Смер Фармацевтски техничар

ПРОЕКТНА ЗАДАЧА ПО ПРЕДМЕТОТ ФАРМАКОГНОЗИЈА

Тема: Фитотерапевтски пристап кон третманот на инфекции

предизвикани од вирусите influenza и herpes simplex

Ментор Кандидат Ребека Кировска

Проф. Емилија Апостолова Клас IV-5

Штип, 2023 година

Содржина
Вовед........................................................................................................................................................2
1. Herpes simplex...................................................................................................................................3
1.1. Примарна херпес симплекс инфекција..................................................................................4
1.2. Секундарна херпес симплекс инфекција...............................................................................4
2. Симптоми и причини за појава на Herpes simplex................................................................5
2.1. Превенција и лекување..............................................................................................................6
3. Фитотерапевтски пристап кон заболување од Herpes simplex........................................6
2. Вирусот influenza..............................................................................................................................8
2.1. Симптоми......................................................................................................................................9
3. Фитотерапевтски пристап кон заболување од Influenza....................................................9
Заклучок.................................................................................................................................................12
Користена литература.......................................................................................................................13

1
 Вовед

Фитотерапија е употреба на хербални лекови за лекување и профилакса на

болести. Фитотерапијата е научно докажана медицинска пракса и на тој начин се
разликува од другите, потрадиционални пристапи, како што е хербалниот третман
кој се потпира на емпириска проценка на лековитите растенија и кој често е
поврзан со традиционалното знаење. Фитотерапијата е дел од фармакологијата
како научно докажана профилакса и третман со фито производи добиени од
лековити растенија или нивни делови.

Грипот (или инфлуенца) e заразна болест предизвикана од вирусите на

рибонуклеинската киселина (од фамилијата на вирусите на грипот) која најчесто
ги напаѓа птиците и цицачите. Најчести симптоми коишто се јавуваат при оваа
болест се треска, настинкa, воспалено грло, болки во мускулите, неподносливи
главоболки, кашлање, изнемоштеност или омалаксаност и неудобност. Иако
грипот често се заменува со други болести кои се слични на грипот особено со
обичната настинка, тој е многу посериозна болест и се предизвикува од друг тип
на вирус. Особено кај децата грипот може да предизвика гадење и повраќање, но
овие симптоми најчесто се јавуваат кај многу поразличниот гастроентерит, кој
понекогаш се нарекува и ‘’ стомачен вирус ‘’ или ‘’ 24 часовен вирус ‘’.

Херпес симплекс е инфекција предизвикана од вирусот Херпес симплекс

тип 1. Ова заболување се манифестира во предлот на устата, лицето и носот.
Изворот на инфекција е исклучиво човекот. Првичната инфекција со овој вирус се
јавува уште во детството, најчесто до 10 години, а може и подоцна, со директен
контакт со заболено лице преку уста бакнување, но уште почесто е при користење
на ист прибор за јадење, лична хигиена, шминки…

2
 1. Herpes simplex

Хепрес симплекс вирусот припаѓа во групата на ДНК-вируси. Постојат два

вида на херпес симплекс вируси:

 Хепрес симплекс тип 1 кој предизвикува инфекции и на оралната слузокожа

 Херпес симплекс тип 2 кој предизвикува инфекции на гениталните органи и
на седелните предели.

Примарната инфекција кај човекот се јавува кога првпат се инфицира со

херпес симплекс вирусот, најлесто во раната детска возраст. Се смета дека
висрусот после примарната инфекција по нервен пат доаѓа до ганглионите во
рбетниот мозок, каде што останува во латентна форма. Под дејство на
провоцирачки фактори, како фебрилни состојби, повреди, UV-светлина, вирусот
од ганглионите доаѓа до епителните клетки на кожата или слузокожата
предизвикувајќи рецидивантни промени (меурчиња). Извор на инфекција е
исклучиво болен човек. Херпес симплекс вирусот тип 1 навлегува во организмот
преку ситнио лезии на кожата и слузокожата во форма на капкова инфекција или
со директен допир (бакнеж). Херпес симплекс тип 2 вирусот се пренесува преку
сексуален контакт.

Херпес симплекс е инфекција предизвикана од вирусот Херпес симплекс тип 1.

Ова заболување се манифестира во предлот на устата, лицето и носот. Изворот
на инфекција е исклучиво човекот. Првичната инфекција со овој вирус се јавува
уште во детството, најчесто до 10 години, а може и подоцна, со директен контакт
со заболено лице преку уста (бакнување), но уште почесто е при користење на ист
прибор за јадење, лична хигиена, шминки…(сл.1)1

1
Chayavichitsilp P, Buckwalter JV, Krakowski AC, Friedlander SF (April 2009). "Herpes simplex"

3
 Слика 1 TEM микрограф на herpes simplex вирус.

1.1. Примарна херпес симплекс инфекција

Предизвикувач е херпес симплекс вирусот тип 1, кај доенчиња и мали деца

и се карактеризира со везикуло-автонозни промени на оралната слузокожа,
придружени со општи симптоми (висока температура, повраќање, дијареа и
грчеви). Промените обично се локализирани во предните партии на устата и
јазикот.

1.2. Секундарна херпес симплекс инфекција

Рецидиви обично се јавуваат во иста регија, но не секогаш на исто место.

Провоцирачки фактори за секундарната инфекција се покачена температура,
повреда, менструација, стрес, UV – зрачење, лекови и др.

Херпес симплекс се манифестира со појава на групирани меурчиња кои

привремено настануваат на одредено место на телото. Најлесто е локализиран на
усните, лицето, ушите и на половите органи.

4
 После инкубација период на 3 до 5 дена, во кој доминира чувство на јадеж,
жарење, печење, напнатост, а понекогаш и болка, на црвена основа се појавуаат
ситни групирани меурчиња исполнети со бистра течност. Поради секундарната
инфекција, содржината се заматува. Меурчињата постепено се засушуваат или
пак прскаат, настануваат красти кои по 7-10 дена опаѓаат не создавајќи белег.
Најчесто се локализирани на усните, лицето, носот, ушите, половите органи и др.

Терапија:

 ацикловир
 антисептици
 антибиотички масти

2. Симптоми и причини за појава на Herpes simplex

Најчесто првичните симптоми се слични на оние на воспаление на горните

дишни патишта, пропратени со покачена температура, меѓутоа постојат случаи
кога инфекцијата со овој вирус поминува незабележително. Пред да се појават
везикули (меурчиња), на тие места се чувствува чешање и жарење, после кое се
појавуват меурчиња исполнети со бело-жолта течност. По некое време тие пукаат
и прават крусти без да остават лузна. Кога инфекцијата ќе стивне, вирусот се
сместува во нервните ганглии и останува во скриена форма доживотно, заштитен
од имуниот систем, со можност за повторно реактивирање.(сл.2)

Слика 2 Herpes simplex

5
 Причини за повторно појавување на херпес се: стрес, намалување на
имунитетот, покачена температура, екстремно ниски температури и ветер, УВ
зрачење и др.

2.1. Превенција и лекување

Превенцијата е насочена кон зајакнување на имуниот систем. Лекувањето

се спроведува со употреба на антивирусни лекови, креми и лепенки.
Третирањето на херпесот со биостимулативни ласери, особено К ласерот, покажа
многу добар ефект во лекувањето и резултатите се видливи уште при првиот
третман. Терапијата е асептична и безболна.

3. Фитотерапевтски пристап кон заболување од Herpes simplex

Меѓу најпроучените антивирусни билки се различни членови на семејството

нане (Lamiaceae), како што се маточина (Melissa officinalis), жалфија (Salvia
officinalis), пеперминт (Mentha x piperita), рузмарин (Rosmarinus officinalis) и
дива мајчина душица (Thymus serpyllum).

Ин витро студиите на нивните водени екстракти покажале силна

антивирусна активност против HSV-1. Листот од маточина содржи соединенија
одговорни за блокирање на активноста на HSV-1, како што се розмарин,
кофеинска и ферулична киселина, додека неговите терпеноиди ја инхибираат
репликацијата на HSV-2. Концентрираниот екстракт од маточина во крем база ги
ублажува симптомите на херпес симплекс и неговата продолжена употреба ги
зголемува интервалите помеѓу епидемиите.

Познато е дека жалфија содржи антиоксидантни соединенија и има долга

историја за лекување на различни инфекции.

Мелија (Melia azedarach), масло од чајно дрво (Melaleuca alternifolia),

прополис и кантарион (Hypericum perforatum) успешно се користат за лекување
на ХСВ.(сл.3) Протеинот од листовите на мелија, мелиацинот и соединението
пронајдено во плодот, 28-деацетилсенданин, се мешаат соодветно со синтезата

6
на ДНК на вирусот и вирусната репликација. Испарливото масло од чајно дрво е
популарен антифунгален и моќен ин витро блокатор на адсорпцијата на HSV.

Слика 3 Melia azedarach

Прополисот е мешавина од соединенија собрани од пчелите од смолата

на различни дрвја. Локалната примена на 3% маст од прополис беше значително
поефикасна од ацикловир или плацебо во разрешување на лезии на генитален
херпес.

Кантарионот е традиционален третман за херпес и други вирусни

инфекции и неговата активност за заздравување на рани ја прави оваа билка
особено погодна за локална употреба. Формулите кои вклучуваат маточина и
кантарион често се користат внатрешно и локално во клиничката пракса.

Целосниот, фитотерапевтски третман на пациент со херпес симплекс бара

употреба на билки кои директно го попречуваат вирусот и билки кои го
поддржуваат имунолошкиот систем: разни адаптогени, имуномодулирачки билки
кои ја потенцираат сопствената способност на пациентот да се бори против
вирусот, често се додаваат на антивирусни лекови. Ова е особено важно кај
2
пациенти кои се имуносупримирани поради хемотерапија или ХИВ инфекција.

2
Yarnell E, Abascal K, Rountree R. Herbs for herpes simplex infections. Altern Complement Ther. April
2009,15(2):69-74.

7
 2. Вирусот influenza

Грип или influenza е инфекција на носот, грлото и белите дробови, кои се

дел од респираторниот систем. Грипот најчесто се нарекува грип, но не е исто
како и стомачните вируси „грип“ кои предизвикуваат дијареа и повраќање.

Слика 2 Микроскопски преглед на вируси кои предизвикуваат грип

Повеќето луѓе со грип се подобруваат сами. Но, понекогаш, грипот и неговите

компликации можат да бидат смртоносни. Луѓето со поголем ризик од развој на
компликации од грип вклучуваат:

 Мали деца под 2 години

 Возрасни постари од 65 години
 Жителите на старечки домови и други установи за долгорочна нега
 Луѓе кои се бремени или планираат да останат бремени за време на
сезоната на грип
 Луѓе со ослабен имунолошки систем
 Американски Индијанци или домородци од Алјаска
 Луѓе кои имаат хронични заболувања, како што се астма, срцеви
заболувања, бубрежни заболувања, заболување на црниот дроб и
дијабетес
8
  Луѓе со индекс на телесна маса (БМИ) од 40 или повисок

Иако годишната вакцина против грип не е 100% ефикасна, таа ги намалува

шансите за тешки компликации од инфекција.

2.1. Симптоми

На почетокот, грипот може да изгледа како обична настинка со течење на

носот, кивање и болки во грлото. Настинките обично се развиваат бавно. Но,
грипот има тенденција да се појави ненадејно.

Вообичаени симптоми на грип вклучуваат:

 Треска
 Болни мускули
 Треска и потење
 Главоболка
 Сува, постојана кашлица
 Скратен здив
 Замор и слабост
 Течење или затнат нос
 Воспалено грло
 Болка во очите
 Повраќање и дијареа, но ова е почеста кај децата отколку кај возрасните 3

3. Фитотерапевтски пристап кон заболување од Influenza

Различни билки се широко користени како лекови за чистење на вирусни

респираторни инфекции. Контролата и третманот на грипот главно зависи од
хемиски или биохемиски агенси кои се изолирани од растенијата. Овие агенси
вклучуваат различни полифеноли, флавоноиди, сапонини, глукозиди и алкалоиди.
3
Eccles, R (2005). „Understanding the symptoms of the common cold and influenza“.

9
 Хербалниот лек, маото, традиционално се препишува на пациенти со грип
во Јапонија. Маото е еден од Кампо (традиционалните јапонски хербални) лекови,
составен од 4 лековити билки: Ephedrae Herba (стеблото на Ephedra sinica Staph),
Cinnamomi Cortex (кората на Cinnamomum cassia Blume), Armeniacae Semen
(јадрото на Prunus armeniaca Linnyrréhizae) и Радикс (корен на Glycyrrhiza
uralensis Fisher).

Употребата на билки е долгогодишен пристап за зајакнување на телото и

лекување на болести. Билките, сепак, може да предизвикаат несакани ефекти и
можат да комуницираат со други билки, додатоци или лекови. Поради овие
причини, треба внимателно да ги земаме билките, под надзор на лекар.

Андрографис (Andrographis paniculata). Една студија покажала дека

Андрографис, билка која се користи во ајурведската медицина, во комбинација со
елеутеро или сибирски женшен (Eleutherococcus senticosus) во формулата
наречена Кан Џанг, помогнала да се намалат симптомите и да се скрати
времетраењето на грипот.

Ехинацеа (Echinacea purpurea). Иако доказите за тоа дали ехинацеата

делува за спречување или лекување на настинки и грип се појавија напред и
назад, неодамнешните докази се охрабрувачки. Анализата на 14 научни студии
покажала дека луѓето кои земале ехинацеа го намалуваат ризикот од настинка за
58% и го намалуваат времетраењето на настинката во просек за ден и половина.

Лук (Allium sativum). Некои студии сугерираат дека земањето лук може да
помогне да се намали ризикот од добивање на инфекции на горниот респираторен
тракт, како настинка или грип. Сепак, потребни се повеќе студии за да се каже
дали лукот има вистинска корист за грип. Бидејќи лукот може да го зголеми
ризикот од крварење, луѓето кои земаат средства за разредување на крвта, како
што се варфарин (Кумадин), клопидогрел (Плавикс) или аспирин, не треба да
земаат лук.

Бозел (Sambucus nigra). Со намалување на застојот и евентуално

зголемување на потењето, постариот може да помогне во намалувањето на

10
симптомите на настинка и грип. Една студија сугерирала дека користењето на
стандардизиран екстракт од бозел, Sambucus, може да го скрати времетраењето
на грипот за околу 3 дена. Самбукусот содржи и други билки плус витамин Ц, па
не е познато дали старешината сама по себе би го имала истиот ефект.

Еукалиптус (Еукалиптус глобулус). Еукалиптусот се користи во многу

лекови за лекување на симптоми на настинка и грип, особено кашлица. Може да
се најде во многу пастили, сирупи за кашлица и парни бањи низ САД и Европа.
Свежите листови може да се користат во чаеви и гаргара за смирување на
болките во грлото.

Бел слез (Althea officinalis). Иако нема научни докази дека делува, бел
слез традиционално се користи за лекување на болки во грлото и кашлица.

Пеперминт (Mentha x piperita). Како еукалиптусот, пеперминтот е широко

користен за лекување на симптоми на настинка и грип. Неговиот главен активен
агенс, ментол, е добар деконгестив.

11
 Заклучок

Примарната инфекција кај човекот се јавува кога првпат се инфицира со

херпес симплекс вирусот, најлесто во раната детска возраст. Се смета дека
висрусот после примарната инфекција по нервен пат доаѓа до ганглионите во
рбетниот мозок, каде што останува во латентна форма. Под дејство на
провоцирачки фактори, како фебрилни состојби, повреди, UV-светлина, вирусот
од ганглионите доаѓа до епителните клетки на кожата или слузокожата
предизвикувајќи рецидивантни промени (меурчиња). Извор на инфекција е
исклучиво болен човек. Херпес симплекс вирусот тип 1 навлегува во организмот
преку ситнио лезии на кожата и слузокожата во форма на капкова инфекција или
со директен допир (бакнеж). Херпес симплекс тип 2 вирусот се пренесува преку
сексуален контакт. Меѓу најпроучените антивирусни билки се различни членови на
семејството нане (Lamiaceae), како што се маточина (Melissa officinalis), жалфија
(Salvia officinalis), пеперминт (Mentha x piperita), рузмарин (Rosmarinus officinalis) и
дива мајчина душица (Thymus serpyllum).

Обично, грипот се пренесува преку воздухот со кашлање или кивање,

создавајќи аеросоли коишто го содржат вирусот. Исто така грипот може да се
пренесе и преку директен контакт со птичји измет или со назалните секрети, или
во контакт со загадени површини. Се смета дека аеросолите во воздухот се
главните виновници за повеќето инфекции, а фактот дека се главна причина за
пренесувањето сè уште не е докажан. Вирусите на грипот можат да се уништат
преку сончева светлина, со средства за дезинфекција и со детергенти.
Хербалниот лек, маото, традиционално се препишува на пациенти со грип во
Јапонија. Маото е еден од Кампо (традиционалните јапонски хербални) лекови,
составен од 4 лековити билки: Ephedrae Herba (стеблото на Ephedra sinica Staph),
Cinnamomi Cortex (кората на Cinnamomum cassia Blume), Armeniacae Semen

12
(јадрото на Prunus armeniaca Linnyrréhizae) и Радикс (корен на Glycyrrhiza uralensis
Fisher).

Користена литература

1. Sharad S., Pankaj K., Kushwaha M., Potent Herbal Anti-Viral Drugs - A
Review, Intern. Journ. of Pharmacognosy and Herbal Formulations, 2011, pg 85 - 91

2. Ruwali P., Rai N., Kumar N., Gautam P., Antiviral potential of medicinal plants:
An overview, Intern. Research Journal of pharmacy, 2013, pg 8 - 15

3. Kathryn L.H., The Use of Herbal and Dietary Supplements in the Treatment of
Herpes Simplex Virus, Haldiman - Herpes Herbal, 2011, pg 1 - 9

4. The Center for Food Security and Public health, Influenza, Iowa State
University, College of Veterinary Medicine, 2010, pg 1 - 28

5. Mark S., Influenza: Virus and Disease, Epidemics and Pandemics, Johns
Hopkins University, 2007, pg 7 - 80

6. Diagnostic division, HSV Serology and HSV Serum-CSF Diagnosis from

medac, Medac diagnostics, 2009, pg 2 - 7

7. Ghadah A.K., Deepak S., Herpes simplex virus infects most cell types in vitro:
clues to its success, Virology Journal, 2011, pg 1 - 11

8. Saghar K, Afagh M., Mostafa S., The Anti Influenza Activity of Anchusa Italica,
Asian Journ. of Exp. Biol., 2011, pg 758 - 761

13