มวนเขียวดูดไข่
มวนเขียวดูดไข่ เป็นตัวห�้ำดูดกินไข่เพลี้ยกระโดดสี
น�้ำตาลที่ส�ำคัญมาก จะดูดกินไข่เพลี้ยกระโดดสีน�้ำตาลและ
เพลีย้ จักจัน่ ท�ำให้ไข่ฝอ่ พบทัว่ ไปในนาข้าวโดยเฉพาะภาคกลาง
และจะอพยพเข้ามาในนาพร้อมกับเพลีย้ กระโดดสีนำ�้ ตาล หาก
มีมากในนาจะสามารถควบคุมเพลี้ยฯ ได้
มวนดูดไข่
มวนดูดไข่ ลักษณะใกล้เคียงกับ
มวนเขียวดูดไข่แต่มีปีกสีน�้ำตาลและเพลี้ย
จักจั่นพบในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและ
ภาคกลาง ในภาคกลางจะพบน้อยกว่าเมื่อ
เทียบกับมวนเขียวดูดไข่
ด้วงเต่า
ด้วงเต่า เป็นตัวห�้ำกินเหยื่อทั้งตัวอ่อน
และตัวเต็มวัยของเพลีย้ กระโดดสีนำ�้ ตาล เพลีย้
จักจัน่ ไข่ของหนอนห่อใบข้าวหนอนกอข้าว หนอน
ผีเสื้อกินใบข้าวและดักแด้หนอนผีเสื้อกินใบ
ด้วงก้นกระดก
เป็นตัวห�ำ้ จับเหยือ่ กินทัง้ ตัวอ่อนและ
ตัวเต็มวัยของเพลีย้ กระโดดสีนำ�้ ตาล เพลีย้ จัด
จั่น หนอนและดักแด้ของผีเสื้อกินใบข้าวและ
ไข่ของหนอนกอ พบทัว่ ไปในนาข้าวเวลาวิง่ จะ
ยกปลายท้องตั้งขึ้นคล้ายแมงป่องจึงเรียกว่า
“ด้วงก้นกระดก”
ด้วงดิน
เป็นตัวห�้ำ จับเหยื่อกินทั้งตัวอ่อนและตัวเต็มวัยของ
เพลีย้ กระโดดสีนำ�้ ตาล เพลีย้ จักจัน่ หนอนและดักแด้ของผีเสือ้
กินใบข้าว หนอนและดักแด้ของแมลงบั่ว พบได้ตามต้นข้าว
เพื่อหาเหยื่อ
แมลงปอ
เป็นตัวห�้ำ พบทั่วไปในนาข้าว บิน
โฉบจับเหยื่อกินเป็นอาหาร เช่น ผีเสื้อ
หนอนกอข้าว ผีเสือ้ หนอนห่อใบข้าวและศัตรู
ข้าวอืน่ ๆ สามารถพบได้ตงั้ แต่ ข้าวอายุนอ้ ย
จนถึงข้าวอายุเก็บเกี่ยว ที่พบในนาข้าวมี 2
ชนิด คือ แมลงปอบ้าน และแมลงปอเข็ม
ตัวเบียนและตัวห�ำ้ เพลีย้ กระโดด
เป็นทัง้ ตัวห�ำ้ และตัวเบียน ของเพลีย้ กระโดดสีนำ�้ ตาล
และเพลี้ยกระโดดหลังขาว พบทั่วไปบนต้นข้าว เป็นแมลงที่มี
ความว่องไว เพศเมียจะวางไข่ในตัวของเพลี้ยกระโดดฯ ตัว
หนอนจะเจริญอยู่ภายในตัวเพลี้ยกระโดดฯ ท�ำให้เกิดเป็นถุง
โป่งข้างล�ำตัว และตายในที่สุด
แตนเบียนหนอนห่อใบข้าว
เป็นตัวเบียน หนอนห่อใบข้าว เป็นแตนเบียนมีความ
ส�ำคัญในการลดปริมาณลงของหนอนห่อใบข้าว เพศเมียมี
อวัยวะวางไข่มลี กั ษณะเป็นเข็มยาวโดยจะแทง ทะลุและวางไข่
ในตัวหนอนห่อใบข้าว ไข่ของแตนเบียนจะฟักและเจริญเติบโต
ภายในตัวหนอน ท�ำให้ตัวหนอนห่อใบข้าวตายในที่สุด
สิ่งมีชีวิตอื่นๆ
ทีเ่ ป็นประโยชน์นอกเหนือจากแมลง
คือ แมงมุม และเชื้อจุลินทรีย์บางชนิด เช่น
เชื้อราบิวเวอร์เรีย ฯลฯ
แมงมุมเขี้ยวยาว
เป็นตัวห�้ำ พบในนาข้าว 6 ชนิด ลักษณะ
ล�ำตัวและขาจะยาวกว่าแมงมุมชนิดอื่น ปกติจะพบ
เกาะทาบไปตามใบข้าวและชักใยดักจับเหยือ่ ทีบ่ นิ เข้า
มา เช่น เพลี้ยกระโดดสีน�้ำตาล ผีเสื้อหนอนห่อใบ
ข้าว ฯลฯ สมามารถพบแมงมุมชนิดนี้ ตั้งแต่ข้าวยัง
เล็กจนถึงระยะเก็บเกี่ยว
แมงมุมสุนัขป่า
เป็นตัวห�้ำ ตัวเต็มวัยจะมีสีน�้ำตาลอ่อน
ถึงด�ำ ไม่ชักใยจับเหยื่อ คอยจับเหยื่อบริเวณโคน
ต้นข้าวสามารถวิ่งไปมาบนผิวน�้ำได้อย่างรวดเร็ว
ชอบกินตัวเต็มวัยของเพลีย้ กระโดดสีนำ�้ ตาล เพลีย้
จักจั่น ผีเสื้อหนอนกอข้าว ฯลฯ การใช้สารเคมี
ชนิดเม็ดจะเป็นอันตรายต่อแมงมุมชนิดนี้
แมลงที่เป็นมิตรแท้....ของชาวนา
แมลงตัวห�้ำ ช่วยปกป้องต้นข้าวโดยกัดกินเหยื่อทั้ง
ตัวท�ำให้แมลงศัตรูข้าวตายทันที เช่น ด้วงดิน ตั๊กแตนต�ำข้าว
มิตรแท้
แมลงปอ แมลงหางหนีบ ฯลฯ และแมลงที่แทงดูดเหยื่อ เช่น
มวนเพชฌฆาต มวนพิฆาต ฯลฯ
แมลงตัวเบียน ช่วยรักษาต้นข้าวโดยการอาศัยและ
ของชาวนา
หากินอยูก่ บั เหยือ่ ทัง้ ภายนอกและภายในตัวเหยือ่ ท�ำให้เหยือ่
อ่อนแอและตายในที่สุด เช่น แตนเบียนไข่ แมลงเบียนตัว
หนอน แมลงเบียนดักแด้ และแมลงเบียนตัวเต็มวัยต่างๆ
เชื้อราบิวเวอร์เรีย
เป็นเชื้อราขาวที่ท�ำให้เกิดโรคของ
แมลง โดยสปอร์ของเชือ้ ราจะสร้างเส้นใยแทง
ทะลุผ่านล�ำตัวแล้วสร้างสารพิษท�ำลายแมลง
ท�ำให้แมลงป่วยไม่เกินอาหารแล้วตายในที่สุด
แมลงที่ถูกเชื้อราบิวเวอร์เรียท�ำลายจะตาย
ภายใน 3-5 วันแมลงที่ตายจะมีลักษณะแห้ง
มีสปอร์สีขาวปกคลุกทั่วตัวสามารถใช้ก�ำจัด
เพลี้ยกระโดดสีน�้ำตาล แมลงด�ำหนาม ฯลฯ
ผลิตและเผยแพร่ ติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม
โครงการการพัฒนาศูนย์บริการวิชาการ จัดท�ำโดย : ส�ำนักส่งเสริมการผลิตข้าว
เพลี้ยกระโดดสีน�้ำตาล ปี 2556 ส�ำนักส่งเสริมการผลิตข้าว กรมการข้าว ศูนย์วิจัยข้าว ศูนย์เมล็ดพันธุ์ข้าว
ส�ำนักส่งเสริมการผลิตข้าว กรมการข้าว รวบรวมและเรียบเรียงโดย : ศูนย์บริการชาวนาใกล้บ้านท่าน โทร. 02-561-3962
ข้อมูลและภาพประกอบ พรศิริ เสนากัสป์ นักวิชาการเกษตรช�ำนาญการพิเศษ www.ricethailand.go.th
ส�ำนักวิจัยและพัฒนาข้าว กรมการข้าว วันทนา ศรีรัตนศักดิ์ นักกีฏวิทยาช�ำนาญการพิเศษ เอกสารเผยแพร่ : สสข. 2557-05-064