სამედიატორო სასამართლო უფლება საზოგადოებრიობის იმ ეტაპზე როდესაც სისხლის

უფლების შურისძიების ინსტიტუტის პარალელურად თანდათანობით ფეხს იკიდებს

კომარიზაციათა ინსტიტუტი.სამედიატრო სასამართლოს დანიშნულებაა სწორედ ისაა
რომ ყოველ კონკურენტულ შემთხვევაში თავიდან იქნეს აცილებული შურისძიება და
მხარეები მორიგდნენ ჩვეულებითი სამართლით დადგენილი ქონებრივი საზღაურის
საფუძველზე ესე იგი სამედიატრო სასამართლოს მთავარი ფუნქციაა მხარეების
შერიგება მან ისეთი გასაწყვეტილება უნდა მიიღოს რომელიც ორივე მხარის
დამოუკიდებლიობას და მის სამართლიანკბას მიიჩნევს წინააღმდეგ შემთხვევაში კი
შესაძლოა მოწინააღმდეგეების შორის გაგრძელდეს დავა და
შეურიგებლობა .სამედიატორო სასამართლო არ იყო მუდმუვ მოქმედი დაწესებულება
მხარეები შემადგენლობას თვითონ განსაზღვრავდნენ ყოველი კონკრეტული
საქმიანიბისას ორივე მხარე ძირითადად მოსამართლის თანაბარ რაოდენიბას
ასახელებდა. მხარეები ნება ყოფლობით ირჩევდნენ მედიატორებს მას შემდეგ რაც
დათანხმებოდნენ დავის შორისძიებით გადაწყვეტას მათ დაყოლიებას შურისძიებაზე კი
შუა კაცები და სოფლის თავკაცები ცდილობდნენ. უფრო რთული იყო დაზარალებულის
დაყოლიება განსაკუთრებით სისხლით საქმეებზე როდესაც სამედიატორო სასამართლოს
საქმის მიმართვაზე დაიყოლიებდნენ ეს ნიშნავდა რომ დაზარალებული მხარე
თვითანგარიშსწორების შერიგებას ამჯიბინებდა ხოლო დამნაშავე ზიანის მიმყენებელი
თანახმა იყო გადაეხადა ქონებრივი საზღაური თუ რათქმაუნდა სამედიატორო
სასამართლო დაადგენდა. იგი ამ გადასახადს იმ შემთხვევაში იხდიდა თუ უარყოფდა იმ
დანაშაულის ჩადენას რასაც აბრალებდნენ. მას ფიცით ან სხვა საშუალებით უნდა
დაემტკიცებინა რომ დამნაშავე არ იყო სამედიატრო სასამართლოში პროცესი ისე
ტარდებოდა რომ ხელი შეეწყო მხარეთა შემოროგებისთვის მედიატორი
მოსამართლეებსაც ირჩევდა იმათ ვინც ცნობილნი იყვნენ თავისი ავტორიტეტით
პატიოსნებით ჩვეულებითი სამართლის ცოდნით ისინი ისე უნდა დალაპარაკებიდნენ
მხარეებს რომ უნდობლობის მარცვალი არ ჩაეგდოთ მათ შორის და პირიქით
შეერბილებინათ არსებული წინააღმდეგობა. გამოტანილი განაჩენი კი უნდა
დაფუძნებულიყო ჩვეულებითი სამართლის ნორმებით. მოდავე მხარეს თუ იგი
უსამართლოდ მიიჩნევდა სამედიატორო სასამართლოს გადაწყვეტილებას
სინამდვილეში შეეძლო არ დამორჩილებოდა მას რითაც მხარეთა შორის შუღლის
პერსპექტივას კვლავ უძლურს ხდიდა ასეთ შემთხვევაში სრულიად შესაძლებელი იყო
სასამართლოს ხელახალი არჩევა და ახალი პროცესი.სასამართლო პროცესთა ჩატარებამ
შესაძლოა მანამდე გაგრძელებულიყო სანამ ორივე მხარისთვის მისაღები განაჩენი არ
იქნებიდა გამოტანილი მაგრამ მსგავსო რამ იშვიათად ხდებოდა და უპირატეს
შემთხვევაში მხარეები ასეულებდნენ სამედიატრო სასამართლოს განაჩენს ეს იმით იყო
განპირობებული რო მედიატრებად ირჩევდნენ ძალზედ პატიოსან ხალხს რომელთა
ავტორიტეტი გამოტანილი განაჩენის შესაძლებლობის გარანტი იყო. ასევე მტრობის
გაგრძელების პერპექტივაც არ უნდა ყოფილიყო მხარეთათვის სახარბიელო. წინააღმდეგ
შემთხვევაში ისინი სამედიატრო სასამართლო არჩევაზე არ შეთანხმდებოდნენ და
თვითონ ინარჩუნებდნენ გარკვეული უფლებების აღდგენას საჭიროების შემთხვევაში
მოსამართლეები მოქნილობას იჩენდნენ და განაჩენის გამოტანისას ითვალისწინებდნენ
თუ როგორი გადაწყვეტილება უნდა ყოფილიყო ორივე მხარისათვის მისაღები.ხშირ
შემთხვევაში სამედიატოორო სასამართლოს განაჩენის აღსრულების გარანტად
გვევლინება მხარეთა ფიცი რომ ისინი შეაარულებდნენ განაჩენს ასეთი ფიცი
სავალდებულო იყო სვანეთსა და ჩრდილო კავკასიის ხალხებშიც ხევსურეთში. თუ მხარე
რომელსაც დაეკისრა გადასახადის გადახდა არ შეასრულებდა ამას მაშინ სწორედ
რწმუნებული უნდა ჩართულიყო საქმეში თავისი ფუნქციის შესასრულებლად ამაზე
უარის თქმა ან მათი შეუსრულებლობა, მაგალითად, კავკასიაში მის დიდ შემრცხვენელ
პიროვნებად გვევლინება .ძირითადი სასჯელი რომელიც დამნაშავეს აკისრებდა
სამედიატორო სასამართლო იყო კომარიზაცია ანუ ქონებრივი საზღვარი. სამედიატორო
სასამართლოს პარალელურად სასამართლო ფუნქციებით აღჭურვილნი იყვნენ
თავიანთი თვითმართველობის ინსტიტუტებიც სახალხო კრებები. ფშავ ხევსურეთში და
სხვანეთში კერძო სამართლის სფერო სისხლის სამართლის დანაშაულებს მოიცაბდა
მაგალითად, მკვლელობა დაჭრა დასახიჩრება შეურაწყოფა კერძო ქონების დაზიანება
ასეთი საქმეების განხილვა სამედიატრო სასამართლოს კომპედენცია იყო ასევე
ხელშელშეკრულების შეუსრულებლობა დავის საკითხი ოჯახის გაყრის განქორწინების
ოჯახის დავა ქონების კუთვნილებასთან დაკავშირებით სამედიატორო სასამართლოს
განსახილველი საკითხი იყო. სასამართლოებრივ ურთიერთობებს არგულირებდნენ
სამედიატორო სასამართლოები კერძოდ იმ საქმეებს განიხილავდნენ რომლებიც
ჩვეულებითი სამართლით და თემის ინტერესების წინააღმდეგ მიმართულ
დანაშაულებად ითვლებოდა. ასეთ დანაშაულებს მიეკუთვნებიდა თემის ღალატი
ეკლესიის ან ხატის გაძარცვა ხატის ქონებისა და საკუთრების ხელყოფა. სამედიატორო
სასამართლოში მოქმედი პროცესი საბრალდებო იყო. არსებიბდა სასამართლო პროცესის
სამი სტორული ფორმა პირველი საბრალდებო პროცესი მეორე ინკვიზიცია ანუსამძებრო
პროცესი და მესამე ანუ შერეული პროცესი. მოსამართლეთა როლი პასიურია
მტკიცებულებათა შეგროვებაში ისინი არავითარ მინაწილეობას არ იღებენ ხოლო მათი
შესწავლისა და შეფასების საფუძველზე გამოაქვთ განაჩენი სასამართლო პროცესი
საჯარო იყო და ზეპირობის პრონციპს ემყარებოდა ცნობილია რომ საქართველოს
მთიულეთში მოქმედებდა დაუწერელი ჩვეულებითი სამართალი.რომელიც თაობიდან
თაობას ზეპირად ანდერძებით გადაეცემოდა. ანდერძი წარმოადგენდა მაგალითის
სახით შემონახულ წარსულის გადმოცემას რომლითაც შემდეგ თაობას უნდა
ეხელმძღვანელა. ანალოგიურ ინსტიტუტს სვანეთში ერქვა ჰარაკი.