5/16/2022

Năng lượng cơ học: năng lượng nước

Cơ sở công nghệ năng lượng
(Water energy)

Nội dung 1. Sự cần thiết của năng lượng nước

1. Sự cần thiết của năng lượng nước

• Sự cần thiết của nước
2. Khái niệm chung
• Sự cần thiết của năng lượng nước
3. Ưu, nhược điểm
• Lịch sử về năng lượng nước
4. Tiềm năng
• Lịch sử về thủy điện
5. Hoạt động của nhà máy thủy điện

6. Đánh giá năng lượng của dòng nước

3 4

a. Sự cần thiết của nước ?

• Q: Nêu một vài ví dụ về nhu cầu sử dụng nước trong tự nhiên

?

5 6

1
 5/16/2022

b. Sự cần thiết của năng lượng nước Một vài vấn đề của năng lượng hóa thạch

• Than đá:
• Một vài vấn đề của năng lượng hóa thạch 0
C  O2  CO2 H 298   94,0518 KCal
Réaction incomplète :
1 0
C  O2  CO H 298   26,4157 KCal
2
En général :
2 C  3 O2  CO2  CO  NHIỆT
2

Các vấn đề về môi trường ?

7 8

• Than đá: • Nhà máy nhiệt điện (sử dụng than):

C  O2  CO2 H 0
  94,0518 KCal Một nhà máy điện 1000 MW mỗi
298
năm thải ra :
Réaction incomplète :
• 1 500 tấn bụi
1 0
C  O2  CO H 298   26,4157 KCal • 5 000 000 tấn CO2
2
En général : • 40 000 tấn SO2
2 C  3 O2  CO2  CO  NHIỆT • 20 000 tấn NOx
2

CO : khí độc
CO2 : khí có hiệu ứng nhà kính

9 10

Trong khi nhiều nước trên thế giới đang đóng cửa các nhà máy nhiệt
điện than thì Việt Nam lại đang phát triển loại năng lượng này. Tỷ trọng
điện than đang chiếm cao nhất hệ thống:
• Khoảng 20 nhà máy nhiệt điện than đang vận hành cung cấp khoảng
86 tỷ kWh, đóng góp 39% tổng lượng điện thương phẩm trong năm
2018, khoảng 220 tỷ kWh.
• Năm 2020, dự báo tỷ trọng nhiệt điện chạy than của Việt Nam được
dự báo đóng góp 116-120 tỷ kWh, chiếm 40% tổng sản lượng điện,
gấp 1,5 lần thủy điện (mức đóng góp của nhiệt điện than tăng lên để
bù đắp thiếu hụt nguồn cung từ thủy điện do hậu quả của hạn hán).

https://news.zing.vn/phat-trien-nhiet-dien-than-khi-viet-nam-di-nguoc-chieu-
the-gioi-post897647.html

11 12

2
 5/16/2022

• Dầu hỏa: • Dầu khí:

Phản ứng hoàn toàn : CH 4  2 O2  CO 2  2 H 2O  nhiêt
Phản ứng hoàn toàn:
n n
Cm H n  (m  ) O2  mCO 2  H 2O  nhiêt 3
4 2 Phản ứng không hoàn toàn: CH 4  O2  CO  2 H 2 O  nhiêt
2
Phản ứng không hoàn toàn :
Phản ứng phụ: CH 4  O2  C  2 H 2 O  nhiêt
2m  n n
Cm H n  ( ) O2  mCO  H 2O  nhiêt
4 2
Phản ứng phụ :
n n
CO : khí độc hại
C m H n  ( ) O 2  mC  H 2O  nhiêt Khoảng 50 % ít hơn dầu lửa
4 2 CO2 : khí nhà kính
m n
C m H n  ( ) O 2  mCO  H2  nhiêt
2 2
CO : khí độc hại Khoảng 30% ít hơn
than đá
CO2 : khí nhà kính 13 14

c. Lịch sử về năng lượng nước (History of Water Energy)

• Trước khi được mở rộng ra thương mại hóa với điện năng,
People have used water energy for over 2,000 years from when thủy năng đã được sử dụng:
the Ancient Greeks and Romans used water wheels in mills to
- Từ thời nền văn minh Lưỡng Hà và Hy Lạp cổ đại, nơi mà các
grind wheat into flour. About 200 years ago, there were 30,000
water mills in the UK. hạng mục thủy lợi đã được sử dụng từ thiên niên kỷ thứ VI
trước Công nguyên,
These mills were used to create
energy for all sorts of machines. - và đồng hồ nước đã được sử dụng từ đầu thiên niên kỷ thứ II
Today we use water energy to trước Công nguyên …
create electricity. This is known as
hydroelectricity (thủy điện).
(hydro meaning water)

15 16

• … đồng hồ nước cổ đại: • … đồng hồ nước cổ đại:

- Thời đó, người ta thường dùng đồng hồ mặt trời để đo thời
gian. Phương pháp này bộc lộ hạn chế rất lớn đó là các đồng
hồ này chỉ hoạt động khi có ánh sáng mặt trời. Do đó chúng
không thể dùng khi thời tiết âm u và cũng không thể cho biết
thời gian vào buổi tối. Để bù đắp cho những thiếu sót này,
đồng hồ nước đã được phát minh.
- Nguyên lý: đồng hồ nước đo thời gian chảy của một lượng
chất lỏng nhất định, thường là nước.
- cần có một áp lực không đổi của nước để giữ cho tốc độ
dòng chảy ổn định. Để giải quyết vấn đề này, người ta dùng
đồng hồ có một bể chứa lớn. Mực nước trong bể sẽ không thay
đổi nhiều khi nước chảy ra khỏi bể. Điều này giúp cho áp lực
nước gần như không đổi.
- VD đồng hồ nước: "Tháp Gió" (Tower of the Winds) được
xây dựng bởi Andronikos, nhà thiên văn học người Hy Lạp, tại
Athens trong Thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên. Nó là một cấu
trúc bằng đá cẩm thạch đồ sộ hình bát giác cao 42 feet (12,8 m)
và đường kính 26 feet (7,9 m).

17 18

3
 5/16/2022

- Vào thời kỳ đầu của cuộc cách

mạng Công nghiệp ở Anh (những
năm 1860 đến những năm 1940 của
thế kỉ XIX), nước là nguồn năng
lượng chính cho các phát minh
như các cơ cấu sức nước:
như bánh xe chạy bằng nước, cối xay
chạy bằng nước; …

- Dùng cho xưởng xay xát, máy

dệt, cẩu trục ở âu tàu; …

Đồng hồ nước có tên là 'Tháp gió' ở Hy Lạp. (Ảnh: Wikipedia)

19 20

d. Lịch sử về thủy điện

The hydroelectric energy, is the most important and

widely used renewable source of energy. It represents the
19% of the total production of electricity.
Today all over the world exist roughly 45.000 big
hydroelectric dams in operation. The country with the bigger
production of hydroelectricity is Canada and follows the
U.S.A and Brazil.

It emanates from the exploitation of waters of rivers.

The hydroelectric energy:
- does not produce damaging gases
- and as a result has perceptibly smaller effect in atmosphere.

21 22

2. Khái niệm chung

• Năng lượng nước • Q: Năng lượng nước là gì ?

• Các dạng năng lượng nước

• Năng lượng thủy điện

23 24

4
 5/16/2022

a. Năng lượng nước

- What is water energy?

Water energy is a kind of energy which is created by Q: Vậy năng lượng nước:
moving water.
- Được tạo ra (hình thành) như thế nào ?
Thủy năng hay năng lượng nước là năng lượng nói chung
nhận được từ lực hoặc năng lượng của dòng nước (dòng - Ví dụ ?
nước chuyển động), dùng để sử dụng vào những mục đích
khác nhau, có lợi trong tự nhiên.

25 26

Sự tuần hoàn của nước (water cycle)

- Water energy comes indirectly from solar energy. The sun heats the
surface of oceans and lakes causing water to evaporate.
- This water then turns into clouds and falls as rain which feeds
streams and rivers across the world.
- The energy in the water as it travels to the sea can be used to
produce electricity. This is done by driving water through turbines
which drive electric generators.
27

b. Các dạng năng lượng nước

• Q: Có những dạng năng lượng nước nào ?

29 30

5
 5/16/2022

c. Năng lượng thủy điện

• Hydropower is energy that comes from the force • Q: Năng lượng thủy điện có phải là nguồn năng lượng
moving water. The fall and movement of water is part tái tạo không ?
of a continuous natural cycle called the water cycle.

31 32

3. Ưu, nhược điểm

• Hydropower is called a renewable energy source • Advantages of Water Energy

because the water on the earth is continuously
replenished by precipitation. • Disadvantages of Water Energy
As long as the water cycle continues, we won’t run
out of this energy source.

33 34

a. Advantages of Water Energy

Water energy is a source of

renewable energy which means it
will never run out.

Water energy does not create

waste or pollution and so does
Building dams not impact on the climate.
could help to Water energy stations can last up
control flooding. to 100 years.

Water can be stored in

reservoirs so that
electricity can be
produced when it is
needed.

35 36

6
 5/16/2022

b. Disadvantages of Water Energy

Finding an appropriate site for a water power station could be

difficult in the UK as all the best locations are already being • Q (group exercise / homework problem):
used. There are, however, plenty of places where small power
stations could be developed. Còn những vấn đề nào khác về ưu, nhược điểm của năng
lượng nước không ?
Building large dams to create water reservoirs for large
water energy power stations affects the local
environment and local people. This means that great
care must be taken when choosing locations to ensure
the least negative effects possible.

Fish can be affected if they are

unable to swim past the power
stations. Fish “ladders” are often
built to allow fish to continue their
journey up and down the river.
37 38

4. Tiềm năng a. Trữ lượng chung

• Trữ lượng chung

• Sự phát triển của thủy điện

39 40

41 42

7
 5/16/2022

43 44

b. Sự phát triển của thủy điện

45 46

47 48

8
 5/16/2022

5. Hoạt động của nhà máy thủy điện

• Nhà máy thủy điện

- Nguyên lý hoạt động
- Thủy điện nhỏ

• Ưu, nhược điểm nhà máy thủy điện

• Phương pháp tập trung năng lượng của một số trạm thủy điện

49 50

a. Nhà máy thủy điện

 Hydroelectric plants are different. They use modern
turbine generators to produce electricity, just as
thermal (coal, oil, nuclear power plants do, except that
they do not produce heat to spin the turbines.
• Cấu tạo:
A typical hydro plant is a system with the following parts:
- Công trình đầu mối: đập dâng và đập tràn, cửa lấy nước
A dam (đập nước) that can be opened or closed to control
water flow.
A reservoir (artificial lake, hồ chứa) where water can be
stored.
- Kênh dẫn nước và đường ống áp lực
- Máy phát/tổ phát điện (Power plant where the electricity is
produced).

51 52

• Dams are built on rivers where the terrain will produce

• Sơ đồ thiết kế:
an artificial lake or reservoir above the dam. Today there
are about 80,000 dams in the United States, but only
three percent (2,000) have power generating hydro
plants.

53 54

9
 5/16/2022

b. Nguyên lý hoạt động: How does water energy work?

Water energy, or hydropower stations usually have large dams and water
reservoirs. A reservoir is a store for energy, and it’s possible to control the
energy produced by controlling how and when the water leaves the
reservoir. The process is just like turning a tap (vòi nước) on and off !
• Năng lượng lấy được từ nước phụ thuộc không chỉ vào thể
tích mà cả vào sự khác biệt về độ cao giữa nguồn và dòng
chảy ra. Sự khác biệt về độ cao được gọi là áp suất. Lượng
năng lượng tiềm tàng trong nước tỷ lệ với áp suất.

• Để có được áp suất cao nhất, nước cung cấp cho một tuốc-
bin nước có thể được cho chảy qua một ống lớn gọi là ống
dẫn nước có áp. Có nơi người ta xây những con đập chắn
ngang các cửa sông, chặn đường lên xuống của thủy triều
đại dương.
• Nước bị chặn lại sẽ làm quay các tuốc-bin khi nó chảy qua
những lỗ hổng trong đập. Những con đập này lợi dụng áp lực
cột nước tạo ra để làm quay các tuốc bin.

56

EGP KE KE E
Water Water Turbine Electricity
(E: năng lượng, K: thế năng của nước/động năng của turbine)

• Nguyên lý hoạt động nhà máy thủy điện:

- Trong các nhà máy thủy điện, nước được tích ở hồ chứa ở
thượng lưu. Sử dụng thế năng của nước: nước chảy qua và
làm quay turbine  làm quay rotor  cảm ứng sang phía
stator một suất điện động  tạo ra nguồn điện 3 pha.
- Lượng điện năng được sinh ra một phần cấp cho điện tự
dùng cho nhà máy thủy điện, còn lại sẽ thông qua máy biến
57
áp tăng áp để phát lên lưới. 58

• Turbine nước tâm trục dẫn

động cơ điện:
Q: các bộ phận ?

• Turbine nước:
(1): stator (2): rotor (3): cửa chắn
(4): bộ cánh turbine
(5): dòng nước
59 60

10
 5/16/2022

Thủy điện nhỏ

A dam is not needed at smaller power stations. Water is diverted from a

river and re-directed along a canal to a turbine before re-joining the river.

Operation of Hydroelectric units

The hydroelectric units use the energy of water and by using a simple method change this
energy into electric current. This units are based on the movement of water that turns a
turbine which brings in operation a generator. Most hydroelectric units use a dam which
retains a big quantity of water creating thus a big reservoir. Certain doors in the dam open
and because of the gravity the water passes in a driver which leads it to a turbine. As it
passes from the driver it creates a big pressure. The water falls on the propeller s of a
turbine and makes it turn. This movement is transported in the generator which is
connected with the turbine with an axis. 61

Head and Flow

Storing Energy

EGP KE KE E  One of the biggest advantages of a hydropower plant is

Water Water Turbine electricity
• Head is how far the water drops. It is the distance from
the highest level of the dammed water to the point
where it goes through the power-producing turbine.
• Flow is how much water moves through the system-the
more water that moves through a system, the higher the
flow. Generally, a high-bend plant seeds less water flow
than a low-bend plant to produce the same amount of
electricity,
its ability to store energy. The water reservoir is after all
stored energy. Water can be stored in a reservoir and
released when needed for electricity production.
 During the day when people use more electricity water
can flow through a plant to generate electricity. Then
during the night when people use less electricity, water
can be held back in the reservoir.
 Storage also makes it possible to save water from winter
rains for summer generating power, or to save water from
wet years for generating electricity during dry years.

63 64

Nhà máy thủy điện hoạt động như thế nào Nhà máy thủy điện xả nước như thế nào

• Cửa xả tràn sẽ mở để xả nước khi lượng nước trong hồ chứa

có nguy cơ vượt mức an toàn cho đập.
65 66

11
 5/16/2022

Ưu điểm nhà máy thủy điện Nhược điểm nhà máy thủy điện

• Sử dụng nước tự nhiên để phát điện nên giá thành điện
năng thủy điện rẻ hơn so với nhiệt điện (10 – 20%)
• Hiệu suất nhà máy thủy điện cao hơn nhiệt điện.
- Lượng điện tự dùng nhỏ (0,5 – 2%).
- Thời gian mở máy nhanh (5 – 10 phút).
• Không gây ô nhiểm môi trường do không phát thải khí.
• Có khả năng trị thủy: tích nước vào mùa lũ nên giảm
lượng nước vùng hạ lưu.
• Phục vụ tốt cho thủy lợi, nuôi trồng thủy sản.
• Thuận tiện cho giao thông đường thủy vì dòng chảy ổn
định hơn.
• Thời gian xây dựng nhà máy thủy điện lâu, vốn đầu tư
lớn chủ yếu vốn xây dựng phần thủy (hồ, nước, đập,
cửa xả lũ, đường giao thông phục vụ cho chuyên chở
thiết bị và xây dựng).
• Chiếm diện tích để làm hồ chứa nước cho nhà máy thủy
điện  phải di dân, xây dựng lại khu tái định cư, trồng
lại rừng …
• Nhà máy thường xây dựng ở nơi xa phụ tải ( thường ở
các vùng đồi núi)  kèm theo các đường dây truyền tải
điện cao áp.

67 68

c. Phương pháp tập trung năng lượng

… bằng đập ngăn
của một số trạm thủy điện

• Phương pháp tập trung năng lượng bằng đập ngăn

• Phương pháp tập trung năng lượng bằng đường dẫn

• Phương pháp tổng hợp tập trung năng lượng dòng

chảy

69 70

71 72

12
 5/16/2022

73 74

75 76

… bằng đường dẫn

Hồ chứa

Đập ngăn

77 78

13
 5/16/2022

79 80

81 82

83 84

14
 5/16/2022

… tổng hợp tập trung năng lượng dòng chảy

85 86

6. Đánh giá năng lượng của dòng nước

• Công suất và điện lượng cho một đoạn sông

• Trữ lượng thủy năng của một con sông

• Công suất và điện lượng của trạm thủy điện

• Năng lượng thủy triều (Tidal Energy)

87 88

a. Công suất và điện lượng cho một đoạn sông

89 90

15
 5/16/2022

Một đoạn sông có lượng nước W (m3) chảy từ mặt cắt 1 đến mặt cắt 2 có cao trình
mặt nước tương ứng là Z1 và Z2 (Z1 > Z2) . H = Z1 - Z2 là mực nước giữa 2 mặt cắt

91 92

b. Trữ lượng thủy năng của một con sông

Một trạm thủy điện có mực nước trong hồ chứa là H (m), lưu lượng nước là Q (m3/s).
Tính công suất điện N của trạm thủy điện.

93 94

95 96

16
 5/16/2022

97 98

c. Công suất và điện lượng của trạm thủy điện

Một trạm thủy điện có mực nước trong hồ chứa là H (m), lưu lượng nước là Q (m3/s).
Tính công suất điện N của trạm thủy điện nếu giả thiết hiệu suất của trạm này là .

99 100

Q?

• Q: Muốn tăng công suất điện của trạm/nhà máy thủy điện • Q: Muốn tăng công suất điện của trạm/nhà máy thủy điện
phải làm thế nào ? phải làm thế nào ?

• A: Phải tìm cách tăng Q, H, 

- Tăng Q: có thể dùng các biện pháp tập trung và điều tiết
dòng chảy, tăng lưu lượng vào mùa khô (có thể lấy nước từ
lưu vực khác để bổ sung, …)
- Tăng H: dùng biện pháp nhân tạo bằng cách xây dựng
công trình thủy lợi.
- Tăng : phải có máy móc thiết bị tốt, có hiệu suất cao.

101 102

17

BT
103
Tổn thất trên tuyến năng lượng
• Nếu có tổn thất trên tuyến năng lượng thì có thể tính toán
công suất của trạm thủy điện như sau:
P = *p*g*H*Q / 103 (MW)
Công suất nhà máy (P) phụ thuộc vào lưu lượng nước qua
turbine (Q) và độ cao cột nước chênh (H), hiệu suất turbine
() thông thường lấy bằng 0.8-0.85. Gia tốc trọng trường (g)
= 9.81 m/s2 và p là tổn thất trên tuyến năng lượng.
105
• Để thu được năng lượng từ sóng, người ta sử dụng
phương pháp dao động cột nước. Sóng chảy vào bờ
biển, đẩy mực nước lên trong một phòng rộng được xây
dựng bên trong dải đất ven bờ biển, một phần bị chìm
dưới mặt nước biển.
• Khi nước dâng, không khí bên trong phòng bị đẩy ra
theo một lỗ trống vào một tuốc bin. Khi sóng rút đi, mực
nước hạ xuống bên trong phòng hút không khí đi qua
tuốc bin theo hướng ngược lại. Tuốc bin xoay tròn làm
quay một máy phát để sản xuất điện...
107
5/16/2022
104
d. Năng lượng thủy triều (Tidal Energy)
Tidal energy is created due to the
gravitational pull of the moon, the sun
and the rotation of the Earth.
As a result of these tidal forces, water
movement can be used to create
electricity.
This tidal electricity generation works
as the tide comes in and again when
it goes out. The turbines are driven by
the power of the sea in both
directions.
It is possible to predict tidal energy
which is different to wind and solar
energy. This makes tidal energy more
reliable.
Tidal Energy in Wales
There is currently a tidal breakwater being built in Wales. The Swansea Bay
Tidal Lagoon will be the first purpose built tidal lagoon in the world. It will create
renewable energy for over 155,000 homes for over 120 years.
Go to the website to learn more about the project
http://www.tidallagoonswanseabay.com/
18