may be defined by law

House Bill 3413 (2011) – Anti-Political Dynasty Bill