Đọc văn: HAI ĐỨA TRẺ

-Thạch Lam-

I – MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:

-Hiểu được sự cảm thông sâu sắc của Thạch Lam đối với cuộc sống quanh quẩn buồn tẻ
của những người nghèo phố huyện và sự trân trọng của nhà văn trước mong ước của họ về một
cuộc sống tươi sáng hơn.
- Thấy được một vài nét độc đáo trong bút pháp nghệ thuật của Thạch Lam.
II – TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG:
1. Kiến thức:
- Bức tranh phố huyện với cảnh ngày tàn, chợ tàn, những kiếp người tàn qua cảm nhận
của hai đứa trẻ.
- Niềm xót xa thương cảm của nhà văn trước cuộc sống quẩn quanh tù đọng của những
người lao động nghèo nơi phố huyện và sự trân trọng nâng niu những khát vọng nhỏ bé nhưng
tươi sáng của họ.
- Tác phẩm đậm đà yếu tố hiện thực vừa phảng phất chất lãng mạn, chất thơ, là truyện
tâm tình với lối kể thủ thỉ như một lời tâm sự.
- Tiết 1: Giới thiệu tác giả, tác phẩm. Đọc và nhận dạng biểu tượng.
Phân tích cảnh chiều muộn nơi phố huyện.
- Tiết 2: Tìm hiểu biểu tượng bóng tối và ngọn đèn dầu nơi phố huyện.
- Tiết 3: Tìm hiểu biểu tượng chuyến tàu đêm qua phố huyện.
Tư tưởng và đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn.
2. Kĩ năng:
- Đọc - hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.
- Phân tích tâm trạng nhân vật trong tác phẩm tự sự.
III - TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC:
1. Ổn định lớp:
2. Kiểm tra bài cũ:
- Những đặc điểm cơ bản của văn học VN từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám
năm 1945? (Văn học đổi mới theo hướng hiện đại hóa; Văn học hình thành hai bộ phận và phân
hóa thành nhiều xu hướng, vừa đấu tranh với nhau, vừa bổ sung cho nhau để cùng phát triển;
Văn học phát triển với một tốc độ hết sức nhanh chóng.)
- Nội dung, thành tựu chủ yếu của xu hướng văn học lãng mạn và văn học hiện thực?
3. Bài mới:
Hoạt động của GV & HS Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu chung I. Tìm hiểu chung:
TT 1: Tìm hiểu tác giả Thạch Lam 1. Tác giả:
? Nêu những hiểu biết của em về cuộc đời của nhà văn a. Cuộc đời:
Thạch Lam? - Thạch Lam: 1910-1942. Tên khai sinh
Nguyễn Tường Vinh, sau đổi là Nguyễn
Tường Lân. Bút danh Việt Sinh.
- Thuở nhỏ, ông sống ở quê ngoại: phố huyện

? Nêu một vài tác phẩm chính của Thạch Lam?
? Nêu những hiểu biết của em về phong cách sáng tác
của Thạch Lam?
- Tuy là thành viên của nhóm Tự lực văn đoàn (em
ruột của Nhất Linh - Hoàng Đạo), nhưng văn chương
của Thạch Lam lại hướng về cuộc sống của tầng lớp
tiểu tư sản, tri thức nghèo và người lao động.
- Sở trường viết truyện ngắn: Loại truyện tâm tình,
truyện không có truyện. Hai yếu tố hiện thực và lãng
mạn trữ tình luôn đan cài, xen kẽ vào nhau tạo nên
nét đặc thù khó lẫn trong phong cách nghệ thuật của
ông. Mỗi truyện như một bài thơ trữ tình đượm
buồn, giọng điệu điềm đạm.Văn ông trong sáng, giản
dị mà thâm trầm, sâu sắc.
- Thế giới nhân vật thường là tầng lớp tiểu tư sản
nghèo tầng lớp nông dân với cuộc sống vất vả, cực
nhọc, bế tắc. Vì vậy nhân vật thường mang tâm trạng
cảm xúc, cảm giác nhiều hơn là tư duy.
Cẩm Giàng, Hải Dương, sau đó theo cha
chuyển sang Thái Bình.
- Thành viên của nhóm Tự lực văn đoàn.
- Là người đôn hậu và tinh tế, rất thành công
ở truyện ngắn.
b. Sự nghiệp:
- Các tác phẩm chính:
+ Gió lạnh đầu mùa: Truyện ngắn 1937
+ Nắng trong vườn: Truyện ngắn 1938
+ Ngày mới: Tiểu thuyết 1939
+ Theo dòng: Bình luận văn học 1941
+ Sợi tóc: Tập truyện ngắn 1942
+ Hà Nội băm sáu phố phường: Bút ký 1943
+ Hà Nội ban đêm: Phóng sự 1936
+ Một tháng ở nhà thương: Phóng sự 1937.
- Ông chủ yếu khai thác thế giới nội tâm của
nhân vật với những cảm xúc mong manh, mơ
hồ. Mỗi truyện ngắn như một bài thơ trữ
tình.

- Thạch Lam là người đem chất thơ vào văn xuôi. Hầu
hết các tác phẩm của ông đều được viết với tấm lòng
đôn hậu, nhạy cảm, tinh tế với mọi biến thái tâm
trạng của lòng người.
Ông thường lặng lẽ thể hiện niềm thương cảm chân thành
đối với người nghèo. Xúc cảm của nhà văn Thạch Lam
thường bắt nguồn và nảy nở lên từ những chân cảm đối
với những con người ở tầng lớp dân nghèo […]. Thạch Lam
là nhà văn quý mến cuộc sống, trân trọng trước sự sống
của mọi người xung quanh. (Thạch Lam, trong Tuyển tập
Nguyễn Tuân, tập 3, NXB Văn học, Hà Nội, 1996.)
- Trong tiểu luận Theo dòng, TL viết: Đối với tôi, văn
chương không phải là một cách đem đến cho người đọc sự
thoát li hay sự quên, trái lại, văn chương là một thứ khí giới
thanh cao và đắc lực mà chúng ta có, để vừa tố cáo và thay
đổi một cái thế giới giả dối và tàn ác, vừa làm cho lòng
người được thêm trong sạch và phong phú hơn. Và ở chỗ
khác, TL khẳng định: Thiên chức của nhà văn cũng như
những chức vụ cao quý khác là phải nâng đỡ những cái tốt
để trong đời có nhiều công bằng, thương yêu hơn.
TT 2: Tìm hiểu tác phẩm
GV gọi 1 học sinh đọc tốt đọc văn bản.
Trước khi tóm tắt GV gọi học sinh đọc bài. Lưu ý: 2. Giới thiệu tác phẩm: Hai đứa trẻ:
- Đọc với giọng thong thả nhịp nhàng với những đoạn
văn miêu tả để làm nổi bật lên các hình ảnh màu sắc,
ánh sáng, cảnh vật. Với những đoạn văn miêu tả tâm lí
phải làm bật lên những nét tâm lí đặc sắc.
- Đọc với giọng khắc khoải để thể hiện tâm trạng đợi
tàu của chị em Liên. Đọc với giọng hồi tưởng xúc động
để thể hiện tâm trạng tiếc nuối một thế giới mà nhân
vật đã qua những giờ hạnh phúc đang phải sống trong
một phố huyện âm u, tẻ nhạt.
? Xuất xứ, hoàn cảnh ra đời của tác phẩm?
- Phố huyện Cẩm Giàng: một phố huyện nghèo có một - Xuất xứ: In trong tập Nắng trong vườn 1938,
cái chợ, cái ga xép đêm đêm có một chuyến tàu chạy tiêu biểu cho phong cách truyện ngắn Thạch Lam.
qua, lù mù mấy ánh đèn hàng phở, hàng nước chè - Bút pháp: Hiện thực và lãng mạn trữ tình.
tươi, … đã in đậm trong tâm trí Thạch Lam - sau này - Bố cục:
trở thành không gian nghệ thuật cho nhiều sáng của + Phần 1: Từ đầu đến “tiếng cười khanh
nhà văn. khách nhỏ dần về phía làng”: Phố huyện lúc
? Bố cục của tác phẩm? chiều tàn.
- Là loại truyện không có cốt truyện. Truyện xoay + Phần 2: Tiếp theo đến “cho sự sống nghèo
quanh một sự kiện: Liên và An cố thức để đợi tàu, khổ hàng ngày của họ”: phố huyện khi đêm
nhưng theo trình tự miêu tả có thể chia tác phẩm xuống.
thành 3 phần. + Phần 3: Còn lại: Phố huyện khi đợi tàu.
? Bức tranh phố huyện trong truyện ngắn “Hai đứa
trẻ” được nhìn qua con mắt của ai? Điều này có ý
nghĩa gì?
- Bức tranh phố huyện được nhìn, cảm nhận qua con
mắt, tâm trạng của “hai đứa trẻ” mà tập trung chủ
yếu là qua con mắt, tâm trạng của cô bé Liên – một
thiếu nữ dịu hiền, nhân hậu, đa cảm. Điều này có
nhiều ý nghĩa khá đặc biệt:
+ Làm cho cảnh vật thấm đượm cảm xúc, tâm trạng và
trở nên có hồn.
+ Đem đến cho cảnh vật vốn đơn điệu, tẻ nhạt một
sức sống và dư vị riêng.
+ Đem đến cảm giác lạ hóa về thế giới xung quanh của hai
đứa trẻ…
? Vì sao chúng ta xác định được Liên là nhân vật chính
của truyện?
- Nhân vật chính của truyện là cô bé Liên vì toàn bộ
bức tranh phố huyện được nhìn, cảm nhận qua con
mắt, tâm trạng của nhân vật này. Qua tâm trạng của
Liên, tác giả muốn gửi gắm tấm lòng cảm thông với
những kiếp người nghèo khổ, lụi tàn và nuôi những
ước vọng về một cuộc sống tốt đẹp hơn.
? HS tóm tắt tác phẩm.
- Truyện kể về cảnh sinh hoạt ở một phố huyện nghèo
khi chiều xuống. Sau một ngày lao động vất vả những
người như chị Tí, bác phở Siêu, gia đình bác xẩm…lại
tiếp tục buôn bán kiếm sống nhưng chả kiếm được
bao nhiêu. Cùng với họ còn có những đứa trẻ lang
thang nhặt nhạnh những thanh nứa, thanh tre nơi bãi
chợ và chị em Liên phụ giúp mẹ trông coi cửa hàng
tạp hóa. Cứ thế, đêm nào cũng như đêm nào, họ- cả
người lớn lẫn trẻ con- vừa bán hàng vừa trò chuyện,
vừa cố thức để được nhìn chuyến tàu đêm đi qua -
con tàu như đem một chút thế giới khác đi qua, một
II. Đọc – hiểu văn bản:
thế giới tưng bừng, náo nhiệt và đầy ánh sáng. Khi
1. Phố huyện lúc chiều tàn:
chuyến tàu đi khỏi cũng là lúc mọi công việc kết thúc.
1.1 Bức tranh phố huyện:
Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản
a. Thời gian:
TT 1: Tìm hiểu về phố huyện lúc chiều tàn
? Cảnh vật trong truyện được miêu tả trong thời gian như - Chi tiết:
thế nào? Thời gian ấy nói lên điều gì? + Tiếng trống thu không để gọi buổi chiều
- Thời gian chiều tối, thời gian kết thúc của một ngày + Những đám mây ánh hồng như hòn than
và mở ra đêm tối. sắp tàn
- Thời gian nghỉ ngơi. + Chiều, chiều rồi
 Chiều tà chuyển dần vào tối đêm.
 Tác dụng: tạo cho người đọc cảm giác bâng
khuâng, thương nhớ, man mác buồn (thời gian
nghệ thuật).
b. Không gian:
? Không gian của phố huyện được nhà văn miêu tả - Âm thanh:
như thế nào? Hãy tìm chi tiết? + Tiếng trống thu không: từng tiếng
- Âm thanh và ánh sáng. + Tiếng ếch nhái, tiếng muỗi: văng vẳng
GV: + Tiếng trò chuyện của con người: Liên – An,
Tác phẩm mở đầu bằng âm thanh tiếng trống thu không Liên – chị Tý
gọi buổi chiều cùng những đám mây hồng ở phương Tây + Tiếng trống cầm canh
như hòn than sắp tàn…rồi kết thúc bằng đêm khuya, con + Âm thanh của đoàn tàu chạy qua
người đi ngủ, cả phố huyện yên tĩnh và đầy bóng tối. Sự + Tiếng chó sủa
lựa chọn thời gian nghệ thuật này của nhà văn không phải
ngẫu nhiên. Trong truyện Gió lạnh đầu mùa, Thạch Lam
viết về một buổi sáng đầu thu, còn ở Dưới bóng hoàng lan
là một trưa hè nóng nực mà dịu êm… Chọn thời điểm chiều
tà chuyển vào đêm khuya cho câu chuyện tác giả tạo cho
người đọc cảm giác bâng khuâng, thương nhớ, man mác
buồn. Đó là những cảm giác đẫm chất thơ như nhiều bài
thơ lãng mạn đương thời.
? Bức tranh thiên nhiên ở phố huyện lúc chiều tàn
được nhà văn khắc họa qua những hình ảnh, màu sắc
nào? - Hình ảnh và màu sắc:
+ Phương tây đỏ rực như lửa cháy.
+ Những đám mây ánh hồng như hòn than
? Tất cả những âm thanh, hình ảnh, màu sắc đó đã sắp tàn.
làm nổi bật đặc điểm gì nơi phố huyện? + Dãy tre làng đen lại.
? Qua thời gian và không gian đó em có nhận xét khái  Bức tranh phố huyện: yên tĩnh, đẹp nhưng
quát gì về bức tranh phố huyện? buồn.
- Phải là người gắn bó với con người và cảnh vật quê  Bức tranh phố huyện: yên tĩnh, thanh bình,
tuy buồn nhưng thơ mộng.
hương sâu đậm tác giả mới có thể nắm bắt được
 ngòi bút của nhà văn: hiện thực + lãng mạn,
những diễn biến tinh vi và nhỏ nhẹ của thiên nhiên
thể hiện tình yêu quê hương của tác giả.
nơi đây.
Trong bức tranh phố huyện đó, có thể nói ấn tượng
đối với người đọc chính là những con người, cảnh đời
được tác giả miêu tả, đó cũng chính là điểm sáng của 1.2 Hình ảnh con người, cuộc sống nơi phố
bức tranh nơi phố huyện. huyện
* Cảnh chợ tàn:
- Chợ họp giữa phố vãn từ lâu.
? Tìm những chi tiết miêu tả cảnh chợ tàn? Cảnh đó gợi lên
- Trên đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị, lá
điều gì?
nhãn và lá mía.
- Chợ là bộ mặt kinh tế, tập trung sức sống của một
- Một vài người bán hàng về muộn.
vùng. Miêu tả cảnh chợ tàn, Thạch Lam làm nổi bật vẻ
- Những đứa trẻ con nhà nghèo ở ven chợ cúi
nghèo nàn, xơ xác, tiêu điều của phố huyện.
lom khom trên mặt đất đi lại tìm tòi.
- Một mùi ẩm bốc lên, hơi nóng ban ngày lẫn
với mùi cát bụi.
 Cảnh buồn vắng, tiêu điều - không gian làng
quê Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.
* Con người phố huyện lúc chiều tàn:
- Mấy người bán hàng về muộn.
? Con người phố huyện lúc chiều tàn gồm những nhân - Mấy đứa trẻ con nhà nghèo ven chợ đang hi
vật nào? Họ hiện lên ra sao qua cái nhìn của Liên? vọng tìm kiếm chút gì cho sự sống.
- Bà cụ Thi hơi điên xuất hiện và biến mất đột
ngột.
- Mẹ con chị Tí với chõng hàng nước ế ẩm...
- Chị em Liên – cảnh nhà sa sút, đang tuổi ăn
tuổi chơi nhưng phải phụ giúp mưu sinh.
 Con người đủ mọi lứa tuổi, lứa tuổi nào cũng
nặng gánh mưu sinh, nhọc nhằn, vất vả. Cuộc
sống của họ tù túng, bế tắc, tội nghiệp, nhàm
chán và đơn điệu.
 - Cuộc sống ấy cứ đều đều, đơn điệu, lặp đi lặp
? Nhận xét về cuộc sống của những con người nơi phố lại buồn tẻ, nhàm chán đối với người dân phố
huyện? huyện.
- Cuộc sống ấy cứ đều đều, đơn điệu, lặp đi lặp lại - Tất cả họ đang mong đợi một cái gì đó tươi
buồn tẻ, nhàm chán đối với người dân phố huyện. mát thổi vào cuộc đời họ.
- Tất cả họ đang mong đợi một cái gì đó tươi mát thổi
vào cuộc đời họ.
 Nét vẽ âm thanh, ánh sáng, con người của bức tranh
phố huyện tưởng chừng rời rạc, nhưng nó hoà quyện cộng
hưởng trong hệ thống u buồn, trầm mặc, xót xa. Điểm
thêm vào cuộc sống ấy là ngọn đèn dầu cùng bóng tối bao
phủ, càng gợi sự nghèo khổ lay lắt đến tội nghiệp.

Tiết 2: HAI ĐỨA TRẺ

-Thạch Lam-

1. Ổn định tổ chức:
2. Kiểm tra bài cũ: Phân tích cảnh chiều muộn nơi phố huyện.
3. Bài mới:
Hoạt động của GV & HS Nội dung cần đạt
TT 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu biểu tượng bóng 2. Biểu tượng bóng tối và ngọn đèn dầu nơi phố
tối và ngọn đèn dầu nơi phố huyện huyện:
HS thảo luận nhóm: * Biểu tượng bóng tối:
Nhóm 1: Có bao nhiêu từ mang nghĩa tối xuất hiện - Lặp hơn 20 lần trong tác phẩm.
trong tác phẩm? Dẫn chứng? Biểu tượng bóng tối  bóng tối bao trùm tất cả, tràn ngập trong tác phẩm,
gợi cho em suy nghĩ gì về cuộc đời của con người tạo nên một bức tranh u tối.
nơi phố huyện? - Bóng tối được miêu tả nhiều trạng thái khác nhau,
- Cái màn đêm ấy tưởng chừng như có thể sắt có mặt suốt từ đầu đến cuối tác phẩm.
ra từng miếng, đè nặng lên cả tác phẩm tạo  Gợi cho người đọc thấy một kiếp sống bế tắc, quẩn
một không gian tù đọng, gợi cảm giác ngột quanh của người dân phố huyện nói riêng và nhân dân
ngạt. trước cách mạng tháng Tám nói chung.
 Đó là biểu tượng của những tâm trạng vô vọng, nỗi u
hoài trong tâm thức của một kiếp người.
- Bóng tối ấy có liên quan đến từng con người có một
cuộc đời vất vả, lam lũ:
Nhóm 2: Bóng tối có liên quan gì tới cuộc sống + Tối đến mẹ con chị Tý dọn hàng nước.
mưu sinh hàng ngày của con người nơi phố huyện + Đêm về bác phở Siêu xuất hiện.
này không? Dẫn chứng? + Trong bóng tối gia đình bác hát Sẩm kiếm ăn.
+ Khi bóng tối tràn ngập là lúc bà cụ Thi điên đến
mua rượu uống.

? Nhịp sống nơi phố huyện được thể hiện qua
chi tiết nào?
- Con người ít ngôn ngữ, ít hành động, vẫn
nặng gánh mưu sinh nhưng chừng như “đêm
nay” (và bao đêm khác nữa) cuộc sống vẫn
chẳng có gì tiến triển, hàng hoá vẫn ế ẩm, cuộc
sống vẫn tù túng bế tắc, bao trùm tất cả là nỗi
buồn chán ngấm ngầm đang xâm chiếm tâm
hồn họ. Dù bế tắc, nhàm chán, nhân vật của
Thạch Lam vẫn giữ được vẻ đẹp trong tâm
hồn, nhân vật của ông vẫn thuỷ chung đi về với
đất và người phố huyện. Tuy nhiên, bằng cái
nhìn đôn hậu và giàu lòng trắc ẩn, Thạch Lam
vẫn tin rằng những con người tội nghiệp ấy
vẫn không thôi ước mơ về một tương lai dù nó
còn hết sức mờ nhạt.
? Ý tưởng này được thể hiện ở chi tiết nào
trong tác phẩm?
* Biểu tượng ngọn đèn dầu nơi phố huyện:
- Ngọn đèn dầu được nhắc hơn 10 lần trong tác
Nhóm 3: Ngọn đèn dầu được lặp bao nhiêu lần? phẩm.
Dẫn chứng?
+ Đêm nào Liên cũng ngồi lặng ngắm phố huyện và
chờ tàu.
 Bóng tối trở thành biểu tượng nghệ thuật gợi nhiều
cảm xúc cho người đọc.
- Chi tiết: Ôi chao! Sớm hay muộn có ăn thua gì! (chị Tý)
 Lời than vãn thể hiện cuộc sống tẻ nhạt, quẩn quanh,
buồn bã.
=> Những nét vẽ về âm thanh, ánh sáng và con
người trong bức tranh phố huyện của tác giả như rời
rạc nhưng lại hoà quyện cộng hưởng trong 1 hệ
thống u buồn, trầm mặc, xót xa.
- Chi tiết: chừng ấy con người trong bóng tối mong đợi
một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khó hàng ngày
của họ.
 Niềm tin mãnh liệt của nhà văn vào tâm hồn người lao
động nghèo.
 Tất cả không đủ chiếu sáng, không đủ sức phá tan màn
đêm, mà ngược lại nó càng làm cho đêm tối trở nên
mênh mông hơn, càng gợi sự tàn tạ, hắt hiu, buồn đến
nao lòng.
 Biểu tượng về kiếp sống nhỏ nhoi, vô danh, vô nghĩa,
lay lắt.

Nhóm 4: Ý nghĩa biểu tượng của ngọn đèn dầu

trong tác phẩm?
- Ngọn đèn dầu là biểu tượng về kiếp sống nhỏ
nhoi, vô danh vô nghĩa, lay lắt. Một kiếp sống
leo lét mỏi mòn trong đêm tối mênh mông của
xã hội cũ, không hạnh phúc, không tương lai,
cuộc sống như cát bụi. Cuộc sống ấy cứ ngày
càng một đè nặng lên đôi vai mỗi con người
nơi phố huyện.
- Cả một bức tranh đen tối. Những hột sáng
của ngọn đèn dầu hắt ra giống như những lỗ 3. Biểu tượng chuyến tàu đêm qua phố huyện:
thủng trên một bức tranh toàn màu đen. - Hình ảnh con tàu lặp 10 lần trong tác phẩm.
TT3: Tìm hiểu biểu tượng chuyến tàu đêm  Đó là biểu tượng cho một cuộc sống sôi động, nhộn
qua phố huyện nhịp, vui vẻ, hiện đại.
Nhóm 1: Biểu tượng chuyến tàu lặp bao nhiêu lần - Ý nghĩa biểu tượng của đoàn tàu:
trong tác phẩm? Có ý nghĩa gì? + Mang đến một thế giới khác: ánh sáng xa lạ, âm
- Dù chỉ trong giây lát nó cũng đưa cả phố thanh nao nức, tiếng ồn ào của khách >< nhịp điệu
huyện thoát ra khỏi cuộc sống tù đọng, u ẩn, buồn tẻ nơi phố huyện.
bế tắc. + Chuyến tàu ở Hà Nội về: chở đầy ký ức tuổi thơ
- Ý nghĩa biểu tượng của đoàn tàu: Là hình ảnh của hai chị em Liên.
của Hà Nội, của hạnh phúc, của những kí ức tuổi - Mục đích việc chờ tàu của chị em Liên:
thơ êm đềm. Là biểu tượng của một thế giới thật + Được nhìn thấy những gì khác với cuộc đời mà hai
đáng sống: giàu sang, nhộn nhịp, đầy ánh sáng nó chị em Liên đang sống.
khác hẳn cuộc sống mỏi mòn, nghèo nàn, tối tăm + Con tàu mang đến một kỷ niệm, đánh thức hồi ức
và quẩn quanh của người dân phố huyện.
về kỷ niệm mà chị em cô đã từng được sống.
Nhóm 2: Tại sao đêm nào chị em Liên cũng chờ tàu
+ Giúp Liên nhìn thầy rõ hơn sự ngưng đọng tù túng
qua rồi mới đi ngủ? Có phải hai chị em chờ tàu qua
của cuộc sống phủ đầy bóng tối hèn mọn, nghèo nàn
để bán hàng không? Tại sao?
của cuộc đời mình.
- Việc chờ tàu trở thành một nhu cầu như cơm
 Thạch Lam đã đánh thức những tâm hồn mệt mỏi và
ăn nước uống hàng ngày của chị em Liên. Liên
cam chịu, nâng niu, trân trọng những ước mơ cao đẹp
chờ tàu không phải vì mục đích tầm thường là
của họ, khơi dậy ở họ niềm khát khao sống một cuộc
đợi khách mua hàng mà vì mục đích khác. sống đúng nghĩa.
- Chuyến tàu từ Hà Nội về mang theo một thứ
ánh sáng duy nhất, như con thoi xuyên thủng
màn đêm, dù chỉ trong chốc lát cũng đủ xua
tan cái ánh sáng mờ ảo nơi phố huyện.
 Miêu tả việc đợi tàu, TL muốn thể hiện ước mơ
thoát khỏi cuộc sống hiện tại, khao khát hướng tới
một cuộc sống tươi sáng hơn, ý nghĩa hơn của
những người dân nghèo.

Tiết 3: HAI ĐỨA TRẺ

-Thạch Lam-

1. Ổn định tổ chức:
2. Kiểm tra bài cũ: Phân tích giá trị của biểu tượng bóng tối và ngọn đèn dầu nơi phố huyện?
- Phân tích ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh đoàn tàu trong tác phẩm?
3. Bài mới:
Hoạt động của GV & HS Nội dung cần đạt Ghi
chú
TT 4: Tìm hiểu nhân vật Liên 4. Nhân vật Liên:
? Cảnh ngộ gia đình Liên trong tác phẩm
được tác giả miêu tả như thế nào? a. Cảnh ngộ:
- Liên và An từng có cuộc sống tuổi thơ - Từng có tuổi thơ hạnh phúc.
hạnh phúc, vui vẻ nhưng rồi gia đình sa - Gia đình sa sút  về quê sống.
sút bố Liên mất việc…nên 2 chị em phải
về quê ở với mẹ, hai chị em trông coi của
hàng tạp hoá.
? Sống trong phố huyện vào thời khắc
buổi chiều về Liên có tâm trạng như thế
b. Tâm trạng của Liên:
nào?
- Khi phố huyện về chiều: Liên buồn man mác nhưng cô
không thu mình lại trong nỗi cô đơn tuyệt vọng mà mở
rộng tâm hồn để quan sát, cảm nhận mọi sự vật  tình
? Đối với những người nghèo, Liên bộc lộ
yêu thương của nhân vật đối với mảnh đất quê hương.
tâm trạng như thế nào? Hãy tìm chi tiết? - Đối với những người dân nghèo nơi phố huyện: cảm
- “Mấy đứa con nhà nghèo…cho chúng thông, thương yêu và trân trọng họ, cô hiểu rõ từng
nó” hoàn cảnh gia đình.
- “Ngày chị đi mò cua….đến đêm”
- “Bà cụ Thi…về phía làng”
- “Gia đình bác Xẩm”
-> nhìn họ âm thầm kiếm sống, Liên
thẩm nhủ trong lòng: “chừng ấy con
người trong bóng tối….hàng ngày của
họ”.
GV yêu cầu HS đọc lại đoạn văn “Cô đếm lại
những phong thuốc lào…người con gái lớn
và đảm đang” và “Liên vỗ vai em…quả thuốc - Đối với công việc gia đình và em trai: Liên là người
sơn đen” chi chững chạc, đảm đang biết chăm sóc em và biết
Những chi tiết này cũng có thật trong cuộc sắp xếp, thu vén công việc gia đình.
đời nhà văn. Đó là kỉ niệm giữa nhà văn và
chi gái của mình khi sống ở Cẩm Giàng, Hải
Dương. -> trong tình cảm Liên thương em
như ẩn hiện tình thương, nỗi nhớ lòng biết
ơn và trân trọng của nhà văn đối với người
chị của mình
? Đoàn tàu đến Liên có những hành động
gì? Bộc lộ tâm trạng gì của Liên?

- Khi tàu đến:

+ Hành động: dắt em đứng dậy, dõi mắt nhìn theo
đoàn tàu, không đáp lời em, lặng theo mơ tưởng:
“Hà Nội xa xăm”
? Qua đó, em thấy Liên là người như thế  tâm trạng: khao khát, đón chờ đoàn tàu vì nó đem đến
nào? chi Liên một thế giới khác, đem đến cho Liên những
khoảng khắc bừng sáng, hấp dẫn, đặc biệt nó đánh thức
 trong lòng Liên những kỉ niệm đẹp về Hà Nội.
 Liên là người giàu lòng thương yêu, hiếu thảo và đảm
đang. Cô là người duy nhất trong phố huyện biết ước mơ
có ý thức về cuộc sống. Cô mỏi mòn trong chờ đợi.
 Đây chính là giá trị nhân đạo trong tác phẩm.
=> Nhân vật này tiêu biểu cho những thiếu nữ Việt
Nam trước CM tuy phải đối mặt với cuộc sống khó
khăn, nhàm chán, tù đọng nhưng vẫn nhân hậu,
? Qua truyện ngắn Thạch Lam muốn không nguôi ước mơ, khát vọng về cuộc đời ngày mai
phát biểu tư tưởng gì? tươi sang.
- Tiếng nói xót thương đối với những 5. Tư tưởng tác phẩm:
kiếp người nghèo đói cơ cực, sống quẩn - Tiếng nói xót thương đối với những kiếp người
quanh bế tắc, không ánh sáng, không nghèo đói, quẩn qhanh, bế tắc.
tương lai, cuộc sống như cát bụi ở phố - Qua đó gợi sự thương cảm, sự trân trọng ước mong
huyện nghèo trước cách mạng tháng vươn tới cuộc sống tốt đẹp hơn của họ.
Tám.  vừa có giá trị hiện thực vừa có giá trị nhân đạo.
Qua những cuộc đời đó Thạch Lam làm
sống dậy những số phận của một thời,
họ không hẳn là những kiếp người bị áp
bức bóc lột, nhưng từ cuộc đời họ Thạch
Lam gợi cho người đọc sự thương cảm,
sự trân trọng ước mong vươn tới cuộc
sống tốt đẹp hơn của họ.Vì vậy tác phẩm
vừa có giá trị hiện thực vừa có giá trị
nhân đạo.
TT 6: Tìm hiểu đặc sắc nghệ thuật của
tác phẩm 6. Đặc sắc nghệ thuật:
? Em hãy nhận xét về nghệ thuật miêu tả
- Truyện trữ tình, truyện không có truyện.
và giọng văn của Thạch Lam? - Thông qua các biểu tượng thể hiện một tâm trạng,
đằng sau tâm trạng gửi gắm một tư tưởng.
- Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật qua tác động
của ngoại cảnh trong một thời gian và không gian
nghệ thuật hẹp nhưng cụ thể.
? Chân dung nhà văn Thạch Lam qua - Ngôn ngữ sát thực, súc tích và giàu tính biểu cảm.
truyện ngắn? - Hình ảnh cái tôi tác giả thấp thoáng đằng sau các
hình tượng- một cái tôi nhân hậu, giàu tình thương,
nhỏ nhẹ và dịu dàng, tâm hồn nhậy cảm với cái buồn
nỗi khổ của những người dân nghèo trong xã hội cũ.

4. Củng cố:
Câu 1: Hai đứa trẻ là truyện ngắn tiêu biểu của Thạch Lam, yếu tố lãng mạn xen lẫn yếu tố hiện
thực?
 GV gợi ý:
- Yếu tố hiện thực: phản ánh cuộc sống tàn tạ, tù túng của những kiếp người lam lũ, quẩn
quanh, không ánh sáng, không tương lai trong xã hội cũ.
- Yếu tố lãng mạn: thể hiện khát vọng của những con người bình thường, bé nhỏ được
sống dù chỉ trong phút giây với một thế giới khác đầy đủ, tươi sáng hơn.
 Hai đứa trẻ là bài ca quê hương, bài ca về thiên nhiên đất nước.
Câu 2: Đóng góp mới của ngòi bút Thạch Lam cho tư tưởng nhân đạo trong văn học Việt Nam
giai đoạn 1930-1945?
GV gợi ý:
- Thạch Lam không đi vào tố cáo xã hội tàn ác, bọn người vô lương tâm bóc lột hành hạ
những người thấp cổ bé họng, những người nông dân đói khổ mà đi vào miêu tả cuộc sống
những người xung quanh những cảnh đời tội nghiệp, buồn chán nơi phố huyện nghèo.
- Nhà văn xót xa trước cuộc sống vô nghĩa quẩn quanh không chỉ ở những con người nghèo
khổ tối tăm mà ngay cả cuộc sống tẻ nhạt đơn điệu của hai chị em Liên, đồng thời gợi lên sự
khát khao về cuộc sống đẹp đẽ hơn tuy vẫn chỉ là trong mong ước.
Câu 3 : So sánh Hai đứa trẻ với Tắt đèn, Lão hạc, Gió lạnh đầu mùa ( đã học ở chương trình
THCS) để thấy con người và xã hội trong những năm trước cách mạng tháng Tám năm 1945?
+ Điểm chung: Cái nhìn hiện thực và nhân đạo đối với xã hội VN đang chìm đắm trong
cảnh nô lệ, lầm than.
+ Nét riêng: Phong cách và bút pháp nghệ thuật của các nhà văn: Hiện thực-Lãng mạn.
5. Dặn dò:
- Nắm nội dung bài học. Hiểu giá trị hiện thực và nhân đạo của tác phẩm.
- Cảm nhận bản thân khi học xong tác phẩm.
- Soạn bài theo PPCT: Ngữ cảnh.