ВИРУСНИ ИНФЕКЦИИ НА ДИШНИ ПАТИШТА

. НАСТИНКА . ГРИП
- Influenza A virus
- Rhinovirus
- Coronavirus . БРОНХИОЛИТ
- RSV
. ФАРИНГИТ . ПНЕВМОНИЈА
- Adenovirus - RSV

. КРУП . ПЛЕУРОДИНИЈА
- Paramyxovirus - Coxsackievirus B
Класификација на РНА вируси

РНА вируси

ORTHOMYXOVIRIDAE
PARAMYXOVIRIDAE
Места на репликација на вируси и клинички манифестации
 Група на миксовируси (Myxovirus – грчки myxa = слуз) +) поделена на 2 фамилии

Фамилија Orthomyxoviridae Фамилија Paramyxoviridae

Род Influenzavirus Род Paramyxovirus Род Morbillivirus Род Pneumovirus

(три типа A, B, C)
Parainfluenza 1-4 Mumpsvirus
Morbillivirus Respiratory
Syncitial
virus
Metapneumovirus
 Фамилија Orthomyxoviridae

. Род Influenzavirus (три типа A, B, C).

Предизвикуваат инфлуенца (грип) кај луѓе и некои животни (свињи, птици, коњи).
Висока контагиозеност
Род Influenza virus
Историски податоци:

. Прва епидемија: Хипократ во 412 година пред новата ера; од 1500-1800 година повеќе
епидемии и пандемии. Инфекциите: во неправилни временски интервали, со различна
тежина и висока смртност кај повозрасни.
 ПАНДЕМИИ

20 век: пандемии, нови

типови на Influenza virus:
1957, 1968, 1977, 1997,
2006 год. (Хонг Конг; ,,птичји
грип,, или avian flu).

Од 1918-1919 година - пандемија наречена ,,шпанска грозница,, , починале 20-40 милиони луѓе.
Influenza А virus изолиран - 1933 година; во 1940 година Influenza B virus; во 1950 година Influenza C virus.
Вирион:
- Плеоморфен (сверичен: 80-120 nm. или овален облик до филаментозни форми);
- Спирална (хеликална) симетрија;
- Геном: сегментиран (8 сегменти); едноверижна не-инфективна (-) РНК; двослојна липидна
обвивка – потекнува од обвивката на клетката во која се размножува. На внатрешна страна од обвивката е
М (М1, М2) протеин (нуклеокапсидни протеини: типски-специфични антигени).
Според нив вирусите на инфлуенца се делат на 3 типа: A, B и C.

. По влегување во клетката негативниот (-) РНК не е инфективен и тој се ,,препишува,,

(транскрипција) во комплементарен позитивен ланец (+), кој како иРНК започнува процес
на ,,преведување,, (транслација) на рибозоми.
За транскрипција неопходен ензим РНК-транскриптаза (полимераза).
 Неураминидаза (N)
(ензим -намалува вискозност на слуз и оголува
Структура на вирус на грип рецептори)

Двослојна липидна обвивка

Хемаглутин H (потекло од мембраната на клетката)
(гликопротеини,
адсорпција на специфичните
рецептори на клетката : пр.
еритоцити, хемаглутинација)

Капсид: хеликална
симетрија, 80-120 nm.
според антигени на капсид 3 типа:
А, Б, Ц

Геном
Едноланчана негативна РНА
(8 сегменти)
 . Neuraminidaza i hemaglutini - odreduvaat
podtipovi (broevi na podtipovi)
Influenza virus . Антитела кон овие израстоци – штитат од инфекции
. Неураминидаза: цел на антивирусни лекови, Реленза и Тамифлу
. Во липидна мембрана: протеин М2 – целно место на делување
РНА на амантадин и римантадин
полимерза
(PB1, PB2, PA)
Хемаглутинин

Нераминидаза . М1 -матрикс протеин

(дава цврстина на
липидна обвивка)

Lipidna obvivka

Протеин
. Два вида продолжетоци:
- Хемаглутинин (H, гликопротеин) 1. вирусен врзувачки протеин, кој овозможува адсорпција на вирусот
на сијалинска киселина на специфични рецептори на осетливи таргет епителни клетки. 2. Фузија на вирусна
обвивка со клеточна мембрана. 3. Се врзува за рецептори на хумани и пилешки еритроцити –
хемаглутинациона способност. 4. Стимулира создавање на неутрализирачки антитела
Influenza А virus: 16 различни хемаглутинини (H1-H16).

- Невраминидаза (N, гликопротеин) : ја раздвојува хемиската врска на сијалинската киселина и

останатиот дел на гликопротеинската молекула. По адсорпција на вирусот на еритоцитите следи
елуција (раздвојување) на вирусот од еритоцитите. Аглутинатот се распаѓа, еритроцитите
се раздвојуваат, ја губат аглутибилноста, а вирусот ја задржува хемаглутинациската способност.
Influenza А virus: 9 невраминидази (N1- N9).
 Антигенски промени (мутации)
Чести кај вирусот на инфлуенца А, поретки кај B, инфлуенца C е постојан.

. Influenza А virus: промени во полипептидната верига на хемаглутининот и невраминидазата:

,,антигенски поместувања,, (анг.,,drift,,) и ,,антигенска промена,, (анг.,,shift,,).

. ,,Антигенски поместувања,, : делумна промена во примарна структура во полипептидната верига

(промена во секвенца на аминокиселини), подтипот на вирусот НЕ се менува !

. ,,Антигенска промена,, : промена во состав и редослед на аминокиселини во полипептидна верига

појава на НОВ подтип на вирусот ! При ,,shift,, - рекомбинација на човечки и некој животински сој.
Геномот на инфлуенца: сегментиран и можни се рекомбинации на гени меѓу два различни соеви на ист тип
на вирус, настанува ,,интерспециско,, пренесување на вирусот на инфлуенца А од животни на човек
(услов за појава на пандемиски сој).
Репликација на вирусот на грип
 Патогенеза и клиничка слика
. Навлегува во дишниот систем, аерогено и директно
(најчесто: мали деца, возрасни, имунокомпромитирани).

. Трите типа: афинитет за муцинот, предизвикуваат лесна или тешка форма на инфлуенца или грип
(,,influence di fredo,,: ,,влијание на ладно,,; грип по француски збор: la grippe = настинка).

. Грип - акутна инфекција на дишните патишта, епидемиски, но може и пандемија.

. Невраминидаза - намалува вискозност на слуз во трахеа и бронхии, се ,,разголуваат,, рецепторите на
епителните клетки, вирусниот хемаглутинин се врзува за нив и вирусот навлегува во клетката. Со
разредената слуз вирусот доаѓа до долните дишните патишта, се размножува, ги уништува цилиарните и
пехарестите клетки на слузницата на дишни патишта (не напаѓа базален слој на епител). Ретко - виремија.
 ГРИП

Кашлица Покачена температура Студ, треска

Локална епидемија

Нагло започнува
Главоболка Замор
Воспалено грло Болка во мускули
Назални тегоби Малаксаност
Ретко: знаци од дигестивен и
централен нервен систем
 Респираторни вирусни инфекции:
вирусолошка дијагностика?
Rinovirusi
(>100 серотипови)

Influenca A
Rinovirusi Influenca A

Rinovirusi Influenca A
Фактори кои делуваат на симтомите на грип и текот на болеста

Човек Вирус

Возраст

Сој на вирусот
Состојба на имунитет
Симтоми и тек
Подтип на вирусот
Коморбидитет
ГРИП

,,СОБОРУВА,, од нога,,
 5 - 7 дена акутна болест
 10 -14 дена намалена активност
 Кашлица и малаксаност
 Ризик од комликации
 Подтип на Птичји грип
Influenza virus
 Осетливост
. На ниска температура (0-40C) се одржува една недела

. На 560C: брзо ја губи инфективност за неколку минути.

. Осетлив е на етер, хлороформ, хлор, јод, формалин, киселина, ултравиолетови зраци, етиленоксид.  
 Лабораториска дијагноза
Примероци: назофарингеален брис или испирок

. Изолација (тип А и Б):

1. оплодени кокошкини јајца (во амнионска течност - со хемаглутинација)
2. примарна култура од бубрежни клетки од мајмун (ЦПЕ или хемадсорпција по 2-4 дена).

. Типизација на нови соеви: РВК

. Директно докажувње на вирусни антигени во клинички примрок: ДИФ, ЕЛИСА

(важен квалитет на конјугати и број на вирусни клетки во примероци)

. Детекција со електонски микроскоп НЕ е практична заради нивна сличност со парамиксовируси)

. Молекуларни методи: ПВР

 Докажување на вируси во ПИЛЕШКИ ЕМБРИОН

Директна метода:
. Поксови (ограничени ,,плажи,, на инфицирани клетки кои настануваат по репликација на
една вирусна честичка) во хориоалантоична мембрана. Ралични вируси даваат различен изглед
на поксови. (herpes simpleks virus)

Индиректна метода:
. Хемаглутинација (ortomikso i paramiksovirusi во амнионска и алантоична шуплинана
пилешкиот ембрион; на мембраната на еритроцитите има специфични рецептори завирусни
хемаглутинини
Поксови во хориоалантоична мебрана на ембрионирани јајца
. ХЕМАГЛУТИНАЦИЈА: Позитивна реакција
на хемаглутинација
Негативна реакција
на хемаглутинација
Суспензија на вирусот во различни
разредувања се инкубира со суспензија
на еритроцити, различно време и на
различна температура. Зависно од
видот
на вирусот и еритоцитите аглутинирани
еритоцити го прекриваат дното на
епруветата, а неаглутиниранит се
седиментираат на дното во вид на копче)
Дифузен Еритоцитно
талог копче
 Епидемиологија
. Присутен во целиот свет (ретко спорадично, помали или поголеми епидемии, повремено пандемии), висока
контагиозност; носители: коњи, свињи, птици.
. Епидемии: во одредени временски интервали, пр. инфлуенца А на 2-3 години; B на 4-5 години.
Лекување
. Антивирусни лекови:
- Амантадин и рибавирин (инхибираат ослободување на протеинска обвивка од геном на инфлуенца А;
не делуваат на B и C).
- Занамавир (Relenza) и оселтамивир (Tamiflu) ( за тип А и B - инхибитори на невраминидаза,
профилакса во први 24-48h од појава на болеста, но немаат ефект во подоцниот период).

. Имунизација: најдобар начин за контола на ширење на вирусот !

- Мртва вакцина (убиени вирусни соеви со формалин од истата година –
,,соеви на годината,,. Најдобрите вакцини содржат антигени од тип А и B).
- Жива вакцина (атенуирани соеви со пасажа во пилешки ембрион, лабораториски животни)

. Вакцинацијата не е задолжителна (препорака за лица > 50 години, здравствени работници, болни

со респираторни и срцеви заболувања.
HIV ! Avian Flu !
SARS ! Ebola !
West Nile !
Smallpox !
Hepatitis
A,B,C,D,E !
Polio ! HPV !
 Фамилија Paramyxoviridae

Субфамилија Paramyxovirinae Субфамилија Pneumovirinae

Род Paramyxovirus Род Morbillivirus Род Pneumovirus

Parainfluenza 1-4 Mumpsvirus Morbillivirus Respiratory Syncitial Metapneumovirus

virus
 Фамилија Paramyxoviridae

. Прва изолација од назофарингеален секрет кај деца со круп

. Респираторни заболувања: новородени, мали деца

. Плеоморфни (топчести; 150-200nm.; филаментозни);

. Едноверижна (-) РНК; капсид - хеликална симетрија;
. Липопротеинска обвивка со гликопротеини
(хемаглутинин H; неураминидаза N; фузионин F).
 Фамилија Paramyxoviridae

Плеоморфни
(топчести; 150-200nm.; филаментозни);
едноверижна (-) РНК; капсид -
хеликална симетрија;
липопротеинска обвивка со гликопротеини
(хемаглутинин H; неураминидаза N;
фузионин F).
 Parinfluenzae (1-4)
Идентични со останатите претставници на родот Paramyxovirus.
Се инактивираат на 370C; тешко се размножуваат во пилешки ембрион.

Патогенеза и клиничка слика

Примарно место на инфекција: мукозните слузници на горните дишни патишта (ГДП).
. Типови 1-2 го напаѓаат ларинкс и трахеа (круп или ларинготрахеобронхит се јавува кај
предшколски деца (можна прогресија цијаноза и опструкција на дишни патишта)
. Тип 3 останати делови на дишниот систем (акутни респирараторни инфекции кај човекот)

Епидемиологија
. Распространети во целиот свет; аерогено (респираторни капки) или со директен контакт со
респираторни секрети.
. По RSV: најчести предизвикувачи на акутни респираторни инфекции на долни дишни патишта.
. Епидемии: во фамилии, колективи.
. Parinfluenza virus 1: круп (деца); тип 2: слична форма со поблаг тек; тип 3: бронхиолит,
пневмонија.
 Лабораториска дијагноза

. Директната детекција на вирусот со ЕМ не е практична (некарактеристична морфологија, присуство

на слуз во дишни патишта).
. Почесто: ДИФ и ЕЛИСА за докажување на вирусни антигени.
. Се изолира во примарна култура на ембрионални клетки од човек и мајмун (примерок:
назофарингеален аспират). Околу 50% по 4 -5 дена даваат ЦПЕ сличен со ЦПЕ на други вируси присутни
во респираторниот систем. Размножувањето на вирусите се докажува со хемадсорпција (може да е
позитивна пред појава на ЦПЕ).
. Во акутна фаза на инфекција: серолошка дијагностика не е од значење (болеста има краток тек; можни
вкрстени реакции). Главно за: ретроспективни епидемиолошки студии.

Лекување
Симтоматско, нема антивирусен лек
 Mumpsvirus
Заболувањата со повеќе имиња: паротит, мумпс, заушки. Хипократ забележал: благо епидемиско
заболување со негнојно воспаление на задушните жлезди.

По градба, морфологија и другите биолошки особини не се разликува од останатите

парамиксо вируси.

Главни особини на Mumpsvirus:

. плеоморфен (пречник: 100nm.; филаменти: 600nm.)
. едноверижна (-) РНК
. капсид: хеликална симетрија
. 5 главни структурни протеини
(NP-нуклеопротеин, P полимераза протеин, M матрикс протеин – сите три врзани со
нуклокапсидот и два гликпопротеини HN и F).

Инфективноста ја губи за 4h во медиум без протеини; се инактивира на 560 Ц, со УВ зраци органски

растворувачи, детергенти, формалин. Се култивира во примарни култури на човек и животни (синцициум и
ацидофилни инклузии); се размножува и во амнионска течност на пилешки ембрион.
 Патогенеза и клиничка слика

. Налегува преку горни дишни патишта (ГДП): назална и орална слузница.

Се размножува во клетките на површен епител, а со лимфоток оди до крв - минлива виремија.

Од уста, потоа паротидните канали стигнува до паротидни жлезди – предизвикува инфекција на
епителни клетки со десквамација, едем, со локална воспалителна реакција. Вирусот се излачува
преку плунка околу 6 дена пред почеток на симтоми. Можна е кај 1/3 асимтоматска инфекција.

. Вирусот може да се дисеминира во: бубрези, се излачува со урина, но не предизвикува оштетување.

Можна дисеминација и во ЦНС. При виремија може да оди до: тестиси, панкреас, простата,
јетра, тиреоидеа, срце, зглобови. Орхит (најчесто едностран) обично не е причина за стерилитет !
 Патогенеза и клиничка слика

Паротит - најчеста клиничка манифестација со инкубацијата од 18 дена

Оток на паротидни жлезди: едностран или обостран (максимум по 48 часа, а може да е присутен
подолго од 7 дена)
. Имунитет: доживотен
 Епидемиологија
. Паротит присуте во цел свет, од 5 -15 години., почесто зима и пролет. Извор на инфекција
– човек, болен или со субклиничка слика. Пренсување со респираторни капки или со
директен /индиректен контакт со плунка

Лабораториска дијагноза
. Култивирање: во примарни култури на човек и животни (синцициум и ацидофилни
инклузии); се размножува и во амнионска течност на пилешки ембрион.
Докажубање во култура : со хемадсорпција, а во амнионска течност со хемаглутинација

. Серолошка дијаностика дискутабилна, појава на вкрстени реакции со др. параинфлуенца

вируси. Може ЕЛИСА за ИгМ антитела.

Примероци – плунка до 8 ден, урина до 2 недели, ликвор при инфекција на ЦНС.

Чување: на + 4 степени до 2 дена, а за подолго на -70 степени.
Лекување: асимтоматскo
 Morbillivirus

Morbillivirus (вирус на мали сипаници) - морбили, акутно, високо контагиозно заболување

карактеристично за детската популација.

. Геном: (-) РНК врзана со РНК-полимераза

капсид: хеликална симетрија (пречник: 100 -150nm), липопротеинската обвивка со H и F
пепломери
6 структурни протеини: N (нуклеопротеин, солубилен антиген), L, P (полимераза протеин )
врзани за геномската РНК; M (матрикс протеин, солубилен антиген), H (хемаглутинин,антиген) и
F (фактор на фузија, антиген) сместени во липопротеинска обвивка.

Вирусот губи инфективнос на: 560C, на -200C брзо ја губи инфективноста, со дејство на липидни
расторувачи. Антигените се стабилни (чување на: +40C; не им се намалува активноста).
 Патогенеза и клиничка слика

Вирусот навлегува преку дишни патишта или преку конјунктиви

Се размножува во епителни клетки, навлегува во крв (примарна виремија), па во лимфоидни органи
( генерализирана хиперплазија на лимфно ткиво). Повторно навлгеува во крв (секундарна виремија).
Со крв оди до: респираторен систем, кожа, мозок. (во инфицираните клетки предизвикува појава на
гигантски клетки, мултијадрени со еозинофилни инклузии)
Копликови пеги: оштетување на ендотелни клетки на слузница во усна празнина
Осип на кожа: оштетување на површни капилари

Деца со нормален имун одговор: оздравување за 3-4 дена

Деца со вроден или стекнат дефект на клеточен имунитет: прогресивни форми без осип, пневмонија,
енцефалит
 Патогенеза и клиничка слика

Инкубацијата : од 9-11 дена

Катарален стадиум: конјунктивит, кивање, кашлање, температура,
Копликови пеги на букална слузница.
Температурата се намалува по 2-3 дена , но се покачува со појава на макулопапулозниот
осип (прво на врат, потоа по тело) кој конфлуира, а може да е хеморагичен. По десетина дена
започнува перутање на кожата. Дефекти во клеточен иминитет: пневмонија, оштетување на други
органи (воспаление на средно уво, енцефалит).

Копликови пеги

Макулопапулозниот осип
Макулопапулозниот осип
 Епидемиологија
Извор на инфекција: болен, асимтоматски носители или со сублиничка
инфекција
Пренесување: аерогено или со директен контакт. Болниот е заразен од почеток на
катаралниот стадиум до неколку дена по појавата на осипот. Природно стекнатиот имунитет е
доживотен.

Лабораториска дијагноза
Директна детекција со ЕМ не се користи рутински.
Се размножува во ембрионирани ткива од човек и мајмун, пилешки ембрионирани
фибробласти. Изолација на вирусот се применува во продромален стадиум и за време на осип.
Со ДИФ и ЕЛИСА се докажуваат вирусни антигени во клетки од назофаринкс, периферна
крв, седимент на урина, а со РВК и ЕЛИСА: ИгМ антитела.
 
  Лекување и превенција
Лекувањето е симтоматско, а за бактериски комликации се даваат антибиотици. Порано се
користела мртва вакцина, а во поново време жива со атенуиран вирус во култура од
пилешки фибробласти. По адекватна вакцинација сероконверзија настанува во повеќе од 90%.
Respiratory syncytial virus (RSV)
. Респираторен синцициски вирус (RSV; име по ЦПЕ: синцициум; изолиран 1956 – шипанза со настинка).
. Предизвикува бронхиолит и пневмонија кај новородени (од 6 недели - 6 месеци) и мали деца (ДДП)
. Вирусот е:
плеоморфен, со хеликална симетрија, едноверижна (-) РНК. Геномот кодира 2 неструктурни протеин
(NS1, NS2), 3 протеини на капсид (N, P, L), солубилен (M) протеин на јадро и протеини на обвивка (G, F, M2).
. Се размножува во култури од хумано и анимално потекло (HEp-2, HeLa).
. RSV со замрзнување ја губи инфективноста до 90%; на 550C за 5 минути, на 370C за 24h.
Respiratory syncytial virus (RSV)
Патогенеза и клиничка слика
. Навлегува преку слузокожата на носот. Не е
докажана виремија. Кај деца со нормален имунитет
не продира подлабоко од површинскиот епител; при
дефект на клеточен имунитет - дисеминира во разни
органи.
. Патохистолошки: некроза, пролиферација на
бронхиален епител. Може да настане опструкција на
мали бронхиоли со колапс или емфизем во ДДП.
Инкубација: 3-7 дена. Кај деца со нормален
имунолошки статус инфекцијата е на ГДП, а кај 25-
40% на ДДП; зголемена секреција од нос, намален
апетит, за 1-3 дена инфекцијата може да ги зафати
ДДП. Болеста има благ тек, а оздравувањето е за 7-12
дена (тешки форми: кај деца со срцеви и респираторни
заболувања).
 
 Лабораториска дијагноза

. Примерок: назофарингеален аспират (+ фосфатен пуфер, центрифугирање и седимент за испитување).

. Директна детекција на вирусни антигени (ДИФ, ЕЛИСА).
. Култивирање на HEp-2 со пјава на ЦПЕ (клетки со повеќе јадра).
. Серолошка дијагноза – слаб имун одговор кај деца, за рековалесцентни серуми - подолго време
 
Епидемиологија
. Заболување во цел свет, најчесто во детска возраст, со висока контагиозност.
. Инфекцијата се пренесува: со директен или индиректен контакт со респираторни секрети
(почесто во зима, пролет).

Лекување
Тешки форми – хоспитализација (механичка вентилација, оксигенација..)
Рибавирин – аеросоли
Интавенски – хиперимуни гамаглобулини
 Human Metapneumovirus HMPV
За прв пат детектиран во:

- Holandija, 2001 (Van Den HoogenHoogenet al., Nat Med 2001)

- Kanada, 2002 (Peret et al., JID 2002; Boivin et al., JID 2002)
Епидемиологија

. Инкубација 3-6 дена; директен или близок контакт со респираторни капки и секрети

. 5-10% - мали деца (хоспитализирани со акутни инфекции на дишни патишта)

. Клинички симтоми слични на инфекција со RSV

. Инфекции кај ворзрасни поретки

. Ко –инфекции на HMPV/SARS-CoV (52% - Hong Kong) Chan et al., EID 2003

 Лабораториска дијагноза
Клеточни култури:
Цитопатоген ефектcitopatogen efekt; zaobleni kletki ili sincicium: 10 -14
dena na LLC-MK2 ili na Vero kletki)

Figure 1. Early cytopathic effect of human metapneumovirus inrhesus monkey Figure 2. Late cytopathic effect of human metapneumovirus in rhesus
kidney (LLC-MK2) cell monolayers. A focus ofinfected cells that exhibit monkey kidney (LLC-MK2) cell monolayers. Infected cells progressed
refractile rounding is indicated by an arrow 100x slowly from focal rounding to detachment from cell monolayer
indicated by an arrow (100X).
. Потврдување со: RT –PCR

Лекување:
- Ribavirin
. Серолошки: парни серуми
- Sulfatedmolecules (NMS03 i heparin)yde Wyde, , Chetty
Chetty, Jewell, Boivin, and , Piedra Piedra; ; Antiv Res 2003;
. ИИФ, ELISA Wyde et al.,
HIV ! Avian Flu !
SARS ! Ebola !
West Nile !
Smallpox !
Hepatitis
A,B,C,D,E !
Polio ! HPV !