TOPIK 3: Sintaksis

Bahasa Melayu
(Proses Penerbitan
Ayat)
1 DR. MELVINA/JPM IPGKTAR
 2

Pengenalan: Konsep Transformasi-Generatif

o Noam Chomsky (1986) adalah seorang pelopor Teori

Transformasi-Generatif.
o Beliau menjelaskan bahawa kriteria kesejagatan dan
semula jadi bahasa wujud apabila teori tatabahasa dapat
menjadi alat untuk menjelaskan nahu kesemua bahasa
tabii.
o Kesejagatan bahasa ini dapat diandaikan bahawa
hakikat bahasa mempunyai dua tahap representasi
(struktur), iaitu representasi dalaman dan representasi
luaran/permukaan.
 3

Konsep Transformasi-Generatif

o Penerbitan sesuatu ayat adalah representasi luaran, iaitu

wujud representasi dalaman sebelum representasi luaran.
o Ada kalanya representasi permukaan mempunyai
persamaan dengan representasi dalaman.
o Dan kadang-kadang representasi dalam berbeza dengan
representasi permukaan.
o Kebanyakan ayat permukaan berbeza daripada ayat
dasar, maksudnya ayat dasar telah berlaku perubahan
atau transformasi pada sebutan sebenar.
 4

Konsep Transformasi-Generatif

o Fenomena ini berlaku melalui proses tatabahasa, iaitu melalui

proses transformasi-generatif.
o Teori tatabahasa transformasi-generatif mengandaikan adanya
dua peringkat struktur ayat, iaitu peringkat struktur dalaman dan
peringkat struktur permukaan.
o Kedua-dua peringkat struktur ini diterbitakan oleh dua jenis
hukum atau rumus tatabahasa.
o Pertama, jenis rumus struktur frasa, yang menerbitkan ayat-ayat
pada peringkat dalaman.
o Jenis kedua dikenali sebagai rumus transformasi, yang berfungsi
menukarkan pola atau struktur ayat hingga membawa kepada
peringkat struktur permukaan.
 5

Konsep Transformasi-Generatif

o Teori ini mengandaikan bahawa kedua-dua jenis rumus

tatabahasa ini menjadi sebahagian daripada unsur
kecekapan berbahasa seseorang individu.
o Mengikut Teori Transformasi Generatif, rumus-rumus
transformasi ini akan mengubah aturan atau struktur ayat
dengan memperluas sesuatu unsur ayat atau frasa.
o Dalam bahasa Melayu, terdapat tiga proses transformasi
dalam ayat seperti pengguguran, penyusunan semula dan
peluasan.
 6

Konsep Transformasi-Generatif
Representasi Semantik

Komponen Semantik

Rumus Struktur Frasa (Struktur Dalam) Leksikon

Rumus Transformasi

(Struktur Permukaan)

Komponen Fonologi

Representasi Fonetik

Tatabahasa Model Generatif

 7

Konsep Ayat Terbitan

o Penerbitan sesuatu ayat sebagai struktur permukaan itu

berpunca daripada suatu ayat yang lain, kecuali ayat itu
memang menyerupai ayat dasar.

o Ayat yang bersifat demikian wujud pada peringkat struktur

dalaman atau struktur dasar, dan wujud dalam bentuk
yang serupa pada peringkat struktur permukaan.
 8

Konsep Ayat Terbitan

o Penerbitan sesuatu ayat dimaksudkan sebagai hasil

daripada terlaksananya suatu proses gramatis, iaitu
melibatkan pelaksanaan rumus transformasi, yang
berfungsi mengubah aturan atau struktur ayat serta
memperluas sesuatu unsur dalam ayat atau frasa.

o Dalam bahasa Melayu, penerbitan ayat ini dapat

dilakukan melalui proses transformasi yang mengakibatkan
pengguguran, penyusunan semula, atau peluasan
kepada unsur-unsur struktur dalaman.
 9

Proses Pengguguran

o Satu proses transformasi yang berlaku pada struktur ayat

yang mengakibatkan pengguguran unsur-unsur tertentu
daripada binaan ayat itu.
o Pada peringkat struktur permukaan, unsur yang
digugurkan itu tidak lagi wujud.
o Dalam bahasa Melayu, terdapat tiga jenis pengguguran
utama, iaitu:
a) Pengguguran frasa nama sebagai subjek
b) Pengguguran frasa predikat
c) Pengguguran frasa nama yang mendahului frasa relatif
 10

a) Pengguguran frasa nama sebagai subjek

o Pengguguran frasa nama sebagai subjek terdiri daripada

dua jenis:
i. Pengguguran subjek kata ganti nama diri orang kedua
dalam ayat perintah.
ii. Pengguguran subjek yang serupa dalam ayat majmuk.
 11

a) Pengguguran frasa nama sebagai subjek

(i) Pengguguran subjek kata ganti nama diri orang kedua

dalam ayat perintah
o Dalam ayat suruhan, iaitu sejenis ayat perintah, kata ganti
nama diri orang kedua yang berfungsi sebagai subjek
selalunya digugurkan.

Pengguguran subjek kata ganti nama diri orang kedua dalam ayat perintah
1 Kamu keluar Keluar!
2 Awak semua pergi dari sini Pergi dari sini!
3 Anda boleh masuk sekarang Boleh masuk sekarang.
4 Awak jangan ganggu saya Jangan ganggu saya!
 12

a) Pengguguran frasa nama sebagai subjek

Proses transformasi pengguguran frasa nama sebagai subjek yang terdiri daripada
kata ganti nama diri orang kedua boleh diterangkan seperti berikut:

a A A
b

S P S P

FN FK FN FK

KN KK KN KK

kamu keluar Ø keluar

 13

a) Pengguguran frasa nama sebagai subjek

a A b A

S P S P

FK FK

FN KK FS FN KK FS

dari sini pergi dari sini

Ø
awak pergi
semua
 14

ii) Pengguguran subjek yang serupa dalam ayat majmuk

o Jika terdapat beberapa frasa nama sebagai subjek yang
serupa atau beridentiti sama, yang diberi tanda i dalam ayat-
ayat yang bergabung menjadi ayat majmuk di bawah, maka
subjek frasa nama yang serupa itu boleh digugurkan kecuali
subjek frasa nama yang di awal ayat majmuk tersebut.
Contohnya:

Pengguguran subjek yang serupa dalam ayat majmuk

1 Dia¡ sangat pandai + Dia¡rajin belajar.
Dia¡sangat pandai kerana dia¡rajin belajar.
Dia¡sangat pandai kerana rajin belajar.

o Dalam hal ini, dia digugurkan oleh sebab dia dalam

kedua-dua ayat merujuk orang yang sama.
 15

b) Pengguguran subjek yang serupa dalam ayat majmuk

a A

A¹ KH A²

S P S P

FN FA
FN FA

dia¡ rajin
sangat kerana belajar
dia¡ pandai
 16

A
b

A¹ KH A²

S P S P

FN FA
FN FA

rajin
dia sangat Ø belajar
kerana
pandai
 17

b) Pengguguran frasa predikat

o Seluruh frasa predikat atau bagaian-bahagian
daripadanya, boleh digugurkan.
i. Pengguguran seluruh frasa predikat
 Frasa predikat terdiri daripada salah satu yang berikut:
a) Frasa kerja
b) Frasa nama
c) Frasa adjektif
d) Frasa sendi nama
o Jikalau terdapat penggunaan frasa predikat yang serupa
dalam ayat majmuk gabungan, maka kesemua frasa
predikat yang serupa kecuali yang terakhir boleh
digugurkan.
 18

a) Frasa kerja yang serupa

1. Adik Haikal belajar di England. Sepupunya belajar di
England.
Adik Haikal belajar di England dan sepupunya belajar di
England.
Adik Haikal dan sepupunya belajar di England.
 19

b) Frasa nama yang serupa

1. Bendera Malaysia lambang negara. Lagu kebangsaan
lambang negara.
Bendera Malaysia lambang negara dan lagu
kebangsaan lambang negara.
Bendera Malaysia dan lagu kebangsaan lambang
negara.
 20

c) Frasa adjektif yang serupa

1. Adik saya sangat rajin. Adik Damia sangat rajin.
Adik saya sangat rajin dan adik Damia sangat rajin.
Adik saya dan adik Damia sangat rajin.
 21

d) Frasa sendi nama yang serupa

1. Dia masih di kampung. Isterinya masih di kampung.
Dia masih di kampung dan isterinya masih di kampung.
Dia dan isterinya masih di kampung.
 22

b) Pengguguran frasa predikat

ii.Pengguguran bahagian-bahagian frasa predikat
o Beberapa bahagian daripada frasa predikat boleh juga
mengalami proses pengguguran. Antaranya:
a) oleh + FN dalam ayat pasif
b) Kata bantu yang serupa
c) FN sebagai objek yang serupa
d) FN sebagai objek selepas kata kerja yang membawa
makna adjektif
 23

a) Pengguguran oleh FN dalam ayat pasif

o Dalam binaan ayat pasif, struktur oleh + FN yang mengikut
kata kerja boleh digugurkan. Contohnya:
1. Dia dipukul oleh bapanya.
Dia dipukul.
2. Perbuatan mereka dikecam dengan hebat oleh orang
ramai.
Perbuatan mereka dikecam dengan hebatnya.
 24

b) Pengguguran kata bantu (KB) yang serupa

o Kata-kata bantu yang serupa yang hadir dalam predikat
frasa kerja dan predikat frasa adjektif boleh digugurkan
sehingga tinggal satu sahaja.
1. Dia¡boleh menyanyi. Dia¡boleh menari.
Dia¡boleh menyanyi dan dia¡boleh menari.
Dia boleh menyanyi dan menari.
 25

c) Pengguguran frasa nama sebagai objek yang serupa

o Apabila terdapat beberapa frasa nama sebagai objek
yang serupa dalam ayat-ayat yang digabungkan, objek
itu digugurkan sehingga tinggal satu sahaja, iaitu objek
yang terakhir.
1. Halim memukul penjahat itu¡ . Halim menumbuk penjahat
itu¡.
Halim memukul penjahat itu¡dan Halim menumbuk
penjahat itu¡.
Halim memukul dan menumbuk penjahat itu.
 26

c) Pengguguran frasa nama sebagai frasa objek

kata kerja yang membawa makna adjektif
o Frasa nama sebagai objek boleh digugurkan dalam
kedudukan selepas kata kerja transitif yang membawa
makna adjektif.
o Antara kata-kata kerja yang sedemikian termasuklah:
 mempesonakan
 menakjubkan
 menghairankan
 menghampakan
 menggembirakan
 memilukan
 27

c) Pengguguran frasa nama sebagai frasa objek

kata kerja yang membawa makna adjektif
o Kesemua kata kerja tersebut menggambarkan perasaan
tertentu dan boleh didahului oleh kata penguat seperti
amat, sungguh, sangat dan sebagainya.
o Objek frasa nama ini boleh digugurkan sekiranya terdiri
daripada kata ganti nama orang pertama.
1. Kejadian itu sungguh menakjubkan kami.
Kejadian itu sungguh menakjubkan.
 28

c) Pengguguran frasa nama yang mendahului frasa relatif

o Apabila dua ayat digabungkan dengan satu ayat
dipancangkan ke dalam ayat yang satu lagi sebagai frasa
relatif, frasa nama yang serupa yang mendahului frasa relatif itu
boleh digugurkan.
1. Orang tua itu¡datuk saya. Orang tua itu¡memakai
serban.
Orang tua yang memakai serban itu datuk saya.
Yang memakai serban itu datuk saya.
o Proses yang sama berlaku juga terhadap frasa nama yang
mendahului frasa relatif dalam kedudukannya sebagai objek.
2. Adiknya memilih beg itu¡. Beg itu¡biru.
Adiknya memilih beg yang biru itu.
Adiknya memilih yang biru itu.
 29

d) Pengguguran frasa nama yang berfungsi sebagai inti dalam frasa nama

o Kata nama yang terkandung dalam binaan frasa nama.

o KNIntii + Penerang, boleh digugurkan sehingga yang
tertinggal dalam frasa nama itu hanya bahagian
penerangnya, yang mungkin bukan daripada kelas kata
nama.
o Contohnya, ayat “kegiatan bersenam boleh menyihatkan
badan”.
o Kegiatan bersenam berfungsi sebagai frasa nama yang
mengandungi kata nama kegiatan sebagai inti dalam
frasa nama tersebut, dan kata kerja bersenam sebagai
penerang. Kata nama kegiatan dalam ayat tersebut
boleh digugurkan.
Bersenam boleh menyihatkan badan.
 30

Proses Penyusunan Semula

o Dalam proses penyusunan semula, bentuk perkataan dalam
ayat asal diubah susunannya dan diterbitkan semula dalam
satu struktur ayat gramatis yang baharu.
o Proses penyusunan semula ayat-ayat, biasanya, akan
mengakibatkan berlakunya perubahan atau pengguguran
kata-kata tertentu, dan penggantian atau penambahan kata-
kata lain pada ayat yang diterbitkan,
o Pada umumnya, proses penyusunan semula ayat-ayat tidak
membawa perubahan makna ayat.
o Dalam bahasa Melayu, terdapat tiga jenis proses penyusunan
semula, iaitu:
i. Penyusunan semula frasa nama sebagai subjek.
ii. Penyusunan semula frasa nama sebagai objek.
iii. Penyusunan semula melalui ayat songsang.
 31

i) Penyusunan semula frasa nama sebagai subjek

o Penyusunan semula frasa nama sebagai subjek boleh berlaku
melalui proses transformasi pasif.
o Contohnya:
1. (a) Halim menendang bola itu.
(b) Bola itu ditendang oleh Halim.
o Ayat 1(a) ialah ayat akktif; subjek frasa nama ialah Halim dan
objeknya, bola itu.
o Sebaliknya, ayat 1(b) pula ialah ayat yang telah dipasifkan,
yang menyebabkan frasa nama bola itu yang berfungsi
sebagao objek dalam ayat aktif dikedepankan untuk menjadi
subjek yang baharu kepada ayat pasif, sementara subjek asal,
iaitu Halim dalam 1(a) telah berpindah kepda kedudukan
selepas kata kerja.
o Imbuhan kata kerja juga berubah, iaitu meN- digantikan
dengan di- dan kata sendi nama oleh mendahului frasa nama
Halim.
 32

ii) Penyusunan semula frasa nama sebagai objek

o Penyusunan semula frasa nama sebagai objek boleh
terjadi pada ayat-ayat yang mengandungi dua jenis
objek, iaitu objek tepat dan objek sipi.
o Frasa nama yang berkedudukan secara langsung selepas
kata kerja dianggap sebagai objek tepat.
o Manakala frasa nama yang mengikuti objek tepat ialah
objek sipi.
o Contohnya:
1. Halim menghadiahi Borhan sebuah buku.
Objek tepat: Borhan
Objek sipi: sebuah buku
 33

iii) Penyusunan semula melalui ayat songsang

o Proses penyusunan semula berlaku juga pada ayat songsang.
o Ayat yang mengandungi keterangan tempat, keterangan
masa, keterangan syarat, keterangan musabab, dan
seumpamanya boleh disongsangkan apabila keterangan itu
hendak difokuskan.
o Contohnya:
1. (a) Orang tua itu pergi ke sungai.
(keterangan tempat: ke sungai)
(b) Ke sungai orang tua itu pergi.
2. (a) Mereka tiba di sini semalam. (keterangan masa: semalam)
(b) Semalam mereka tiba di sini.
 34

iii) Penyusunan semula melalui ayat songsang

o Begitu juga, apabila kata kerja hendak difokuskan, maka kata
kerja dalam ayat tersebut dikedepankan.
1. (c) Pergi ke sungai, orang tua itu.
2. (c) Tiba di sini, mereka, semalam.
 35

Proses Peluasan
o Satu lagi proses penerbitan ayat ialah jeniis yang
menambahkan unsur-unsur dalam ayat yang baharu, dan
proses ini disebut peluasan ayat.
o Dalam bahasa Melayu, terdapat beberapa jenis peluasan,
antara:
i. Peluasan frasa nama sebagai subjek.
ii. Peluasan frasa predikat.
iii. Peluasan dengan kata hubung.
iv. Peluasan melalui proses komplementasi.
 36

i) Peluasan frasa nama sebagai subjek

o Frasa nama sebagai subjek boleh diluaskan melalui proses
relativisasi, iaitu proses pemancangan ayat ke dalam satu ayat
lain sebagai frasa relatif kepada subjek ayat yang menerima
pancangan.
o Frasa relatif terbentuk dengan menggunakan kata relatif yang.
1. (a) Budak itu¡adik saya.
(b) Budak itu¡membaca buku.
→ Budak yang membaca buku itu adik saya.
2. (a) Orang itu¡sudah pulih.
(b) Orang itu¡sakit.
→ Orang yang sakit itu sudah pulih.
 37

ii) Peluasan frasa predikat

o Dalam peluasan yang melibatkan subjek, frasa nama yang
hendak direlavisasikan mestilah berfungsi sebagai subjek.
o Begitu juga keadaannya bagi peluasan yang melibatkan frasa
predikat.
o Frasa nama yang akan mengalami relativisasi mestilah berfungsi
sebagai subjek dalam ayat yang akan dipancangkan.
1. (a) Abu mengusik budak itu¡ .
(b) Budak itu¡cantik.
(relativisasi) → Abu mengusik budak yang cantik itu.
 38

ii) Peluasan frasa predikat

o Frasa nama dalam ayat yang dipancangkan hendaklah
berfungsi sebagai subjek kepada ayat pancangan tersebut
untuk memungkinkan proses relativisasi terlaksana.
2. (a) Mereka menaiki kereta itu¡ .
(b) Halim membeli kereta itu¡.
(relativisasi) → *Mereka menaiki kereta yang Halim membeli itu.
o Hanya sesudah ayat yang kedua atau ayat yang akan
dipancangkan itu mengalami proses pasif, barulah
pembentukan ayat relatif melalui transformasi relativisasi
menjadi gramatis.
3. (a) Mereka menaiki kereta itu¡ .
(b) Halim membeli kereta itu¡.
(pasif) → Kereta itu dibeli oleh Halim.
(relativisasi) → Mereka menaiki kereta yang dibeli oleh Halim.
 39

iii) Peluasan dengan kata hubung

o Peluasan boleh juga berlaku melalui proses penggabungan
ayat yang melibatkan dua konstituen yang sama dengan
menggunakan kata hubung.
o Tiap-tiap kata hubung ini boleh digunakan bagi
menggabungkan dua ayat atau lebih untuk menghasilkan ayat
terbitan yang bersifat peluasan.
1. (a) Abu berbasikal ke sekolah.
(b) Osman berbasikal ke sekolah.
→ Abu dan Osman berbasikal ke sekolah.
2. (a) Adik tidak bermain bola.
(b) Adik sakit kaki.
→ Adik tidak bermain bola kerana sakit kaki.
 40

iv) Peluasan melalui proses komplementasi

o Peluasan boleh juga terjadi melalui proses komplementasi, iaitu
proses yang mengubah sesuatu ayat menjadi satu frasa nama,
dan memancangkannya pada suatu ayat yang lain sehingga
menghasilkan peluasan kepada ayat tersebut.
1. (a) Dia melaporkan sesuatu.
(b) Abu sakit tenat.
→ Dia melaporkan bahawa Abu sakit tenat,
o Ayat Abu sakit tenat berubah fungsinya menjadi frasa nama
dan dipancangkan kepada binaan Dia melaporkan sesuatu….
o Perkataan bahawa dimaksudkan sebagai tanda berlakunya
proses komplementasi.
 41

Rumusan

o Teori Transformasi-Generatif telah diperkenalkan oleh Noam Chomsky

(1986).
o Dalam bahasa Melayu, terdapat tiga proses transformasi dalam ayat
seperti pengguguran, penyusunan semula dan peluasan.
o Terdapat tiga jenis pengguguran utama, iaitu pengguguran frasa
nama sebagai subjek, pengguguran frasa predikat dan
pengguguran frasa nama yang mendahului frasa relatif.
o Terdapat tiga jenis proses penyusunan semula, iaitu penyusunan
semula frasa nama sebagai subjek, penyusunan semula frasa nama
sebagai objek dan penyusunan semula melalui ayat songsang.
o Terdapat empat jenis peluasan, antaranya peluasan frasa nama
sebagai subjek, peluasan frasa predikat, peluasan dengan kata
hubung dan peluasan melalui proses komplementasi.
42