Statistical Booklet 2016-17

फक्त कार्ाालर्ीन उपर्ोगाकरिता
For office use only
पशुसंवर्ध न स ंख्यिकी पुख्तिक २०१६-१७

Animal Husbandry Statistical Booklet 2016-17
पशुसंवर्ध न आिुक्ि लि,

मह र ष्ट्र र ज्ि,
औंर्, पुणे -४११०६७
पशस
ु ंवर्धन स ंख्यिकी पख्ु तिक
२०१६-१७
ANIMAL HUSBANDRY
STATISTICAL BOOKLET
2016-17
पशसु ंवर्धन आिक्

ु ि लि, मह र ष्ट्र र ज्ि, तप िसर
कॉलेजसमोर, औंर्, पणु े-४११०६७ (स ंख्यिकी श ख )
(एक)
प्रस्तावना
महाराष्ट्र राज्यातील पशुसव

ं धधन क्षेत्राशी ननगडीत महत्वाच्या तांनत्रक बाबींची आर्थथक वषध २०१६-१७
मधील सांख्ययकी मानहती या पुख्स्तकेव्दारे उपलब्ध करुन देण्यात येत आहे.
कोणत्याही नवभागाच्या प्रगतीचा मागध नननित करण्यासाठी त्या नवभागाची अंगभूत बलस्थाने,
प्रगतीमधील उनणवा, उपलब्ध संधी आनण संभाव्य धोके यांचे नवश्लेषण करण्यासाठी अचूक व पायाभूत
नवश्वसनीय आकडे वारीची ननतांत आवश्यकता आहे. संकनलत होणाऱ्या मानहतीची गुणवत्ता व नवश्वसनीयता
निकनवण्यासाठी या मानहतीच्या संकलन व नवश्लेषणाच्या प्रनियेत आवश्यक व सातत्यपूवक

ध सुधारणा करणे
गरजेचे आहे. ज्यामुळे ननयोजनकार, संशोधक, नवश्लेषक, सल्लागार यांना या मानहतीचा यथोनचत उपयोग
करता येईल व यामधून ननघणाऱ्या ननष्ट्कषाच्या आधारे पुढील ध्येयधोरणे ठरनवण्यासाठी नननित मदत होईल
व त्याच दृष्ट्िीने ही मानहती प्रकानशत करण्याचे योनजले आहे.
या पुख्स्तकेतील मानहतीचा उपयोग क्षेत्रीय पशुवद्य

ै क, ननयोजनकार, संशोधक, नवश्लेषक यांना वा
इतर अभ्यासकांना व्हावा या उद्येशाने ही मानहती पुख्स्तका प्रकानशत करण्यात येत आहे. सदर पुख्स्तकेच्या
उपयुक्ततेबाबत मला खात्री आहे. तथानप, पुख्स्तकेतील सांख्ययकी आकडे वारीत काही उनणवा / तुिी
आढळल्यास लवकरात लवकर कळवाव्यात, जेणेकरुन उनणवा दूर करणे शक्य होईल.
सदर पुख्स्तका तयार करण्यासाठी आयुक्तालयातील सांख्ययकी शाखेतील सवध अनधकारी व

कमधचाऱ्यांनी केलेले प्रयत्न अनभनंदनास पात्र आहेत.
नदनांक :- 06/04/2018 कांतीलाल उमाप (भा.प्र.से.)

नठकाण :- पुणे आयुक्त पशुसंवधधन,
महाराष्ट्र राज्य, पुणे -६७.
LIST OF PERSONS ASSOCIATED WITH STATISTICAL
BOOKLET 2016-17
SHRI. KANTILAL UMAP, IAS : COMMISSIONER
DR. G. P. RANE : ADDITIONAL COMMISSIONER
SMT. S. A. PANDE : DEPUTY DIRECTOR (STATISTICS)
DR. S. R. FIRKE : LIVESTOCK DEVELOPMENT OFFICER
SHRI. B. T. ABNAVE : RESEARCH ASSISTANT
SHRI. P. S. JANGALE : STATISTICAL ASSISTANT
SHRI. P. U. DESHMUKH : STATISTICAL ASSISTANT
SHRI. S. V. GIMAWEKAR : STATISTICAL ASSISTANT

अनुक्रमणिका
पष्ृ ठ क्र.
अ.
विषय
क्र.
तक्ता आलेख
पशुसंिर्धन विभागाचा प्रशासननक / पदरचना दशधवििारा तक्ता
१ सन १९८२ पासून पंचवर्षीय पशुगणनेनुसार महाराष्ट्रातील पशुधन दशशववणारा तक्ता १ ३
२ सन २०१२ च्या पशुगणनेप्रमाणे जिल्हाननहाय पैदासक्षम गायी व म्हशींची संख्या दशशववणारा तक्ता २ ३
राज्यात पशस
ु ंवधशन ववभागांतगशत कायशरत पशव
ु ैद्यकीय संस्ांची जिल्हाननहाय जस्ती (माहे माचश २०१७
३
अखेर)
५ ९
४ सन २०१२ च्या पशुगणनेप्रमाणे दर पशुवैद्यकीय संस्ेमागे सरासरी पशुएकक दशशववणारा तक्ता ८ ९
५ पशुसंवधशन ववभागांतगशत काही महत्वाच्या बाबींवर झालेल्या कामकािाचा गोर्षवारा ११
जिल्हाननहाय पशुसंवधशन ववभागांतगशत प्रती उपकेंद्रामागे झालेली सरासरी कृत्रिम रे तने व राष्ट्रीय कृर्षी
६
ववकास योिनेंतगशत सेवादाता व िे. के. रसट यांचम े ार्शत झालेली कृत्रिम रे तने
१३ १७
७ जिल्हाननहाय पशस
ु ंवधशन ववभागांतगशत संस्ेमध्ये ववववध वळंू च्या वीयशमािा वापरून केलेली कृत्रिम रे तने १४ १७
८ जिल्हाननहाय पशस
ु ंवधशन ववभागांतगशत संस्ा, सेवादाता व िे. के. रसट - कृत्रिम रे तनापासन
ू िन्मलेली वासरे १६ १७
खािगी / सहकारी / सेवाभावी संस्ा / जिल्हा दध ू संघ / साखर कारखाने / सुशशक्षक्षत बेरोिगारांनी केलेली
९
कृत्रिम रे तने व िन्मलेल्या वासरांची माहहती
१९ १७
१० जिल्हाननहाय पशुसंवधशन ववभागांतगशत इतर महत्वाच्या बाबींवर झालेल्या कामकािाचा गोर्षवारा २० २५, २७
११ संस्ाननहाय व रोगननहाय लसीकरण २४ २७
१२ राज्यातील ववववध योिनांतगशत एकूण लाभा्ी व महहला लाभा्ी २४ ३३
१३ पशुसंवधशन ववभागांतगशत कुक्कुट संस्ा व बदक पैदास केंद्र यांच्या कामकािाचा गोर्षवारा २९ ३३
१४ पशुसंवधशन ववभागांतगशत कुक्कुट संस्ा व बदक पैदास केंद्र ये्ील कुक्कुट संख्या दशशववणारा तक्ता ३० ३३
१५ पशुसंवधशन ववभागांतगशत कुक्कुट संस्ांमार्शत कुक्कुट पालकांकररता आयोजित प्रशशक्षण ३२ ३३
१६ पशुसंवधशन ववभागांतगशत राज्यसतरीय प्रशशक्षण केंद्र, पुणे ये्ील कायशभाराचा तपशील ३२ ३३
१७ महाराष्ट्र पशु व मत्सयववज्ञान ववद्यापीठ, नागपूर ये्े झालेल्या कामकािाचा गोर्षवारा ३५
१८ एकाजत्मक पाहणी योिना, पुणे ये्े झालेल्या कामकािाचा गोर्षवारा ३५
अखखल भारतीय समजन्वत प्रकल्प- लाळ्या खरु कुत रोगाचा रोगपररजस्तीिन्य अभ्यास, पुणे- कामकािाचा
१९
गोर्षवारा
३६
२० महाराष्ट्र राज्यातील श्वानदं शरोग प्रनतबंधक प्कांचे कामकाि दशशववणारा तक्ता ३६

(पाच)
अनुक्रमणिका - चालू
पष्ृ ठ क्र.
अ.
विषय
क्र.
तक्ता आलेख
२१ महाराष्ट्र राज्यातील पशुखाद्य ववश्लेर्षण प्रयोगशाळा, पुणे यांचे कामकाि दशशववणारा तक्ता ३७
२२ महाराष्ट्र राज्यातील गुणननयंिण प्रयोगशाळा, मुंबई यांचे कामकाि दशशववणारा तक्ता ३७
२३ ववभागीय रोग अन्वेर्षण प्रयोगशाळा व रोग अन्वेर्षण ववभाग (सुकर) यांचे कामकािाचा गोर्षवारा ३८
२४ महाराष्ट्र राज्यातील पशुवैद्यकीय िैवपदा्श ननशमशती संस्ा, पुणे यांचे कामकाि दशशववणारा तक्ता ३९
२५ महाराष्ट्र राज्यातील रोग अन्वेर्षण ववभाग, पुणे यांचे कामकाि दशशववणारा तक्ता ४०
म.प.वव.मं. अंतगशत वळूमाता प्रक्षेि, वळू संगोपन केंद्र व राज्यसतरीय पशुपैदास प्रक्षेि ये्ील पशुधनाची
२६
संख्या
४२ ४९
अनतशीत वळूबीि मािा ननशमशती प्रयोगशाळा व जिल्हा कृत्रिम रे तन केंद्र मधील द्रवनिाचा हहशोब
२७
दशशववणारा तक्ता
४३ ४९
२८ गोठीत रे त प्रयोगशाळा व जिल्हा कृत्रिम रे तन केंद्र मधील गोठीत रे तमािांचा हहशोब ४४
म.प.वव.मं. अंतगशत वळूमाता प्रक्षेि, वळू संगोपन केंद्र व राज्यसतरीय पशुपैदास प्रक्षेिांच्या कायशभाराचा
२९
तपशील
४६
म. प. वव. मं. अंतगशत वळूमाता व वळू संगोपन केंद्र, राज्यसतरीय पशुपैदास केंद्रांचे रु. एक आवकेशी खचाशचे
३०
गुणोत्तर
४७
३१ पशुसंवधशन ववभागाच्या ववववध संस्ांमध्ये नोंद झालेल्या संसगशिन्य रोगांची माहहती दशशववणारा तक्ता ४८ ४९
३२ राज्यातील मान्यताप्राप्त कत्तलखान्यात कत्तल केलेल्या िनावरांची जिल्हाननहाय संख्या ५१ ४९
३३ राज्यातील पशुधन, पशुखाद्य, पशुिन्य पदा्श व वैरणीच्या वावर्षशक सरासरी ककं मती दशशववणारा तक्ता ५२ ५३
३४ महाराष्ट्र राज्यातील अंदाजित व प्रत्यक्ष मांस उत्पादन ५५
३५ महाराष्ट्र राज्यातील ववभागवार वावर्षशक / माशसक सरासरी दध

ू संकलन माहहती (लाख शलटसश) ५५ ५७
३६ महाराष्ट्र राज्यातील जिल्हाननहाय अंदाजित दध

ू , अंडी व लोकर उत्पादन ५६ ५७
३७ महाराष्ट्र राज्यातील पशुसंवधशन क्षेिापासून शमळणारे स्ल

ू मूल्य (चालू ककं मतीनुसार) ५९ ५७
३८ पशुसंवधशन क्षेिापासून शमळणारे स्ल

ू मुल्य, ननव्वळ दे शांतगशत उत्पादने व ननव्वळ राज्य दे शांतगशत उत्पादने ६० ५७
(सहा)
If
H
a
o r
.bu
$
-trE?
-o € a /E
w
'v ,Eo:5
h tr'j=
r E CE
l\J
l--
l(-' a
L-
E
. A
vl
ea<
{\,
.l-
w
E- t- rrgE"a
'v)
-:E o' - a x
<
-ls tE
t- (J tl> * (y
'v 0)t-
lp' . lt
n
-:--l
grs
.y
t- 5 i5
c) v > <
o 0 *
'6
.9.
F; t-
o)
O
E
o
E
o trIS
>
G)
ot- vo
tS o
J.- +r
f*"I rF,
'5
I_ & o)
E
/oJ
\+-
hs=
\/o
b
0) t) E o
? v o
E L
.= 4v tL O
lv
lv
o-
o
tr
lv,
'ls t-,
o
iE o
b 6- M F G)
'9 t- o)
t-
Ad
6E
.F,
V, b i5 LW
(J
,+- i:-
U gz',8
.CEu) LL
fr
b'fo
v >
o
k
HO
(!)
Y-
acf o b "*
F5E
ErE suG'I io cb o =
Fv
E,
LA
-Ll
z" C wn
f6 -o r
Itr =aN
N+E
J- '-
G
$ F''
'tr o la
l*
F
+J
(D
t-
-o
UI
J
E € o o
,F o-
r
l;E
hn F. C) i-v J
fr
fu
v rc.=o
E-- F r{-
CJ
o :E
E E G)
a B
F'A
v U) N hf/
hil
rt-r-
tr uEo
CU
IS
$ E v 0)
H
pv
H
dt
V f;bE o-
'6
.E .9,
o I
ls gg E,E € T lsi
V.
lis
E
W
h
+o
$'=o
g
o_
l-
CI
C
lv
Itt=
h,
tw
V
Et l+Eo-
.H
Ll-.
tr ts=$
tp,
-a
;t-+J
C
.9 Fe
q U0
d))
:b E2,6
o1 o
I
@
.9 fi o
Fr .* og b
E E
hro F + o.,^.
& Fil E -r- :tr
Er
hre o
E
u EtHE
fr t-
oJlrtrl-
hr O
F t$ -a
P
b'r('
'v
B
i 5EE
'6 V^ 'fi &tu
fr
rr-T
c))
c))
tr, o
a
.!Z
c) b
Ir.g
v
f*65 LU
Ni
6v'
tr M
V
.cu'p
E= V
hT
v
w'
ET
rCT
o
q
N
(E
- fr tr -I h)
=
lw
r- bEfrl-
or+"tr
)-
F-r
c,I)
Fx lv
ttt <
l,se
Ht
lse Cg
E
hil
oqE Itr
E^E vYo
ttr^ Z
E
r
;;
li
q- il F C? €^< w,E --8
P q: @.\ b !F5u)
j
Eis= -
i tr-r t-
FI
obl> tr B
q)
.N ls BJ O
!-E
EV
G'=
o
'6
'fr
'v hx rE
E ?
.l-
C,*
.9,
ffi hr,
v o
hc ol+
\r-l l_
tr
E ._E
ts tL-
E E E
fr otr
.A
o be E
*t E
b. C)
^=.8
fi-
(U c?
5
'v a
lu '6 6 le
KI9
s
h: rr vEo
l<r
w,
FI
o
o)
t-
.9
.ts'
E
E
F
tr
E
\_/<J PE €:
v
fr E +tl
(I)l -,o
d) orl
lLr
f0
'v o EI IU
V
7
lu ml
=l Ni
N
fr EI (E
lv
Itt
F<r E
15 c1-
(E I
Lr^
s
,+T o) olu 'le.j
ts
fr '=
$)
tr vEo
-H;rts"Ho €-*
O ib
!a
/V lu q {.r}
,+v
'w (L
fl a frEEi
F' ET
t I{t:C
l>D
FrH-.Ua rtr.d
Itr v9.
Fe F1
'iu)
q *Eo
RL
E rr
p o
F
EE?EH
H,rtTg AME i lu
fl-;$
:=
o
l-
iI
'L
lE ,r'
ht' J
l:O
,H, O
IO
Ll-
H,9
t+69
l-
lVl-
t}) rur a r- O
.E lHb
It,IJ.L 1*E
w' (U '4i u)
.(U t-
l- ls
M> FE
r
Eo- F a\
Fri r ,\
V- lW C)
tr
It- rE
Ex .=
tt- H-(L
V
lt- Eg rd .F'
\,
-o)c)
lt
o- Lr C) \,
0i
c tu: l+
f M.
ts ,t, o C?
o-
E: r-O
OJ €
'+.,
6
o
(E E;.v HEg
lU
0o
9"
E J
I\rr
F,
v
?s cci P
js E
.EoB EI CT
,D-
)_
Fe6g
*t Ci
i trF-r- jo
I
o-
6tu
P IS
--\
Ed^
v.u
='-. E FU
BF =
o
I(J
E rr'o tr- r"'F6f;t tr ,c'o)

V
F.t
4v E J
- r-Ll o rf H ct)
Vo
I 5
d J
P F l-,^ (E
=a lvc (U
g -,t O
Eft
l+
E
,ty
lEUC
hf/c(U l.r I tro)
Er $-o
'_og, bo E&
i U)J ET
.11:rr
cIJl-
IY
t$
hre
.r- O
w
fu.-G
'VNtr <9
ffiE'=
l-L ls
b
E1b
t-
lLe
v
Pg 5
itr O'lo G
w
E
\J.9 tr E
G; Y
B=E tr .B
E.E8
'tv, lv
Itr
'kto
4s
oJl
'tr FI
E_ e_ IE o
hr 6 Itt
&afu
\CET
.tg hre
c?
F.9lv ls
3
,:gE
EB,
hr
t_
lw
9
lv 0) lr
P6
L,/ +r
r))
fd
"v
,U)
I
F= rt- r # @
l+o tr v
,T.--
VE
IL,
.E ,tt
kEro a
hr$
Lr
'O -C
0)
hre r
o
'6 u
tr-
rFdA-9
l-
l-
o .9.
}- E O @ Y v 3sfi
rtr/
+t E v FqvF- 6
CO .v!-?
@ E
.E o t\
r\
Fr
g) lv O PCY
ty
o a-
M o
Co
fltr FE
Li4NV-J=C)
B
ts
E
E fr
d)
'v
fs
-r E
be
o 5o
E i Va+E
ffi Fg
rt ,-
E,
ler o- ffi,?
ts
E KP 'FI d lv
Hr9 %5
\-/ A
l, ' .- .EO n a *-t
a ,.f;.
MJ .9 Eg i5
v E
E E
F r
o tr q
C) tr
j
-?
तक्ता क्र. १ Table No. 1
सन १९८२ पासून पंचवर्षीय पशुगणनेनुसार महाराष्रातील पशुधन दशशववणारा तक्ता
Table showing quinquennial Livestock from Maharashtra since 1982
अ.
वर्षे / Years
क्र.
तपशील Particulars
Sr.
1982 1987 1992 1997 2003 2007 2012
No.
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९
संकरीत गायी / बैल Crossbred Cows /
१ 491706 1204574 1769333 2456884 2897562 3122291 3650877
Bullocks
अ) पैदाशीचे वळू / Breeding Bulls 72631 32248 27537 37641 71951 * 22639 46092
ब) दभ
ु त्या गायी / Cows in Milk 128867 350033 548027 732957 931768 1138932 1444659
क) पैदासक्षम गायी / Breedable Cows 206143 570530 896809 1222703 1465290 1691935 2114851
ड) वासरे / Calves 205275 465511 702690 987388 1134622 1153141 1301035
दे शी गायी / बैल Indigenous Cows /

२ 15670101 15778692 15671675 15614653 13840286 13061236 11833330
Bullocks
अ) पैदाशीचे वळू / Breeding Bulls 180376 306382 321850 400771 566107 * 173495 422943
ब) दभ
ु त्या गायी / Cows in Milk 1974225 2142790 1998490 2181531 1899840 1959654 1712728
क) पैदासक्षम गायी / Breedable Cows 4979357 5096490 4879051 4597336 3774926 3495609 3240068
ड) वासरे / Calves 4023021 4089416 3935902 4208948 3756721 3320220 2782915
३ म्हशी / रे डे Buffalo / He Buffalo 3971676 4755317 5447238 6072688 6084104 6072617 5594392
अ) पैदाशीचे रे डे / Buffalo Breeding Bulls 44014 72700 78481 92049 109839 268745 84217
ब) दभ
ु त्या म्हशी / Buffaloes in Milk 1261685 1599556 1799093 2150753 2251627 2307376 2161990
क) पैदासक्षम म्हशी / Breedable Buffalo 2278587 2791880 3201372 3583546 3503467 3485857 3320209
ड) पारडे / Buffalo Calves 1313408 1583398 1886685 2149328 2220443 2205498 2019316
४ में ढ्या / Sheep 2670957 2872935 3074467 3367851 3175141 2909360 2580381
५ शेळ्या / Goat 7704727 9195326 9940862 11434021 10449127 10391168 8435307
६ डुकरे / Swine 301469 335330 375307 567092 428837 326743 325756
घोडे शशंगरे गाढवे / Equiness Ponies

७ 107887 111984 113774 114416 179982 70067 68427
Donkeys
८ उं ट / Camel 709 462 240 2727 2842 128 182
९ एकूण पशुधन / Total Livestock 30919232 34254620 36392896 39630332 37057881 35953610 32488652
एकूण कुक्कुटादी पक्षी / Total Poultry

१० 19843786 24839206 32107897 35392135 34596079 64756035 77794571
Birds
११ कुत्री / Dogs 992748 1649880 2009933 2328389 2360156 1967150 1265697
* २००७ साली फक्त पैदाशीच्या वळूंची संख्या समाववष्ट आहे .
* पशुसंवधशन सांख्ख्यकी पुख्ततका २०१६-१७ * --------------( 1 )--

तक्ता क्र. २ / Table No. 2
सन २०१२ च्या पशगु णने प्र माणे जिल्हाननहाय पैदासक्षम गायी व म्हशीुंची सुंख्या दशणववणारा तक्ता
Districtwise Breedable Population of Cows and Buffaloes as per Livestock Census 2012
पैदासक्षम ववदे शी / सुंकररत गायी Breedable पैदासक्षम दे शी / गावठी गायी Breedable
पैदासक्षम म्हशी Breedable Buffaloes
अ. Exotic / Cross Bred Cows Deshi / Non Descript Cows
जिल््याचे /
क्र. एकदाही एकदाही एकदाही Name of District /
ववभागाचे
Sr.
नाव दभ
ु त्या आटलेल्या न एकूण दभ
ु त्या आटलेल्या न एकूण दभ
ु त्या आटलेल्या न एकूण Region
No. in Milk Dry व्यालेल्या Total in Milk Dry व्यालेल्या Total in Milk Dry व्यालेल्या Total
Heifers Heifers Heifers
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १० ११ १२ १३ १४ १५
१ बह
ृ न्मुंबई 1507 293 77 1877 713 207 125 1045 26416 1254 234 27904 Gr. Mumbai
२ ठाणे Thane
5260 1131 390 6781 53520 38484 12226 104230 101290 21438 4108 126836
३ पालघर Palghar
४ रायगड 3088 929 202 4219 35023 17752 4574 57349 26053 9105 2093 37251 Raigad
५ रत्नागगरी 5608 1997 688 8293 37713 26904 6158 70775 14162 6178 1450 21790 Ratnagiri
६ स ध
ुं द
म ग
म ग 3730 1370 476 5576 16123 11040 2758 29921 16440 10786 3137 30363 Sindhudurg
मुुंबई ववभाग 19193 5720 1833 26746 143092 94387 25841 263320 184361 48761 11022 244144 Mumbai Region
७ नासिक 91883 44603 8656 145142 107069 94037 15894 217000 83109 39637 7016 129762 Nashik
८ धळ
म े 12890 6555 756 20201 42025 32143 6236 80404 34129 19320 6433 59882 Dhule
९ नुंदरम बार 4666 1974 312 6952 39357 32055 8939 80351 23368 14576 4123 42067 Nandurbar
१० जळगाव 30523 12779 1720 45022 61832 39715 5870 107417 98587 47949 7394 153930 Jalgaon
११ अह्दनगर 377535 159824 13786 551145 94630 66083 6728 167441 83045 48017 4218 135280 Ahmednagar
नाशशक ववभाग 517497 225735 25230 768462 344913 264033 43667 652613 322238 169499 29184 520921 Nashik Region
१२ पमणे 203346 74225 9768 287339 52840 28083 3985 84908 131877 51784 6720 190381 Pune
१३ ातारा 89172 31107 4495 124774 32854 20843 2373 56070 141578 66995 7752 216325 Satara
१४ ाुंगली 82311 28129 3193 113633 34764 27167 3055 64986 197226 94360 10729 302315 Sangli
१५ ोलापूर 141289 56648 7985 205922 89519 57786 8231 155536 168843 81032 10701 260576 Solapur
१६ कोल्हापूर 93360 18138 3079 114577 11859 4279 1122 17260 309827 83807 15159 408793 Kolhapur
पण
ु े ववभाग 609478 208247 28520 846245 221836 138158 18766 378760 949351 377978 51061 1378390 Pune Region
१७ औरुं गाबाद 52305 25660 4141 82106 52225 41337 5963 99525 35812 20203 2793 58808 Aurangabad
१८ जालना 10886 5804 1158 17848 45662 32571 5241 83474 26389 17114 3238 46741 Jalna
१९ परभणी 2280 803 103 3186 53336 32000 7386 92722 34228 18046 3723 55997 Parbhani
२० बीड 45515 20808 3361 69684 54446 38661 8195 101302 79768 48929 10409 139106 Beed
औरुं गाबाद ववभाग 110986 53075 8763 172824 205669 144569 26785 377023 176197 104292 20163 300652 Aurangabad Region
२१ लातूर 8754 3842 598 13194 56423 36348 5173 97944 80424 44630 5873 130927 Latur
२२ उस््ानाबाद 50475 20052 2912 73439 31253 16504 3010 50767 64744 30882 5031 100657 Osmanabad
२३ नाुंदेड 5048 2205 365 7618 112877 73241 11783 197901 75561 35251 5727 116539 Nanded
२४ हहुंगोली 4457 1952 405 6814 39157 29085 3777 72019 23679 14248 2929 40856 Hingoli
लातरू ववभाग 68734 28051 4280 101065 239710 155178 23743 418631 244408 125011 19560 388979 Latur Region
२५ अ्रावती 13841 7563 627 22031 77004 67891 4677 149572 45333 26103 1901 73337 Amravati
२६ अकोला 4083 2698 212 6993 38708 35753 3334 77795 20946 10391 1051 32388 Akola
२७ वािी् 2309 1446 145 3900 37232 32580 1762 71574 25407 13165 850 39422 Washim
२८ बमलढाणा 15028 7575 749 23352 57799 53170 4375 115344 45360 27341 2733 75434 Buldhana
२९ यवत्ाळ 6162 3883 398 10443 97332 107567 8362 213261 31232 22681 1714 55627 Yavatmal
अमरावती ववभाग 41423 23165 2131 66719 308075 296961 22510 627546 168278 99681 8249 276208 Amravati Region
३० नागपूर 29319 16030 2464 47813 52449 45174 5423 103046 28668 15061 2526 46255 Nagpur
३१ वधाग 13878 7809 657 22344 34804 35546 2828 73178 14671 11084 917 26672 Wardha
३२ भुंडारा 20548 16916 2114 39578 13884 17890 1664 33438 22995 20366 1761 45122 Bhandara
३३ गोंहदया 5751 3374 684 9809 35787 34861 6235 76883 19659 13688 2253 35600 Gondia
३४ चुंद्रपूर 6650 3888 344 10882 55148 52134 4060 111342 20846 15432 1319 37597 Chandrapur
३५ गडगचरोली 1202 1054 108 2364 57361 61477 5450 124288 10318 8632 719 19669 Gadchiroli
नागपूर ववभाग 77348 49071 6371 132790 249433 247082 25660 522175 117157 84263 9495 210915 Nagpur Region
महाराष्ट्र राज्य 1444659 593064 77128 2114851 1712728 1340368 186972 3240068 2161990 1009485 148734 3320209 Maharashtra State
शासन ननणणय - महसूल व वन ववभाग क्र. प्राफेब-११०८/प्र.क्र.१६७/ठाणे/म-१०, दद. १७-०६-२०१४ च्या अधिसूचना अन्वये ठाणे जिल््याचे ववभािन करून दद. ०१/०८/२०१४ पासून पालघर जिल्हा ननमाणण केला.
--( 2 )-------------- * Statistical Booklet 2016-17 *

Graph No. 1 - Livestock & Poultry
80000 77795
Bovine
64756
70000
Other Livestock
60000 (Excluding
Bovine &
Poultry)
50000 Total Livestock
41959
In Thousands
39418
38403
37921
Nos. in
35905
35392
34596
33754
32108
40000
31912
Poultry Birds
24839
24144
22888
22822
22256
30000
21739
21079
20133
19844
17814
16596
15665
15515
14166
12676
20000
11778
10000
0
1982 1987 1992 1997 2003 2007 2012
Year
Graph No. 2 - Regionwise Breedable Population of Cows and Buffaloes as per

Livestock Census 2012
1600000 Mumbai Region
Nashik Region
1378390
1400000
Pune Region
1200000 Aurangabad Region
Latur Region
846245
1000000
768462
Amravati Region
Number
652613
627546
800000 Nagpur Region

522175
520921
418631
600000
388979
378760
377023
300652
276208
263320
244144
210915
400000
172824
132790
101065
66719
200000
26746
0
Exotic / Cross bred Cows Deshi / Non Descript Buffaloes
Cows
Category
* सांि यक पिु तका २०१६-१७ * --------------( 3 )--
तक्ता क्र. ३ / Table No. 3
राज्यात पिुसंिधधन विभागांतगधत कायधरत पिुिैद्यकीय संस्थांची जिल्हहाननहाय जस्थती (माहे माचध २०१७ अखेर)
Districtwise No. of Institutes working in AHD in the state (End of March 2017)
कृत्रिम रे तनाची सुविधा उपलब्ध असलेल्हया संस्था Institutes having Artificial Insemination Facilities
जजल्हा पररषद Zilha

राज्यस्तरीय ुंस्था State Level Institutions
Parishad महाराष्ट्र
अ. पिवु ैद्यकीय फिरते तालकु ा लघु पिवु ैद्यकीय जजल्हा पिवु ैद्यकीय पिु व
जिल्ह्याचे
क्र. दवाखाने Veterinary पिुवैद्यकीय वगगचफकत् ालय Taluka Mini वगगचफकत् ालय District एकूण मत्स्य District / Region
/ विभागाचे
Sr. Dispensaries दवाखाने Veterinary Polyclinics Veterinary Polyclinics ुंस्था ववज्ञान Name
नाि
No. Mobile Total ववद्यापीठ
Veterinary Institutes अुंतगगत
श्रेणी-१ श्रेणी-२ Clinics मुख्यालय श्रेणी-१ श्रेणी-२ मुख्यालय श्रेणी-१ श्रेणी-२ Under
Grade-1 Grade-2 HQ Grade-1 Grade-2 HQ Grade-1 Grade-2 MAFSU
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १० ११ १२ १३ १४
* मुुंबई 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 Mumbai
१ ठाणे 22 42 1 3 0 0 1 0 0 69 0 Thane
२ पालघर 40 44 1 3 0 0 0 0 0 88 0 Palghar
३ रायगड 37 62 1 6 0 15 1 0 0 122 0 Raigad
४ रत्नागगरी 20 51 2 4 0 45 1 0 30 153 0 Ratnagiri
५ स ध
ुं द
ु ग
ु ग 10 60 7 4 10 10 1 0 0 102 0 Sindhudurg
मुंबई विभाग 129 259 12 20 10 70 4 0 30 534 1 Mumbai Region
६ नासिक 108 133 2 6 0 15 1 0 0 265 0 Nashik
७ धळ
ु े 43 31 1 3 0 19 1 0 20 118 0 Dhule
८ नुंदरु बार 48 36 1 4 0 13 1 0 1 104 0 Nandurbar
९ जळगाव 89 63 1 6 0 22 1 0 0 182 0 Jalgaon
१० अहमदनगर 77 138 1 6 0 0 1 0 0 223 0 Ahmednagar
नाशिक विभाग 365 401 6 25 0 69 5 0 21 892 0 Nashik Region
११ पुणे 100 127 2 5 5 60 1 3 21 324 0 Pune
१२ ातारा 55 113 2 5 4 12 1 0 0 192 0 Satara
१३ ाुंगली 75 26 1 5 6 32 1 1 6 153 0 Sangli
१४ ोलापूर 120 83 0 5 0 0 1 0 0 209 0 Solapur
१५ कोल्हापरू 80 57 2 6 8 22 1 0 0 176 0 Kolhapur
पुणे विभाग 430 406 7 26 23 126 5 4 27 1054 0 Pune Region
१६ औरुं गाबाद 38 46 0 5 1 27 1 0 5 123 0 Aurangabad
१७ जालना 35 23 1 5 0 32 1 1 6 104 0 Jalna
१८ परभणी 30 48 0 5 0 3 0 0 0 86 1 Parbhani
१९ बीड 56 83 1 5 0 13 1 0 2 161 0 Beed
औरं गाबाद विभाग 159 200 2 20 1 75 3 1 13 474 1 Aurangabad Region
२० लातूर 30 91 1 6 0 0 1 0 0 129 0 Latur
२१ उस्मानाबाद 39 55 1 5 0 0 1 0 0 101 0 Osmanabad
२२ नाुंदेड 73 103 1 5 0 0 1 0 0 183 0 Nanded
२३ हहुंगोली 22 42 0 4 0 0 1 0 0 69 0 Hingoli
लातूर विभाग 164 291 3 20 0 0 4 0 0 482 0 Latur Region
२४ अमरावती 40 59 2 6 20 32 1 8 0 168 0 Amravati
२५ अकोला 28 40 1 5 0 0 1 0 0 75 0 Akola
२६ वािीम 17 41 0 3 0 0 1 0 0 62 0 Washim
२७ बुलढाणा 33 87 2 6 0 0 1 0 0 129 0 Buldhana
२८ यवतमाळ 46 135 12 7 0 0 1 0 0 201 0 Yavatmal
अमरािती विभाग 164 362 17 27 20 32 5 8 0 635 0 Amravati Region
२९ नागपूर 40 55 2 5 1 61 1 0 11 176 1 Nagpur
३० वधाग 22 62 1 5 0 14 1 0 1 106 0 Wardha
३१ भुंडारा 19 33 1 5 9 14 1 2 1 85 0 Bhandara
३२ गोंहदया 41 30 1 4 2 16 1 4 4 103 0 Gondia
३३ चुंद्रपूर 31 118 6 6 0 0 1 0 0 162 0 Chandrapur
३४ गडगचरोली 92 39 7 5 0 0 1 0 0 144 0 Gadchiroli
नागपूर विभाग 245 337 18 30 12 105 6 6 17 776 1 Nagpur Region
महाराष्ट्र राज्य 1656 2256 65 168 66 477 32 19 108 4847 3 Maharashtra State
* पिुसंिधधन सांजययकी पुजस्तका २०१६-१७ * --------------( 5 )--

तक्ता क्र. ३ - चालू. . .
राज्यात पिस
ु ंिधधन विभागांतगधत कायधरत पिि
ु ैद्यकीय संस्थांची जिल्हहाननहाय जस्थती (माहे माचध २०१७ अखेर)
गुरे ि म्हिींचा विकास Cattle Buffaloe कुक्कुट विकास Poultry विस्तार ि प्रशिक्षण
कृत्रिम रे तनाची सुविधा उपलब्ध
Development Development Extension
असलेल्हया संस्था Institutes having
Artificial Insemination Facilities अततिीत
पिुपैदा प्रक्षेत्रे वळूबीज राज्यस्तरी
अ. जजल्हा
पिवु ैद्यकीय पदवीधर ुंचासलत केंद्र Cattle Breeding वळू मात्रा मध्यवती घन कुक्कुट बदक य कुक्कुट
जिल्ह्याचे / कृत्रत्रम
क्र. Vet. Dispensary / Inst. under Farm ुंगोपन तनसमगती अुंडी ववका गट पैदा प्रसिक्षण ववस्तार
विभागाचे रे तन
Sr. control of Veterinary Graduates केंद्र प्रयोगिाळा उबवणी Intensive प्रक्षेत्र केंद्र केंद्र
नाि केंद्र
No. महाराष्ट्र Bull Frozen केंद्र Poultry Duck State Poultry
जजल्हा राज्यस्तरीय तपा णी District
पिुधन राज्यस्तर Rearing Semen Central Development Breeding Level Ext.
पररषद ुंस्था State नाका AI
ववका State Centre Centre Doses Hatchery Block Farm Training Centre
Zilha Level Check
मुंडळ Level Production Centre
Parishad Institutions Post Lab.
MLDB
१ २ १५ १६ १७ १८ १९ २० २१ २२ २३ २४ २५ २६ २७
* मुुंबई 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
१ ठाणे 22 4 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
२ पालघर 40 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
३ रायगड 37 7 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
४ रत्नागगरी 20 5 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
५ स ध
ुं द
ु ग
ु ग 20 15 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1
मुंबई विभाग 139 34 1 0 0 0 4 0 0 3 0 0 1
६ नासिक 108 7 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
७ धळ
ु े 43 4 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
८ नुंदरु बार 48 5 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0
९ जळगाव 89 7 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0
१० अहमदनगर 77 7 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 0
नाशिक विभाग 365 30 3 1 0 0 5 0 0 3 0 0 0
११ पुणे 108 14 0 1 0 0 1 1 1 0 0 1 1
१२ ातारा 59 10 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
१३ ाुंगली 82 13 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 0
१४ ोलापूर 120 6 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 0
१५ कोल्हापरू 88 15 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 1
पुणे विभाग 457 58 1 3 0 0 5 1 2 3 0 1 2
१६ औरुं गाबाद 39 7 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0 1
१७ जालना 36 7 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0
१८ परभणी 56 5 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
१९ बीड 30 6 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
औरं गाबाद विभाग 161 25 0 0 0 1 4 1 1 2 0 0 1
२० लातूर 30 7 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1
२१ उस्मानाबाद 39 6 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
२२ नाुंदेड 73 6 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
२३ हहुंगोली 22 5 0 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0
लातूर विभाग 164 24 1 1 0 0 4 0 0 2 0 0 1
२४ अमरावती 68 35 3 1 0 0 1 0 0 1 0 0 0
२५ अकोला 28 6 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
२६ वािीम 17 4 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0
२७ बुलढाणा 33 7 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0
२८ यवतमाळ 46 8 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0
अमरािती विभाग 192 60 3 1 0 0 5 0 0 3 0 0 0
२९ नागपूर 41 7 1 0 0 1 1 1 1 0 0 0 1
३० वधाग 22 6 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0
३१ भुंडारा 30 17 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0
३२ गोंहदया 47 11 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0
३३ चुंद्रपूर 31 7 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0
३४ गडगचरोली 92 6 1 1 0 0 1 0 0 0 1 0 0
नागपूर विभाग 263 54 4 1 1 1 6 1 1 0 1 0 1
महाराष्ट्र राज्य 1741 285 13 7 1 2 33 3 4 16 1 1 6

Table No. 3 - Contd. . .
Districtwise No. of Institutes working in AHD in the state (End of March 2017)
मेष ि लोकर विकास Sheep & Wool इतर संस्था Other
पिुिैद्यकीय संिोधन Veterinary Research
Development Institutes
रोग अन्वेषण ववभाग
पिुवैद्यकीय
पैदा प्रक्षेत्र Breeding
पिख ु ाद्य
जैवपदाथग लाळ्या ववभागीय रोग अन्वेषण प्रयोगिाळा एकाजत्मक
Farm ववश्लेषण गुणतनयुंत्रण
तनसमगती खरु कुत रोग श्वान Regional Disease Investigation पाहणी District / Region
प्रयोगिाळा प्रयोगिाळा
ुंस्था अभ्या प्रततबुंधक Laboratory योजना Name
Animal Quality
Institute of प्रयोगिाळा पथक मुख्यालय Integrated
Feed
Veterinary Foot & Rabbies HQ गुरे व कुक्कुट व Control
Survey
मुख्यालय मेष िेळी Analysis Biological Mouth Control स्तनदाह ाल्मोनेल्ला ुकर Lab.
Scheme
HQ Sheep Goat Lab. Cattle Poultry & Piggery
Products Disease Unit
Lab Mastitis Salmonella
२८ २९ ३० ३१ ३२ ३३ ३४ ३५ ३६ ३७ ३८ ३९ ४० १४
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 Mumbai
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Thane
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Palghar
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Raigad
0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 Ratnagiri
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Sindhudurg
0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 1 0 Mumbai Region
0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 Nashik
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Dhule
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nandurbar
0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Jalgaon
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Ahmednagar
0 1 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 Nashik Region
1 0 0 1 1 1 1 1 1 1 0 0 1 Pune
0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Satara
0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Sangli
0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Solapur
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 Kolhapur
1 3 3 1 1 1 1 1 1 1 1 0 1 Pune Region
0 1 1 0 0 0 1 0 1 1 0 0 0 Aurangabad
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Jalna
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Parbhani
0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Beed
0 1 2 0 0 0 1 0 1 1 0 0 0 Aurangabad Region
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Latur
0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Osmanabad
0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nanded
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Hingoli
0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Latur Region
0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Amravati
0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 Akola
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Washim
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Buldhana
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Yavatmal
0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 Amravati Region
0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 Nagpur
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Wardha
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Bhandara
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gondia
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Chandrapur
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gadchiroli
0 0 1 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 Nagpur Region
1 6 8 1 1 1 2 1 6 6 1 1 1 Maharashtra State

तक्ता क्र. ४ / Table No. 4
सन २०१२ च्या पशुगणनेप्रमाणे दर पशुिैद्यकीय संस्थेमागे सरासरी पशुएकक दशधविणारा तक्ता
Average Cattle Units per Institute According to Livestock Census 2012
पशुसंिर्धन पशुसंिर्धन
पशिु ैद्यकीय सन २०१२ च्या पशि
ु ैद्यकीय पदिीर्र
विभागांतगधत विभागांतगधत
अ. पदिीर्र संचालित पशुगणनेप्रमाणे संचलित संस्थेमागे
जिल्ह्याचे / पशिु ैद्यकीय पशिु ैद्यकीय
क्र. संस्था Veterinary पशुएकक संख्या पशए ु कक संख्या Name of District /
विभागाचे संस्था संस्थेमागे पशुएकक
Sr. Disp. under Cattle units Cattle Units per Region
नाि Veterinary संख्या Cattle Units
No. control of Vet. as per 2012 Vet. Insts. under
Institutes per Vet. Insts.
Graduates Census Degree Holders
under AHD under AHD
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८
* मुंबई 0 0 39197 0 0 Mumbai

१ ठाणे 69 26 239637 3473 9217 Thane
२ पालघर 88 43 431477 4903 10034 Palghar
३ रायगड 122 44 341029 2795 7751 Raigad
४ रत्नागगरी 153 25 374936 2451 14997 Ratnagiri
५ स ध
ुं दगग 102 35 225239 2208 6435 Sindhudurg
मुंबई विभाग 534 173 1651515 3093 9546 Mumbai Region
६ नासिक 265 115 1521051 5740 13227 Nashik
७ धळे 118 47 526514 4462 11202 Dhule
८ नुंदरबार 104 53 450958 4336 8509 Nandurbar
९ जळगाव 182 96 862254 4738 8982 Jalgaon
१० अहमदनगर 223 84 1861662 8348 22163 Ahmednagar
नालशक विभाग 892 395 5222439 5855 13221 Nashik Region
११ पणे 324 122 1321455 4079 10832 Pune
१२ ातारा 192 69 831613 4331 12052 Satara
१३ ाुंगली 153 95 916040 5987 9643 Sangli
१४ ोलापरू 209 126 1298698 6214 10307 Solapur
१५ कोल्हापूर 176 103 949712 5396 9221 Kolhapur
पुणे विभाग 1054 515 5317518 5045 10325 Pune Region
१६ औरुं गाबाद 123 46 726479 5906 15793 Aurangabad
१७ जालना 104 43 522756 5027 12157 Jalna
१८ परभणी 86 61 473958 5511 7770 Parbhani
१९ बीड 161 36 876815 5446 24356 Beed
औरं गाबाद विभाग 474 186 2600008 5485 13979 Aurangabad Region
२० लातूर 129 37 617861 4790 16699 Latur
२१ उस्मानाबाद 101 45 554337 5488 12319 Osmanabad
२२ नाुंदेड 183 79 905651 4949 11464 Nanded
२३ हहुंगोली 69 27 356336 5164 13198 Hingoli
िातरू विभाग 482 188 2434185 5050 12948 Latur Region
२४ अमरावती 168 103 707819 4213 6872 Amravati
२५ अकोला 75 34 336356 4485 9893 Akola
२६ वािीम 62 21 323595 5219 15409 Washim
२७ बलढाणा 129 40 643121 4985 16078 Buldhana
२८ यवतमाळ 201 54 857137 4264 15873 Yavatmal
अमरािती विभाग 635 252 2868028 4517 11381 Amravati Region
२९ नागपरू 176 48 592609 3367 12346 Nagpur
३० वधाग 106 28 369729 3488 13205 Wardha
३१ भुंडारा 85 47 348136 4096 7407 Bhandara
३२ गोंहदया 103 58 445578 4326 7682 Gondia
३३ चुंद्रपूर 162 38 621783 3838 16363 Chandrapur
३४ गडगचरोली 144 98 620346 4308 6330 Gadchiroli
नागपूर विभाग 776 317 2998181 3864 9458 Nagpur Region
महाराष्ट्र राज्य 4847 2026 23091874 4764 11398 Maharashtra State
शासन ननणधय- महसूि ि िन विभाग क्र. प्राफेब-११०८/प्र.क्र.१६७/ठाणे/म-१०, दद. १७-०६-२०१४ च्या अधर्सूचना अन्िये ठाणे जिल्ह्याचे विभािन करून दद. ०१/०८/२०१४ पासून पािघर
जिल्हहा ननमाधण केिा.

Graph No. 3 - Regionwise Institutes
600
559
495 491
500
459
401 394
400 Mumbai
359
317 Nashik
Number
300 288291 Pune

241 Aurangabad
186191 Latur
200 175
Amravati
Nagpur
100
33
11 12 16 10 12 16
0
Grade-I Dispensaries Grade-II Dispensaries Other Institutes
Type
Graph No. 4 - Regionwise Cattle Units per Institutes under AHD & Degree Holder
16000
13221
13979
12948
14000
11398
11381
12000
10325
9546
9458
10000
Cattle Units
Under AHD
8000
5855
5485
5045
5050
Under
4764
6000
4517
Degree
3864
Holder
3093
4000
2000
0
Mumbai Nashik Pune Aurangabad Latur Amravati Nagpur Maharashtra
State
Region / State
* सांि यक पुि तका २०१६-१७ * --------------( 9 )--

तक्ता क्र. ५ / Table no. 5
पशस
ु व
ं र्व
न ववभागां त गव
त काही महत्वाच्या बाबींवि झालेल्या कामकािािा गोषवािा
Summary of Work done on Important Issues by Animal Husbandry Department
जिल्हा तालक ु ा लघु
अ. पशव ु ैद्यकीय पशव ु ैद्यकीय
जिल्हा परिषद
क्र. सववचिककत्सालय सववचिककत्सालय
तपशील Particulars Zilha एकूण Total
Sr. District Taluka Mini
Parishad
No. Veterinary Veterinary
Polyclinics Polyclinics
१ २ ३ ४ ५ ६
कृत्रिम िे तने Artificial Inseminations
विदे शी Exotic 6715 38227 244976 289918
संकरित Cross breed 26318 125042 758983 910343
अ) प्रथम Fresh दे शी Indigenous 6083 23953 212664 242700
महिष Buffaloe 18077 86644 542408 647129
एकूण Total 57193 273866 1759031 2090090
विदे शी Exotic 354 1746 11518 13618

ब) प्रथम दब
ु ाि
दे शी Indigenous 193 1174 6626 7993
Ist Repeat
महिष Buffaloe 564 3701 18303 22568
१ एकूण Total 2645 13068 68702 84415
विदे शी Exotic 30 140 1138 1308

क) द्ववतीय
दब
ु ाि IInd दे शी Indigenous 18 90 1255 1363
Repeat
महिष Buffaloe 71 391 2492 2954
एकूण Total 295 1314 8406 10015
विदे शी Exotic 7099 40113 257632 304844
ड) एकूण कृत्रिम संकरित Cross breed 28028 132182 794759 954969

िे तने Total
दे शी Indigenous 6294 25217 220545 252056
Artificial
Inseminations महिष Buffaloe 18712 90736 563203 672651
एकूण Total 60133 288248 1836139 2184520

कृत्रिम िे तनापासून िन्मलेली वासिे No. of Calves born by Artificial
insemination
१. संकरित Cross breed 14544 66227 375104 455875
२ २. दे शी Indigenous 2020 8717 76772 87509
३. महिष Buffaloe 7644 36897 193355 237896
एकूण Total 24208 111841 645231 781280
गभवर्ािणा तपासणी Pregnancy Diagnosis
कृत्रिम िे तन केलेल्या Out of AI 35723 157359 1013101 1206183
गाई Cow कृत्रिम िे तन न केलेल्या Other than AI 17139 94343 727807 839289
एकूण तपासलेल्या गायी Total cows examined 52862 251702 1740908 2045472
३
कृत्रिम िे तन केलेल्या Out of AI 16724 73670 484383 574777
महहष Buffalo कृत्रिम िे तन न केलेल्या Other than AI 16425 66301 439393 522119
एकूण तपासलेल्या गायी Total cows examined 33149 139971 923776 1096896
एकूण तपासलेल्या गायी व म्हशी Total Cows & Buffalos Examined 86011 391673 2664684 3142368
४ वंर्त्व तपासणी Infertility & Sterility Examination
तपासलेल्या Examined 16887 111345 802597 930829
गाई Cow उपचाि केलेल्या Treated 16791 105766 757651 880208
िंधत्ि दिू झालेल्या Cured 9257 68050 486688 563995
* पशस
ु ंवर्वन सांजययकी पजु ततका २०१६-१७ * --------------( 11 )--
तक्ता क्र. ५ िालू / Table no. 5 Contd.
जिल्हा तालुका लघु
अ. पशव ु ैद्यकीय पशव ु ैद्यकीय
जिल्हा परिषद
क्र. सववचिककत्सालय सववचिककत्सालय
तपशील Particulars Zilha एकूण Total
Sr. District Taluka Mini
Parishad
No. Veterinary Veterinary
Polyclinics Polyclinics
१ २ ३ ४ ५ ६
तपासलेल्या Examined 15160 73808 501341 590309
महहष Buffalo उपचाि केलेल्या Treated 14958 68999 478117 562074
िंधत्ि दिू झालेल्या Cured 9175 48750 319006 376931
एकूण तपासलेल्या गायी व म्हशी Total Cows & Buffalos Examined 32047 185153 1303938 1521138
५ उपिाि केलेल्या पशूंिी संयया No. of Cases treated 647237 2102759 15492357 18242353
६ खच्िीकिण केलेल्या बेिड वळूंिी संयया No. of Scrub Bulls Castrated 23680 101135 807582 932397
७ लसीकिण Vaccination 1952356 8110755 53895843 63958954
शतिकक्रया मोठया Major 6830 8882 32180 47892
८
Operations लिान Minor 27554 46260 510541 584355
एकूण शतिकक्रया Total Operations 34384 55142 542721 632247
९ नमन
ु े तपासणी Specimens Examined 49474 66559 153536 269569
शवववच्छे दने ननयममत Diagnostic 4863 5958 16240 27061

१०
Post-Mortems न्यायिैद्यकीय Medicolegal 708 1719 4174 6601
११ भिवलेली पशुप्रदशवने Cattle Shows Organised 0 5 43 48
१२ आयोजित केलेले वासिांिे मेळावे Calf Rallies Organised 10 31 61 102
१३ संघटीत केलेल्या कायवमोहहमा Work Campaigns Organised 784 3838 31328 35950
१४ आयोजित वंर्त्व तपासणी शशत्रबिे Infertility Camps Organised 214 1389 9763 11366
१५ पुिववलेल्या गवतांिे संि / ठोंब Fodder sets / Sapllings Distributed 170790 1217639 12356073 13744502
पिु ववलेल्या वैिणींच्या वपकांिी बी-त्रबयाणे (ककलो) Fodder Seeds distributed

१६ 12231 117909 1243754 1373894
(kg.)
प्रात्यक्षिकासाठी आयोजित केलेल्या भख
ू ड
ं ांिी संयया Fodder Demonstration
१७ 249 379 14 642
Plots
शेतक-यांसाठी भिववलेले सामुहहक प्रशशिण शशत्रबिे Training Programs

8 71 381 460
organised for farmers Under different Schemes
खिव समावेशन Expenditure incurred 17000 279290 6577185 6873475
प्रतत शेतकिी खिव (रुपये) Expenditure per farmer (Rs.) 21 65 252 220
प्रशशक्षित शेतकिी farmers Trained
मागासवगीय महिला Female 155 220 3009 3384

Backward
१८
Class पुरुष Male 491 559 7132 8182
एकूण मागासवगीय Total Backword Class 646 779 10141 11566
महिला Female 5 766 4115 4886

इति Others
पुरुष Male 142 2762 11828 14732
एकूण इति Total Others 147 3528 15943 19618
एकूण प्रशशक्षित शेतकिी Total No. of Farmers Trained 793 4307 26084 31184
१९ आयोजित पशुप्रदशवने Animal shows organised 0 5 43 48
२० प्रदशवनासाठी पाठववलेल्या प्राणयांिी संयया Animals sent for shows 0 169 2110 2279
२१ बिीसप्राप्त प्राणयांिी संयया Prizes awarded to animals 0 22 643 665

तक्ता क्र. ६ / Table no. 6
जजल्हाननहाय पशसु व
ं र्ध
न ववभागां त गध
त प्रती उपकेंद्रामागे झालेली सरासरी कृत्रिम रे तने व राष्ट्रीय कृषी ववकास
योजनें तगधत सेवादाता व जे. के. रस्ट यांचम े ार्धत झालेली कृत्रिम रे तने
Districtwise Average No. of AI done by AHD and AI done by Sevadata & JK Trust under RKVY
पशुसंवर्धन ववभाग AHD सेवादाता Sevadata जे. के. रस्ट J. K. Trust
अ.
जजल््याचे पशुवैद्यकीय दर पशुवैद्यकीय मंजूर कृत्रिम मंजूर कृत्रिम
क्र. Name of District /
/ ववभागाचे संस्था कृत्रिम संस्थेमागे झालेली रे तन केंद्रे कृत्रिम रे तन केंद्रे कृत्रिम
Sr. Region
नाव Veterinary रे तने AI कृत्रिम रे तने AI Sanctioned रे तने AI Sanctioned रे तने AI
No.
Institutes per Vet. AI Centres AI Centres
१ २ ३ ४ ५
Institutes ६ ७ ८ ९ १०
१ ठाणे 69 15259 221 0 0 6 131 Thane

२ पालघर 88 17194 195 0 0 6 98 Palghar
३ रायगड 122 18572 152 0 0 2 119 Raigad
४ रत्नागगरी 153 23844 156 0 0 2 274 Ratnagiri
५ स ध
िं द
ु ग
ु ग 102 18113 178 0 0 0 0 Sindhudurg
मुंबई ववभाग 534 92982 174 0 0 16 622 Mumbai Region
६ नासिक 265 129300 488 83 15233 0 0 Nashik
७ धळ
ु े 118 35044 297 57 2904 45 9830 Dhule
८ निंदरु बार 104 17354 167 47 510 26 3126 Nandurbar
९ जळगाव 182 63518 349 114 0 100 37154 Jalgaon
१० अहमदनगर 223 208448 935 0 0 0 0 Ahmednagar
नाशशक ववभाग 892 453664 509 301 18647 171 50110 Nashik Region
११ पण
ु े 324 222145 686 15 0 0 0 Pune
१२ ातारा 192 191970 1000 0 0 0 0 Satara
१३ ािंगली 153 142384 931 17 0 0 0 Sangli
१४ ोलापरू 209 175090 838 0 0 0 0 Solapur
१५ कोल्हापूर 176 118101 671 0 0 0 0 Kolhapur
पुणे ववभाग 1054 849690 806 32 0 0 0 Pune Region
१६ औरिं गाबाद 123 75825 616 66 10170 34 15890 Aurangabad
१७ जालना 104 35640 343 41 3445 35 8929 Jalna
१८ परभणी 86 29060 338 80 3250 37 5777 Parbhani
१९ बीड 161 68278 424 125 6829 60 30149 Beed
औरं गाबाद ववभाग 474 208803 441 312 23694 166 60745 Aurangabad Region
२० लातूर 129 77505 601 105 4202 103 47380 Latur
२१ उस्मानाबाद 101 87673 868 122 4570 81 36341 Osmanabad
२२ नािंदेड 183 53377 292 115 4390 72 18300 Nanded
२३ हहिंगोली 69 22681 329 32 2853 22 4671 Hingoli
लातूर ववभाग 482 241236 500 374 16015 278 106692 Latur Region
२४ अमरावती 168 44490 265 75 0 65 27184 Amravati
२५ अकोला 75 23924 319 39 0 44 12512 Akola
२६ वािीम 62 13001 210 28 0 37 10742 Washim
२७ बुलढाणा 129 44604 346 75 0 63 27459 Buldhana
२८ यवतमाळ 201 39117 195 55 0 42 12905 Yavatmal
अमरावती ववभाग 635 165136 260 272 0 251 90802 Amravati Region
२९ नागपूर 176 50033 284 72 0 39 10914 Nagpur
३० वधाग 106 23513 222 68 4279 22 7107 Wardha
३१ भिंडारा 85 44619 525 66 0 54 20051 Bhandara
३२ गोंहदया 103 23363 227 55 0 39 9276 Gondia
३३ चिंद्रपूर 162 20241 125 46 1107 24 1716 Chandrapur
३४ गडगचरोली 144 11240 78 125 40 14 637 Gadchiroli
नागपूर ववभाग 776 173009 223 432 5426 192 49701 Nagpur Region
महाराष्ट्र राज्य 4847 2184520 451 1723 63782 1074 358672 Maharashtra State
* पशुसंवर्धन सांजययकी पुजस्तका २०१६-१७ * --------------( 13 )--

तक्ता क्र. ७
जिल्हिाननिाय पशुसंिर्धन विभागांतगधत संस्थेमध्ये विविर् िळूंच्या िीयधमात्रा िापरून केलेली कृत्रत्रम िे तने
अ. प्रथम Fresh प्रथम दब
ु ाि Ist Repeat
जिल्ह्याचे /
क्र. संकरित संकरित
विभागाचे विदे शी दे शी Indi- महिष एकूण विदे शी दे शी Indi- महिष एकूण
Sr.
नाि Exotic
Cross
genous Buffaloe Total Exotic
Cross
genous Buffaloe Total
No. breed breed
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १० ११ १२
१ ठाणे 3428 2146 393 7746 13713 381 287 38 833 1539
२ पालघर 5079 2998 950 7292 16319 237 240 21 369 867
३ रायगड 4687 3844 767 8513 17811 182 163 28 388 761
४ रत्नागगरी 6916 7562 1278 6879 22635 359 449 52 295 1155
५ स ध
िं द
ु ग
ु ग 4689 4093 582 7960 17324 200 246 17 316 779
मुंबई विभाग 24799 20643 3970 38390 87802 1359 1385 156 2201 5101
६ नासिक 28118 65578 7640 19977 121313 1703 4675 231 766 7375
७ धळ
ु े 8697 17504 595 7156 33952 290 568 13 182 1053
८ निंदरु बार 4745 5353 269 6033 16400 233 326 1 354 914
९ जळगाव 15779 22235 1087 20044 59145 796 1427 65 821 3109
१० अहमदनगर 36761 131056 12755 23222 203794 1005 2085 201 311 3602
नाशशक विभाग 94100 241726 22346 76432 434604 4027 9081 511 2434 16053
११ पुणे 13858 143924 14679 42517 214978 551 4508 360 1353 6772
१२ ातारा 8493 80800 16265 80153 185711 351 2751 478 2509 6089
१३ ािंगली 1156 49678 11096 72765 134695 128 2722 462 3298 6610
१४ ोलापूर 17739 76042 26209 50397 170387 444 2380 462 1222 4508
१५ कोल्हापूर 244 37241 5170 71750 114405 54 1147 322 1714 3237
पण
ु े विभाग 41490 387685 73419 317582 820176 1528 13508 2084 10096 27216
१६ औरिं गाबाद 16875 44965 1431 9797 73068 538 1736 19 270 2563
१७ जालना 13521 12077 644 7930 34172 833 411 15 188 1447
१८ परभणी 1080 1854 15631 10030 28595 16 35 239 156 446
१९ बीड 4946 27616 10824 22690 66076 110 849 392 693 2044
औिं गाबाद विभाग 36422 86512 28530 50447 201911 1497 3031 665 1307 6500
२० लातूर 999 9138 27940 35861 73938 34 362 571 794 1761
२१ उस्मानाबाद 7266 41446 10477 25955 85144 273 1326 167 672 2438
२२ नािंदेड 2298 4250 23244 21842 51634 72 247 739 665 1723
२३ हहिंगोली 2296 2407 8819 8604 22126 53 80 236 186 555
लातूि विभाग 12859 57241 70480 92262 232842 432 2015 1713 2317 6477
२४ अमरावती 12601 11275 7418 10334 41628 655 756 433 505 2349
२५ अकोला 5214 3834 4997 8135 22180 260 243 316 684 1503
२६ वािीम 3115 2264 1463 5735 12577 82 116 66 147 411
२७ बुलढाणा 11222 12245 3080 15521 42068 536 921 220 751 2428
२८ यवतमाळ 8864 7760 8016 11610 36250 633 666 687 866 2852
अमिािती विभाग 41016 37378 24974 51335 154703 2166 2702 1722 2953 9543
२९ नागपरू 10343 25946 5933 3502 45724 680 2674 355 239 3948
३० वधाग 4596 10189 4837 1885 21507 381 1063 331 87 1862
३१ भिंडारा 7002 26815 1345 4592 39754 586 3108 115 360 4169
३२ गोंहदया 7789 7951 2496 3242 21478 573 850 115 240 1778
३३ चिंद्रपूर 3734 6254 4341 4566 18895 193 622 222 218 1255
३४ गडगचरोली 5768 2003 29 2894 10694 196 197 4 116 513
नागपूि विभाग 39232 79158 18981 20681 158052 2609 8514 1142 1260 13525
मिािाष्ट्र िाज्य 289918 910343 242700 647129 2090090 13618 40236 7993 22568 84415

Table no. 7
Districtwise No. of AI done from Semen of various Bulls under Animal Hubandry Department
द्वितीय दब
ु ाि IInd Repeat एकूण Total
संकरित संकरित Name of District /
विदे शी दे शी Indi- महिष एकूण विदे शी दे शी Indi- महिष एकूण Region
Cross Cross
Exotic genous Buffaloe Total Exotic genous Buffaloe Total
breed breed
१३ १४ १५ १६ १७ १८ १९ २० २१ २२ २३
0 3 0 4 7 3809 2436 431 8583 15259 Thane

1 5 0 2 8 5317 3243 971 7663 17194 Palghar
0 0 0 0 0 4869 4007 795 8901 18572 Raigad
5 31 1 17 54 7280 8042 1331 7191 23844 Ratnagiri
2 1 0 7 10 4891 4340 599 8283 18113 Sindhudurg
8 40 1 30 79 26166 22068 4127 40621 92982 Mumbai Region
151 373 14 74 612 29972 70626 7885 20817 129300 Nashik
11 23 0 5 39 8998 18095 608 7343 35044 Dhule
18 10 0 12 40 4996 5689 270 6399 17354 Nandurbar
374 433 10 447 1264 16949 24095 1162 21312 63518 Jalgaon
142 765 61 84 1052 37908 133906 13017 23617 208448 Ahmednagar
696 1604 85 622 3007 98823 252411 22942 79488 453664 Nashik Region
50 216 41 88 395 14459 148648 15080 43958 222145 Pune
12 59 12 87 170 8856 83610 16755 82749 191970 Satara
31 431 80 537 1079 1315 52831 11638 76600 142384 Sangli
16 106 19 54 195 18199 78528 26690 51673 175090 Solapur
14 106 168 171 459 312 38494 5660 73635 118101 Kolhapur
123 918 320 937 2298 43141 402111 75823 328615 849690 Pune Region
28 146 0 20 194 17441 46847 1450 10087 75825 Aurangabad
8 6 0 7 21 14362 12494 659 8125 35640 Jalna
2 1 12 4 19 1098 1890 15882 10190 29060 Parbhani
6 86 22 44 158 5062 28551 11238 23427 68278 Beed
44 239 34 75 392 37963 89782 29229 51829 208803 Aurangabad Region
3 153 708 942 1806 1036 9653 29219 37597 77505 Latur
2 59 11 19 91 7541 42831 10655 26646 87673 Osmanabad
1 5 11 3 20 2371 4502 23994 22510 53377 Nanded
0 0 0 0 0 2349 2487 9055 8790 22681 Hingoli
6 217 730 964 1917 13297 59473 72923 95543 241236 Latur Region
159 179 67 108 513 13415 12210 7918 10947 44490 Amravati
55 46 43 97 241 5529 4123 5356 8916 23924 Akola
3 10 0 0 13 3200 2390 1529 5882 13001 Washim
26 53 2 27 108 11784 13219 3302 16299 44604 Buldhana
0 7 2 6 15 9497 8433 8705 12482 39117 Yavatmal
243 295 114 238 890 43425 40375 26810 54526 165136 Amravati Region
50 274 20 17 361 11073 28894 6308 3758 50033 Nagpur
19 109 15 1 144 4996 11361 5183 1973 23513 Wardha
72 559 22 43 696 7660 30482 1482 4995 44619 Bhandara
18 71 6 12 107 8380 8872 2617 3494 23363 Gondia
14 47 16 14 91 3941 6923 4579 4798 20241 Chandrapur
15 17 0 1 33 5979 2217 33 3011 11240 Gadchiroli
188 1077 79 88 1432 42029 88749 20202 22029 173009 Nagpur Region
1308 4390 1363 2954 10015 304844 954969 252056 672651 2184520 Maharashtra State
* पशस
ु ंिर्धन सांजययकी पजु स्तका २०१६-१७ * --------------( 15 )--
तक्ता क्र. ८ / Table no. 8
जिल्हानिहाय पशसु व
ं र्ध
ि ववभागां त गध
त सं स्था, सेवादाता व िे. के. ट्रस्ट - कृत्रिम रे तिापासि
ू िन्मलेली वासरे
Districtwise Calves Born by AI done under Animal Husbandry Department, Sevadata & JK Trust
पशुसंवर्धि ववभागांतगधत पशुवैद्यकीय संस्था Veterinary सेवादाता
अ. िे. के. ट्रस्ट कृत्रिम
जिल््याचे / कृत्रिम रे ति
क्र. Institutes under Animal Husbandry Department रे ति केंद्रे Name of District /
ववभागाचे केंद्रे
Sr. Sanctioned JK Region
िाव संकरित Cross दे शी Indi- महिष Sevadata AI
No. एकूण Total Trust AI Centres
breed genous Buffaloe Centres
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९
१ ठाणे 1632 91 2571 4294 0 16 Thane

२ पालघि 3193 48 2883 6124 0 10 Palghar
३ िायगड 3273 346 3669 7288 0 0 Raigad
४ ित्नागगिी 7414 367 3475 11256 0 0 Ratnagiri
५ ससंधद
ु ग
ु ग 4031 0 3279 7310 0 0 Sindhudurg
मुंबई ववभाग 19543 852 15877 36272 0 26 Mumbai Region
६ नासशक 41571 2314 8394 52279 5967 0 Nashik
७ धळ
ु े 9360 127 2923 12410 1159 2302 Dhule
८ नंदिु बाि 2940 24 1891 4855 211 653 Nandurbar
९ जळगाव 11170 91 6676 17937 39 9428 Jalgaon
१० अिमदनगि 73798 3957 8927 86682 0 0 Ahmednagar
िाशशक ववभाग 138839 6513 28811 174163 7376 12383 Nashik Region
११ पुणे 50759 5043 16827 72629 0 0 Pune
१२ सातािा 37266 6298 27008 70572 0 0 Satara
१३ सांगली 20884 5080 31745 57709 0 0 Sangli
१४ सोलापूि 35805 10411 19313 65529 0 0 Solapur
१५ कोल्िापूि 14884 2530 29149 46563 0 0 Kolhapur
पुणे ववभाग 159598 29362 124042 313002 0 0 Pune Region
१६ औिं गाबाद 23110 320 3213 26643 2528 2761 Aurangabad
१७ जालना 5474 1637 2335 9446 451 1753 Jalna
१८ पिभणी 807 5143 3326 9276 976 948 Parbhani
१९ बीड 9057 2831 5750 17638 2334 6203 Beed
औरं गाबाद ववभाग 38448 9931 14624 63003 6289 11665 Aurangabad Region
२० लातूि 3588 11614 14000 29202 776 7435 Latur
२१ उस्मानाबाद 15489 3807 7403 26699 1809 8316 Osmanabad
२२ नांदेड 1899 7257 6072 15228 1211 3511 Nanded
२३ हिंगोली 1552 2824 2309 6685 641 999 Hingoli
लातरू ववभाग 22528 25502 29784 77814 4437 20261 Latur Region
२४ अमिावती 8818 2336 3457 14611 0 5044 Amravati
२५ अकोला 3364 2007 3545 8916 0 2500 Akola
२६ वाशीम 1874 417 1811 4102 197 3476 Washim
२७ बल
ु ढाणा 7988 1466 5099 14553 96 5547 Buldhana
२८ यवतमाळ 4904 2628 3740 11272 108 1599 Yavatmal
अमरावती ववभाग 26948 8854 17652 53454 401 18166 Amravati Region
२९ नागपूि 16651 1840 1158 19649 0 1671 Nagpur
३० वधाग 6633 1758 773 9164 1972 1066 Wardha
३१ भंडािा 14546 293 1639 16478 0 3145 Bhandara
३२ गोंहदया 5864 1084 1048 7996 0 2130 Gondia
३३ चंद्रपिू 4386 1520 1729 7635 548 348 Chandrapur
३४ गडगचिोली 1891 0 759 2650 31 144 Gadchiroli
िागपूर ववभाग 49971 6495 7106 63572 2551 8504 Nagpur Region
महाराष्ट्ट्र राज्य 455875 87509 237896 781280 21054 71005 Maharashtra State

Graph No. 5 - Artificial Insemination done by various Institutes
1000000 NGO
849690
800000 Sevadata
453664
594549
Numbers
600000 JK Trust
298065
92982
400000 Dept
208803
241236
200000
18647
622
50110
0
165136
0
0 0
Mumbai 60745
173009
23694
0
33281
Nashik 106692
16015
Pune 90802
Aurangabad
16390
0
49701
0
Latur
5426
1200
Region Amravati
Nagpur
350000 Graph No. 6 - Calves Born by AI done by various Institutes

313002
NGO
300000
Sevadata
174163
250000
198260
Numbers
200000 JK Trust
150000 Dept
36272
80324
100000
63003
77814
50000 26
7376
12383
0
0
53454
0 0
Mumbai
63572
11665
0
6289
12479
Nashik
20261
Pune
4437
18166
Aurangabad
401
0
Region 8504
625
Latur
2551
Amravati
409
Nagpur
* सांि यक पिु तका २०१६-१७ * --------------( 17 )--

तक्ता क्र. ९ / Table no. 9
खाजगी/सहकारी/सेिाभािी संस्था/जजल्हा दध
ू संघ/साखर कारखाने/सुशिक्षित बेरोजगारांनी केलेली कृत्रिम रे तने ि जन्मलेल्या िासरांची माहहती
No. of AI done & Calves Born by Private/Co-Op./N.G.O's/Zillah Dudh Sangh/Sugar Factories/Educated Unempoyed
अ. कृत्रिम रे तने Artificial Inseminations जन्मलेली िासरे Calves Born
क्र.
जजल््याचे / विभागाचे नाि Name of District / Region विदे शी संकरित दे शी महिष एकूण संकरित दे शी महिष एकूण
Sr.
No. Exotic Cross Bred Indigenous Buffaloe Total Cross Bred Indigenous Buffaloe Total
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १० ११
१ नाशशक Nashik बायफ शमत्र संस्था 5527 9672 12439 5639 33277 2586 2116 1071 5773
२ नंदिु बाि Nandurbar बायफ शमत्र संस्था 397 395 0 264 1056 359 0 104 463
३ जळगाि Jalgaon गोधन 883 2666 1044 1018 5611 889 0 221 1110
जळगाि दध
ु उत्पादक संघ 14268 14148 4649 15471 48536 6612 0 3430 10042
एकूण Total 15151 16814 5693 16489 54147 7501 0 3651 11152
४ अिमदनगि संगमनेि तालुका दध
ू संघ 25814 43706 4043 1574 75137 26744 1268 606 28618
Ahmednagar
अगस्ती तालक
ु ा दध
ू संघ, अकोले 1805 3796 1120 894 7615 2243 425 274 2942
खाजगी कृत्रत्रम िे तन किणािे 18839 94296 4317 9381 126833 27450 1366 2560 31376
एकूण Total 46458 141798 9480 11849 209585 56437 3059 3440 62936
एकूण नाशिक विभाग Total Nashik Region 67533 168679 27612 34241 298065 66883 5175 8266 80324
५ पुणे Pune खाजगी संस्था 2510 11840 2625 2525 19500 4510 820 790 6120
खाजगी दध
ू संघ 0 0 0 0 0 0 0 0 0
सिकािी दध
ू संघ 7831 29683 6010 5633 49157 12001 1880 1800 15681
सुशशक्षित बेिोजगाि 1062 10769 1081 1897 14809 2669 361 600 3630
एकूण Total 11403 52292 9716 10055 83466 19180 3061 3190 25431
६ सातािा Satara िाज्यस्ति 0 9035 1238 14687 24960 5268 583 9687 15538
स्थाननक स्ति 0 2146 965 4353 7464 1029 358 2156 3543
एकूण Total 0 11181 2203 19040 32424 6297 941 11843 19081
७ सांगली Sangli चितळे डेअिी 685 2754 196 5648 9283 1383 782 2412 4577
िाजािामबापू पाटील सि. दग्ु ध संघ, इस्लामपूि 0 17598 0 18035 35633 3625 0 5308 8933
िुतात्मा सिकािी दग्ु ध संघ, िाळिा 0 1463 0 1589 3052 464 0 402 866
िािणा सिकािी दग्ु ध संघ, िािणानगि 0 14680 0 16250 30930 0 0 0 0
फत्तेशसंग नाईक सिकािी दग्ु ध संघ, शशिाळा 0 2294 0 2419 4713 0 0 0 0
बाबासािे ब दे शमख
ु दध
ू संघ, आटपाडी 0 3493 81 3413 6987 0 0 0 0
शशितीथथ दध
ू संघ, शशिाळा 0 0 0 0 0 0 0 0 0
िसंतदादा दध
ु संघ, तासगाि 0 0 0 0 0 0 0 0 0
एकूण Total 685 42282 277 47354 90598 5472 782 8122 14376
८ सोलापूि Solapur सोलापूि जजल्िा सि. दध
ू उत्पादक संघ 0 15128 0 2214 17342 5695 0 815 6510
शशिामत
ृ सिकािी दध
ू उत्पादक संघ, अकलूज 0 19878 0 7063 26941 13826 0 4356 18182
एकूण Total 0 35006 0 9277 44283 19521 0 5171 24692

९ कोल्िापूि Kolhapur स्िाशिमानी दध
ू संघ 0 11500 500 8000 20000 3876 124 1980 5980
िािणा दध
ू संघ 0 11712 3697 17165 32574 5660 1888 4303 11851
गोकुळ दध
ू संघ, शशिगाि 0 87035 25998 178171 291204 37862 0 58987 96849
एकूण Total 0 110247 30195 203336 343778 47398 2012 65270 114680
एकूण पुणे विभाग Total Pune Region 12088 251008 42391 289062 594549 97868 6796 93596 198260
१० औिं गाबाद
औिं गाबाद जजल्िा दध
ू संघ 0 12828 0 0 12828 5443 0 0 5443
Aurangabad
११ पििणी Parbhani बायफ शमत्र संस्था 748 374 6366 4636 12124 271 2445 1847 4563
१२ बीड Beed बायफ शमत्र संस्था 2410 4305 0 1614 8329 2080 0 393 2473
एकूण औरं गाबाद विभाग Total Aurangabad Region 3158 17507 6366 6250 33281 7794 2445 2240 12479
१३ उस्मानाबाद
सह्याद्री अॅग्रो पिांडा, उस्मानाबाद 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Osmanabad
एकूण लातूर विभाग Total Latur Region 0 0 0 0 0 0 0 0 0
१४ अमिािती Amravati बायफ शमत्र संस्था 8872 3711 2047 0 14630 0 0 0 0
१५ बुलढाणा Buldhana खाजगी कृत्रत्रम िे तन किणािे 712 627 0 421 1760 412 0 213 625
एकूण अमरािती विभाग Total Amravati Region 9584 4338 2047 421 16390 412 0 213 625
१६ िधाथ Wardha बायफ शमत्र संस्था 501 70 0 0 571 284 0 4 288
१७ िंडािा Bhandara NGO 209 250 0 170 629 72 0 49 121
एकूण नागपूर विभाग Total Nagpur Region 710 320 0 170 1200 356 0 53 409
एकूण महाराष्ट्र राज्य Total Maharashtra State 93073 441852 78416 330144 943485 173313 14416 104368 292097

तक्ता क्र. १०
जिल्हाननहाय पिसुंिर्धन विभागाुंतगधत इतर महत्िाच्या बाबीुंिर झालेल्या कामकािाचा गोषिारा
गभधर्ारणा तपासणी Pregnancy Diagnosis िुंर्त्ि तपासणी Infertility & Sterility Examination
अ. गायी Cows म्हिी Buffaloes एकूण गायी Cows म्हिी Buffaloes

क्र. जिल््याचे / एकूण कृत्रिम एकूण तपासलेल्या
कृत्रिम नैसर्गिक गायी नैसर्गिक म्हिी
Sr. विभागाचे नाि रे तन Total उपचार बऱ्या उपचार बऱ्या
रे तन गर्िधारणा गर्िधारणा तपासलेल्या तपासलेल्या
No. Total केलेल्या Total Examined केलेल्या झालेल्या केलेल्या झालेल्या
केलेल्या Natural Cows Natural Buffaloe Examined Examined
Out of Treated Cured Treated Cured
Out of AI Services Services
AI
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १० ११ १२ १३ १४ १५
१ ठाणे 3996 6082 10078 5956 15407 21363 31441 5881 5881 5029 13006 13006 10987
२ पालघर 6727 16056 22783 6134 13154 19288 42071 15701 15692 12879 12294 12289 9587
३ रायगड 8705 3476 12181 8372 3668 12040 24221 6312 5430 6759 6803 5689 6550
४ रत्नार्गरी 14096 19728 33824 6055 7294 13349 47173 16697 16697 7813 5723 5723 2642
५ ससिंधद
ु ग
ु ि 6180 5576 11756 4929 4345 9274 21030 5745 5745 3960 4744 4744 3456
मुंबई विभाग 39704 50918 90622 31446 43868 75314 165936 50336 49445 36440 42570 41451 33222
६ नासिक 72652 153605 226257 21605 49498 71103 297360 72458 45884 15181 25096 16900 6165
७ धळ
ु े 21467 19910 41377 6724 14702 21426 62803 21845 19133 15007 16536 12216 9818
८ निंदरु बार 8035 14782 22817 4951 9758 14709 37526 15302 14193 11744 12132 11245 9105
९ जळगाव 70233 45056 115289 62630 48804 111434 226723 40047 35579 32723 42220 39343 37099
१० अहमदनगर 158266 78454 236720 20334 16683 37017 273737 123028 123028 107220 21948 21948 19103
नाशिक विभाग 330653 311807 642460 116244 139445 255689 898149 272680 237817 181875 117932 101652 81290
११ पण
ु े 141121 48230 189351 41046 40193 81239 270590 80584 78079 62578 36721 35512 28362
१२ सातारा 82460 17367 99827 63323 21291 84614 184441 28292 25583 17050 30470 26616 17787
१३ सािंगली 43579 9641 53220 56550 15480 72030 125250 29825 28015 18957 40947 38459 28903
१४ सोलापूर 98486 40647 139133 42617 32312 74929 214062 64281 64185 26388 43669 43554 18044
१५ कोल्हापूर 38342 3353 41695 68143 7002 75145 116840 19347 19323 11552 37823 37747 30216
पणे विभाग 403988 119238 523226 271679 116278 387957 911183 222329 215185 136525 189630 181888 123312
१६ औरिं गाबाद 40406 38966 79372 5550 14437 19987 99359 30448 28628 27810 9426 8922 8608
१७ जालना 14079 9931 24010 5808 6713 12521 36531 8813 8573 1772 3857 3514 816
१८ परर्णी 6678 8242 14920 3953 8915 12868 27788 7823 7823 6923 6971 6971 6271
१९ बीड 22845 18785 41630 11945 19404 31349 72979 16934 13878 7500 15158 13612 7008
औरुं गाबाद विभाग 84008 75924 159932 27256 49469 76725 236657 64018 58902 44005 35412 33019 22703
२० लातरू 24145 24393 48538 23391 31215 54606 103144 25742 25540 14054 54887 55482 30147
२१ उस्मानाबाद 36619 28658 65277 17427 20633 38060 103337 25704 25704 24576 18208 18208 17113
२२ नािंदेड 11103 16269 27372 9332 16587 25919 53291 15964 15964 3578 15546 15546 3183
२३ हहिंगोली 5952 8802 14754 4059 7723 11782 26536 7314 6015 5818 7172 7173 5373
लातूर विभाग 77819 78122 155941 54209 76158 130367 286308 74724 73223 48026 95813 96409 55816
२४ अमरावती 13214 22725 35939 4176 11587 15763 51702 40543 40446 16270 20662 20642 12583
२५ अकोला 12487 17945 30432 7472 9919 17391 47823 17465 16826 7058 9208 8596 4261
२६ वािीम 6187 8855 15042 5312 8375 13687 28729 7932 7875 3895 7547 7345 3604
२७ बुलढाणा 19899 24191 44090 12080 20748 32828 76918 19589 19561 15324 16639 16446 12864
२८ यवतमाळ 89761 19711 109472 25879 9399 35278 144750 55050 55050 23579 17742 17742 9476
अमरािती विभाग 141548 93427 234975 54919 60028 114947 349922 140579 139758 66126 71798 70771 42788
२९ नागपूर 38628 38406 77034 3908 9809 13717 90751 33216 33216 14959 8170 8170 3522
३० वधाि 21314 14592 35906 1787 3073 4860 40766 11210 11210 7981 2441 2441 1894
३१ र्िंडारा 34700 11553 46253 4760 6383 11143 57396 17080 16902 8999 8066 7839 4099
३२ गोंहदया 16576 13473 30049 2784 6774 9558 39607 15481 15481 7575 7539 7539 3640
३३ चिंद्रपूर 9734 15543 25277 3136 5667 8803 34080 12036 11929 7332 5283 5240 3234
३४ गडर्चरोली 7511 16286 23797 2649 5167 7816 31613 17140 17140 4152 5655 5655 1411
नागपूर विभाग 128463 109853 238316 19024 36873 55897 294213 106163 105878 50998 37154 36884 17800
महाराष्ट्र राज्य 1206183 839289 2045472 574777 522119 1096896 3142368 930829 880208 563995 590309 562074 376931

Table no. 10
Summary of Work done on other Important Issues by Animal Husbandry Department
िस्त्रक्रक्रया Operations
उपचार खच्चीकरण ििविच्छे दने Post-Mortems
िुंर्त्ि तपासणी केलेल्या केलेल्या बेरड नमने
Infertility & पिुंच
ू ी सुंख्या िळूुंची सुंख्या लसीकरण तपासणी Name of District /
Sterility No. of No. of Scrub Vaccinations मोठया लहान एकूण Specimens Region
Major Minor Total ननयसमत न्यायवैद्यकीय
Examination Cases Bulls Examined
Diagnostic Medicolegal
treated Castrated
१६ १७ १८ १९ २० २१ २२ २३ २४ २५ २६
18887 269352 15372 1351401 412 5883 6295 3290 257 66 Thane
27995 334364 20399 1672425 165 16569 16734 1850 129 71 Palghar
13115 299152 14483 1481369 447 4806 5253 1422 123 76 Raigad
22420 361865 12669 1720038 174 6093 6267 3980 367 68 Ratnagiri
10489 202170 6271 897224 305 7183 7488 1308 175 65 Sindhudurg
92906 1466903 69194 7122457 1503 40534 42037 11850 1051 346 Mumbai Region
97554 967692 56456 4488474 1611 57173 58784 2464 693 299 Nashik
38381 376542 33738 1765556 418 25028 25446 8884 1345 318 Dhule
27434 578923 26856 1803100 368 11696 12064 561 725 77 Nandurbar
82267 979066 71769 2218942 3370 34148 37518 15642 1732 273 Jalgaon
144976 1329933 72429 4493155 3156 53199 56355 11812 5030 473 Ahmednagar
390612 4232156 261248 14769227 8923 181244 190167 39363 9525 1440 Nashik Region
117305 1433957 40500 3489324 3509 36210 39719 13176 1758 260 Pune
58762 797706 18297 2903775 3223 19523 22746 14899 2195 86 Satara
70772 654877 21942 2893874 1804 7743 9547 18172 740 6 Sangli
107950 1228770 47821 2861033 4626 29620 34246 16951 632 341 Solapur
57170 603427 18537 1973458 1823 14611 16434 6871 114 43 Kolhapur
411959 4718737 147097 14121464 14985 107707 122692 70069 5439 736 Pune Region
39874 571654 30621 1836182 1268 13386 14654 8632 461 62 Aurangabad
12670 254050 15045 1228270 422 15112 15534 5314 198 81 Jalna
14794 260778 14954 1228074 741 7260 8001 4457 790 27 Parbhani
32092 460287 29709 2131625 1178 2890 4068 5993 1192 255 Beed
99430 1546769 90329 6424151 3609 38648 42257 24396 2641 425 Aurangabad Region
80629 634835 32996 1708482 3785 25382 29167 7342 261 406 Latur
43912 536824 25650 1770138 1211 16153 17364 10847 642 546 Osmanabad
31510 551644 35387 2041493 1525 26708 28233 15813 1343 134 Nanded
14486 214873 10363 646919 878 7581 8459 4750 108 227 Hingoli
170537 1938176 104396 6167032 7399 75824 83223 38752 2354 1313 Latur Region
61205 636378 37627 1757667 1579 20927 22506 15040 910 275 Amravati
26673 325729 14459 989430 1484 12802 14286 2605 100 22 Akola
15479 182761 10524 671331 349 8971 9320 2977 60 70 Washim
36228 427867 26956 1484379 920 18306 19226 3068 554 244 Buldhana
72792 683729 44948 1898403 948 31734 32682 16641 2375 482 Yavatmal
212377 2256464 134514 6801210 5280 92740 98020 40331 3999 1093 Amravati Region
41386 515690 30594 1693471 2027 18266 20293 17249 535 360 Nagpur
13651 299242 12282 985342 765 2577 3342 5320 335 265 Wardha
25146 301006 11086 1188620 970 6591 7561 11720 470 205 Bhandara
23020 300195 20279 1243014 1106 7184 8290 1423 297 203 Gondia
17319 327222 20376 1622007 462 3766 4228 3543 306 144 Chandrapur
22795 339793 31002 1820959 863 9274 10137 5553 109 71 Gadchiroli
143317 2083148 125619 8553413 6193 47658 53851 44808 2052 1248 Nagpur Region
1521138 18242353 932397 63958954 47892 584355 632247 269569 27061 6601 Maharashtra State
* पिसुंिर्धन साुंजख्यकी पजस्त्तका २०१६-१७ * --------------( 21 )--

तक्ता क्र. १० - चालू
जिल्हानिहाय पशुसंवर्धि ववभागांतगधत इतर महत्वाच्या बाब ंवर झालेल्या कामकािाचा गोषवारा
आयोजित
प्रदशधिासाठी बक्ष सप्राप्त आयोजित संघटीत पुरववलेल्या प्रात्यक्षक्षकासाठी
भरवलेली वंर्त्व पुरववलेल्या
अ. आलेल्या प्राणयांच केलेले केलेल्या गवतांचे संच / आयोजित केलेल्या
जिल््याचे / पशप्र
ु दशधिे तपासण वैरण ंच्या वपकांच
क्र. प्राणयांच संख्या संख्या वासरांचे कायधमोहहमा ठोंब Fodder भूखड ं ांच संख्या
ववभागाचे Cattle शशबबरे ब -बबयाणे (ककलो)
Sr. Animals Prizes मेळावे Calf Work sets & Fodder
िाव Shows Infertility Fodder Seeds
No. participated awarded to Rallies Campaigns Sapllings Demonstration
Organised Camps distributed (kg.)
in shows animals Organised Organised Distributed Plots
Organised
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १० ११
१ ठाणे 0 0 0 0 942 143 0 2142 0
२ पालघर 0 0 0 0 1386 84 0 7433 0
३ रायगड 0 0 0 0 441 314 201000 5130 0
४ रत्नागगरी 0 0 0 1 1431 195 464000 21265 5
५ स ध
िं द
ु ग
ु ग 0 0 0 1 565 60 0 39540 0
मंब
ु ई ववभाग 0 0 0 2 4765 796 665000 75510 5
६ नासिक 3 0 0 9 546 314 2026828 45607 0
७ धळ
ु े 0 0 0 0 1092 277 845600 5863 0
८ निंदरु बार 0 0 0 0 712 657 0 1996 0
९ जळगाव 0 216 101 1 2184 962 500000 30250 0
१० अहमदनगर 1 332 332 1 188 178 0 147411 7
िाशशक ववभाग 4 548 433 11 4722 2388 3372428 231127 7
११ पुणे 0 0 0 0 2039 675 1014900 147707 0
१२ ातारा 1 236 54 5 1532 622 154060 86512 6
१३ ािंगली 0 0 0 0 764 401 1502250 35180 244
१४ ोलापूर 0 0 0 0 1938 315 3137032 80042 0
१५ कोल्हापरू 0 0 0 8 703 493 507000 36880 0
पुणे ववभाग 1 236 54 13 6976 2506 6315242 386321 250
१६ औरिं गाबाद 0 460 0 13 1197 787 279512 5265 0
१७ जालना 0 0 0 0 898 73 295750 17556 0
१८ परभणी 10 0 0 0 772 135 523100 43132 0
१९ बीड 4 0 0 0 573 220 696000 32118 364
औरं गाबाद ववभाग 14 460 0 13 3440 1215 1794362 98071 364
२० लातरू 8 0 0 0 1040 66 0 36855 0
२१ उस्मानाबाद 7 216 29 5 1212 337 0 293 0
२२ नािंदेड 2 0 0 30 755 502 49000 152355 0
२३ हहिंगोली 0 0 0 0 536 55 0 0 0
लातूर ववभाग 17 216 29 35 3543 960 49000 189503 0
२४ अमरावती 2 0 0 1 1700 222 919100 122865 0
२५ अकोला 0 0 0 0 747 148 28695 79635 0
२६ वािीम 1 91 91 0 570 71 311000 0 0
२७ बुलढाणा 0 0 0 0 1052 792 20000 42119 0
२८ यवतमाळ 0 169 22 0 1465 1165 0 7953 0
अमरावत ववभाग 3 260 113 1 5534 2398 1278795 252572 0
२९ नागपरू 0 0 0 1 2598 103 0 59247 0
३० वधाग 2 559 36 0 815 60 27400 17886 8
३१ भिंडारा 7 0 0 13 512 217 162925 13931 0
३२ गोंहदया 0 0 0 10 743 294 10000 35254 0
३३ चिंद्रपूर 0 0 0 1 1040 114 60100 10437 0
३४ गडगचरोली 0 0 0 2 1262 315 9250 4036 8
िागपूर ववभाग 9 559 36 27 6970 1103 269675 140791 16
महाराष्ट्र राज्य 48 2279 665 102 35950 11366 13744502 1373894 642

Table no. 10 - Contd.
Summary of Work done on other Important Issues by Animal Husbandry Department
शेतक-यांसाठी भरववलेले प्रशशक्षक्षत शेतकरी farmers Trained
प्रनत शेतकरी
सामहु हक प्रशशक्षण शशबबरे खचध
खचध (रुपये) मागासवगीय Backward
Training Programs समावेशि इतर Others एकूण Total Name of District /
Expenditure Class
organised for Expenditure Region
per farmer
farmers Under incurred
(Rs.) महहला पुरुष एकूण महहला पुरुष एकूण महहला पुरुष एकूण
different Schemes
Female Male Total Female Male Total Female Male Total
१२ १३ १४ १५ १६ १७ १८ १९ २० २१ २२ २३ २४
11 60000 138 45 39 84 70 282 352 115 321 436 Thane
19 295000 195 372 494 866 207 440 647 579 934 1513 Palghar
2 100000 1000 0 0 0 27 73 100 27 73 100 Raigad
22 565000 371 302 356 658 365 498 863 667 854 1521 Ratnagiri
12 60000 62 72 117 189 267 516 783 339 633 972 Sindhudurg
66 1080000 238 791 1006 1797 936 1809 2745 1727 2815 4542 Mumbai Region
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nashik
7 43100 168 50 56 106 50 100 150 100 156 256 Dhule
5 32500 361 42 48 90 0 0 0 42 48 90 Nandurbar
21 110000 71 58 208 266 142 1134 1276 200 1342 1542 Jalgaon
14 69950 72 45 168 213 207 550 757 252 718 970 Ahmednagar
47 255550 89 195 480 675 399 1784 2183 594 2264 2858 Nashik Region
4 27000 79 14 9 23 96 223 319 110 232 342 Pune
41 43850 16 121 292 413 388 1927 2315 509 2219 2728 Satara
17 285000 164 63 378 441 91 1206 1297 154 1584 1738 Sangli
11 220000 131 111 263 374 294 1015 1309 405 1278 1683 Solapur
37 150500 77 92 288 380 278 1308 1586 370 1596 1966 Kolhapur
110 726350 86 401 1230 1631 1147 5679 6826 1548 6909 8457 Pune Region
17 138000 147 136 252 388 131 419 550 267 671 938 Aurangabad
9 670000 1218 100 150 250 100 200 300 200 350 550 Jalna
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Parbhani
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Beed
26 808000 543 236 402 638 231 619 850 467 1021 1488 Aurangabad Region
24 111560 40 159 591 750 298 1750 2048 457 2341 2798 Latur
13 325420 398 68 277 345 32 440 472 100 717 817 Osmanabad
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nanded
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Hingoli
37 436980 121 227 868 1095 330 2190 2520 557 3058 3615 Latur Region
32 320000 149 431 301 732 1094 315 1409 1525 616 2141 Amravati
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Akola
9 80000 277 24 74 98 44 147 191 68 221 289 Washim
13 500000 1000 152 348 500 0 0 0 152 348 500 Buldhana
41 112000 90 88 396 484 142 624 766 230 1020 1250 Yavatmal
95 1012000 242 695 1119 1814 1280 1086 2366 1975 2205 4180 Amravati Region
21 1110000 522 355 1134 1489 156 480 636 511 1614 2125 Nagpur
15 527905 960 122 428 550 0 0 0 122 428 550 Wardha
4 28200 150 0 30 30 1 157 158 1 187 188 Bhandara
11 729000 543 242 499 741 328 274 602 570 773 1343 Gondia
5 40290 101 0 0 0 48 352 400 48 352 400 Chandrapur
23 119200 83 120 986 1106 30 302 332 150 1288 1438 Gadchiroli
79 2554595 423 839 3077 3916 563 1565 2128 1402 4642 6044 Nagpur Region
460 6873475 220 3384 8182 11566 4886 14732 19618 8270 22914 31184 Maharashtra State
* पशस
ु ंवर्धि सांजख्यकी पजु ततका २०१६-१७ * --------------( 23 )--
तक्ता क्र. ११ / Table no. 11
संस्र्थाननिाय व रोगननिाय लसीकरण Institutewise & Diseasewise Vaccination
अ.
क्र. ता.ल.प.स.चच. म.अं.उ.कें. स. कु. वव. ब. पै. कें.
रोगाचे नाव Name of Disease जज.प.स.चच. DVP जज.प. ZP एकूण Total
Sr. TMVP CH ग. IPDB DBF
No.
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९
१ घटसर्प Haemorrhagic Septicemia 556820 151189 3198717 0 0 0 3906726

२ फऱ्या Black Quarter 380418 79961 2204989 0 0 0 2665368
३ घटसर्प + फऱ्या HS + BQ Combined 211625 47486 1736119 0 0 0 1995230
४ र्ीर्ीआर Peste des petits ruminants 82839 26099 1112721 0 0 0 1221659
५ काळर्ळ
ु ी Anthrax 113618 400 3610221 0 0 0 3724239
६ लाळ्या-खरु कुत रोग Foot & Mouth Disease 4154252 949280 25958987 0 0 0 31062519
७ ब्रुसेल्लोससस Brucellosis 103834 940 38991 0 0 0 143765
८ बोटयुलीझम Botulisms 0 0 0 0 0 0 0
९ गोचीडज्वर Spirochaetosis 1140 0 26120 0 0 0 27260
१० कोंबडयाांच्या दे वी Fowl pox 23770 2100 82467 21154 11163 0 140654
११ में ढ्या व शेळ्याांच्या दे वी S & G Pox 4745 0 20022 0 0 0 24767
१२ सरा Surra 31977 0 420230 0 0 0 452207
१३ आांत्रववषार Enterotoxaemia 435910 67029 3053059 0 0 0 3555998
१४ मानमोडी Ranikhet 1360815 445846 8217907 25119 15482 0 10065169
१५ लासोटा Lasota 641898 174923 4170821 117228 53664 0 5158534
१६ मरे क्स Marek's 0 0 0 548964 58529 0 607493
१७ आयबीडी / गांबोरो I B D / Gumboro 22 0 1548 90774 39221 0 131565
१८ श्वानदां श प्रततबांधक Antirabies 810 6854 13731 0 0 0 21395
१९ सुकर तार् Swine Fever 0 0 401 0 0 0 401
२० थायलेररयाससस Thileriosis 0 0 14300 0 0 0 14300
२१ इतर रोग (नमूद) Other diseases (Specify) 6262 249 14492 0 0 724 21727
एकूण लसीकरण Total Vaccination 8110755 1952356 53895843 803239 178059 724 64940976
तक्ता क्र. १२ / Table no. 12

राज्यातील ववववध योजनांतगगत एकूण लाभार्थी व महिला लाभार्थी
Beneficiaries & No. of Women beneficiaries under various Schemes in the state
अ.
क्र. मांब
ु ई नासशक र्ण
ु े औरां गाबाद लातरू अमरावती नागर्रू एकूण राज्य
योजनेचे नाव Name of Scheme ववभाग Region
Sr. Mumbai Nashik Pune A'bad Latur Amrawati Nagpur Total State
No.
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १० ११
सांकररत कालवडी व म्िशीांच्या सुधाररत
एकूण Total 0 0 12195 0 0 0 133 12328
र्ारडयाची जोर्ासना योजना Scheme of
१
Rearing of Cross bred cow and improved
Buffalo heifers महिला Female 0 0 3530 0 0 0 2 3532
दभ
ु त्या जनावराांच्या गटाचा र्ुरवठा योजना एकूण Total 682 245 569 380 248 1016 825 3965
२
Scheme of supply of Milch Animals महिला Female 134 38 163 118 73 318 133 977
दभ
ु त्या जनावराांना खाद्यानुदान योजना एकूण Total 285 1047 1351 532 2500 765 4354 10834
३ Scheme of Feed subsidy to the milch
animals महिला Female 40 110 436 98 750 247 1170 2851
तलांगाांचे गट वाटर् योजना Scheme of एकूण Total 1327 261 740 25 283 1698 1116 5450
४
Pullets distribution महिला Female 1327 67 245 9 85 514 154 2401
अनस ु चू चत जातीच्या कुटुांबाना शेळ्याांचे गट एकूण Total 135 224 267 434 350 1991 818 4219
५ वाटर् योजना Scheme of Goat units dist.
to Scheduled Caste Families महिला Female 56 64 88 97 99 637 109 1150
ु न उत्र्ादन योजना Scheme of एकूण Total

ववशेष र्शध 3200 0 0 0 0 0 1830 5030
६
Special Livestock Production Programme महिला Female 900 0 0 0 0 0 522 1422
एकूण Total 5629 1777 15122 1371 3381 5470 9076 41826
एकूण योजना Total of All Schemes
महिला Female 2457 279 4462 322 1007 1716 2090 12333

Graph No. 7 - Regionwise Pregnancy Dignosis, Cases treated, Infertility & Sterility
Examination, Vaccination & Sapling Distribution
16000000
Pregnancy
14769227
Dignosis
14121464
14000000
Infertility &
Sterility
Cases
12000000 Treated
Vaccination
Numbers
8553413
10000000 Sapling
Distribution
7122457
6801210
6424151
6315242
6167032
8000000 4718737
4232156
6000000
3372428
2256464
4000000
2083148
1938176
1794362
1546769
1466903
1278795
911183
898149
665000
411959
390612
2000000
349922
294213
286308
269675
236657
212377
170537
165936
143317
99430
92906
49000
0
Mumbai Nashik Pune Aurangabad Latur Amravati Nagpur
Region
Graph No. 8 - Regionwise Operation, Sample Examined, Post martem & Seed
Distribution
Operation
386321
400000
Sample
Examined
350000
Post Martem
252572
300000
231127
Seed
Distribution
Numbers
250000
190167
189503
200000
140791
122692
150000
98071
98020
83223
75510
70069
100000
53851
44808
42257
42037
40331
39363
38752
24396
11850
10965
50000
6175
5092
3667
3300
3066
1397
0
Region
* सांि यक पिु तका २०१६-१७ * --------------( 25 )--

Graph No. 9 - Regionwise Cattle Shows, Calf Ralies, Work Campaign, Infertility Camps &
Fodder Plots
Cattle
6976
6970 Shows
7000
Calf Ralies
5534
6000
Work
4765
4722
Campaign
5000
Infertility
Numbers
Camps
3543
3440
4000
Fodder
Plots
2506
2398
2388
3000
2000
1215
1103
960
796
1000
364
250
35
27
17
16
13
14
13
11
9
5
3
0
2
0
0
Region
Graph No. 10 - Diseasewise Vaccination Graph No. 11 - Diseasewise Vaccination

done by TMVP, DVP & ZP done by DBF, IPDB & CH
Inner- TMVP Inner- DBF

Middle- DVP Middle- IPDB
Outer- ZP Outer- CH
* सांि यक पिु तका २०१६-१७ * --------------( 27 )--

तक्ता क्र. १३ / Table no. 13
पशुसंवर्यन ववभागांतगयत कुक्कुट संस्था व बदक पैदास केंद्र र्ांच्र्ा कामकाजाचा गोषवारा
Summary of Work done at Poultry Institutes & Duck Breeding Farm under AHD
सघन कुक्कुट
बदक
अ. मध्र्वती ववकास गट
पैदास केंद्र
क्र. अंडी उबवणी Intensive
कार्यभाराचा तपशील Particulars of Work load Duck
Sr. केंद्रे Central Poultry
Breeding
No. Hatcheries Development
Farm
Blocks
१ २ ३ ४ ५
१ एविल रोजी शशल्लक असलेले खाद्र् (टन) Opening Balance of feed as

१ 87.917 131.492 0.210
on 1st April (Tons)
२ खरे दी केलेले खाद्य (टन) Feed purchased (Tons) 692.700 810.023 20.425
३ एकूण खाद्र् (टन) Total feed (Tons) 780.617 941.515 20.635
४ प्रक्षेत्रावर वापरलेले खाद्य (टन) Feed utilised on the farm (Tons) 612.594 680.348 20.537
खात्यातील इतर संस्थाना पुरवठा केलेले खाद्य (टन) Feed supplied to the
५ 0.000 47.550 0.000
other Instt. of the Dept (Tons)
६ कुक्कुट पालकांना ववकलेले खाद्य (टन) Feed sold to poultry keepers (Tons) 0.000 0.000 0.000
७ एकूण ववननर्ोग केलेले खाद्र् (टन) Total feed disposed off (Tons) 612.594 727.898 20.537
३१ माचय रोजी शशल्लक असलेले खाद्र् (टन) Closing balance of feed as on
८ 168.023 213.617 0.098
31st March (Tons)
वर्ाातील अंड्यावरील कोंबड्यांची सरासरी संख्या Average No. of Laying Hens
९ 9368 12969 333
on the farm during the year
वर्ाामध्ये एका कोंबडीने ददलेली सरासरी अंड्यांची संख्या Average No. of Eggs
१० 113 62 163
layed by a Hen during the year
१ एविल रोजी शशल्लक असलेल्र्ा अंडर्ांची संख्र्ा Opening Balance of Eggs
११ 324 8450 0
as on 1st April
१२ प्रक्षेत्रावर उत्पाददत अंड्यांची संख्या No. of eggs produced on the Farm 1060817 809849 54187
इतर स्त्रोत / संस्थाकडून ममळालेल्या अंड्यांची संख्या No. of eggs collected /
१३ 201593 3420 0
received from other sources
१४ एकूण अंडी Total Eggs 1262734 821719 54187
एकूण अंड्यांपैकी ऊबववण्यायोग्य अंड्यांची संख्या No. of Hatchable eggs out of
१५ 1131037 754554 48000
Total No. of Eggs
१६ उबववण्यासाठी ववकलेल्या अंड्यांची संख्या No. of eggs sold for hatching 298305 559304 722
खाण्यासाठी / फुटलेल्या वा खराब इ. कारणामुळे ववल्हे वाट लावलेल्या अंड्यांची

१७ 122212 83009 47901
संख्या No. of eggs sold for table purpose / broken / spoiled / not hatchable
१८ उबववण्यासाठी वापरलेल्या अंड्यांची संख्या No. of eggs set for hatching 831358 172714 5564
१९ एकूण ववल्हे वाट लावलेल्र्ा अंडर्ांची संख्र्ा Total No. of eggs disposed off 1251875 815027 54187
३१ माचय रोजी शशल्लक अंडर्ांची संख्र्ा Closing balance of Eggs as on
२० 10859 6692 0
31st March
कोंबडर्ांनी घातलेल्र्ा अंडर्ांची सरासरी टक्केवारी Average Laying
२१ 31.02 17.11 44.61
Percentage of eggs Layed by hens
२२ उबवणूकीतून जन्मलेली वपल्ले No. of chicks hatched 544463 67444 2385
२३ उबवणूकीची टक्केवारी Hatching percentage 65.49 39.05 42.86

प्रक्षेत्रावर लसीकरण केलेल्या पक्षयांची संख्या No. of poultry birds vaccinated
२४ 716448 239812 724
on the farm
२५ महसुली जमा (रु. हजार) Revenue Receipts ('000) 17582.528 9341.315 240.000
२६ काल्पननक जमा (रु. हजार) Notional Receipt ('000) 0.000 8.500 0.000
२७ एकूण जमा (रु. हजार) Total Receipt ('000) 17582.528 9349.815 240.000
२८ वर्ाातील एकूण खचा (रु. हजार) Total Expenditure incurred ('000) 33802.982 26968.350 0.000
* पशुसंवर्यन सांख्ख्र्की पुख्स्तका २०१६-१७ * --------------( 29 )--

तक्तष क्र. १४
पिुसंवर्ान ववभषगषंतगात कुक्कुट संस्थष व बदक पैदषस केंद्र येथील कुक्कुट संख्यष दिाववणषरष तक्तष
अ. मध्यवती अंडी उबवणी केंद्रे Central Hatcheries (4)

क्र.
कषयाभषरषर्ष तपिील Particulars of Work load
Sr. पिल्ले तलंगा कोंबडया कॉकरे ल्स नर कोंबडे एकूण
No. Chicks Pullets Hens Cockrells Cocks Total
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८
१ एपिल रोजीची शिल्लक संख्या Opening
१ 6221 5522 4607 2385 744 19479
balance as on 1st April
अंतगगत बदलामळ ु े वर्ागत झालेली वाढ Addition
२ 0 16648 10937 10617 2183 40385
due to internal transfer
३ उबवणी केंद्रात जन्मलेली पिल्ले Chicks Hatched 546326 0 0 0 0 546326
खात्याच्या इतर संस्थाकडून िाप्त Stock

४ 0 0 0 0 0 0
received from other Inst of the Dept.
५ खरे दी केलेल्या Stock Purchased 9983 0 0 0 0 9983
वर्षात झषलेली एकूण वषढ (२ ते ५) Total

६ 556309 16648 10937 10617 2183 596694
addition during the year (2 to 5)
वर्षातील एकूण कुक्कुट संस्थष (१+६) Total
७ 562530 22170 15544 13002 2927 616173
Poultry during the year (1 + 6)
अंतगगत बदलामुळे वर्ागत झालेली घट Reduction
८ 27265 10937 0 2183 0 40385
due to internal transfer
९ मरतुक Mortality 6771 569 1502 442 159 9443
खात्याच्या इतर संस्थाकडे िाठपवलेल्या Stock

१० 0 0 0 0 0 0
transferred to other Inst of the Dept.
११ िैदािीसाठी पवकलेल्या Stock sold for breeding 519581 3457 2 4339 259 527638
इतर उियोगासाठी पवकलेल्‍ या Stock sold for

१२ 29 10 8304 277 1621 10241
other purposes (for table purpose etc)
वर्षात झषलेली एकूण घट (८ ते १२) Total
१३ 553646 14973 9808 7241 2039 587707
reduction during the year (8 to 12)
३१ मषर्ा रोजीर्ी शिल्लक (७-१३) Closing
१४ 8884 7197 5736 5761 888 28466
balance as on 31st March (7-13)
१५ मरतुक टक्केवषरी (%) Mortality percentage 1.20 2.57 9.66 3.40 5.43 1.53

Table no. 14
Summary of Livistock at Poultry Institutes & Duck Breeding Farm under AHD
सघन कुक्कुट ववकषस गट Intensive Poultry Development

बदक पैदषस केंद्र Duck Breeding Farm (1)
Blocks (16)
पिल्ले तलंगा कोंबडया कॉकरे ल्स नर कोंबडे एकूण Ducklin Grower Grower एकूण
Duck F. Drakes
Chicks Pullets Hens Cockrells Cocks Total gs F. M. Total
९ १० ११ १२ १३ १४ १५ १६ १७ १८ १९ २०
12029 2878 6821 1567 854 24149 730 0 0 0 0 730
0 13973 9773 10477 3785 38008 0 374 359 350 60 1143
15036 0 0 0 0 15036 2385 0 0 0 0 2385
152 0 0 0 0 152 0 0 0 0 0 0
126535 0 0 0 0 126535 0 0 0 0 0 0
141723 13973 9773 10477 3785 179731 2385 374 359 350 60 3528
153752 16851 16594 12044 4639 203880 3115 374 359 350 60 4258
24450 9773 0 3785 0 38008 724 359 0 60 0 1143
5618 837 1968 431 604 9458 31 4 13 1 0 49
7455 0 0 0 0 7455 0 0 0 0 0 0
99561 3382 2680 4236 1692 111551 2030 0 0 0 0 2030
5540 42 5483 2659 1492 15216 0 11 65 289 48 413
142624 14034 10131 11111 3788 181688 2785 374 78 350 48 3635
11128 2817 6463 933 851 22192 330 0 281 0 12 623
3.65 4.97 11.86 3.58 13.02 4.64 1.00 1.07 3.62 0.29 0.00 1.15
* पिस
ु ंवर्ान सषंख्ख्यकी पख्ु स्तकष २०१६-१७ * --------------( 31 )--
र्तक्र्ता क्र. १५ / Table no. 15
पिुसंिधणन विभागांर्तगणर्त कुक्कुट संस्थांमार्णर्त कुक्कुट पालकांकररर्ता आयोजिर्त प्रशिक्षण
Summary of Poultry Training for Poultry Keepers at Poultry Institutes of AHD
अ. क्र. महिला
संस्था / विभाग Institute / Region कालािधी Period पुरुष Male एकूण Total
Sr. No. Female
१ २ ३ ४ ५ ६
अ) मध्यिर्ती अंडी उबिणी केंद्रे / Central Hatcheries

१ महिना 1 Month 333 47 380
१ कुक्कुट प्रशिक्षण केंद्र, पुणे Poultry Training Centre, Pune
६ महिना 6 Month 0 0 0
२ कुक्कुट प्रशिक्षण केंद्र, कोल्िापूर Poultry Training Centre, Kolhapur १ महिना 1 Month 89 32 121
७ हिवस 7 Days 201 15 216
३ कुक्कुट प्रशिक्षण केंद्र, औरिं र्ाबाि Poultry Training Centre, Aurangabad
१५ हिवस 15 Days 69 9 78
१ महिना 1 Month 2 1 3
४ कुक्कुट प्रशिक्षण केंद्र, नार्पूर Poultry Training Centre, Nagpur
६ महिना 6 Month 0 0 0
कुक्कुट ववस्तार केंद्र, कणकवली, शसिंधि
ु र्
ु ग Poultry Extension Centre, Kankavali,
५ ७ हिवस 7 Days 0 0 0
Sindhudurg
७ हिवस 7 Days 151 17 168
६ कुक्कुट ववस्तार केंद्र, मुरुड, लातूर Poultry Extension Centre, Murud, Latur
१ महिना 1 Month 6 0 6
एकूण (अ) Total (A) 851 121 972
ब) सघन कुक्कुट विकास गट / Intensive Poultry Development Blocks
७ हिवस 7 Days 249 50 299
१ मुिंबई ववभार् Mumbai Region
१५ हिवस 15 Days 69 5 74
२ नाशिक ववभार् Nashik Region १५ हिवस 15 Days 631 95 726
७ हिवस 7 Days 158 12 170
३ पुणे ववभार् Pune Region
१५ हिवस 15 Days 67 92 159
४ औरिं र्ाबाि ववभार् Aurangabad Region ७ हिवस 7 Days 64 47 111
५ लातूर ववभार् Latur Region ७ हिवस 7 Days 150 182 332
७ हिवस 7 Days 0 0 0
६ अमरावती ववभार् Amrawati Region
१५ हिवस 15 Days 638 91 729
एकूण (ब) Total (B) 2026 574 2600
एकूण (अ+ब) Total (A+B) 2877 695 3572
र्तक्र्ता क्र. १६ / Table no. 16

पिुसंिधणन विभागांर्तगणर्त राज्यस्र्तरीय प्रशिक्षण केंद्र, पुणे येथील कायणभाराचा र्तपिील
Summary of workload at State Level Training Centre, Pune
अ. क्र. महिला
पाठ्यक्रमाचे िणणन Description of the course कालािधी Period पुरुष Male एकूण Total
Sr. No. Female
१ २ ३ ४ ५ ६
सेिांर्तगणर्त प्रशिक्षण In service Training

तािंत्रिक उजळणी
१ प.वव.अ LDO प्रशिक्षण Refresher's 0 0 0
Technical Training
२ स.आ.प.सिं. / प.वव.अ. / स.प.वव.अ. / प.प. ACAH / LDO / ALDO / LSS म.स्प.कृ.वव.का. MACP 0 0 0
म.स्प.कृ.वव.का.
३ जज.प.उ. /स.आ.प.सिं. / जज.प.अ. / प.वव.अ DDCAH / ACAH / DAHO / LDO कार्गिाळा MACP 0 0 0
Workshop
पार्ाभूत तािंत्रिक
४ नवननर्ुक्त स.आ.प.सिं. Newly oppointed ACAH प्रशिक्षण Foundation 1 0 1
Technical Training
पार्ाभूत तािंत्रिक
५ नवननर्ुक्त प.वव.अ. Newly oppointed LDO प्रशिक्षण Foundation 276 93 369
Technical Training
अँस्कॅड प्रशिक्षण
६ स.आ.प.सिं. / प.वव.अ. ACAH / LDO 0 0 0
ASCAD Training
अँस्कॅड कार्गिाळा
७ स.आ.प.सिं. / प.वव.अ. ACAH / LDO 110 6 116
ASCAD Workshop
एकूण Total 387 99 486

Graph No. 12 - Average No. of Eggs layed Graph No. 13 - Average Laying Percentage of
by a Hen during the year eggs Layed by Hen during the year
CH CH
IPDB IPDB
DBF 34% DBF
113
163 48%
62 18%
Graph No. 14 - Livestock Strength at Central Graph No. 15 - Livestock Strength at

Hatchery Intensive Poultry Development Blocks
100% 100%
Closing Closing
90% balance as 90% balance as
80% on 31st on 31st
80%
March March
70% 70%
Total Total
60% reduction 60% reduction
during the during the
50% 50%
year year
40% Total 40%
Total
30% addition 30% addition
during the during the
20% 20%
year year
10% Opening 10%
Opening
balence as 0% balence as
0%
on 1st April on 1st April
Category Category
Graph No. 16 - Livestock Strength at Duck Graph No. 17 - No. of Trainee in various
Breeding Farm Institutes
100% Closing
90% balance as 100%
on 31st
80% March
70% 80%
Total
reduction
Percentage
60%
during the 60%
50%
year
40% 40%
Total
30% addition
during the 20%
20%
year
10%
Opening 0%
0% balence as CH IPDB SLTC Vet.
on 1st April Inst.
Female 121 574 99 8270
Male 851 2026 387 22914
Category
* सांि यक पिु तका २०१६-१७ * --------------( 33 )--

तक्ता क्र. १७ / Table no. 17
महािाष्ट्र पशु व मत््यववज्ञान ववद्यापीठ, नागपिू येथे झालेल्या कामकाजाचा गोषवािा
Summary of workload at Maharashtra Animal & Fisheries Science University, Nagpur
पदव्युत्ति
अ. क्र. पदवी आचायय
काययभािाचा तपशील Particulars of Work load Post
Sr. No. Graduation Acharaya
Graduation
१ २ ३ ४ ५
पदव्युत्तर पशुवैद्यकीय व पशुववज्ञान सांस्था, अकोला Post Graduate Institute of
१ 0 24 3
Veterinary & Animal sciences, Akola
२ पशुवैद्यकीय महाववद्यालयामध्ये प्रवेश घेतलेले ववद्याथी No. of students admitted in Veterinary colleges
अ) मांब
ु ई Mumbai 107 48 3
ब) शशरवळ Shirval 68 25 2
क) परभणी Parbhani 81 37 3
ड) उदगीर Udagir 65 16 1
इ) नागपूर Nagpur 81 34 7
एकूण (अ ते इ) Total (A to E) 402 184 19
३ अ) दग्ु ध तांत्रज्ञान महाववद्यालय, उदगीर College of Dairy technology, Udgir 32 0 0
ब) दग्ु ध तांत्रज्ञान महाववद्यालय, वरुड, पुसद College of Dairy technology, Warud, Pusad 33 0 0
एकूण (अ+ब) Total (A+B) 65 0 0
४ अ) नागपूर पशुवैद्यकीय महाववद्यालय, नागपूर Nagpur Veterinary College, Nagpur 32 0 0
ब) पशव
ु ैद्यकीय व पशवु वज्ञान महाववद्यालय, उदगीर College of Veterinary & Animal
32 0 0
sciences, Udgir
एकूण (अ+ब) Total (A+B) 64 0 0
तक्ता क्र. १८ / Table no. 18

एकात्त्मक पाहणी योजना, पण ु े येथे झालेल्या कामकाजाचा गोषवािा
Summary of workload at Integrated Sample Survey, Pune
पशुधन उत्पादन ('०००
अंदात्जत संख्या
अ. क्र. उत्पादन मे.टन)
बाब Particular (लाख) Estimated
Sr. No. Livestock Production
No. (Lakh)
Production ('000 MT)
१ २ ३ ४ ५
१ दध
ु Milk गायी २.५ वर्ाावरील Cows above 2 & 1/2 year 52.37 0.00
दभ
ु त्या गायी Cow in Milk 32.09 6166.48
म्हशी ३ वर्ाावरील Buffuloes over 3 year 33.40 0.00
दभ
ु त्या म्हशी Buffaloes in Milk 22.11 4015.39
एकूण दभ
ु त्या गायी व म्हशी Total Cows and Buffaloes in Milk 54.20 10181.87
शेळ्या १.५ वर्ाावरील Goats over 1.5 year 53.17 0.00
दभ
ु त्या शेळ्या Goats in Milk 26.58 220.28
एकूण दध
ु (गाई + म्हशी + शेळ्या) Total Milk (cows + Buffs + Goats) 10402.15
२ अंडी (कोटी) दे शी कोंबड्या Deshi Layers 75.40 97.85
Eggs
सुधाररत कोंबड्या Improved Layers 154.86 449.89
(Crores)
एकूण कोंबड्या (दे शी + सुधारित) Total Layers (Deshi + Improved) 230.26 547.74
३ लोकि (टन) में ढ्या Sheep 26.13 0.00
Wool (Ton)
लोकर कापणी केलेल्या में ढ्याांची सांख्या No. of Sheep shorn 21.46 1406.65
४ मांस Meat कत्तल केलेली जनावरे No. of animals slaughtered
गायवगा Cattle 0.00 0.00
महहर्वगा Buffaloes 9.01 165.43
शेळ्या Goats 86.98 102.50
में ढ्या Sheep 12.02 14.97
डुकरे Pigs 10.70 44.66
दे शी कुक्कुट Deshi Poultry 57.97 4.75
सुधाररत कोंबड्या Improved Poultry 3032.11 512.70
एकूण Total 3208.79 845.01
* पशस
ु ंवधयन सांत्ख्यकी पत्ु ्तका २०१६-१७ * --------------( 35 )--
तक्ता क्र. १९ / Table no. 19
अखिल भारतीर् समन्ववत प्रकल्प- लाळ्र्ा िरु कुत रोगाचा रोगपररन्स्थतीजवर् अभ्र्ास, पण
ु े- कामकाजाचा गोषवारा
Workload Summary at All India Co-ordinated Project for Epidemiological studies of FMD, Pune
ठरवलेली
अ. क्र. प्रमाणके
कार्यभाराचा तपशील Particulars of Work load काम Work
Sr. No. Normes
Fixed
१ २ ३ ४
उद्रे क झालेल्या लाळ्या व खरु कुत रोगाांच्या प्रादर्
ु ाावाांची सांख्या No. of Foot and Mouth Disease outbreaks
१ .. 2
attended
अधिकाऱर्ाांनी सांस्थेला दिलेल्र्ा भेटी Institutes visited by the officer
अ) व्यवस्थापित क्षेत्र Organised farms .. 0
ब) िशुवैद्यकीय सांस्था Veterinary Institutes .. 359
२
क) िशुिैदास प्रक्षेत्र Cattle Breeding farms .. 1
ड) गावे Villages .. 32
इ) आठवडा बाजार व गुराांची प्रदशाने Weekly markets and Cattle shows .. 0
३ मिळालेल्या, प्रक्रिया व चाचणी केलेल्या निुनयाांची सांख्या No. of samples received, processed & tested .. 12
लाळ्या व खरु कुत रोग ननयांत्रण कायाििाांतगात तिासलेल्या ऊती निुनयाांची सांख्या No. of tissue samples
४ .. 4
isolated and typed for FMD virus
५ वगीकरण केलेल्या निुनयाांची सांख्या No. of preservative vials supplied .. 200
िध्यवती लाळ्या व खरु कुत रोग सांशोधन प्रयोगशाळा, िुक्तेश्वर येथे िाठपवलेल्या निुनयाांची सांख्या No. of
६ .. 165
samples sent to CFMDR Laboratory, Mukteshwar
लाळ्या व खरु कुत रोग ननयांत्रण कायाििाांतगात प्रक्रिया व चाचण्या केलेल्या रक्तजल निुनयाांची सांख्या No. of
७ .. 4467
serum samples processed and tested under FMD control program
लाळ्या व खरु कुत रोग ननयांत्रण कायाििाांतगात रोगकारण िीिाांसा केलेले रोग प्रादर्
ु ााव No. of outbreaks
८ .. 2
Studied for Epidemiology
तक्ता क्र. २० / Table no. 20

महाराष्ट्र राज्र्ातील श्वानिां शरोग प्रततबांिक पथकाांचे (२) कामकाज िशयप्रवणारा तक्ता
Summary of workload at Rabies control units (2) in Maharashtra State
अ. क्र. औरां गाबाि
कार्यभाराचा तपशील Particulars of Work load पुणे Pune
Sr. No. Aurangabad
१ २ ३ ४
१ १ एप्रप्रल रोजी शशल्लक असलेल्र्ा कुत्रर्ाांची सांख्र्ा Opening balance of dogs as on 1st April 0 0
२ िकडलेल्या कुत्रयाांची सांख्या No. of dogs seized 14457 6409
३ एकूण कुत्रर्ाांची सांख्र्ा (१+२) Total No of dogs (1 + 2) 14457 6409
४ सोडून ददलेल्य कुत्रयाांची सांख्या No. of dogs released 14281 6409
५ नष्ट केलेल्या कुत्रयाांची सांख्या No. of dogs euthenised 0 0
वैद्यकीय िहापवद्यालयाकडे प्रयोगासाठी िाठपवण्यात आलेल्या कुत्रयाांची सांख्या No. of dogs supplied to
६ 0 0
medical college for experiment
७ िळून गेलेल्या कुत्रयाांची सांख्या No. of dogs escaped 176 0
८ एबीसी कायाििाखाली शस्त्रक्रिया केलेल्या कुत्रयाांची सांख्या No. of dogs operated under ABC program 14281 6409
९ प्रवल्हे वाट लावलेल्र्ा कुत्रर्ाांची सांख्र्ा (७+८) Total No. of dogs disposal ( 7+8 ) 14457 6409
१० ३१ माचय रोजी शशल्लक कुत्रर्ाांची सांख्र्ा (३ ते ९) Closing balance of dogs as on 31st March (3 - 9) 0 0
११ लसीकरण केलेल्या कुत्रयाांची सांख्या No. of dogs immunised 15865 307
श्वानिां शोत्तर उपचार केलेल्र्ा जनावराांची सांख्र्ा No of animals treated with postbite A.R.V.
अ) गुरे Cattle 0 0
१२
ब) कुत्री Dogs 0 0
क) इतर Others 0 0
रोगननदानाकररता रो.अ.पव. िुणे येथे िाठपवलेले निुने No. of specimens sent for disease diagnosis to DIS,
१३ 0 0
Pune
१४ आयोजजत / उिजस्थत रादहलेले श्वान प्रदशाने Dog shows organised / attended 0 0
१५ िोठ्या जनावराांच्या लसीकरणाची मशबबरे Large animals vaccination camps 2 0

तक्ता क्र. २१ / Table no. 21
महाराष्ट्र राज्र्ातील पशुखाद्र् विश्लेषण प्रर्ोगशाळा, पुणे र्ाांचे कामकाज दशयविणारा तक्ता
Summary of workload at State level Animal Feed Analysis Laboratory, Pune in Maharashtra State
अ. क्र. Sr. No. कार्यभाराचा तपशील Particulars of Work load काम Work
१ २ ३
१ विश्लेषण केलेल्या खाद्यपदार्थ नमुनयाांची सांख्या No of feed samples analysed 761
२ धानयाची गुणित्ता तपासणी Gradation of Godown Grains 7
३ विश्लेषण करून शमळालेली रक्कम ('००० रु.) Fees Realised for analytical work & other sources ('000 Rs.)
४ अ) महसुली जमा रक्कम ('००० रु.) Revenue Receipt ('000 Rs.) 462900
ब) काल्पननक जमा रक्कम ('००० रु.) Notional Receipt ('000 Rs.) 90850
एकूण जमा रक्कम (अ + ब) Total Receipt (a + b) 553750
५ एकूण खचथ ('००० रु.) Total Expenditure ('000 Rs.)
अ) िेतन ि भत्ते Pay and allowances 3216042
ब) प्रिास भत्ता Travelling allowance 0
क) इतर खचथ Expenditure incurred for purchase of chemicals and Laboratory reagents,
155318
contigency expenditure (Plan + Non Plan Exp.)
एकूण खचय रक्कम Total Expenditure 3371360
६ प्रशिक्षणार्ींना ददलेली प्रात्यक्षक्षके / कृतीचे प्रशिक्षण Practicals / Demonstrations given for in
0
service Trainees
७ प्रशिक्षणार्ींना ददलेली व्याख्याने Lectures given to the in service trainees 0
तक्ता क्र. २२ / Table no. 22

महाराष्ट्र राज्र्ातील गुणनिर्ांत्रण प्रर्ोगशाळा, मुांबई र्ाांचे कामकाज दशयविणारा तक्ता
Summary of workload at Quality Control Laboratory, Mumbai in Maharashtra State
अ. क्र. Sr. No. कार्यभाराचा तपशील Particulars of Work load काम Work
१ २ ३
१ ननयाथतीसाठी दाखला ददलेले कुक्कुटपक्षी सांख्या No. of poultry birds certified for export 0
२ निर्ायतीसाठी दाखला ददलेले गोठविलेले पदार्य Chilled items certified for export
अ) में ढ्या ि िेळ्या याांची ििे Carcasses of sheep and goat 0
ब) माांस (२०ककलो काटथ नमध्ये सांख्या) Meat cartons (Cartons of 20 kg) 0
क) महीषिगथ माांस (२०ककलो काटथ नमध्ये सांख्या) Meat cartons (Cartons of 20 kg) 0
३ निर्ायतीसाठी दाखला ददलेले Frozen items certified for export
अ) महीषिगथ माांस (२०ककलो काटथ नमध्ये सांख्या) Meat cartons (Cartons of 20 kg) 4144518
ब) माांस (२०ककलो काटथ नमध्ये सांख्या) Meat cartons (Cartons of 20 kg) 0
क) में ढ्या ि िेळ्या याांची ििे Carcasses of sheep and goat 350089
ड) अांडी (प्रत्येकी १८० अांडयाांच्या काटथ नमध्ये सांख्या) Eggs (Carton of 180 eggs each) 159871
इ) इतर पदार्थ Other items (Non edible) 435678
४ िसूल झालेली फी (रुपये) Fees collection (Rs.) 30315431
ग्लँ डसथ ि फासी अॅक्ट' अनिये घोडयाांची मेलीन टे स्ट Mallien test in horses under 'Glanders &
५ 0
farcy act'
६ दे ििार कत्तलखान्र्ातील, १९७६ च्र्ा पशुसांरक्षण कार्द्र्ामध्र्े अांतभत
ूय असल्र्ाप्रमाणे जिािराांची तपासणी
Inspection of animals- under Animal preservation act-1976, at Deonar abattoir
अ) तपासलेली जनािरे No. of Animals inspected 74937
ब) िसूल झालेली फी (रुपये) Fees realised (Rs.) 1498740
७ निर्ायतीसाठी तपासलेली जिािरे No. of Animals inspected for export
अ) में ढ्या ि िेळ्या (प्रत्येकी रु. ३० प्रमाणे) Sheep and goat- @ Rs. 30 each 0
ब) मोठे मदहष (प्रत्येकी रु. १०० प्रमाणे) Large buffaloes - @ Rs.100 each 0
क) इतर जनािरे (प्रत्येकी रु. १०० प्रमाणे) Other animals - @ Rs. 100 each 81
ड) एक ददिसाची वपल्ले (प्रत्येकी रु. २ प्रमाणे) One day old chicks - @ Rs. 2 each 0
* पशस
ु ांिर्यि साांख्यर्की पख्ु ततका २०१६-१७ * --------------( 37 )--
तक्ता क्र. २३ / Table no. 23
ववभागीय रोग अन्वेषण प्रयोगशाळा (६) व रोग अन्वेषण ववभाग (सकु र) यांचे कामकाजाचा गोषवारा
Summary of workload at RDIL (6) & DIS (piggary)
वव. रो. अ. प्र. (सवय) R. D. I. L. (All) रो. अ. वव. (सुकर) D. I. S. (Piggary)
अ.
क्र. गुरे व
काययभाराचा तपशील Particulars of Work load कुक्कुट व कुक्कुट व
गोस्तनदाह गरु े व गोस्तनदाह
Sr. साल्मोनेला Poultry साल्मोनेला Poultry
No. Cattle & Cattle & Mastitis
& Salmonella & Salmonella
Mastitis
१ २ ३ ४ ५ ६
१ र्ेटीांिर असलेले दििस सांख्या No. of days on tour 248 363 41 131
२ गािाांना दिलेल्या र्ेटीांची सांख्या No. of villages visited 260 105 56 46
३ क्षेत्राांना / सांथिाना दिलेल्या र्ेटीांची सांख्या No. of farms / Institutes Visited 217 203 10 46
४ आयोस्जत मेळावयाांची सांख्या No. of work campaigns attended 3 0 2 0

५ संसगयजन्य रोगांची अ) कळविलेले Reported 29 2 1 0
संख्या No. of
Outbreaks ब) उपस्थित Attended 16 2 7 0
क) खात्री केलेले Confirmed 34 1 4 0

६ शवववच्छे दन संख्या No. of postmortems
मुख्यालय Head गायिगग Cattle 1 0 0 0

Quarter
में ढ्या ि शेळ्या Sheep & Goat 3 0 2 0
कुक्कुट Poultry 0 1771 0 0
इतर Other 18 0 0 0
एकूण Total 22 1771 2 0

फिरतीवर On Tour गायिगग Cattle 6 0 3 0
में ढ्या ि शेळ्या Sheep & Goat 24 0 13 0
एकूण Total 30 56 16 5
एकूण शवववच्छे दन गायिगग Cattle 7 0 3 0
संख्या Total No.
of postmortems में ढ्या ि शेळ्या Sheep & Goat 27 0 15 0
एकूण Total 52 1827 18 5

विकृती र्चकीत्सेसाठी प्रयोगशाळे त आलेले / तपासलेले नमन
ु े Samples
७ 49465 15062 0 0
received / examined for Pathological examination
रो.अ.वि. पुणे येिे विकृती र्चकीत्सेसाठी पाठविलेले नमुने Samples sent for
८ 32159 1312 6 0
Pathological exam to DIS, Pune
इतर प्रयोगशाळाांकडे विकृती र्चकीत्सेसाठी पाठविलेले नमुने Samples sent for
९ 0 0 28 0
Pathological exam to other Laboratory
१० खालील रोगांसाठी अ) साांसर्गगक गर्गपात-परीक्षण Brucellosis-Examined 9643 0 246 0
जागेवर तपासणी
केलेली जनावरे No. प्रर्ावित Affected 101 0 0 0
of animals
tested for ब) क्षयरोग-परीक्षण Tuberculosis-Examined 2358 0 242 0
following प्रर्ावित Affected 4 0 0 0
diseases (Spot
test) क) मेलीन-परीक्षण Meline-Examined 957 0 0 0
प्रर्ावित Affected 0 0 0 0
ड) जोन्स डडसीज-परीक्षण John's disease-Examined 2081 0 242 0
इ) साल्मोनेल्ला-परीक्षण Salmonella-Examined 0 808896 0 268194
फ) इतर तपासणी-परीक्षण Other tests-Examined 10596 2264 180 180
११ जैिरासायननक तपासणी सांख्या Biochemical tests conducted 1694 64 0 0
१२ थतनिाहासाठी तपासलेली जनािरे Animals tested for Mastitis 602 0 4 0

तक्ता क्र. २३ चालू / Table no. 23 Contd.
वव. रो. अ. प्र. (सवय) R. D. I. L. (All) रो. अ. वव. (सुकर) D. I. S. (Piggary)
अ.
क्र. गुरे व
काययभाराचा तपशील Particulars of Work load कुक्कुट व कुक्कुट व
गोस्तनदाह गुरे व गोस्तनदाह
Sr. साल्मोनेला Poultry साल्मोनेला Poultry
No. Cattle & Cattle & Mastitis
& Salmonella & Salmonella
Mastitis
१ २ ३ ४ ५ ६
१३ तपासलेले दधु ाचे

अ) प्रत्यक्ष पद्धत Direct method 993 0 4 0
नमुने Milk
samples
Examined ब) अप्रत्यक्ष पद्धत Indirect method 10 0 0 0
१४ प्रतीजैिके सांिेिनशीलता चाचणी सांख्या Antibiotic sensitivity tests conducted 655 31 1 0
१५ तयार केलेल्या आयसोलेट स्जिाणूांची सांख्या Bacterial isolates prepared 14 1 0 0

साल्मोनेल्ला रोगाकरीता तपासलेल्या पक्षयाांची सांख्या Birds examined /
१६ 0 809096 0 268194
screened / tested for Salmonella disease diagnosis
तपासलेले / तपासणीसाठी पाठविलेले खाद्य नमुने Feed samples examined
१७ 65 53 14 4
or sent for Examination
बडग फ्लू तपासणीसाठी एचएसएडीएल र्ोपाळ येिे पाठविलेले नमुने Samples
१८ 0 10279 0 424
sent to HSADL Bhopal Under Bird Flu Surveillance
रो.अ.वि. पुणे येिे जीिाणू आयसोलेटच्या खात्रीसाठी पाठविलेले नमुने No. of
१९ 2 1 0 0
Bactorial isolates to DIS, Pune for confirmation
२० नमूने तपासणी अ) रक्त काचपट्टी Blood smears 3341 91 293 0
Samples
Examined ब) ठसे काचपट्टी Impression smears 613 76 75 0
क) थत्राि काचपट्टी Exudate smears 43 0 3 0
ड) थरेवपांग्स Scrapings 203 0 3 0
इ) दहमोग्लोबेन तपासणी केलेले रक्तनमुने Blood

1009 0 224 0
samples for Haemoglobin estimation
फ) मत्र
ु नमन
ु े Urine samples 68 0 2 0
ग) मल / शेण नमुने Faecal samples 4069 1429 211 9
ह) इतर नमुने Other samples 6814 291 228 5
एकूण Total 16160 1887 1039 14
तक्ता क्र. २४ / Table no. 24

महाराष्ट्र राज्यातील पशुवैद्यकीय जैवपदार्य ननर्मयती संस्र्ा, पुणे यांचे कामकाज दशयववणारा तक्ता
Summary of workload at Institute of Veterinary Biological Products, Pune in Maharashtra State
अ. लस ननदान एकूण (५
ववरलकार
क्र. अर्भकारके ते ७)
लस व इतर जैव पदार्ायचे नाव Name of Vaccine and other biological products
Sr. जजवाणू ववषाणू एकूण Diagnostic
Diluents
Total (5
No. Bacterial Viral Total Reagents to 7)
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८
१ उत्पािन क्षमता ('०००) Production capacity ('000) 13000 30400 43400 84 31400 74884
२ १ एवप्रल रोजीची सुरुिातीची शशल्लक Opening balance as on 1st April 7064 0 7064 13 0 7078
३ तयार लसीांची सांख्या No. of Vaccine doses manufactured 9657 0 9657 62 0 9720
४ आणलेले / खरे िी केलेल्या लसी Vaccine doses brought / purchased 2378 61633 64011 0 0 64011
५ एकूण लस / जैव पदार्य (२ ते ४) Total vaccine / biological doses (2 to 4) 19100 61633 80733 76 0 80808
उत्पािन प्रकरयेमध्ये िाया गेलेल्या लस मात्रा No. of vaccine / biological doses wasted
६ 0 0 0 0 0 0
during Manufacture process
७ लस / जैि पिािग पुरिठा No. of vaccine / biological doses supplied 11822 61533 73354 71 0 73425
एकूण ववल्हे वाट लावलेल्या लस / जैव पदार्ाांची संख्या (६+७) Total No of vaccine / bio-
८ 11822 61533 73354 71 0 73425
logical doses disposed off (6+7)
९ ३१ माचय अखेरची र्शल्लक (५ - ८) Closing balance as on 31st march (5 - 8) 7278 100 7378 5 0 7383
१० उत्पादित लसीांची ककां मत Cost of vaccine doses manufactured 6753 0 6753 790 0 7543
११ खरे िी केलेल्या लसीांची ककां मत Cost of vaccine doses purchased 5470 258950 264420 0 0 264420
१२ पुरिठा केलेल्या लसीांची ककां मत Cost of vaccine doses supplied 10268 258651 268920 875 0 269795
१३ उत्पादित लस तुकडयाांची सांख्या No. of Test batches of Vaccine Manufactured 14 0 14 4 0 18
१४ ननजंतुकीकरण चाचण्या No. of Sterility tests carried out 15 0 15 0 0 15
१५ लसमात्रा सुरक्षक्षतता चाचण्या No. of Safty tests carried out 15 0 15 0 0 15
१६ कायगक्षमता चाचण्या No. of Potency tests carried out 11 0 11 4 0 15
* पशुसंवधयन सांजख्यकी पुजस्तका २०१६-१७ * --------------( 39 )--

तक्ता क्र. २५ / Table no. 25
महाराष्ट्र राज्र्ातील रोग अन्िेषण विभाग, पुणे र्ांचे कामकाज दशयविणारा तक्ता
Summary of workload at Disease Investigation Section, Pune in Maharashtra State
अ. क्र.
Sr. No.
१ २ ३
१ जीिाणश
ू ास्त्र ि गोमार्जशास्त्र प्रर्ोगशाळा Bacteriology & Mycology Laboratory
अ) जीवाणूशास्त्रासाठी आलेले / तपासलेले नमुने Samples received / examined for becteriological examination
ब) तपासलेल्या जीवाणूूंची सूंख्या Cultures studied
क) सीइएम साठी तपासलेले नमन
ु े Swabs (clitorial & veginal) tested for CEM 15001
ड) तपासलेल्या ठसे व रक्त काचपट्टट्टया Impression smears, bloodsmears examined
इ) कूंपायलोबकटर तपासलेले नमुने Samples examined for compilobactor
फ) प्रततजैववक सूंवेदनशीलता चाचण्या Antibiotic sensitivity tests performed
ग) जैववक चाचण्या Biological tests performed 352
ह) जैवरासायतनक चाचण्या Biochemical tests performed
ई) तपासलेले रक्त नमुने Serum samples tested by elisa/RBPT/stat for brucella, leptospira, glanders, listeriosis 9822
ज) साल्मोनेल्ला रोगासाठी तपासलेले खाद्य नमुने Feed samples examined for salmonella infection 40
झ) बुरशीशास्त्रासाठी आलेले / तपासलेले नमुने Samples received & examined for Mycological examination 202
य) जतन केलेल्या जीवाणूूंची सूंख्या Bacterial isolates maintained 11
२ विकृतीशास्त्र प्रर्ोगशाळा Pathology Laboratory
अ) पेशी ववकृतीशास्त्र तपासणीसाठी गोळा केलेले नमुने Samples received for Histopathological examination 1671
ब) तपासलेले रक्त नमन ु े (इएसआर/पीसीव्ही/सीबीसी/आरबीसी) Blood samples exmined (ESR/PCV/CBC/RBC) 1240
क) तपासलेल्या रक्त काचपट्टट्टया Blood smears examined
ड) तपासलेले रक्त जल नमुने Serum samples tested for LFT, Ca, P, albumin 1268
इ) तपासलेले भौततक व रासायतनक मुर नमुने Urine samples tested for physical & chemical parameters
फ) बीएसई साठी तपासलेले में दूं च
ू े नमुने Brain samples tested for BSE 157
३ विषशास्त्र प्रर्ोगशाळा Toxicology Laboratory
अ) ववषबाधेच्या परीक्षणासाठी आलेले नमुने Samples received for toxicological examination 1584
ब) ववषबाधेच्या परीक्षणासाठी आलेले होकारात्मक नमुने Samples found positive for toxins 86
क)अफ्लाटोक्झीन Aflatoxin 5
ड) नायट्रे ट / नायट्राइट Nitrate / Nitrite 8
इ) सायनाइड Cynide 24
फ) पेस्त्टीसाईड / इनसेक्टीसाईड Pesticide / Insecticide 2
ग) ऑक्झलेट Oxalate 44
ह) फोस्त्फाईड Phosphide 1
ई) फ्लुराईड Flurides 0
ज) अल्कलोईड Aklalloid 1
झ) युररया Urea 1
य) खतनज अभाव परीक्षणासाठी अभ्यासलेल्या घटना Incidence of Mineral deficiencies studied 0
र) ववषबाधेच्या अभ्यासलेल्या घटना Poisoining incidences Studied 0
४ परजीिशास्त्र प्रर्ोगशाळा Parasitology Laboratory
अ) परजीवशास्त्रासाठी प्राप्त व तपासणी केलेले नमन
ु े Parasitological specimens received & examined 3829
ब) हहमोग्लोबेनसाठी तपासलेले रक्त नमुने Blood samples examined for haemoglobin 276
क) तपासलेल्या रक्त काचपट्टट्टया Blood smears examined 381
ड) तपासलेले प्रीप्युझल वाशशूंग / वीयय नमुने Prepusal washing / semen samples examined 3041
इ) तपासलेले लीम्फ नोड बायोफ्सी नमन
ु े Lymph node biopsy samples examined 0
फ) परजीवशास्त्रासाठी तपासलेले इतर नमुने Other samples examined in relation with parasitology 131
ग) परजीवी प्रादभ
ु ायवाूंचा साथरोग ववषयक अभ्यास Epidemiological study of parasitic outbreaks 0
५ विषाणूशास्त्र ि उती संिर्यन प्रर्ोगशाळा Virology & Cell culture Laboratory
अ) आलेले व तपासलेले ववषाणू नमुने Virological Specimens Received & Examined 7433
ब) सेलसय टे स्त्ट Seller's test 23
क) इतर प्रयोगशाळाूंकडे पाठववलेले नमुने Samples sent to outside Laboratories 580
ड) एशलसा चाचणी पीपीआर व आयबीआर साठी तपासलेले नमन
ु े Samples tested with sandwitch ELISA for PPR & IBR
8098
disease
इ) एनसीपीपीआर अूंतगयत प्राप्त नमुने Samples received under NCPPR under seromonitoring 805
फ) एनसीपीपीआर अूंतगयत तपासलेले नमुने Samples tested with ELISA for PPR *disease 440
PPR * sampels to be processed under NCPPR 0
तक्ता क्र. २५ चालू / Table no. 25 Contd.
अ. क्र.
Sr. No.
१ २ ३
६ गुरांचे रोग Cattle diseases - (Animal diseases)
अ) राज्यातील व राज्याबाहे रील तनरीक्षण केलेल्या सूंस्त्था Institutes inspected (in the State & outside State) 8
ब) तपासलेली जनावरे Animals tested 2371
क) क्षय रोगासाठी तपासलेली जनावरे Animals tested for tuberculosis 2371
ड) जोन्स रोगासाठी तपासलेली जनावरे Animals tested for John's disease 2371
इ) साूंसर्गयक गभयपातासाठी तपासलेली जनावरे Animals tested for brucellosis 2236
फ) आयबीआर रोगासाठी तपासलेली जनावरे Animals tested for IBR disease 2236
ग) कूंपायलोबकटर जीवाणूंस
ू ाठी तपासलेली जनावरे Animals tested for Copilobactor organisms 1099
ह) ट्रायकोमोनास जीवाणूूंसाठी तपासलेली जनावरे Animals tested for Trichomonas organisms 1099
ई) शासकीय / मपववमूं प्रक्षेरावरील वासराूंच्या मतक
ुय ीचा अभ्यास Study of Calf mortality in Government / MLDB Farms 0
ज) शासकीय प्रक्षेरावरील में ढ्या व शेळ्या याूंच्या मतक
ुय ीचा अभ्यास Study of Sheep & Goat mortality on the Govt. Farms 0
झ) शासकीय प्रक्षेरावरील क्षय, जोन्स, साूंसर्गयक गभयपात तपासणी (गत १० वषे) Study of incidences of TB & JD and
0
Brucellosis on Govt. Farms last 10 years
७ कुक्कुट रोग ननदान प्रर्ोगशाळा Poultry Disease Diagnostic Laboratory
शासकीय प्रक्षेरावरील कुक्कुट मतक
ुय ीचा अभ्यास Study of Poultry mortality on the Govt. Farms 3
१) कुक्कुट विकृतीशास्त्र प्रर्ोगशाळा Poultry Pathology Laboratory
अ) ववकृती र्चकीत्सेसाठी प्राप्त, गोळा केलेले व तपासलेले नमुने Specimens received, collected & examined for Pathology 97
ब) रोअवव, पुणे च्या इतर प्रयोगशाळाकडे तपासणीसाठी पाठववलेले नमुने Samples sent to other lab of DIS, Pune 97
२) कुक्कुट जीिाणूशास्त्र प्रर्ोगशाळा Poultry Bacteriology laboratory
अ) जीवाणू र्चककत्सेसाठी प्राप्त, गोळा केलेले व तपासलेले नमन
ु े Specimens received, collected and examined for
421
Bacteriology
ब) केलेल्या जैववक चाचण्या Biological tests performed 160
क) तयार केलेले जीवाणू आयसोलेट Bacterial isolates prepared 3
ड) साल्मोनेल्ला प्लेट अग्यूलेशन चाचणी Salmonella plate agglutination test 37
इ) इ. कोलाय जीवाणू चाचणी E. coli test 0
फ) जीवाणू सूंसगय Bacterial infections 4604
ग) केलेल्या जैवरासायतनक चाचण्या Biochemical test performed 23
ह) केलेल्या जैववक चाचण्या Cultural test performed 0
ई) केलेल्या प्रततजैववक सूंवेदनशीलता चाचण्या Antibiotic sensetivity test performed 0
ज) मायकोप्लाझ्मा काचपट्टटी चाचण्या Micoplasma plate agglutiation test 9210
झ) तपासलेले कुक्कुट खाद्य नमुने Feed sample examined 59
य) तपासलेले पाण्याचे नमन
ु े Water sample examined 21
र) तपासलेले ववष्ठे चे नमुने Litter sample examined 3
३) कुक्कुट विषाणूशास्त्र प्रर्ोगशाळा Poultry Virology Laboratory
अ) ववषाणू र्चककत्सेसाठी प्राप्त, गोळा केलेले व तपासलेले नमुने Specimens received, collected and examined for Virology 5594
ब) ऊतीमधन
ू वेगळे केलेले ववषाणू Viral isolates prepared from Virology 16
क) केलेल्या एचआय चाचण्या (राणीखेत/मानमोडी) HI test performed (Ranikhet test) 4675
ड) एचएसएडीएल, भोपाल येथे पाठववलेले नमुने Samples sent to HSADL, Bhopal 89
इ) रोअवव, पुणे च्या इतर प्रयोगशाळाकडे तपासणीसाठी पाठववलेले नमुने Samples sent to other lab of DIS, Pune 19
फ) मरे क्स रोगासाठी केलेल्या चाचण्या Marek's disease testing 0
ग) केलेल्या एचए चाचण्या HA test performed 732
ह) केलेल्या एजीपीटी चाचण्या AGPT test performed 1
ई) केलेल्या एबी एलायझा चाचण्या AB Elisa test performed 2613
ज) केलेल्या एआयएजी चाचण्या AIAg test performed 86
झ) केलेल्या एआयएबी एलायझा चाचण्या AIAB Elisa test performed 0
८ गुरांमर्ील रोगांचे सिेक्षण Animal disease surveillance
अ) दौऱ्यावरील एकूण हदवस Days on tour 51
ब) गरु ाूंमधील रोगाूंसूंदभायत माहहती सवेक्षणासाठी हदलेल्या भेटी Animal disease surveillance - places visited for collection
26
of information
क) गुराूंमधील रोगप्रादभ ु ायवाूंची माहहती सवेक्षणासाठी हदलेल्या भेटी Animal disease surveillance - places visited for
9
collection of information regarding disease outbreaks
ड) प्रशशक्षक्षत केलेल्या व्यक्ती / अर्धकारी Persons / officers trained 589
इ) रोगप्रादभ
ु ायवाूंमध्ये रोग कारणमीमाूंसा करण्यासाठीचा अभ्यास Outbreaks Studied for Epidemiology 0
* पशस
ु ंिर्यन सांख्यर्की पख्ु स्त्तका २०१६-१७ * --------------( 41 )--
तक्ता क्र. २६ / Table no. 26
म.प.वव.मिं. अिंतगयत वळूमाता प्रक्षेत्र, वळू सिंगोपन केंद्र व राज्र्थतरीर् पशुपैदास प्रक्षेत्र र्ेिील पशुधनाची सिंख्र्ा
Livestock strength of BMF, BRC- under MLDB & CBF - under State Sector
२ ते ३
पैदाशीच्र्ा १ ते २ २ ते ३ १ ते २ एकूण
वर्य व
अ. गार्ी / वर्ायतील वर्ायतील नर वर्ायमधील पैदाशीचे कळप
कालवडी त्र्ावरील
क्र. कार्यभाराचा तपशील Particulars of Work म्हशी कालवडी कालवडी वासरे वळू वळू बैल स्थिती
Female वळू Bulls
Sr. load Breeding Heifers Heifers Male Bulls 1 Breeding Bullocks Total
calves 2 to 3
No. Cows / 1 to 2 2 to 3 calves to 2 bulls Herd
years &
Buffaloes Years Years Years Position
above
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १० ११ १२
वळूमाता केंद्रे Bull Mother Farms
सुरुवातीस असलेली शिल्लक Opening

१ 336 0 92 193 0 92 36 1 5 755
balance
२ अंतर्गत बदल Internal change 43 0 0 0 0 0 0 0 2 45
३ जन्मलेली वासरे Receipt 0 85 0 0 100 0 0 0 0 185
वर्ागत खरे दी केलेले Purchased during
४ 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1
the year
५ एकूण (१ ते ४) Total (1 to 4) 379 85 92 193 100 92 36 2 7 986
६ मत्ृ यू Deaths 11 1 3 5 1 5 0 0 0 26
७ ववक्री Sale 57 0 3 0 0 22 19 0 3 104
८ पररवतगन Conversions 0 0 0 43 0 0 2 0 0 45
म.प.वव.मं. च्या संस्ांकडे वर्ग
९ 6 1 0 0 0 9 5 0 0 21
Transffered to other Inst. of MLDB
१० एकूण (६ ते ९) Total (6 to 9) 74 2 6 48 1 36 26 0 3 196
अखेरची शशल्लक (५-१०) Closing
११ 305 83 86 145 99 56 12 2 4 792
balance (5-10)
र्ुणवत्तेचे ननकर् पूणग करणारी र्ुरे No.
१२ of Animals Meeting the Quality 258 72 74 93 83 48 4 2 2 636
Standards
पैदािीच्या धोरणानुसार आवश्यकता
१३ 375 69 64 54 52 23 2 1 2 642
Requirment as per breeding Policy
आवश्र्कतेनुसार कमी / जादा More /

१४ -117 3 10 39 31 25 2 1 0 -6
less as per requirment
राज्र्थतरीर् केंद्र State Level Farm
सुरुवातीस असलेली शिल्लक Opening

१ 32 0 12 17 0 12 3 1 2 79
balance
२ अंतर्गत बदल Internal change 7 0 0 0 0 0 0 0 0 7
३ जन्मलेली वासरे Receipt 0 14 0 0 17 0 0 0 0 31
वर्ागत खरे दी केलेले Purchased during
४ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
the year
५ एकूण (१ ते ४) Total (1 to 4) 39 14 12 17 17 12 3 1 2 117
६ मत्ृ यू Deaths 0 0 0 0 3 0 0 0 0 3
७ ववक्री Sale 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
८ पररवतगन Conversions 0 0 0 2 0 0 0 0 0 2
९ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
१० एकूण (६ ते ९) Total (6 to 9) 0 0 0 2 3 0 0 0 0 5
अखेरची शशल्लक (५-१०) Closing
११ 39 14 12 15 14 12 3 1 2 112
balance (5-10)
र्ुणवत्तेचे ननकर् पूणग करणारी र्ुरे No.
१२ of Animals Meeting the Quality 39 14 12 0 14 15 0 1 0 95
Standards
पैदािीच्या धोरणानुसार आवश्यकता
१३ 50 10 10 0 10 8 0 2 0 90
Requirment as per breeding Policy
आवश्र्कतेनुसार कमी ककिं वा जादा More

१४ -11 4 2 0 4 7 0 -1 0 5
or less as per requirment

तक्ता क्र. २६ चालू / Table no. 26 Contd.
२ ते ३ वषग व
१ ते २ वषागमधील एकूण कळप
नर वासरे Male त्यावरील वळू Bulls पैदािीचे वळू
वळू Bulls 1 to 2 बैल Bullocks जथिती Total
अ. क्र. कायगभाराचा तपिील calves 2 to 3 years and Breeding bulls
Years Herd Position
Sr. No. Particulars of Work load above
गायवगग महिष गायवगग महिष गायवगग महिष गायवगग महिष गायवगग महिष गायवगग महिष
Cattle Buffalo Cattle Buffalo Cattle Buffaloe Cattle Buffalo Cattle Buffalo Cattle Buffalo
१ २ ३ e४ ५ e६ ७ ८ ९ १०
e ११ १२
e १३ १४
e
वळू सिंगोपन केंद्र Bull Rearing Centre
सुरुवातीस असलेली शिल्लक
१ 7 0 7 12 13 0 7 2 0 0 34 14
Opening balance
२ अंतर्गत बदल Internal change 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
३ जन्मलेली वासरे Receipt 1 0 12 2 2 0 0 0 0 0 15 2
वर्ागत खरे दी केलेले Purchased
४ 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0
during the year
५ एकूण (१ ते ४) Total (1 to 4) 8 0 20 14 15 0 7 2 0 0 50 16
६ मत्ृ यू Deaths 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1
७ ववक्री Sale 0 0 4 2 2 0 0 0 0 0 6 2
८ पररवतगन Conversions 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
९ 0 0 0 0 12 0 0 0 0 0 12 0
Transfer to Inst. of MLDB
१० एकूण (६ ते ९) Total (6 to 9) 0 0 4 3 14 0 0 0 0 0 18 3
अखेरची शिल्लक (५-१०)
११ 8 0 16 11 1 0 7 2 0 0 32 13
Closing balance (5-10)
र्ुणवत्तेचे ननकर् पूणग करणारी
१२ र्ुरे Animals Meeting the 8 0 12 5 12 0 5 2 0 0 37 7
Quality Standards
पैदािीच्या धोरणानुसार
१३ आवश्यकता Requirment as 11 14 11 10 13 8 4 1 0 0 39 33
per breeding Policy
आवश्यकतेनसु ार कमी ककिं वा
१४ जादा More or less as per -3 -14 1 -5 -1 -8 1 1 0 0 -2 -26
requirment
तक्ता क्र. २७ / Table no. 27

गोठीत रे त प्रयोगिाळा व जजल्िा कृत्रिम रे तन केंद्र मधील द्रवनिाचा हििोब
Account of LN2 at Frozen Semen Laboratory & District AI Centre
अ. क्र. अ. व. मा. नन. प्र. जज. कृ. रे . कें. D.
कायगभाराचा तपिील Particulars of Work load
Sr. No. F. S. D. P. L. A. I. C.
१ २ ३ ४
१ १ एप्रप्रल रोजीची शिल्लक Opening balance of LN2 as on 1st April 390.00 23204.60
२ जजकृरे केंद्राच्या द्रवनत्र संयंत्रातून उत्पाददत द्रवनत्र LN2 produced at DAIC 0.00 0.00
३ एम.एल.डी.बी. कडून शमळालेले द्रवनत्र Quantity of LN2 Received from MLDB 0.00 149048.00
४ संस्ेने खरे दी केलेले द्रवनत्र Quantity of LN2 purchased 117689.10 2140680.10
५ इतर संस्ेकडून/जजल््याकडून शमळालेले द्रवनत्र LN2 Received/borrowed from Institute of Dept./Dist. 0.00 25878.00
६ एकूण द्रवनि (१ ते ५) Total quantity of LN2 (1 to 5) 118079.10 2338810.06
७ मुख्यालयी वापरलेले द्रवनत्र Quantity of LN2 used for Laboratory 115098.00 100892.10
८ द्रवनत्र पात्र ्ंड करण्यासाठी वापरलेले द्रवनत्र LN2 used for cooling of LN2 containers 0.00 48508.40
९ जजल््यातील उपकेंद्राना वाटप केलेले द्रवनत्र Quantity of LN2 supplied 0.00 1905705.30
१० खात्याच्या संस्ेला / जजल््याला उसनवार ददलेले द्रवनत्र LN2 borrowed to other Instt. of Dept / Dist. 0.00 27133.00
११ बाष्पीभवन झालेले द्रवनत्र Quantity of LN2 evaporated 2352.40 228735.30
१२ बाष्पीभवनाची टक्केवारी Percentage of Evaporation of LN2 2.00 9.90
१३ एकूण वापरलेले द्रवनि (७ ते ११) Total Quantity of LN2 disposed off (7 to 11) 117450.40 2310974.00
१४ ३१ माचग रोजी शिल्लक (६ - १३) Closing balance of LN2 as on 31st March (6 - 13) 628.70 27836.60
१५ एका कृत्रत्रम रे तनासाठी लार्णारा द्रवनत्र LN2 required to perform one Insemination 0.00 1.06
१६ एका कृत्रत्रम रे तनासाठी लार्लेल्या द्रवनत्राची ककं मत (रु.) Cost of LN2 required to perform one AI (Rs.) 0.00 13.82
१७ झालेले एकूण कृत्रत्रम रे तन Artificial Insemination Done 0.00 2184520.00
१८ कृत्रत्रम रे तनापासून जन्मलेली एकूण वासरे Calves Born by Artificial Insemination 0.00 781280.00
१९ द्रवनत्राचे खरे दी मल्
ू य प्रती शलटर (रुपये) Purchase Cost of LN2 per Litre (Rs.) 11.42 13.06
एक र्ोठीत रे तमात्रा तयार करण्यासाठी लार्लेल्या द्रवनत्राची ककं मत (रु.) Cost of LN2 required to produce one
२० 0.97 0.00
FS Dose ( Rs.)
* पिस
ु िंवधगन सािंजययकी पजु थतका २०१६-१७ * --------------( 43 )--
तक्ता क्र. २८
गोठीत रे त प्रयोगशाळा व जिल्हा कृत्रिम रे तन केंद्र मधील गोठीत रे तमािाूंचा हहशोब
१ एवप्रल रोिीची
गोठीत रे त प्रयोगशाळा सरु
ु वातीची मशल्लक गोठीत रे तमािा उत्पादन
Frozen Semen Laboratory Opening balance as FS doses produced
अ. on 1st April
क्र. वळूूंमार्फत
कायफभाराचा तपशील Particulars of Work load जिल्हा जिल्हा
Sr. पैदाशीचे ममळालेली रे तन
गोठीत रे त कृत्रिम गोठीत रे त कृत्रिम
No. वळू सूंकलने Semen
प्रयोगशाळा रे तन केंद्र प्रयोगशाळा रे तन केंद्र
Breeding collection
FS Lab. District AI FS Lab. District
bulls obtained from
Centre AI Centre
Bulls
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८
१ विदे शी जर्सी Exotic - Jersey 25 1859 70461 40617 299701 0
२ विदे शी होलस्टीन Exotic - Holstein 8 1050 31837 38185 217513 0
३ एकूण ववदे शी Total Exotic 33 2909 102298 78802 517214 0
४ जर्सी र्संकरीत-५०% Jersey cross bred-50% 19 1895 62057 50627 228863 0
५ जर्सी र्संकरीत-६२.५% Jersey cross bred-62.5% 0 0 0 5904 0 0
६ जर्सी र्संकरीत-७५% Jersey cross bred-75% 0 0 16092 11670 0 0
७ एकूण िसी सूंकरीत Total Jursey Crossbred 19 1895 78149 68201 228863 0
८ होलस्टीन र्संकरीत-५०% Holstein cross bred-50% 4 363 4425 23152 82228 0
९ होलस्टीन र्संकरीत-६२.५% Holstein cross bred-62.5% 9 931 21416 14057 107082 0
१० होलस्टीन र्संकरीत-७५% Holstein cross bred-75% 40 5815 57709 68505 867655 0
११ एकूण होलस्टीन सूंकरीत Total Holstein Crossbred 53 7109 83550 105714 1056965 0
१२ एकूण सूंकरीत Total Crossbred 72 9004 161699 173915 1285828 0
१३ दे िणी Deoni 5 401 2735 4393 75107 0
१४ ड ंगी Dangi 1 0 7526 3327 0 0
१५ गिळ ऊ Gavlau 6 221 5907 5387 37790 0
१६ खिल र Khillar 8 1500 9156 21531 131950 0
१७ ल ल कंध री Lal kandhari 9 791 52387 15227 119596 0
१८ गगर Gir 1 0 4933 2511 0 0
१९ र्सहहि ल Sahival 5 94 1840 1233 8950 0
२० इतर Other 0 0 0 0 0 0
२१ एकूण दे शी Total Indigenous 35 3007 84484 53609 373393 0
२२ पंढरपुरी Pandharpuri 8 1450 10877 25010 125915 0
२३ न गपुरी Nagpuri 0 0 30545 1953 0 0
२४ र्सुरती Surati 0 0 66791 8663 0 0
२५ मुऱ्ह Murrha 57 8465 323278 85101 923973 0
२६ ज फर ब दी Jafrabadi 0 0 3791 2381 0 0
२७ इतर Other 0 0 0 20 0 0
२८ एकूण महहष Total Buffaloe 65 9915 435282 123128 1049888 0
२९ एकूण Total 205 24835 783763 429454 3226323 0

पैद शीच्य धोरण नुर्स र आिश्यकत Requirment as per
३० 284.00
breeding Policy
आवश्यकतेनुसार कमी ककूं वा िादा More or less as per
३१ -79
requirment
एकूण गोठीत रे तम त्र तय र करण्य र्स ठी आलेल िर्च
३२ (रु. ल ि) Expenditure incurred to produce total FS 422.52
doses (Rs. Lakh)
एक गोठीत रे तमािा तयार करण्यासाठी आलेला खचफ (रु.
३३ लाख) Expenditure incurred to produce one FS 54.37
doses (Rs. Lakh)
Table no. 28
Account of Frozen Semen Doses at Frozen Semen Laboratory & District AI Centre
इतर सूंस्थेकडून ववकत / चाचणीसाठी / वाया ३१ माचफ अखेरची
पुरववलेल्या गोठीत एकूण ववननयोग
ममळालेल्या Purchased एकूण गोठीत रे तमािा गेलेल्या गोठीत रे तमािा मशल्लक Closing
रे तमािा FS doses केलेल्या गोठीत रे तमािा
/ Received from Total FS doses FS doses used for balance as on 31st
supplied FS doses disposed
other inst. / MLDB testing / wasted March
जिल्हा जिल्हा जिल्हा जिल्हा जिल्हा जिल्हा

गोठीत रे त कृत्रिम गोठीत रे त कृत्रिम गोठीत रे त कृत्रिम गोठीत रे त कृत्रिम गोठीत रे त कृत्रिम गोठीत रे त कृत्रिम
प्रयोगशाळा रे तन केंद्र प्रयोगशाळा रे तन केंद्र प्रयोगशाळा रे तन केंद्र प्रयोगशाळा रे तन केंद्र प्रयोगशाळा रे तन केंद्र प्रयोगशाळा रे तन केंद्र
FS Lab. District AI FS Lab. District FS Lab. District FS Lab. District FS Lab. District FS Lab. District
Centre AI Centre AI Centre AI Centre AI Centre AI Centre
९ १० ११ १२ १३ १४ १५ १६ १७ १८ १९ २०
22914 212800 393076 253417 219257 175469 6402 1515 225659 176984 167417 76433
1440 173476 250790 211661 175457 159119 7261 228 182718 159347 68072 52314
24354 386276 643866 465078 394714 334588 13663 1743 408377 336331 235489 128747
23857 252008 314777 302635 269343 232755 11375 2115 280718 234870 34059 67765
0 0 0 5904 0 5815 0 14 0 5829 0 75
7000 9400 23092 21070 9400 16246 0 15 9400 16261 13692 4809
30857 261408 337869 329609 278743 254816 11375 2144 290118 256960 47751 72649
0 100227 86653 123379 64846 96071 5664 614 70510 96685 16143 26694
1560 65481 130058 79538 79554 65377 6204 83 85758 65460 44300 14078
22240 653128 947604 721633 677058 629851 14270 707 691328 630558 256276 91075
23800 818836 1164315 924550 821458 791299 26138 1404 847596 792703 316719 131847
54657 1080244 1502184 1254159 1100201 1046115 37513 3548 1137714 1049663 364470 204496
200 31622 78042 36015 57426 31828 7099 0 64525 31828 13517 4187
5400 7055 12926 10382 7255 8196 0 43 7255 8239 5671 2143
7538 32035 51235 37422 45383 31242 450 725 45833 31967 5402 5455
23310 112100 164416 133631 115676 110732 557 349 116233 111081 48183 22550
100 79430 172083 94657 103757 78836 8087 258 111844 79094 60239 15563
36466 35077 41399 37588 27145 27013 0 196 27145 27209 14254 10379
12529 16653 23319 17886 16929 12297 130 159 17059 12456 6260 5430
0 0 0 0 0 500 0 0 0 500 0 -500
85543 313972 543420 367581 373571 300144 16323 1730 389894 301874 153526 65707
1320 60520 138112 85530 69120 61541 658 81 69778 61622 68334 23908
0 1400 30545 3353 1400 2270 0 143 1400 2413 29145 940
100 0 66891 8663 100 3159 0 2 100 3161 66791 5502
0 722359 1247251 807460 804566 666037 31064 1026 835630 667563 411621 139897
172 1908 3963 4289 1799 2248 0 2 1799 2250 2164 2039
0 635 0 655 0 655 0 0 0 655 0 0
1592 786822 1486762 909950 876985 735910 31722 1254 908707 737664 578055 172286
166146 2567314 4176232 2996768 2745471 2416757 99221 8275 2844692 2425032 1331540 571236
* पशस
ु ूंवधफन साूंजययकी पजु स्तका २०१६-१७ * --------------( 45 )--
तक्ता क्र. २९ / Table no. 29
म.प.वव.मं. च्या वळूमाता प्रक्षेत्र, वळू संगोपन केंद्र व राज्यस्तरीय पशुपैदास प्रक्षेत्रांच्या काययभाराचा तपशील
Summary of workload of BMF, BRC - under MLDB & CBF - under State Sector
अ. क्र. वळूमाता पशुपैदास वळू संगोपन
काययभाराचा तपशील Particulars of Work load
Sr. No. केंद्रे BMF प्रक्षेत्र CBF केंद्र BRC
१ २ ३ ४ ५
१ प्रक्षेत्रावरील सरासरी अ) ववदे शी Exotic 16 0
गायी व म्हशी Avg. No.
ब) सूंकररत Cross bred 33 0
of Cow & Buffalo on
the farm क) दे शी Indigenous 40 0
ड) मदहष Buffaloe 28 0
एकूण Total 44 0
२ दधु दे ण्याच्या अ) ववदे शी Exotic 1837.00 0.00
कालावधीत ददलेले
ब) सूंकररत Cross bred 2200.00 0.00
सरासरी दध ु (लल.) Avg.
Milk yield during the क) दे शी Indigenous 940.00 650.00
lactation period (Ltrs.) ड) मदहष Buffaloe 2500.00 0.00
३ दधु दे ण्याचा सरासरी अ) ववदे शी Exotic 305 0
कालावधी (ददवस) Avg.
ब) सूंकररत Cross bred
Not Applicable
299 0
length of lactation
(Days) क) दे शी Indigenous 264 240
४ पदहल्या वेताचे सरासरी अ) ववदे शी Exotic 1140 0
वय (ददवस) Avg. age at
first calving (Days)
क) दे शी Indigenous 1413 1400
५ दोन वेताूंमधील सरासरी अ) ववदे शी Exotic 548 0
कालावधी (ददवस) Avg.
intercalving period
(Days) क) दे शी Indigenous 737 475
६ वावषसक दध
ु उत्पादन (लल. '०००) Milk production during the year (Ltrs. '000) 179.82 0.00
७ वावषसक दध
ु ववक्री (लल. '०००) Milk sold during the year (Liters '000) 148.77 0.00
दधु ववक्रीतन लमळालेली रक्कम (रु. '०००) Receipt realised by sale of milk (Rs.
८ 4748.84 0.00
'000)
९ पैदाशीसाठी ववकलेल्या अ) ववदे शी Exotic 6 0 4
वळूं ची सूंख्या No. of
ब) सूंकररत Cross bred 10 0 6
Males sold for breeding
क) दे शी Indigenous 4 0 9
ड) मदहष Buffaloe 0 0 7
एकण Total 20 0 26
१० पैदाशीसाठी पुरववलेल्या अ) ववदे शी Exotic 9 0 9
वळूं ची सूंख्या No. of
ब) सूंकररत Cross bred 14 0 8
Males supplied for
breeding क) दे शी Indigenous 19 0 11
ड) मदहष Buffaloe 0 0 5
एकण Total 42 0 33
११ प्रक्षेत्रावर असलेली जमीन एकण जमीन (हे क्टसस) Total land (Hectors) 2489.19 40.80 67.31
(हे क्टसस) land of the
अ) वपकाखालील जमीन Land under cultivation 487.64 10.00 31.28
farm (Hectors)
ब) प्रक्षेत्रावरील जमीन Gross Cropped area 557.58 0.00 28.96
क) रस्ते, इमारती, ताली इ. खालील जमीन Land under
242.99 6.00 21.19
roads, buildings & Lakes etc.
ड) गवतासाठी राखीव क्षेत्र Land reserved for hay 473.89 10.80 0.00
इ) चराऊ क्षेत्र (हे क्टसस) Grazing land (H) 1284.67 14.00 14.84
१२ वैरण उत्पादन (टन) अ) ओला Green 3956.20 0.00 233.02
Fodder production ब) सुका Dry 919.78 0.00 57.28
(Ton)
क) वैरण उत्पादन प्रतत हे क्टसस (टन) Fodder production
15.34 0.00 17.93
per hector (Ton)
तक्ता क्र. २९ चालू / Table no. 29 Contd.
अ. क्र. वळूमाता पशप ु ैदास वळू संगोपन
काययभाराचा तपशील Particulars of Work load
Sr. No. केंद्रे BMF प्रक्षेत्र CBF केंद्र BRC
१ २ ३ ४ ५
१३ वाटलेल्या वैरणीच्या चाऱयाूंचे बीज (कक.) Fodder seeds distributed (Kg.) 0.00 0.00 0.00
१४ वाटलेल्या चाऱयाूंचे सूंच ('०००) Grass sets distributed ('000) 6436.13 0.00 890.41
१५ ववकत घेतलेली वाळलेली वैरण (टन) Dry fodder purchased (Ton) 276.23 14.25 58.74
वैरण खरे दीसाठी केलेला खचस ('००० रु.) Expenditure incurred on purchase of
१६ 2310.86 153.35 530.81
fodder (Rs. '000)
मपववमूंचे क्षेत्राकडन लमळालेली वैरण / चारा (टन) Fodder received from other farm
१७ 0.00 0.00 0.00
of MLDB (Ton)
मपववमूंचे क्षेत्राकडन लमळालेली वैरण / चारा ककूं मत ('००० रु.) Cost of Fodder
१८ 0.00 0.00 0.00
received from other farm of MLDB (Rs. '000)
१९ खाद्य व आूंबोण खरे दी (टन) Feed & concentrates purchased (Ton) 353.87 31.95 21.75
खाद्य व आूंबोण खरे दीत झालेला खचस ('००० रु.) Expenditure incurred on
२० 6451.14 771.65 392.97
purchase of Feed and concentrates (Rs. '000)
२१ महसुली जमा ('000 रु.) Revenue Receipts ('000 Rs.) 13817.80 0.00 2586.78
काल्पतनक जमा ('000 रु.) Notional Receipt ('000 Rs.) 23751.13 0.00 3207.36
एकण जमा ('000 रु.) Total Receipt ('000 Rs.) 37568.92 0.00 5794.14
२२ झालेला खचय ('००० रु.) अ) पगार व भत्ते Pay & allowances 62298.63 1695.00 6942.39
Expenditure incurred ब) इतर Others
29695.21 555.50 8112.16
(Rs. '000)
एकूण Total 91993.84 2250.50 15054.55
तक्ता क्र. ३० / Table no. 30

म. प. वव. मं. च्या वळूमाता व वळू संगोपन केंद्र, राज्यस्तरीय पशुपैदास केंद्रांचे रु. एक आवकेशी खचायचे गुणोत्तर
Operating Cost of BMF, BRC & State level CBF in ratio with receipt of Rs. One
(पगार व भत्ते वगळून / Excluding Pays & Allowances)
खचायचे एक रु.
एकूण आवक Total Receipt पगार व भत्ते आवकेशी
सोडून खचय गण
ु ोत्तर
अ. क्र. पशुपैदास प्रक्षेत्र Cattle
ठिकाण Place Expenditure Expenditure
Sr. No. Breeding Farm
महसुली काल्पननक एकूण Excl. pay & Ratio to
Revenue Notional Total allowances receipt of
Rs. One
१ २ ३ ५ ६ ७ ८ ९
१ महाराष्ट्र पशुधन ताथवडे, पुणे Tathwade, Pune 6466.00 3183.00 9649.00 2752.00 0.29
ववकास मूंडळ याूंचे
२ अूंतगसत वळमाता जत, साूंगली Jath, Sangli 1063.00 890.00 1953.00 2200.00 1.13
सूंगोपन केंद्र Bull जन
ु ोनी, सोलापर Junoni,
३ 166.00 2656.00 166.00 1700.00 10.24
Mother Farm under Solapur
Maharashtra कोपरगाव, अहमदनगर
४ Livestock 957.00 4606.00 5563.00 2731.00 0.49
Kopargaon, Ahmednagar
५ दहूंगोली Hingoli
Development Board
1981.00 3544.00 5525.00 1900.00 0.34
पोहरा, अमरावती Pohra,
६ 1384.00 4139.00 5522.00 16762.00 3.04
Amravati
वडसा, गडचचरोली Wadsa,
७ 1801.00 4734.00 6535.00 1650.00 0.25
Gadchiroli
८ एकूण (१+७) Total (1+7) 13818.00 21095.00 34913.00 29695.00 0.85
महाराष्ट्र पशुधन
९ औरूं गाबाद Aurangabad 188.00 1237.00 1425.00 800.00 0.56
ववकास मूंडळ अूंतगसत
वळ सूंगोपन केंद्र BRC
१० नागपर Nagpur 2399.00 1970.00 4369.00 7312.00 1.67
under MLDB
११ एकूण (९+१०) Total (9+10) 2587.00 3207.00 5794.00 8112.00 1.40
१२ एकूण (८+११) Total (8+11) 16405.00 24302.00 40707.00 37807.00 0.93
राज्यस्तरीय पशप ु ैदास
हे टीकूंु डी, वधास Hetikundi,
१३ प्रक्षेत्र CBF -State 0.00 0.00 0.00 556.00 0.00
Wardha
Sector
एकूण (१२+१३) Total (12+13) 16405.00 24302.00 40707.00 38363.00 0.94
* पशुसंवर्यन सांख्ययकी पुख्स्तका २०१६-१७ * --------------( 47 )--

तक्ता क्र. ३१ / Table No. 31
पशुसांविान ववर्ागाच्या ववववि सांस्ाांमध्ये नोंद झालेल्या सांसगाजन्य रोगाांची माहिती दशाववणारा तक्ता
No. of Out Breaks Recorded in various insitutions in Animal Husbandry Department
अ. प्रादर्
ु ाावाांची लागण झालेल्या बाधित झालेली जनावरे /
मत्ृ यू पावलेल्या जनावरे
क्र. सांख्या No. गावाांची सांख्या पक्षयाांची सांख्या No. of
रोगाचे नाव Name of Disease / पक्षयाांची सांख्या No. of
Sr. of No. of Villages Animals / Birds
Animals / Birds Died
No. OutBreaks Affected Attacked
१ २ ३ ४ ५ ६ ७
१ गुरे / Cattle १. घटसर्प / Haemorrhagic Septicemia 5 5 68 19
& Buffalo
२. फऱ्या / Black Quarter
३. र्ी. र्ी. आर. / Peste des Petits Ruminants - - - -
४. लाळ्या खरु कुत रोग / Foot & Mouth Disease - - - -
५. ऑक्झालेट विषबाधा / Oxalate Poisoning
६. बोटुललझम / Botulism - - - -
७. श्िानदं श / Antirabies - - - -
८. काळर्ुळी / Anthrax - - - -
९. सुकर तार् / Swine Fever - - - -
१०. दे िी / Pox - - - -
११. सांसर्गपक गर्पर्ात / Brucellosis - - - -
१२. आंत्रविषार / Enterotoxaemia - - - -
१३. सरा / Surra - - - -
१४. फूट रॉट / Foot Rot - - - -
१५. बुळकांडी / Rinderpest - - - -
१६. बुळकांडी सदृश्य / Rinderpest Like - - - -
१७. ननदान न झालेले / Not Dignosed - - - -
१८. इतर Other - - - -
२ शेळ्या-में ढ्या / १. र्ी. र्ी. आर. / Peste des Petits Ruminants 11 11 349 34
Sheep &
२. शेळ्या ि में ढयांच्या दे िी Sheep & Goat Pox - - - -
Goat
३. आंत्रविषार / Enterotoxaemia - - - -
४. घटसर्प / Haermorrhagic Septicemia 1 1 82 32
५. काळर्ुळी / Anthrax 1 1 13 13
६. सी. सी. र्ी. डी. / C. C. P. D. - - - -
७. श्िानदं श / Antirabies - - - -
८. सरा / Surra - - - -
९. नील जिव्हा / Blue Tongue - - - -
१०. ऑक्झालेट / Oxalate Poisoning - - - -
११. बोटुललझम / Botulism - - - -
१२. बुळकांडी / Rinderpest - - - -
१३. बुळकांडी सदृश्य / Rinderpest Like - - - -
१४. लाळ्या खरु कुत रोग / Foot & Mouth Disease - - - -
१५. फूट रॉट / Foot Rot - - - -
१६.फ़्यालसओलालसस Fasciolysis - - - -
१७. ननदान न झालेले / Not Dignosed - - - -
१८. घटसर्प+आंत्रविषार एकत्रत्रत / HS + ETV comb. - - - -
१९. मॉरत्रबली िायरस / Morbilli Virus - - - -
२०. इतर Other - - - -
३ कोंबड्या / १. कॉजक्सडीओसीस / Coccidiosis - - - -
Poultry
२. सालमोनेल्ला / Salmonella - - - -
३. मानमोडी / Ranikhet - - - -
४. कोंबडयांच्या दे िी / Fowl Pox - - - -
५. श्िानदं श / Antirabies - - - -
६. बडप फ्लू / Bird Flue - - - -
७. आयबीडी / Infectious bursal disease, Gumboro - - - -
८. मरे क्स / Marex - - - -
९. ननदान न झालेले / Not Dignosed - - - -
१०. इतर Other - - - -
४ डुकरे / Pigs १. सुकर तार् / Swine Fever - - - -
२. श्िानदं श / Antirabies - - - -
३. घटसर्प / Haemorrhagic Septicemia - - - -
५ घोडे / Horses १. ग्लॅं डसप / Glanders - - - -
Graph No. 18 - Total Herd Position at BMF, CBF & BRC under MLDB
1200 Opening balance
Internal change
986
1000 Receipt
Purchased during the year
792
755
800 Total (1 to 4)
642
636
Deaths
Numbers
Sale
600
Conversions
400
Total (6 to 9)
196
185
117 Closing balance (5-10)
112
104
200
95
90
79
No of Animals Meeting the Quality Standards

45
45
33
31
26
21
16
14
13
7
7
5 Requirment as per breeding Policy

3
3
2
2
1
1
0
0
0
0
0
0
0
BMF under MLDB State Level CBF BRC Under MLDB
Particulars
Graph No. 19 - Account of LN2 at FS Lab Graph No. 20 - No. of Outbreaks

& DAIC No. of
OutBreaks
400
349
2352.40
Total quantity of
300
228735.30
LN2 No. of
Villages
150
Affected
Number
200
2338810.06
No. of
118079.10
Total Quantity of
115098.00
100
2082238.70
51
LN2 disposed off Animals /

6
6
34 Birds
11
11
0
0
0
0
0
Attacked
0
0
0
0
No. of
Quantity of LN2 Animals /
evaporated Birds Died
Disease
Graph No. 21 - Regionwise No. of Slaughtered Animals

700000
629287
600000 Cattle
Buffaloe
500000
371561
Goat
342184
400000 Sheep
Number
233722
Pigs
300000
169715
200000
93730
42878
11875
100000
6683
3016
2808
149
73
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Region
* साांख्यिकी पख्ु तिका २०१६-१७ * --------------( 49 )--

तक्ता क्र. ३२ / Table No. 32
राज्यातील मान्यताप्राप्त कत्तलखान्यात कत्तल केलेल्या जनावराांची जजल्हाननहाय सांख्या
Districtwise No. of Animals Slaughtered in Recognized Slaughter Houses
अ. र्ुरे Cattle मटहष Buffalo
जजल््याचे एकूण शेळ्या
क्र. एकूण एकूण शेळ्या में ढ्या डुकरे Name of District /
/ ववभार्ाचे बैल लहान मोठे म्है स लहान मोठे में ढ्या Total
Sr. Total Total Goat Sheep Pigs Region
नाव Bullock Small Big Female Small Big Goat Sheep
No.
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १० ११ १२ १३ १४ १५
१ बह
ृ न्ुंब
म ई 0 0 0 0 62483 11685 0 74168 606436 329041 935477 42878 Mumbai
२ ठाणे 0 0 0 0 9674 495 9393 19562 22851 13143 35994 0 Thane
३ पालघर 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Palghar
४ रायगड 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Raigad
५ रत्नागगरी 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Ratnagiri
६ स ध
ुं द
म ग
म ग 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Sindhudurg
मुांबई ववभार् 0 0 0 0 72157 12180 9393 93730 629287 342184 971471 42878 Mumbai Region
७ नासिक 0 0 0 0 147414 1673 4594 153681 0 0 0 0 Nashik
८ धळ
म े 0 0 0 0 11193 0 28 11221 0 0 0 0 Dhule
९ नुंदरम बार 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nandurbar
१० जळगाव 0 0 0 0 861 1335 74 2270 0 0 0 0 Jalgaon
११ अह्दनगर 0 0 0 0 1447 70 1026 2543 0 0 0 0 Ahmednagar
नाशशक ववभार् 0 0 0 0 160915 3078 5722 169715 0 0 0 0 Nashik Region
१२ पमणे 0 0 0 0 27210 1954 10895 40059 0 0 0 0 Pune
१३ ातारा 0 0 0 0 78190 0 889 79079 0 0 0 0 Satara
१४ ाुंगली 0 0 0 0 67366 471 758 68595 0 0 0 0 Sangli
१५ ोलापरू 0 0 0 0 136948 0 0 136948 0 0 0 0 Solapur
१६ कोल्हापूर 0 0 0 0 46880 0 0 46880 0 0 0 0 Kolhapur
पुणे ववभार् 0 0 0 0 356594 2425 12542 371561 0 0 0 0 Pune Region
१७ औरुं गाबाद 0 0 0 0 219195 3722 470 223387 11875 0 11875 0 Aurangabad
१८ जालना 0 0 0 0 143 153 5 301 0 0 0 0 Jalna
१९ परभणी 0 0 0 0 10028 6 0 10034 0 0 0 0 Parbhani
२० बीड 0 0 0 0 198 0 34 232 0 0 0 0 Beed
औरां र्ाबाद ववभार् 0 0 0 0 229366 3881 475 233722 11875 0 11875 0 Aurangabad Region
२१ लातूर 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Latur
२२ उस््ानाबाद 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Osmanabad
२३ नाुंदेड 0 0 0 0 218 5615 850 6683 0 0 0 0 Nanded
२४ हहुंगोली 0 0 0 0 5 2 0 7 0 0 0 0 Hingoli
लातूर ववभार् 0 0 0 0 218 5615 850 6683 0 0 0 0 Latur Region
२५ अ्रावती 0 0 0 0 132 0 0 132 0 0 0 0 Amravati
२६ अकोला 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Akola
२७ वािी् 0 0 0 0 84 0 0 84 0 0 0 0 Washim
२८ बमलढाणा 0 0 0 0 17 0 0 17 0 0 0 0 Buldhana
२९ यवत्ाळ 0 0 0 0 38 0 0 38 0 0 0 0 Yavatmal
अमरावती ववभार् 0 0 0 0 149 0 0 149 0 0 0 0 Amravati Region
३० नागपूर 0 0 0 0 454 2531 0 2985 0 0 0 0 Nagpur
३१ वधाग 0 0 0 0 0 0 0 0 2427 0 2427 0 Wardha
३२ भुंडारा 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Bhandara
३३ गोंहदया 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gondia
३४ चुंद्रपूर 0 0 0 0 0 22 0 22 0 0 0 0 Chandrapur
३५ गडगचरोली 0 0 0 0 7 2 0 9 381 73 454 0 Gadchiroli
नार्पूर ववभार् 0 0 0 0 461 2555 0 3016 2808 73 2881 0 Nagpur Region
महाराष्ट्र राज्य 0 0 0 0 820185 29736 29016 878937 643970 342257 986227 42878 Maharashtra State
टिप:- उपरोक्त माटहतीमध्ये APEDA अांतर्गत येणारे कत्तलखाने येथील झालेली जनावराांच्या कत्तलसांख्येचाही समावेश करण्यात आलेला आहे . तसेच कत्तल केलेल्या
जनावराांची सांख्या दशगववण्यासाठी सांबांधित जजल्हा प्रत्येक मटहन्याची २० ते १९ तारीख असा मटहना घेतात. आयुक्त कायागलयाचा अहवाल १ ते ३०/३१ तारीख असा अहवाल
तयार होतो.
* पशस
ु ांविगन साांजख्यकी पजु ततका २०१६-१७ * --------------( 51 )--
तक्ता क्र. ३३ / Table No. 33
राज्यातील पशुधन, पशुखाद्य, पशुजन्य पदार्थ व वैरणीच्या वार्षथि सरासरी कििंमती दशथर्वणारा तक्ता
Average Prices of Livestock, their Products & By-Products, Cattle feed, Fodder, etc.
वार्षथि सरासरी कििं मत (रुपये )
अ. क्र.
बाब Particular एिि Unit Average Price (In Rs.)
Sr. No.
किमान Min. िमाल Max.
१ २ ३ ४ ५
१ वळू / Bull प्रती नग / Per Unit 19439.00 31943.80
२ बैल / Bullock प्रती नग / Per Unit 20551.90 35440.90
३ गायीची नर वासरे / Male Cow Heifer प्रती नग / Per Unit 7290.04 12373.90
४ म्हशीची नर िारडे / Male Buffalo Heifer प्रती नग / Per Unit 5870.79 10058.20
५ रे डे / He Buffalo प्रती नग / Per Unit 15148.00 24954.70
६ दभ
ु ती म्है स / Milking Buffalo प्रती नग / Per Unit 34535.80 49726.50
७ दभ
ु ती गाय / Milking Cow प्रती नग / Per Unit 23832.00 37715.60
८ कालवड / Cow Calf प्रती नग / Per Unit 10115.70 16481.20
९ वगार - िारडी / Buffalo Calf प्रती नग / Per Unit 10225.20 14101.00
१० में ढी / Sheep प्रती नग / Per Unit 4926.98 7927.30
११ शेळी / Goat प्रती नग / Per Unit 4812.75 7046.88
१२ कुक्कुट िक्षी / अ. पिल्लू / Chick प्रती नग / Per Unit 22.17 30.71
Poultry Birds
ब. तलंगा / Pullet प्रती नग / Per Unit 121.59 170.79
क. लहान कोंबडा / Cockrels प्रती नग / Per Unit 135.44 170.63
ड. कोंबडी / Hen प्रती नग / Per Unit 259.70 341.48
इ. कोंबडा / Cock प्रती नग / Per Unit 354.83 568.27
१३ गायीचे दध
ु Cow milk प्रती ललटर / Per Liter 28.11 32.79
१४ म्हशीचे दध
ु Buffalo milk प्रती ललटर / Per Liter 39.79 48.36
१५ मांस (मटण) / Meat प्रती ककलो. / Per Kilo. 348.90 388.79
१६ गुरांचे मांस / Beef प्रती ककलो. / Per Kilo. 121.47 147.03
१७ डुकराचे मांस Pork प्रती ककलो. / Per Kilo. 119.74 139.44
१८ लोकर Wool प्रती ककलो. / Per Kilo. 186.48 228.52
१९ कोंबडीची अंडी / Poultry Eggs प्रती नग / Per Unit 4.98 6.22
२० खते Manure प्रती बैलगाडी / Per Cart 1011.12 1323.08
२१ कातडी / चामडे / अ. गोजातीय जनावरे / Cattle प्रती नग / Per Unit 360.63 475.24
Skin / Hide
ब. महहष / Buffalo प्रती नग / Per Unit 496.27 557.44
क. में ढी / Sheep प्रती नग / Per Unit 164.01 227.75
ड. शेळी / Goat प्रती नग / Per Unit 172.68 239.60
२२ हहरवे गवत / प्रकार १ / Type 1 प्रती ककलो. / Per Kilo. 9.76 10.18
Green Fodder
प्रकार २ / Type 2 प्रती ककलो. / Per Kilo. 6.16 6.64
प्रकार ३ / Type 3 प्रती ककलो. / Per Kilo. 5.78 5.11
२३ वाळलेले गवत / प्रकार १ / Type 1 प्रती ककलो. / Per Kilo. 8.76 15.21
Dry Fodder
२४ िौष्टटक िशुखाद्य / प्रकार १ / Type 1 प्रती ककलो. / Per Kilo. 21.12 24.70
Nutritive Cattle
Feed
टीप : अ. क्र. २१ मध्ये नैसर्गिकरीत्या मत
ृ गोजातीय जनावरांच्या कातडी / चामडयांच्या ककं मतीचा समावेश आहे .
Note : In Sr. No. 21, Price of Skin / Hide is of naturaly Dead Cattle.
आधार : जजल्हा पशुसिंवधथन उपायुक्त यािंचम
े ार्थत मान्यताप्राप्त माससि बाजारातून प्राप्त वसतूिंच्या माससि कििं मतीिंचा अहवाल
Source : Monthly Reports from DD Commissioner, AHD from various Cattle Market Places in the State.
Graph No. 22 - Livestock Prices - A (Minimum) Graph No. 23 - Livestock Prices - B (Maximum)
40000 60000
Bull Bull
35000 Bullock Bullock

50000
Male cow calves Male cow
30000 calves
Male buffalo Male buffalo
40000
25000 calves calves
He buffaloes
Price (in Rs.)

Price (in Rs.)
He buffaloes
20000 She buffaloes in 30000 She buffaloes

milk in milk
Cows in milk Cows in milk
15000
Cow-heifers 20000
Cow-heifers
10000 Buffalo-heifers Buffalo-heifers
10000
5000 Sheep Sheep
Goats
0 0 Goats
2014-15 2015-16 2016-17 2014-15 2015-16 2016-17

Category Category
Graph No. 24 - Livestock Prices - C (Minimum) Graph No. 25 - Livestock Prices - D (Maximum)
1200 1400
Manure Manure
Cattle Hide 1200 Cattle Hide

1000
Buffalo Buffalo Hide
Hide 1000
Meat Meat
800
Price (in Rs.)
Price (in Rs.)
Cocks 800 Cocks
600 Hens Hens

600
Skin of Skin of
400 sheep sheep
Skin of 400 Skin of goat
goat
Beef Beef
200 200
Cockerels Cockerels
0 Pullets 0 Pullets
2014-15 2015-16 2016-17 2014-15 2015-16 2016-17
Category Category
Graph No. 26 - Livestock Prices - E (Minimum) Graph No. 27 - Livestock Prices - F (Maximum)
200 250
Pork Pork
180
Wool Wool
160 200
Buffalo milk Buffalo milk
140
Cow milk Cow milk
120 150
Price (in Rs.)
Price (in Rs.)
Chicks Chicks
100
Nutritive Cattle Nutritive
80 100 Cattle Feed
Feed
Green
60 Green Fodder
Fodder
40 50 Dry Fodder
Dry Fodder
20 Hen eggs
Hen eggs
0 0
2014-15 2015-16 2016-17 2014-15 2015-16 2016-17
Category Category
* सांि यक पिु तका २०१६-१७ * --------------( 53 )--

तक्ता क्र. ३४ / Table No. 34
महाराष्ट्र राज्यातील अंदाजित व प्रत्यक्ष मांस उत्पादन
Estimated & Actual Meat Production in Maharashtra State
अ. प्रती िनावरामागे सरासरी
कत्तल झालेली अंदाजित िनावरे एकूण मांस उत्पादन अंदाजित (हिार
क्र. मांस उत्पादन (ककलो) Avg.
प्रकार Item Estimated No. of Slaughtered मे. टन) Total Meat Produced
Sr. Meat Production Per
Animals Estimated (000' M.T.)
No. Animal (Kg.)
१ २ ३ ४ ५
१ गोवगीय / Cattle Class 0.000 0.000 0.000
म्है स वगग प्रौढ / Buffalo

२ 871.715 187.011 163.020
Class Adult
म्है स वगग पारडे /
३ 28.902 83.385 2.410
Buffalo Class Young
४ में ढ्या / Sheep 1202.047 12.455 14.971
५ शेळ्या / Goat 8698.958 11.783 102.499
६ डुकरे / Pigs 1069.993 41.740 44.662
कुक्कुट दे शी / Poultry
७ 5797.287 0.819 4.746
Deshi
कुक्कुट व्यावसाययक /
८ 303211.089 1.691 512.704
Poultry commercial
एकूण / Total 320879.991 845.012
टीप : स्तंभ क्र. ४ मधील आकडेवारी सरासरीने घेतली असल्याने गुणाकार िुळणार नाही.
Note : Multiplication may not match as the Meat production per Animal has been derived by taking in average.
आधार : एकाजत्मक पाहणी योिना, पुणे - ६७, सवेक्षण अंदाि २०१६-१७
Source : Integrated Sample Survey, Pune - 67, Estimates for the year 2016-17
तक्ता क्र. ३५ / Table No. 35

महाराष्ट्र राज्यातील ववभागवार वावषिक / माससक सरासरी दध
ू संकलन माहहती (लाख सलटसि)
Regionwise Annual / Monthly Average Milk Procurement in Maharshtra State (Lakhs Ltrs.)
अ. वावषिक सरासरी / Annual Average माससक सरासरी / Monthly Average

क्र.
ववभाग / Region
Sr. शासकीय सहकार Co- खाजगी शासकीय सहकार Co- खाजगी
एकूण Total एकूण Total
No. Government Operative Private Government Operative Private
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १०
१ पुणे / Pune 12.493 12393.485 13799.924 26205.902 0.034 33.955 37.808 71.797
२ नाशशक / Nashik 1.058 2907.949 6275.960 9184.967 0.003 7.967 17.194 25.164
३ मुुंबई / Mumbai 26.996 65.989 0.000 92.985 0.074 0.181 0.000 0.255
४ औरुं गाबाद / Aurangabad 98.588 676.422 250.333 1025.343 0.270 1.853 0.686 2.809
५ अमरावती / Amravati 39.658 2.767 202.951 245.376 0.109 0.008 0.556 0.672
६ लातूर / Latur 34.160 32.004 1147.845 1214.009 0.094 0.088 3.145 3.326
७ नागपूर / Nagpur 78.575 221.521 1096.382 1396.477 0.215 0.607 3.004 3.826
एकूण महाराष्ट्र राज्य / Total

291.527 16300.137 22773.395 39365.059 0.799 44.658 62.393 107.849
Maharashtra State
आधार : आयक्
ु त, दग्ु ध व्यवसाय ववकास, महाराष्ट्र राज्य, मंब
ु ई - ४०० ०१८.
Source : Commissioner, Dairy Development, Maharashtra State, Mumbai - 400 018.
* पशस
ु ंवधिन सांजययकी पजु स्तका २०१६-१७ * --------------( 55 )--
तक्ता क्र.३६ / Table No. 36
महाराष्ट्र राज्यातील त्जल्हाननहाय अंदात्जत दध
ू , अंडी ि लोकर उमपादन
Districtwise Estimated Milk, Eggs & Wool Production in Maharashtra State
अंडी उमपादन (लाख) Eggs
दध
ू उमपादन (लाख कक.) Milk Production (Lakh Kg.) लोकर
Production (Lakh)
अ. उमपादन
त्जल््याचे / संकरित
क्र. दे शी / दे शी सुधारित (मे.टन) Name of District /
विभागाचे गाय
Sr.
नाि गावठीगाय म्हशी शेळ्या एकूण कोंबड्या कोंबड्या एकूण Wool Region
No. Cross Prod.
Deshi / Buffalo Goats Total Deshi Improved Total
Bred
ND Cows Layer Layers (M.T.)
Cows
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १० ११ १२
१ बह
ृ न्ुंबई 0.000 5.165 78.227 0.000 83.392 27.01 0.00 27.01 0.00 Mumbai
२ ठाणे 13.231 8.649 114.125 1.890 137.895 214.92 253.06 467.98 0.30 Thane
३ पालघि 27.642 4.169 65.422 4.054 101.287 380.99 229.57 610.56 0.14 Palghar
४ िायगड 24.324 8.522 38.549 2.561 73.956 323.00 1579.72 1902.72 0.13 Raigad
५ ित्नागगिी 29.561 11.195 17.908 0.676 59.340 182.61 53.12 235.73 0.00 Ratnagiri
६ ससंधद
ु ग
ु ग 10.898 7.253 21.996 0.374 40.521 127.15 248.73 375.87 0.00 Sindhudurg
मुंबई विभाग 105.656 44.953 336.227 9.555 496.391 1255.67 2364.20 3619.87 0.56 Mumbai Region
७ नासशक 119.194 258.024 149.532 15.035 541.785 410.07 2619.67 3029.73 199.74 Nashik
८ धळ
ु े 49.497 30.944 55.166 7.675 143.282 151.44 1573.25 1724.69 125.02 Dhule
९ नंदिु बाि 34.181 11.667 36.419 5.891 88.158 233.76 4568.03 4801.79 7.96 Nandurbar
१० जळगाव 41.869 73.857 140.030 9.391 265.147 171.94 63.87 235.82 20.61 Jalgaon
११ अह्दनगि 111.375 1368.260 212.614 28.050 1720.299 1049.24 1233.10 2282.34 217.10 Ahmednagar
नाशिक विभाग 356.116 1742.752 593.761 66.042 2758.671 2016.45 10057.92 12074.37 570.43 Nashik Region
१२ पुणे 56.829 855.708 350.778 13.572 1276.887 800.25 9728.66 10528.90 184.64 Pune
१३ सातािा 33.048 324.748 274.215 7.733 639.744 1057.53 1730.14 2787.67 152.26 Satara
१४ सांगली 38.676 264.081 322.542 11.349 636.648 1131.74 7435.61 8567.35 88.72 Sangli
१५ सोलापूि 96.828 459.079 344.104 26.785 926.796 1053.69 3331.23 4384.92 80.18 Solapur
१६ कोल्हापिू 10.930 311.718 548.436 6.626 877.710 449.47 1622.21 2071.67 53.87 Kolhapur
पुणे विभाग 236.311 2215.334 1840.075 66.065 4357.785 4492.67 23847.85 28340.52 559.67 Pune Region
१७ औिं गाबाद 35.265 108.317 51.208 6.255 201.045 109.50 340.08 449.58 42.46 Aurangabad
१८ जालना 40.315 25.948 42.788 2.926 111.977 81.17 1565.82 1646.99 10.41 Jalna
१९ पिभणी 38.082 6.279 63.325 4.224 111.910 72.36 19.00 91.36 11.65 Parbhani
२० बीड 51.973 127.653 166.135 7.151 352.912 218.43 629.51 847.94 30.46 Beed
औरं गाबाद विभाग 165.635 268.197 323.456 20.556 777.844 481.46 2554.40 3035.86 94.98 Aurangabad Region
२१ लातूि 53.821 25.048 140.356 4.177 223.402 61.03 754.35 815.38 18.13 Latur
२२ उस््ानाबाद 29.688 151.929 119.558 7.374 308.549 111.03 845.18 956.21 13.68 Osmanabad
२३ नांदेड 100.838 12.231 130.485 7.432 250.986 191.36 321.64 513.00 17.09 Nanded
२४ हहंगोली 20.854 12.736 45.344 4.261 83.195 61.53 80.04 141.58 2.88 Hingoli
लातूर विभाग 205.201 201.944 435.743 23.244 866.132 424.95 2001.22 2426.16 51.78 Latur Region
२५ अ्िावती 53.550 32.395 100.151 4.661 190.757 116.35 1726.98 1843.33 38.45 Amravati
२६ अकोला 25.824 8.342 43.240 2.714 80.120 33.55 14.64 48.19 1.93 Akola
२७ वाशी् 38.527 4.850 48.520 2.259 94.156 36.85 81.43 118.29 4.26 Washim
२८ बुलढाणा 25.383 37.722 73.987 4.645 141.737 86.82 264.40 351.22 52.95 Buldhana
२९ यवत्ाळ 97.601 12.102 47.106 6.179 162.988 212.59 218.15 430.74 11.55 Yavatmal
अमरािती विभाग 240.885 95.411 313.004 20.458 669.758 486.16 2305.60 2791.76 109.13 Amravati Region
३० नागपूि 33.676 75.579 56.542 3.225 169.022 103.50 1048.22 1151.72 2.34 Nagpur
३१ वधाग 16.704 26.974 26.927 3.179 73.784 39.84 386.29 426.12 0.39 Wardha
३२ भंडािा 11.815 40.365 30.758 1.845 84.783 68.10 59.73 127.83 1.00 Bhandara
३३ गोंहदया 23.267 9.895 21.022 2.349 56.533 51.69 344.87 396.56 0.80 Gondia
३४ चंद्रपूि 14.589 10.603 24.577 2.076 51.845 196.42 7.29 203.71 11.72 Chandrapur
३५ गडगचिोली 22.417 2.217 13.295 1.673 39.602 167.38 11.69 179.07 3.86 Gadchiroli
नागपूर विभाग 122.468 165.633 173.121 14.347 475.569 626.93 1858.08 2485.01 20.10 Nagpur Region
महाराष्ट्र राज्य 1432.272 4734.224 4015.387 220.267 10402.150 9784.29 44989.26 54773.55 1406.65 Maharashtra State
आधार : एकात्ममक पाहणी योजना, पुणे - ६७, सिेक्षण अंदाज २०१६-१७
Source : Integrated Sample Survey, Pune - 67, Estimates for the year 2016-17

Graph No. 28 - Regionwise Milk Graph No. 29 - Regionwise Estimated Milk
Pune Production (in Lakh Kg.)
13799.924
Procurement
16000.00 Nashik 2500.000 Mumbai
Mumbai 2215.334
1840.075
14000.00 Nashik
1742.752
Aurangabad
12393.49 Pune
Amravat 2000.000
Number in Lakh Ltrs.

12000.00
Latur Aurangabad
Units. In Lakh Ltr.
10000.00 Nagpur Latur

1500.000
6275.96
Amravati
8000.00
Nagpur
1000.000
593.761
6000.00 2907.95
435.743
1096.38192
356.116
336.227
323.456
313.004
1147.845
268.197
4000.00
240.885
236.311
205.201
201.944
173.121
165.635
165.633
122.468
105.656
500.000
676.42
250.333
202.951
95.411
221.52
66.042
66.065
44.953
23.244
20.556
20.458
14.347
98.59
78.57
2000.00
65.99
39.66
34.16
32.00
27.00
12.49
9.555
1.06
2.77
0.00 0 0.000
Government Co-Operative Private Deshi / ND Cows Cross Bred Cows Buffaloe Goats
Institute Category
Graph No 30 - Regionwise Estimated Egg Production Graph No. 31 - GSVO & GSVA from AHD in
(in Lakh ) & Wool Production (in M.T.) Maharashtra
70000
Mumbai
23847.85
30000.00
Nashik 60000
25000.00 Pune
50000
Aurangabad
Units
20000.00
Latur 40000 GSVO
Value
10057.92
15000.00 Amravati
30000 GSVA
Nagpur
4492.67
10000.00
2554.40
2305.60
20000
2001.22
1858.08
2364.20
2016.45
1255.67
626.93
481.46
486.16
424.95
109.13
570.43
559.67
94.98
51.78
5000.00
20.10
10000
0.56
0.00 0
Eggs - Deshi Layer Eggs - Improved Wool Production 2011-12 2012-13 2013-14 2014-15 2015-16 2016-17
Layers
Category Year
Graph No. 32 - GSVO from AHD (Current Value) Graph No. 33 - GVO from AHD (Current Value)
0.87% 2.14% Milk
Milk
0.13% 0.81% Eggs
Eggs
17.56%
Wool & Hair 20.09% Wool & Hair
Group Group
Dung Group Dung Group
10.08% Silk & Honey Silk & Honey

5.92%
Meat Group Meat Group
68.02% 67.73%
Decrement / Decrement /
Increment Increment
3.31% 3.25%
0.07%
0.04%
* सांि यक पिु तका २०१६-१७ * --------------( 57 )--

तक्ता क्र. ३७ / Table No. 37
ू मूल्य (चालू व स्थिर क िं मतीनुसार)
सन २०१६-१७ मध्ये महाराष्ट्र राज्यातील पशुसिंवर्धन क्षेत्रापासून ममळणारे थिल
Gross State Value of Output from AHD in Maharashtra (According to Current & Constant Prices) for 2016-17
अ. मूल्य (रु. लाख) Value (Rs.
ए Unit क िं मत रुपये Price Rs.
क्र. उत्पादन Lakhs)
बाब Particulars
Sr. उत्पादन क िं मत Production चालू स्थिर चालू स्थिर
No. Production रुपये Price Current Constant Current Constant
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९
१ दर्
ू / Milk अ) ग ईचे दध
ू / Cow Milk M.T. Rs./T. 6166.49 40508.20 29493.72 2497933.96 1818727.29
ब) म्हशीचे दध
ू / Buffalo Milk M.T. Rs./T. 4015.39 48481.91 36209.83 1946737.78 1453966.03
क) शेळीचे दध
ू / Goat Milk M.T. Rs./T. 220.27 34370.39 22369.38 75707.66 49273.03
ड) स ांडणीचे दध
ु Camel Milk M.T. Rs./T. 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
ए ू ण / Total 10402.15 4520379.40 3321966.35
२ अिंडी / Eggs अ) •कोंबडीची अांडी / Hen Eggs 000' Rs./000' 4573591.26 4808.64 3430.76 219927.45 156908.88
ब) बदक ची अांडी / Duck Eggs 000' Rs./000' 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
ए ू ण /Total 4573591.26 219927.45 156908.88
३ लो र व े स गट / अ) लोकर / Wool M.T. Rs./T. 1406.65 96873.33 126405.03 1362.67 1778.08
Wool & Hair ब) शेळीचे केस / Goat Hair M.T. Rs./T. 267.61 162839.87 61047.82 435.77 163.37
Group
क) उां ट चे केस / Camel Hair M.T. Rs./T. 0.16 27246.70 23669.00 0.04 0.04
ड) डुकर चे केस / Pig Bristles M.T. Rs./T. 165.85 525166.11 346052.57 871.01 573.94
ए ू ण /Total 1840.28 2669.50 2515.43
४ शेण गट / Dung अ) शेण इांधन / Dung Fuel M.T. Rs./T. 1534.39 1005.60 852.63 15429.76 13082.68
Group ब) शेणखत / Dung Manure M.T. Rs./T. 32697.09 2001.43 889.77 654408.25 290929.63
ए ू ण / Total 34231.48 669838.01 304012.31
५ रे शीम व मर् / Silk अ) तुती / Mulberry Ton Rs./Kg. 1504.18 420 207.61 6317.52 3122.89
& Honey ब) एर / Era Ton Rs./T. 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
क) तस र / Tassar lakh Kahan Rs./Kahan 0.50 2600.04 1280.00 1304.22 642.07
ड) मुग / muga Lakh Nos Rs./000 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
इ) मध व मधम शी मेण /
Kg. Rs./Kg 644541.50 135.05 103.17 870.42 664.97
Honey & Bee Wax
ए ू ण / Total 8492.16 4429.94
६ मािंस (गुरेवगीय) / अ) •गुरे / Cattle (Adj. prod.) 00' Ton Rs./T. 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
Meat (Bovines & ब) म्है स / Buffalow (Adj. 00' Ton Rs./T. 1523.52 147080.39 94235.10 224079.26 143568.64
Ovines)
क) शेळी / Goat (Adj. prod.)
prod.) 00' Ton Rs./T. 947.92 400498.35 264770.69 379640.39 250981.43
ड) में ढी / Sheep (Adj. prod.) 00' Ton Rs./T. 138.40 392925.46 256746.90 54379.44 35532.83
इ) डुकरे / Pig (Adj. prod.) 00' Ton Rs./T. 412.99 139855.04 99259.97 57758.44 40993.17
फ) •
ख ण्य योग्य आतडी /
% of Meat 35946.76 23779.62
Edible Offal & Glands
ए ू ण / Total 751804.29 494855.68
ु क् ु ट मािंस / अ) •कत्तल केलेले मोठे िक्षी /
000' Nos Rs./Bird 8850.38 254.06 164.44 22485.65 14553.78
Poultry Meat Slaughtered Adult Fowls
ब) •
कत्तल केलेली मोठी बदके /
000' Nos Rs./Bird 2033.71 400.00 87.23 8134.83 1773.99
Slaughtered Adult Ducks
क) •
कत्तल केलेली कोंबड्य व
बदक ांची पिल्ले / Slaughtered 000' Nos Rs./Bird 272447.75 102.41 76.33 279007.67 207960.16
Chickens & Ducklings
ड) इतर कत्तल केलेले कुक्कुट /
000' Nos Rs./Bird 894.78 122.38 87.00 1095.08 778.46
Slaughtered Other Poultry
ए ू ण / Total 284226.62 310723.22 225066.38
मािंस (सवध जनावरे ) / अ) डोके व ि य / Heads & Legs % of Meat 30369.71 20002.12
Meat Product (All ब) क • त्तल केलेल्य जन वर ांची
Animals) चरबी / Fats from % of Meat 17781.82 11727.73
Slaughtered Animals
क) मतृ जन वर ांची चरबी /
M.T. Rs./M.T. 340.34 71100.65 38302.22 241.98 130.36
Fats from Fallen Animals
ए ू ण / Total 48393.51 31860.21
मािंस उप-उत्पादने अ) •गुर ांचे क तडे / Cattle
3499.08
( ातडे /चामडे) /
000' Nos Rs./hide 549.73 629.42 636.51 3460.15
Hides (Fallen)
Meat By- Product ब) म्हशीचे क तडे / Buffaloe
(Hide & Skines) 000' Nos Rs./hide 375.10 678.05 641.80 2543.34 2407.38
Hides (Fallen)
क) शेळीचे क तडे / Goat Skin
000' Nos Rs./Skin 300.30 0.39 0.32 1159.31 953.69
(Fallen)
ड) में ढीचे क तडे / Sheep Skin
000' Nos Rs./Skin 153.42 0.27 0.26 418.53 393.47
(Fallen)
* पशस
ु िंवर्धन सािंस्यय ी पस्ु थत ा २०१६-१७* --------------( 59 )--
तक्ता क्र. ३७ चालू / Table No. 37 Contd.
अ. मूल्य (रु. लाख) Value (Rs.
ए Unit क िं मत रुपये Price Rs.
क्र. उत्पादन Lakhs)
बाब Particulars
Sr. उत्पादन क िं मत Production चालू स्थिर चालू स्थिर
No. Production रुपये Price Current Constant Current Constant
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९
इ) कत्तल केलेल्य जन वर ांचे

च मडे / Hide & Skin From % of Meat 28421.83 18470.82
Slaughtered animals
फ) उिउत्ि दने / By- Products % of Meat 19837.53 13027.36
ए ू ण / Total % of Meat 55840.69 38751.80
ए ू ण मािंस वगध / Total Meat Group 1166761.71 790534.07
घट / वाढ Decrement / Increment
७ सांकररत जन वरे बैल / Bullock 000' No's Rs/Animal 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
Crossbred Cattle ग य / Cow 000' 103.99 26607.23 22368.24 27670.01 23261.70
व सरे / Young Stock 000' 38.64 7785.56 6056.62 3008.29 2340.24
न व्य लेले / Not Calved 000' 0.87 11962.08 8336.70 103.74 72.30
दे शी जन वरे / बैल / Bullock 000' 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
ग य / Cow
Indigenous Cattle • 000' 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
व सरे / Young Stock 000' 0.00 0.00 0.00 0.00 0,00
म्है स / Buffalo रे डे / He Buffalo 000' 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
म्है स / Buffalo 000' 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
व सरे / Young Stock 000' 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
शेळीवगीय / Ovines शेळी / Goat 000' 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
में ढी / Sheep 000' 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
डुकरे / Pigs 000' 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
कुक्कुट म ांस / मोठे िक्षी / Adult Fowls 000' 20.29 243.24 144.05 49.36 29.23
Poultry Meat मोठी बदके / Adult Ducks 000' 1646.38 400.00 84.38 6585.51 1389.13
कोंबड्य ांची व बदक ांची पिल्ले /
000' 13271.69 148.18 81.59 19665.36 10828.18
Chicken & Ducklings
इतर कत्तल केलेले कुक्कुट /
000' 797.56 122.38 87.00 976.09 693.88
Other slaughtered poultry
इतर / Others उां ट / Camal 000' 0.01 15668.85 13611.41 0.91 0.79
घोडे व शशांगरे / Horses & Ponies 000' 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
• ेचर, य क, शमथन
ख ु / Mules,
000' 0.07 4799.65 4169.42 3.24 2.81
Yaks, Mithuns
ग ढव / Donkey 000' 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
ए ू ण / Total 15879.50 58062.51 38618.25
८ ए ू ण / Grand Total (GSVO) 6646130.74 4618985.24
आर्ार : राष्ट्रीय उत्पन्न शाखा, अिध व सािंस्यय ी सिंचालनालय, महाराष्ट्र राज्य, मुिंबई
Source : National Income Section, Directorate of Economics & Statistics, Maharashtra State, Mumbai
तक्ता क्र. ३८ / Table No. 38

पशुसिंवर्धन क्षेत्रापासून ममळणारे थिल ू राज्य मुल्य, थिल
ू राज्य मुल्यवद्ृ र्ी व थिलू राज्य उत्पन्न (चालू क िं मतीनुसार) आणण
पशुसिंवर्धन क्षेत्रापासून ममळणारे थिल ू मुल्यवद्
ृ र्ी व थिल ू उत्पन्न (चालू क िं मतीनुसार)
GSVO, GSVA from AHD and GSDP, GVA from AHD & GDP at Current Prices
पशुसिंवर्धनपासून थिल
ू दे शािंतगधत पशुसिंवर्धन
पशुसिंवर्धनपासून थिल ू थिल
ू राज्य उत्पन्न दे शािंतगधत थिल
ू उत्पन्न
राज्य मुल्य Gross State थिल ू मूल्य वद्
ृ र्ी
अ. राज्य मुल्यवद्ृ र्ी Gross Gross State Domestic Gross Domestic
Value of Output of AH Gross Value Added
क्र. State Value Added of AH Product Product
वर्ध Year in Maharashtra of AH
Sr.
No. चालू स्थिर चालू स्थिर चालू स्थिर चालू स्थिर चालू स्थिर
Current Constant Current Constant Current Constant Current Constant Current Constant
१ २ ३ ४ ५ ६ ७ ८ ९ १० ११ १२
१ 2011-12 37621 37621 28557 28557 12,80,369 12,80,369 3,27,334 3,27,334 87,36,329 87,36,329
२ 2012-13 43236 38798 32826 29638 14,59,628 13,57,942 3,68,823 3,44,375 99,44,013 92,13,017
३ 2013-14 46916 39237 35171 29955 16,49,695 14,51,601 4,22,733 3,63,558 1,12,33,522 98,01,370
४ 2014-15 52524 40575 39917 31140 17,80,721 15,43,211 5,10,411 3,90,449 1,24,67,959 1,05,27,674
५ 2015-16 57656 42221 44121 32642 19,86,721 16,60,387 5,84,070 4,21,369 1,37,64,037 1,13,86,145
६ 2016-17 66461 46190 51544 36467 22,57,032 18,26,296 6,39,912 4,48,964 1,52,53,714 1,21,96,006
आर्ार : राष्ट्रीय उत्पन्न शाखा, अिध व सािंस्यय ी सिंचालनालय, महाराष्ट्र राज्य, मुिंबई
Source : National Income Section, Directorate of Economics & Statistics, Maharashtra State, Mumbai
--( 60 )-------------- * Statistical Booklet 2016-17 * --------------( End )--

__________________________
येरवडा कारागह
ृ मुद्रणालय, पुणे - ४११ ००६.

Statistical Booklet 2016-17

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Statistical Booklet 2016-17

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

फक्त कार्ाालर्ीन उपर्ोगाकरिता

For office use only

पशुसंवर्ध न स ंख्यिकी पुख्तिक २०१६-१७

पशुसंवर्ध न आिुक्ि लि,

पशसु ंवर्धन आिक्

महाराष्ट्र राज्यातील पशुसव

मधील सांख्ययकी मानहती या पुख्स्तकेव्दारे उपलब्ध करुन देण्यात येत आहे.

निकनवण्यासाठी या मानहतीच्या संकलन व नवश्लेषणाच्या प्रनियेत आवश्यक व सातत्यपूवक

व त्याच दृष्ट्िीने ही मानहती प्रकानशत करण्याचे योनजले आहे.

या पुख्स्तकेतील मानहतीचा उपयोग क्षेत्रीय पशुवद्य

सदर पुख्स्तका तयार करण्यासाठी आयुक्तालयातील सांख्ययकी शाखेतील सवध अनधकारी व

नदनांक :- 06/04/2018 कांतीलाल उमाप (भा.प्र.से.)

SHRI. KANTILAL UMAP, IAS : COMMISSIONER

DR. G. P. RANE : ADDITIONAL COMMISSIONER

SMT. S. A. PANDE : DEPUTY DIRECTOR (STATISTICS)

DR. S. R. FIRKE : LIVESTOCK DEVELOPMENT OFFICER

SHRI. B. T. ABNAVE : RESEARCH ASSISTANT

SHRI. P. S. JANGALE : STATISTICAL ASSISTANT

SHRI. P. U. DESHMUKH : STATISTICAL ASSISTANT

SHRI. S. V. GIMAWEKAR : STATISTICAL ASSISTANT

पशुसंिर्धन विभागाचा प्रशासननक / पदरचना दशधवििारा तक्ता

१ सन १९८२ पासून पंचवर्षीय पशुगणनेनुसार महाराष्ट्रातील पशुधन दशशववणारा तक्ता १ ३

४ सन २०१२ च्या पशुगणनेप्रमाणे दर पशुवैद्यकीय संस्ेमागे सरासरी पशुएकक दशशववणारा तक्ता ८ ९

५ पशुसंवधशन ववभागांतगशत काही महत्वाच्या बाबींवर झालेल्या कामकािाचा गोर्षवारा ११

११ संस्ाननहाय व रोगननहाय लसीकरण २४ २७

१२ राज्यातील ववववध योिनांतगशत एकूण लाभा्ी व महहला लाभा्ी २४ ३३

१५ पशुसंवधशन ववभागांतगशत कुक्कुट संस्ांमार्शत कुक्कुट पालकांकररता आयोजित प्रशशक्षण ३२ ३३

१६ पशुसंवधशन ववभागांतगशत राज्यसतरीय प्रशशक्षण केंद्र, पुणे ये्ील कायशभाराचा तपशील ३२ ३३

१७ महाराष्ट्र पशु व मत्सयववज्ञान ववद्यापीठ, नागपूर ये्े झालेल्या कामकािाचा गोर्षवारा ३५

१८ एकाजत्मक पाहणी योिना, पुणे ये्े झालेल्या कामकािाचा गोर्षवारा ३५

२० महाराष्ट्र राज्यातील श्वानदं शरोग प्रनतबंधक प्कांचे कामकाि दशशववणारा तक्ता ३६

२२ महाराष्ट्र राज्यातील गुणननयंिण प्रयोगशाळा, मुंबई यांचे कामकाि दशशववणारा तक्ता ३७

२८ गोठीत रे त प्रयोगशाळा व जिल्हा कृत्रिम रे तन केंद्र मधील गोठीत रे तमािांचा हहशोब ४४

३२ राज्यातील मान्यताप्राप्त कत्तलखान्यात कत्तल केलेल्या िनावरांची जिल्हाननहाय संख्या ५१ ४९

३४ महाराष्ट्र राज्यातील अंदाजित व प्रत्यक्ष मांस उत्पादन ५५

३५ महाराष्ट्र राज्यातील ववभागवार वावर्षशक / माशसक सरासरी दध

३६ महाराष्ट्र राज्यातील जिल्हाननहाय अंदाजित दध

३७ महाराष्ट्र राज्यातील पशुसंवधशन क्षेिापासून शमळणारे स्ल

३८ पशुसंवधशन क्षेिापासून शमळणारे स्ल

E rr'o tr- r"'F6f;t tr ,c'o)

ड) वासरे / Calves 205275 465511 702690 987388 1134622 1153141 1301035

दे शी गायी / बैल Indigenous Cows /

ड) वासरे / Calves 4023021 4089416 3935902 4208948 3756721 3320220 2782915

५ शेळ्या / Goat 7704727 9195326 9940862 11434021 10449127 10391168 8435307

६ डुकरे / Swine 301469 335330 375307 567092 428837 326743 325756

घोडे शशंगरे गाढवे / Equiness Ponies

८ उं ट / Camel 709 462 240 2727 2842 128 182

एकूण कुक्कुटादी पक्षी / Total Poultry

११ कुत्री / Dogs 992748 1649880 2009933 2328389 2360156 1967150 1265697

* २००७ साली फक्त पैदाशीच्या वळूंची संख्या समाववष्ट आहे .

* पशुसंवधशन सांख्ख्यकी पुख्ततका २०१६-१७ * --------------( 1 )--

--( 2 )-------------- * Statistical Booklet 2016-17 *

Graph No. 2 - Regionwise Breedable Population of Cows and Buffaloes as per

1200000 Aurangabad Region

800000 Nagpur Region

जजल्हा पररषद Zilha

* पिुसंिधधन सांजययकी पुजस्तका २०१६-१७ * --------------( 5 )--

--( 6 )-------------- * Statistical Booklet 2016-17 *

* पिुसंिधधन सांजययकी पुजस्तका २०१६-१७ * --------------( 7 )--

* मुंबई 0 0 39197 0 0 Mumbai

--( 8 )-------------- * Statistical Booklet 2016-17 *

300 288291 Pune

* सांि यक पुि तका २०१६-१७ * --------------( 9 )--

कृत्रिम िे तने Artificial Inseminations