Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp

1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn

1. Tiếp cận và khái niệm SXSH

2. Lợi ích của SXSH

3. Các nguyên tắc thực hiện SXSH

4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

5. Tóm tắt các bước thực hiện SXSH

trong doanh nghiệp

6. Việc áp dụng SXSH tại Việt Nam

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 1. Tiếp cận & khái niệm SXSH

Khí thải:
Phát thải trong quá trình sản xuất
- Bụi, hơi hóa chất
- Hơi nước, nhiệt…

Hiệu suất < 1

Đầu vào:
- Tài nguyên: nguyên liệu,
nước, hóa chất… Sản phẩm
- Năng lượng: điện, gas,
dầu, than…

Chất thải lỏng: Chất thải rắn:

- Hóa chất - Chất thải độc hại
- Nhiệt lượng - Chất thải thông thường
- BOD, COD… - Phế liệu, phế phẩm…
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 1. Tiếp cận & khái niệm SXSH

Chi phí phát sinh từ chất thải:

Chi phí hữu hình

Chi phí xử
lý chất thải

Chi phí mua nguyên

vật liệu biến thành
phế thải
Chi phí gia công
nguyên vật liệu
biến thành phế thải
Chi phí
năng lượng
Chi phí ẩn
Chi phí nhân công

Chi phí khấu

hao máy móc Chi phí phát sinh
khác như diện tích
chứa chất thải…
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 1. Tiếp cận & khái niệm SXSH

 Nếu không quan tâm bảo vệ môi trường và sử dụng hiệu quả
nguyên/nhiên liệu doanh nghiệp sẽ gặp những nguy cơ:
- Bị phạt, bị buộc di dời hoặc phải đóng cửa cơ sở sản xuất

- Hiệu quả sản xuất kinh doanh suy giảm do sự gia tăng mức
tiêu thụ các nguyên vật liệu, năng lượng

 Nếu thực hiện xử lý ô nhiễm thì doanh nghiệp:

- Phải bỏ tiền đầu tư cho việc lắp đặt và vận hành hệ thống xử
lý nước thải, khí thải…

- Phải trả tiền thuê dịch vụ xử lý chất thải rắn

 Việc xử lý chất thải sẽ không làm giảm chi phí sản xuất mà
chỉ giúp đáp ứng các quy định pháp luật về môi trường.
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 1. Tiếp cận & khái niệm SXSH

Nhận thức mới về chất thải

• Phát thải chất thải là TỐN CHI PHÍ

• Chất thải là tài nguyên không được đặt đúng chỗ

• Việc xử lý chất thải cuối đường ống không làm giảm chi phí
sản xuất mà chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng các quy định
pháp luật về môi trường

 Tiếp cận mới trong việc kiểm soát & quản lý các dòng phát
thải trong quá trình sản xuất?

 Chiến lược phòng ngừa

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 1. Tiếp cận & khái niệm SXSH

Lịch sử tiếp cận sản xuất sạch hơn

Quá trình
phát triển Phát triển bền vững

Sinh thái công nghiệp

Ngăn ngừa ô nhiễm

1990
Giảm thiểu

Tuần hoàn tái sử dụng 1980

Xử lý cuối đường ống 1970

Pha loãng 1960

Thải bỏ tự do Đến giữa thế kỷ 20

Phát triển theo thời gian

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 1. Tiếp cận & khái niệm SXSH

Hai tiếp cận ứng phó với chất thải dưới góc độ kinh tế

Xử lý cuối đường ống Phòng ngừa tổng hợp

Đầu tư

Đầu tư

Chi phí
hàng năm
§Çu tư Tiết kiệm Tiết kiệm
hàng năm hàng năm

Công nghệ xử lý Gải pháp quản lý cần

“cuối đường ống” Giải pháp đầu tư
ít vốn đầu tư
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 1. Tiếp cận & khái niệm SXSH

 Càng tập trung vào phòng ngừa từ đầu nguồn thì càng t
kiệm chi phí.
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 1. Tiếp cận & khái niệm SXSH

Sản xuất sạch hơn - Tiếp cận tổng hợp

Trọng tâm Chiến lược

Loại bỏ Phòng ngừa
ô nhiễm
Giảm thiểu
Quản lý
Tái sử dụng
chất thải
Tái chế

Xử lý & Kiểm soát

thải bỏ & xả thải

Môi trường Tác động của

khí, nước, đất sản phẩm
Quản lý nhân sự
Sử dụng nguyên liệu Năng lượng Thủ tục công việc

Thiết kế sản phẩm - Các quá trình sản xuất - Dịch vụ

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 1. Tiếp cận & khái niệm SXSH

Sản xuất sạch hơn là việc áp dụng liên tục chiến lược phòng ngừa
tổng hợp về môi trường vào các quá trình sản xuất, sản phẩm và
dịch vụ nhằm nâng cao hiệu suất sinh thái và giảm thiểu rủi ro cho
con người và môi trường.

 Đối với quá trình sản xuất: sản xuất sạch hơn bao gồm bảo toàn
nguyên liệu và năng lượng, loại trừ các nguyên liệu độc hại,
giảm lượng & tính độc hại của tất cả các chất thải ngay tại nguồn
thải.

 Đối với sản phẩm: sản xuất sạch hơn bao gồm việc giảm các ảnh
hưởng tiêu cực trong suốt vòng đời của sản phẩm, từ khâu thiết
kế đến thải bỏ.

 Đối với dịch vụ: sản xuất sạch hơn đưa các yếu tố về môi trường
vào trong thiết kế và phát triển các dịch vụ.

Định nghĩa của UNEP

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 1. Tiếp cận & khái niệm SXSH

Đặc điểm của SXSH:

 Sản xuất sạch hơn không chỉ là một chương trình nhằm:

- đổi mới công nghệ/thiết bị

- cắt giảm chi phí sản xuất

- cải thiện điều kiện môi trường

 Sản xuất sạch hơn là công cụ quản lý để doanh nghiệp:

- kiểm soát quá trình sản xuất tốt hơn

- sử dụng hiệu quả nguyên vật liệu & năng lượng

- ngăn ngừa và giảm ô nhiễm ngay từ đầu nguồn

 Giúp hài hòa lợi ích kinh tế - môi trường - xã hội

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 1. Tiếp cận & khái niệm SXSH

Đặc điểm của SXSH (tiếp):

 Sản xuất sạch hơn áp dụng được cho mọi quy mô từ doanh
nghiệp gia đình cho tới tập đoàn đa quốc gia.

 Sản xuất sạch hơn không đòi hỏi phải đầu tư nhiều tiền. Chỉ
cần thực hiện các biện pháp quản lý nội vi (chi phí thấp) đã có
thể giúp doanh nghiệp tiết kiệm đáng kể các chi phí.

 Thực hiện sản xuất sạch hơn không khó, chỉ cần doanh nghiệp:

- có cam kết, quyết tâm và sự tham gia của mọi cấp, mọi bộ
phận và mọi người trong doanh nghiệp

- thực hiện đúng trình tự/phương pháp

- duy trì thường xuyên & cải tiến liên tục

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 2. Lợi ích của SXSH

 SXSH giúp doanh nghiệp tiết giảm được mức sử dụng nguyên
liệu và các đầu vào khác.

 SXSH cung cấp cơ hội trực tiếp để giảm chi phí sản xuất.

Với việc giá nguyên vật liệu, năng lượng & nước đang tăng
lên, không công ty nào có thể chấp nhận sự lãng phí
những tài nguyên dưới dạng chất thải.
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 2. Lợi ích của SXSH

Nâng cao hiệu quả sản xuất:

 Sử dụng năng lượng/nguyên liệu hiệu quả
 Giảm chi phí nhờ giảm tổn thất nguyên, nhiên liệu.
 Nâng cao năng suất, giảm chi phí vận hành Sản xuất
Nâng cao khả năng cạnh tranh: sạch hơn

 Chất lượng sản phẩm/dịch vụ sẽ giúp

doanh
 Thỏa mãn khách hàng…
nghiệp
Đáp ứng yêu cầu của các bên hữu quan:
 Cải thiện môi trường làm việc
 Giảm tải lượng dòng thải & tuân thủ luật/tiêu chuẩn môi trường
 Nâng cao trách nhiệm với cộng đồng/xã hội
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 3. Các nguyên tắc thực hiện SXSH

Bốn nguyên tắc:

1. Tiếp cận hệ thống

2. Tập trung vào các biện pháp phòng ngừa

3. Thực hiện thường xuyên & cải tiến liên tục

4. Huy động sự tham gia của mọi người

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 3. Các nguyên tắc thực hiện SXSH

1. Tiếp cận có hệ thống:

 Phân tích các công đoạn sản xuất để

trả lời các câu hỏi:

- chất thải sinh ra ở đâu?

- lượng chất thải là bao nhiêu?

- tại sao lại sinh ra chất thải?

 Xác định & thực hiện các giải pháp

n t ch hơn.

 Đo lường & đánh giá kết quả

 Duy trì & cải tiến hoạt động SXSH

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 3. Các nguyên tắc thực hiện SXSH

2. Tập trung vào phòng ngừa:

 Các giải pháp phòng ngừa ô nhiễm,

giảm thải tại nguồn luôn là ưu tiên
hàng đầu.

 Phòng ngừa tổn thất thông qua các

hoạt động đào tạo, kiểm tra, bảo trì,
bảo dưỡng…
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 3. Các nguyên tắc thực hiện SXSH

3. Thực hiện thường xuyên & cải

tiến liên tục:

 Gắn hoạt động SXSH với công tác

điều hành tác nghiệp trong doanh
nghiệp

 Duy trì các mục tiêu cải tiến

 Đo lường & đánh giá hiệu quả liên

tục
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 3. Các nguyên tắc thực hiện SXSH

4. Huy động sự tham gia của mọi

người:

 Cam kết của lãnh đạo cao nhất

 Đảm bảo các nguồn lực cần thiết để

thực hiện và duy trì SXSH

 Tăng cường tuyên truyền & đào tạo

nâng cao nhận thức về SXSH

 Xây dựng các phong trào cải tiến

 Tạo dựng tác phong công nghiệp và

văn hóa cải tiến
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

Ba nhóm kỹ thuật thực hiện SXSH:

1. Giảm thải tại nguồn

2. Tuần hoàn & tái sử dụng

3. Cải tiến sản phẩm

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

Quản lý nội Thay thế Kiểm soát qui

vi tốt nguyên vật liệu trình tốt

Cải tiến thiết bị SXSH Thay đổi

công nghệ

Tuần hoàn tái Sản xuất sản Cải tiến sản

sử dụng phẩm phụ phẩm
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

Các biện pháp giảm thải tại nguồn:

a) Quản lý nội vi.

b) Kiểm soát nh sản xuất.

c) Thay thế nguyên vật liệu.

d) Cải tiến thiết bị/ y c.

e) p ng công nghệ mới.

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

Giảm thải tại nguồn:

a) Quản lý nội vi:
 Là kỹ thuật đơn giản nhất:
- Sắp xếp nguyên vật liệu, sản
phẩm theo trình tự ngăn nắp.
- Giữ nơi làm việc sạch sẽ.
- Khắc phục các rò rỉ.
- Bảo trì tốt các thiết bị máy móc.
 Đòi hỏi ít hoặc không tốn chi phí.
 o thành thói quen/chuẩn mực cho
người lao động.
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

Giảm thải tại nguồn:

b) Kiểm soát quá trình sản xuất:
 Chuẩn hóa các điều kiện vận hành
trên ng công đoạn:
- định mức sử dụng nguyên liệu
- các thông số vận hành như tốc
độ, thời gian, nhiệt độ, áp suất
 Kiểm soát chất lượng & tổ chức sản
xuất hiệu quả để giảm lãng phí,
thất thoát
 Duy trì môi trường sản xuất đáp
ứng các yêu cầu chất lượng
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

Giảm thải tại nguồn:

c) Thay thế nguyên vật liệu:

 Thông thường thì có thể tìm cách thay thế những nguyên liệu và
vật liệu khác được sử dụng trong quá trình bằng những loại khác
ít nguy hại hơn.

 Mua c i nguyên vật liệu với phẩm cấp cao hơn sẽ giúp giảm
lượng vật liệu đi vào dòng thải.

 Có thể phải sử dụng i nguyên vật liệu đắt tiền hơn, nhưng
lại có thể giúp giảm chi phí cho chất thải, đồng thời nâng cao
chất lượng sản phẩm.
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

Giảm thải tại nguồn:

d) Cải tiến thiết bị/máy móc:
 Là những giải pháp đơn giản đến
phức tạp với mục tiêu là cải tiến hệ
thống máy móc/ t hiện có
nâng cao hiệu suất sử dụng nguyên
vật liệu, năng lượng năng t.
 Một vài ví dụ:
- Bảo ôn/ ch nhiệt các bề mặt
nóng hay lạnh.
- Thu hẹp hợp lý cửa của những
lò nhiệt.
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

Giảm thải tại nguồn:

e) Áp dụng công nghệ mới:
 Sử dụng các công nghệ/thiết bị tiên n
hơn/hiệu suất cao hơn.
 Là giải pháp SXSH tốn kém nhất nhưng
u tiềm năng tiết kiệm và nâng
cao chất lượng sản phẩm
 Ví dụ:
- Nồi hơi hiệu suất cao.
- Sơn tĩnh điện thay cho phương pháp
sơn truyền thống.
- Hệ thống máy lạnh hiệu suất cao.
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

Tuần hoàn & tái sử dụng:

 Một số loại chất thải là không thể tránh khỏi.

 Những dòng thải không thể tránh khỏi này có thể được tái chế/tái
sử dụng hoặc bán đi như một sản phẩm phụ.

 2 cách:

a) Tuần hoàn & tái sử dụng/chế tại chỗ và đưa vào sử dụng lại.

b) Tạo ra các sản phẩm phụ khác.

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

Tuần hoàn & tái sử dụng:

a) Tuần hoàn & tái sử dụng tại chỗ:

 Dòng thải chứa vật liệu có giá trị

có thể xử lý tại chỗ để tái sử dụng:
bavia/phế phẩm ngành nhựa, dung
dịch mạ được tuần hoàn trở lại bể
mạ sau khi được làm sạch và bổ
sung hóa chất...

 Dòng thải chứa năng lượng được

thu hồi để tận thu năng lượng: thu
hồi nước ngưng, nhiệt khói thải...
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

Tuần hoàn & tái sử dụng:

b) Sản xuất sản phẩm phụ:

 Chất thải chứa vật liệu có giá trị

cũng có thể được dùng để làm ra
các sản phẩm phụ hay đem bán
như là nguyên liệu

 Ví dụ: sản xuất VLXD từ phế phẩm

sứ vệ sinh, dung dịch mạ sản
phẩm cao cấp được bán lại để mạ
các sản phẩm có yêu cầu chất
lượng thấp hơn.
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 4. Các kỹ thuật thực hiện SXSH

Cải tiến sản phẩm:

 Việc cải tiến sản phẩm có thể đem

lại các lợi ích:

- Kéo dài tuổi thọ (vòng đời) của

sản phẩm

- Hạn chế các tác động môi trường

tiêu cực của sản phẩm trong các
quá trình từ sản xuất, sử dụng…
cho đến thải bỏ sản phẩm.

- Cải tiến các quá trình sản xuất

- Nâng cao khả năng cạnh tranh

 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 5. Tóm tắt các bước thực hiện
SXSH trong doanh nghiệp

Các bước thực hiện SXSH

I. Tổ chức & lập kế hoạch II. Chuẩn bị đánh giá

• Công bố cam kết của lãnh đạo • Lập sơ đồ quá trình sản xuất
• Thành lập đội SXSH • Tổng hợp số liệu nền
• Phát động chương trình SXSH • Xác định các dữ liệu cần thu thập
• Chuẩn bị các điều kiện cần thiết • Xác định trọng tâm đánh giá

III. Đánh giá

V. Thực hiện & duy trì
• Thực hiện các giải pháp SXSH
• Đo lường & đánh giá kết quả
• Duy trì và cải tiến hoạt động
SXSH
IV. Phân tích khả thi
• Cân bằng vật chất & năng lượng
• Đánh giá tính khả thi • Phân tích nguyên nhân tổn thất
của các giải pháp
• Định giá dòng thải
• Lựa chọn các phương
• Phát triển các lựa chọn SXSH
án khả thi
• Sàng lọc/phân loại các lựa chọn
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 6. Việc áp dụng SXSH ở Việt Nam

Các dự án đã & đang triển khai:

 NIEM/UNEP (1995): dự án áp dụng SXSH trong
công nghiệp giấy.
 CIDA/IDRC (1996): giảm thiểu chất thải trong
ngành dệt (INEST thực hiện).
 UNIDO/SECO (1998): Trung tâm Sản xuất sạch Việt
Nam (VNCPC).
 Dự án SXSH tại thành phố Hồ Chí Minh (2001 -
2002) do ADEME tài trợ.
 CIDA (1997 - 2004) - dự án VCEP - hợp phần phòng
ngừa ô nhiễm/SXSH của dự án VCEP.
 Hợp phần SXSH trong công nghiệp (CPI) do DANIDA
tài trợ (2005 – 2010).
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 6. Việc áp dụng SXSH ở Việt Nam

Khoảng 400 doanh nghiệp trên toàn quốc đã thực hiện SXSH

Nguồn: VNCPC, CPI, Trung tâm SXS thành phố Hồ Chí Minh
 Sản xuất sạch hơn trong công nghiệp
1. Giới thiệu sản xuất sạch hơn 6. Việc áp dụng SXSH ở Việt Nam

Áp dụng SXSH trong các ngành công nghiệp:

 Dệt nhuộm  Chế biến gỗ

 Giấy & bột giấy  Thủ công mỹ nghệ

 Hoàn tất sản phẩm kim loại  Tinh bột sắn

(mạ, đúc...)  Thủy sản
 Thép  Thực phẩm
 Vật liệu xây dựng (xi măng,  Bia & đồ uống
tấm lợp, gốm sứ...)
 In ấn
 Pin – acqui
 ...
 Nhựa