Wykład 2

Spostrzeganie jako podstawowy proces odbioru informacji

Podstawowe procesy odbioru informacji:
- wrażenia zmysłowe
- spostrzeganie
Pojęcie receptora, analizatora i detektora
RECEPTOR - wyspecjalizowane komórki lub zakończenia nerwowe przetwarzające sygnały z danej modalności /np.
fale świetlne czy akustyczne/ na sygnały nerwowe.
• ANALIZATOR- zespół receptorów, struktur i dróg nerwowych wyspecjalizowanych w odbiorze i
analizie bodźców określonej modalności np. wzrokowej, węchowej, słuchowej, dotykowej, smakowej

• DETEKTOR - zespół komórek nerwowych wyspecjalizowanych w odbieraniu i rejestrowaniu ściśle

określonych właściwości przedmiotów

RECEPTORY A ODBIÓR WRAŻEŃ

• WZROK - fale świetlne- czopki i pręciki - kolory, wzorce, faktury
• SŁUCH- fale dźwiękowe- komórki włosowe błony bębenkowej - szumy, tony
• WRAŻENIA SKÓRNE- (S) zew. - końcówki nerwów w skórze - dotyk, ból, ciepło, zimno
• WĘCH- substancje lotne- k. włosowe nabłonka węchowego - zapach (piżma, kwiatów, spalenizny, mięty)
• SMAK - substancje rozpuszczalne - kubki smakowe języka- smaki (słodki, kwaśny, słony, gorzki)
• Równowaga- k. włosowe kanałów półkolistych i przedsionka w uchu wew. - ruch w przestrzeni i siła
ciążenia

Różne ujęcia spostrzegania

• I. Koncepcja potoczna

• II. Koncepcje klasyczne

• - asocjacjonistyczna (atomizm)

• -postaciowa (strukturalizm)

Różne ujęcia spostrzegania

- koncepcje klasyczne
• ASOCJACJONIZM /Wundt, Titchener/
• Prymat części nad całością.
• Wrażenia są pierwotne, spostrzeżenia wtórne.
• Łączenie wrażeń następuje na podstawie praw kojarzenia.

• STRUKTURALIZM /Wertheimer, Koffka/

• Prymat całości nad częściami.
• Spostrzeżenia są pierwotne, wrażenia można poznać na podstawie analizy spostrzeżeń.
• Wyodrębnianie całości następuje w oparciu o zasady Wertheimera.

• ASOCJACJONIZM
• Wszystkie części są jednakowo ważne.
• Nie są znane fizjologiczne podstawy wrażeń, subiektywnie pierwotnych.
• Nie wiadomo, jakie elementy są konstytutywną częścią spostrzeżeń.

• STRUKTURALIZM
• Podział pola percepcyjnego na figurę i tło.
• Nieznane podstawy fizjologiczne spostrzeżeń oraz ich „spoiwa”.
• Izomorfizm.

FIGURA-TŁO
Zasady Gestalt percepcji wzrokowej

PODEJŚCIE INFORMACYJNE
• Człowiek tworzy struktury poznawcze.

• - Mapy poznawcze jako umysłowe reprezentacje umożliwiają orientację w otoczeniu.

• - Wnioskujemy o świecie na podstawie już posiadanej wiedzy.

• - Poznajemy świat pośrednio.

PODEJŚCIE EKOLOGICZNE

• Analiza zachowania należy zacząć od opisu naturalnego środowiska.

• Analiza aktywności człowieka w relacji do tego środowiska.
• Organizm i środowisko stanowią nierozerwalne elementy danego ekosystemu. Należy je badać łącznie.

Ekologiczna teoria percepcji. Gibsonizm.

Punktem wyjścia nie jest modelowanie funkcjonowania mechanizmu sensorycznego oka czy ucha, tylko środowisko
tj. analiza zawartości informacyjnej bodźca od którego zależy spostrzeganie /Neisser, 1984/.

Teoria Gibsona
• 1. Percepcja ma charakter motoryczny
• 2. Percepcja polega na wykrywaniu niezmienników (wielkości, masy, itp.)
• Niezmiennik „ pewna liczba własności pola percepcyjnego, która zmienia się regularnie i zgodnie z
pewnymi prawami wraz ze zmianą punktu obserwacji”
• 3. Percepcja ma charakter wyuczonej umiejętności /korygujemy błędny obraz na siatkówce/

Charakterystyka ekologicznej koncepcji spostrzegania

• 1. Porównanie percepcji pośredniej i bezpośredniej.
• - pogląd „teorioinformacyjny”
• - pogląd „ekologiczny”
• 2. Spostrzeganie jest zdolnością nabywaną dzięki uczeniu się percepcyjnemu.
• /Pobudzenie zmysłu wzroku nie jest warunkiem koniecznym dla fiksacji, akomodacji czy konwergencji,
ponieważ reakcje te występują przed odbiorem stymulacji.
• 3. Informacja zawarta jest w środowisku.
• 4. Organizm pobiera ze środowiska dane o niezmiennikach percepcyjnych.
• 5. Stałość spostrzegania dotyczy: barwy, kształtu, jasności i wielkości.

Bufor sensoryczny- badania Sperlinga

• Dane sensoryczne muszą być przechowywane dopóki, dopóty nie zostaną porównane z zawartością
pamięci.
• Pamięć sensoryczna (ultrakrótka) przechowuje dokładny obraz nie dłużej niż 500 msek.
• Pojemność tej pamięci wynosi około 18 elementów.

Przechowywane są w niej wyłącznie informacje o fizycznych właściwościach przedmiotów tj. o ich położeniu,
barwie i nachyleniu. Pamięć ta nie przechowuje informacji o znaczeniu bodźca (np. o tym, czy bodziec jest literą,
czy też cyfrą)

EKSPERYMENTY SPERLINGA
• REZULTATY EKSPERYMENTÓW:
• Pamięć ikoniczna zawiera wszystkie litery w zestawie.
• Nie potrafimy VSTM badać wprost, dlatego badamy ją przez STM.
• Jeśli czas po ekspozycji przekroczy jedną sekundę- badani są w stanie odtworzyć tylko 50%
spostrzeżonych liter.
• Obraz w VSTM utrzymuje się tylko w czasie 250-300 milisek.

Maskowanie wzrokowe
• Pamięć sensoryczna wrażliwa jest na maskowanie wzrokowe.
• Bodziec, który eksponowany jest po bodźcu pierwotnym w przedziale 75-300 msek, nakłada się na bodziec
pierwotny.
• Ludzie nie widzą żadnej przerwy między tymi bodźcami. Można zatem w spostrzeżeniu „złożyć” dwa różne
elementy.

Magazyn echoiczny- dla zmysłu słuchu

• - pojemność pamięci echoicznej /ok.1 symbolu lub krótkiego słowa/ Crowder (69,72)
• - przez pewien czas przechowywane są wszystkie symbole, dlatego mamy lepszy dostęp do informacji gdy
podamy jakąś wskazówkę
• - czas przechowywania ok.4 sek. (okres zaniku)
• - charakter pre-kategorialny

Funkcja pamięci sensorycznej

• Pamięć sensoryczna pełni funkcje bufora poznawczego - tj. zatrzymuje informacje sensoryczne (wzrokowe,
słuchowe, dotykowe, do czasu ich wykorzystania. W tym czasie następuje „przekład” z kodu percepcyjnego na kod
pamięciowy. /eksp. Posnera/

Eksperyment Posnera
• Prezentowano litery /równocześnie albo sekwencyjnie/
• Badani porównywali litery ze względu na kryteria:
• I. Fizyczne /AA, aa, bb/
• II. Nominalne /Aa, Bb/
• III. Kategorialne /reguła/ Ae, bD
• Wnioski: do 2 sek. fizyczny obraz bodźca
– po 2 sek. w pamięci pozostaje tylko nazwa

Gotowość percepcyjna
• W okresie przechowywania w pamięci sensorycznej człowiek szuka schematu, do którego najlepiej pasują
elementy sensoryczne. Gotowość percepcyjna zależy zarówno od determinant zewnętrznych jak i wewnętrznych.

Obronność percepcyjna
• Obronność percepcyjna polega na obniżeniu progu rozpoznawania dla bodźców zagrażających dla
jednostki.

Prawidłowości percepcji wzrokowej