TS 786 Iec 60145

ICS 91.140.
50 TÜRK STANDARDI TS 786IEC 60145/Ocak 1999
ÖNSÖZ
− Bu standard, IEC tarafõndan kabul edilen IEC 60145: (1963) standardõ esas alõnarak TSE Elektrik
Hazõrlõk Grubunca TS 786 (1969) standardõnõn revizyonu olarak hazõrlanmõş ve TSE Teknik
Kurulu’nun 5 Ocak 1999 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar
verilmiştir.
− Teknik Kurul, bu standardõn mecburî yürürlüğe konulmasõnõ uygun bularak, ilgili Bakanlõğa
önerilmesini kabul etmiştir.
ICS 91.140.50 TÜRK STANDARDI TS 786IEC 60145/Ocak 1999
İÇİNDEKİLER
1 - KAPSAM............................................................................................................... 1
2 - BİRİMLER ............................................................................................................. 1
3 - TARİFLER............................................................................................................. 1
4 - SINIFLANDIRMA .................................................................................................. 4
5 - MEKANİK KURALLAR......................................................................................... 4
6 - ELEKTRİKSEL KURALLAR................................................................................. 5
7 - SAYAÇLARIN İŞARETLENMESİ - İŞARETLEME PLAKALARI ......................... 7
8 - DOĞRULUK.......................................................................................................... 8
8.1 - YÜZDE HATA............................................................................................................ 8
8.2 - YAPILMASI MECBURİ OLAN TİP DENEYLERDEKİ ŞARTLAR VE ELDE EDİLECEK
SONUÇLAR ...................................................................................................................... 8
8.2.1 - Hata Sõnõrlarõ........................................................................................................................ 8
8.2.2 - Kalibrasyon İçin Düzeltme ................................................................................................... 9
8.2.3 - Sõcalõk Kat Sayõsõ ................................................................................................................ 9
8.2.4 - EĞİK DURUMDA ASILMANIN ETKİSİ* ............................................................................ 10
8.2.5 - Gerilim Değişiminin Etkisi*................................................................................................. 10
8.2.6 - Frekans Değişiminin Etkisi* ............................................................................................... 10
8.2.7 - Dõş Manyetik Alanõn Etkisi*................................................................................................ 10
8.2.8 - Kõsa Devrelerin Etkisi* ....................................................................................................... 11
8.2.9 - Boştaki Çalõşma................................................................................................................. 11
8.2.10 - Harakete Geçme ............................................................................................................. 11
8.2.11 - AYARLAMA ..................................................................................................................... 11
9 - BAĞLANTI ŞEMALARI VE BAĞLANTI UÇLARI İŞARETLEMELERİ .............. 11
EK ............................................................................................................................ 12
EK MA...................................................................................................................... 16
SAYAÇLAR - VAR - SAAT METRE (REAKTİF ENERJİ SAYAÇLARI)
1 - KAPSAM
Bu standard, 40 ilâ 60 Hz (c/s) arasõndaki bir frekansta, olağan kullanmada reaktif enerjinin 3,0
doğruluk sõnõfõnda ölçülmesi için yalnõzca yeni olarak imâl edilen endüksiyon tipi reaktif sayaçlarõ ve
bunlarõn tip deneylerini kapsar.
Bu standard, çok tarifeli sayaçlar dõşõndaki reaktif sayaçlarõn özel tiplerine uygulanmaz.
Bu standard, ölçme aleti transformatörlerine, bu standardla kapsanan sayaçlarla ilgili olarak kullanõlsa
bile uygulanmaz.
2 - BİRİMLER
Bu standardda kullanõlan birimler Uluslar arasõ Elektroteknik Komisyonunca benimsenmiş olan
birimlerdir.
3 - TARİFLER
*
Aşağõdaki terimlerin bazõlarõ Elektroteknikte kullanõlan terimler ve tarifler, IEC 60050 (20) (1958)’de
verilenlerden alõnmõştõr. Bu gibi durumlarda, uygun IEV atõfõ verilmiştir.
Bazõ diğer terimler veya bunlarõn tarifleri, bu standardlara özellikle ilâve edilmiştir.
3.1 - REAKTİF ENERJİ SAYACI (VAR-SAAT METRE)

Reaktif enerjiyi**, var - saat veya bunun uygun katlarõ olarak toplayarak ölçen bir ölçü aletidir.
3.2 - ENDÜKSİYON SAYACI

İçinde bulunan akõm taşõyan sabit bobinlerin hareketli iletken bir eleman üzerine, genel olarak bir diske
etki yaptõğõ ve bu diskten bobinler tarafõndan endüklenen akõmlarõn geçtiği bir sayaçtõr (IEV 20-25-
065).
3.3 - ÇOK TARİFELİ SAYAÇ

Sarfiyatõn farklõ tariflelerine karşõlõk gelen zamanlarda çalõşan bir kaç kaydedici ile donatõlmõş bir
sayaçtõr (I.E.V. 20-25-110).
3.4 - SAYAÇ ROTORU

Sayacõn, sabit sargõlarõnõn etkisi ile hareket eden bölümüdür.
*) Uluslararasõ standardlarõnõn karşõlõğõ olan Türk Standardlarõ EK MA’da verilmiştir.

**)Reaktif enerji terimi IEV’de bulunmamaktadõr ve reaktif güç ve enerjinin genel tarifleri, alternatif
büyüklüklerin sinüs biçimli olmamasõ durumlarõnda mevcut değildir.
Bu sebeple, mevcut standardlar, yalnõzca sinüs biçimli gerilimler için kesin olarak doğru olan aşağõdaki
pratik tariflere dayandõrõlmõştõr. Ancak, bunlar, gerilimlerin ve akõmlarõn yaklaşõk olarak sinüs biçimli
olmasõ halinde pratik amaçlar için doğrudur.
Bir fazlõ devrede reaktif enerji:
Bir fazla devrenin akõmõnõ taşõyan ve bir fazlõ devrenin uçlarõ arasõndaki gerilime eşit bir gerilimde,
ancak bununla doksan derecede olan mükemmel bir waat - saat metre ile ölçülür. Endüktif devrenin
reaktif enerjisi pozitifdir.
Çok fazlõ devrede reaktif enerji:
Fazlardaki reaktif enerjilerin cebrik toplamõdõr. Reaktif enerjinin bu pratik tarifleri nedeniyle sinüs biçimli
miktarlar olduğu var sayõlõr, bu standardlarda bir devrenin endüktif veya kapasitif durumu sin ϕ faktörü
ile verilir.
1
3.5 - ENDÜKSİYON SAYACINI TAHRİK EDEN ELEMAN

Sayacõn hareket eden elemanõn etkiliyerek bir moment üreten çalõşan bölümlerinden birisidir. Bu
bölüm, genel olarak kontrol düzenleri ile beraber olan bir elektromõknatõstan meydana gelir (I.E.V.20 -
35 - 185).
3.6 - SAYAÇ FRENLEME ELEMANI

Hareketli bölüm üzerinde etki ederek frenleme momenti üretmesi amaçlanan bir sayaç bölümüdür. Bu,
bir veya daha çok mõknatõstan ve bunlarõn ayarlama düzeninden meydana gelir (I.E.V. 20-35-190).
3.7 - SAYACIN KAYDEDİCİSİ (SAYMA MEKANİZMASI)

Sayaç tarafõndan ölçülen enerjiyi veya daha çok genellikle ölçülen miktarõn değerini kaydeden bir
sayaç bölümüdür (I.E.V. 20-35-180).
3.8 - SAYAÇ TABANI

Sayacõ bir yere tespit eden ve gövdenin, bağlantõ ucu blokunun ve kapağõnõn bağlandõğõ sayacõn arka
tarafõdõr (I.E.V. 20-35-160).
3.9 - SAYAÇ KAPAĞI

Sayacõn ön kõsmõnõ örten bazan saydam malzemeden yapõlan, saydam malzemeden yapõldõğõnda
genel olarak rotor diski dönüşünün görülmesine ve sayõcõ eleman göstergelerinin okunmasõna elverişli
saydam pencereleri bulunan kõsõmdõr (I.E.V. 20-35-170).
3.10 - SAYAÇ KUTUSU

Taban ve kapaktan meydana gelir (I.E.V. 20-35-175).
3.11 - SAYAÇ GÖVDESİ (ÇERÇEVESİ)

Sayaç tahrik sisteminin, sayma mekanizmasõnõn, genel olarak frenleme elemanõnõn ve bazen ayar
düzenlerinin tespit edildiği bölümdür (I.E.V. 20-35-165).
3.12 - BAĞLANTI UÇLARI BLOKU

Ölçü aletinin bütün bağlantõ uçlarõnõn veya bunlarõn bölümünün üzerinde bir arada gruplaştõğõ yalõtõm
malzemesinden yapõlmõş bir taşõyõcõdõr (I.E.V. 20-35-135).
3.13 - BAĞLANTI UCU KUTUSU KAPAĞI

Bağlantõ uçlarõ kutusunu ve buradaki sayaç bağlantõ uçlarõ ile bu uçlara bağlanan cihazlardan gelen
uçlarõ ve bunlarõn giriş yerlerini örten yardõmcõ bir kapaktõr (I.E.V. 20-35-195 değiştirilmiştir).
3.14 - AKIM DEVRESİ

Devredeki akõmõn veya bir akõm transformatörü ile beslenen orantõlõ akõmõn içinden geçerek ölçme
yaptõğõ bir sayaç bölümüdür. (I.E.V. 20-35-205 değiştirilmiş).
3.15 - GERİLİM DEVRESİ

Devrenin gerilimi ile doğrudan doğruya veya bir gerilim transformatöründen veya gerilim bölümünden
orantõlõ gerilimle beslenen bir sayaç bölümüdür (I.E.V. 20-35-210 değiştirilmiş).
3.16 - YARDIMCI DEVRE (LER)

Sayaç kutusu içinde ve örnek olarak bir saat ölçer, bir saat, bir açtõrma bobini, bir röle gibi yardõmcõ
düzenlere bağlanmõş devre (ler) dir.
3.17 - TEMEL AKIM

Bu standardlar için,esas olarak bir hizmet veren akõmõn değeridir.
3.18 - BEYAN MAKSİMUM AKIMI

Sayacõn, bu değerdeki akõma kadar, bu standardlarõn yüksek doğruluk kurallarõna uygun düştüğü
anlamõndaki akõm değeridir.
2
3.19 - REFERANS GERİLİM

Sayaç, yalnõzca bir tek gerilim için işaretlenmiş ise, bu standardlarõn esasõnõ teşkil eden gerilim
değeridir.
Sayaç, alt ve üst sõnõr değerler arasõndaki orantõ 1,3’*ü aşmayan gerilim aralõğõ için işaretlenmiş ise,
referans gerilim, Madde 8.2.1 ve Madde 8.2.5 de yazõlõ bulunanlar dõşõndaki bütün deneylerde aralõğõn
uç değerlerinin aritmetik ortalamasõdõr.
Sayaç, en yüksek olan biri ile en düşük olan biri arasõndaki orantõ 1,3’ü aşan iki gerilim için
işaretlenmiş ise bu iki gerilim referans gerilimler olarak kabul edilmeli ve bütün deneyler her ikisi ile
yapõlmalõdõr.
Üç fazlõ devreler için reaktif sayaçlarda, referans gerilim, gerilim devresine (devrelerine), dahil
edilebilen dõş düzenlere uygulanan gerilim olmalõdõr.
3.20 - REFERANS FREKANS

Bu standardlarõn esasõnõ teşkil eden frekanstõr.
3.21 - REFERANS HIZ

Sayaç referans gerilimde sin ϕ = 1’de temel akõmõ taşõrken rotorun dakikadaki dönme sayõsõdõr.
3.22 - REFERANS MOMENT

Sayaç, referans gerilimde sin ϕ =1’de temel akõmõ taşõrken hareket halinde olmayan rotorun
momentidir.
3.23 - REAKTİF SAYAÇ SABİTİ

Anma şartlarõnda sayaç tarafõndan ölçülen reaktif enerji miktarõ ile buna karşõlõk olan rotorun açõsal
momenti arasõndaki bağõntõyõ gösteren bir kat sayõdõr.
Bu sabite genel olarak devir sayõsõ başõna var saat (var saat / devir sayõsõ) veya öncelikle beher
kilovarsaat başõna devir sayõsõ olarak (devir sayõsõ /kvarh) ifade edilir.
3.24 - REFERANS SICAKLIK

Sayacõn amaçlandõğõ ortam sõcaklõğõdõr.
3.25 - TİP DENEYLER

Bir sayacõn veya aynõ tip sayaçlarõn küçük bir miktarõnda yapõlan nitelik deneyleridir.
3.26 - RUTİN DENEYLER

Teslim sõrasõnda her sayaçta yapõlan deneylerdir.
3.27 - ÖRNEKLEME DENEYLERİ

Teslim sõrasõnda bir numune üzerinde yapõlan deneylerdir.
3.28 - HATALAR
a) Mutlak Hata
Sayacõn gösterdiği reaktif enerji miktarõ ile gerçek reaktif enerji miktarõ arasõndaki cebirsel farktõr.
(I.E.V. 20-40 -085, değiştirilmiş).
b) Bağõl Hata
Mutlak hata miktarõnõn gerçek reaktif enerji miktarõna oranõdõr (I.E.V. 20-40 -090, değiştirilmiş).
c) Yüzde Hata
Bağõl hata x 100’dür.
Uüst
* ≤ 1,3
U alt
3
3.29 - BOZULMA (DİSTORSİYON) FAKTÖRÜ

Sinüs biçimli olmayan periyodik bir miktardan ana dalga çõkartõlarak elde edilen harmonik içeriğinin
etken değeri ile sinüs biçimli olmayan miktarõn etken değeri arasõndaki orandõr.
Genellikle bu, yüzde olarak ifade edilir.
3.30 - ORTALAMA SICAKLIK KATSAYISI

Bir miktarõn bağõl değişimi ile, bunu üreten sõcaklõk değişimi arasõndaki orandõr.
4 - SINIFLANDIRMA
4.1 - Reaktif sayaçlar aşağõdaki gibi sõnõflandõrõlabilir:
− Doğruluk sõnõfõ, Madde 8.2.1’deki şartlarda, temel akõmda ve sin ϕ = 1’de, her bir sõnõf, yüzde
doğruluk sõnõrõna karşõlõk olan sayõ ile gösterilir.
Standardlarõn bu baskõsõnda, ilgili sayaçlar 3,0 olarak sõnõflandõrõlmõştõr.
− Faz kaymasõnõn derecesi, gerilim ve akõm, tahrik eden bir tek elemana aynõ fazda
uygulandõğõnda, esas hava aralõklarõnda gerilim manyetik akõsõ ile akõm manyetik akõsõ arasõndaki
anma faz kaymasõ, reaktif sayacõn bir tahrik elemanõnõn her bir sõnõfõ* için karakterize edilir.
Bu standardõn konusu olan reaktif sayaçlar, genel olarak 0,90 ve 60 sõnõflarõndan birisi olmalõdõr.
5 - MEKANİK KURALLAR
5.1 - GENEL
Sayaçlarõn yapõsõnda kullanõlan bütün yalõtkan malzemeler pratik olarak nem kapmayan malzeme
olmalõdõr.
Normal çalõşma şartlarõnda korozyona maruz kalan bütün bölümler, atmosferik sebepler nedeniyle
oluşacak korozyona karşõ etkin bir şekilde korunmalõdõr.
Herhangi bir koruyucu kaplama işletmenin sõradan şartlarõnda elle yapõlan normal işlemlerde
hasarlanmaya meyilli olmamalõ ve ne de havaya açõk kalmaktan dolayõ zarar görecek tarzda
etkilenmemelidir.
5.2 - KUTU
Sayacõn, ancak mühürleri koparõldõktan sonra sayaç mekanizmasõna erişilebilen, kabul edilebilir
ölçüde toza karşõ korumalõ mühürlünebilir bir kutusu bulunmalõdõr.
Sayaçlarõn metal kutularõ, toprağa karşõ 250 V’yi aşan bir gerilimde kullanõlmasõ için uygun bir
topraklama iletkeninin etken bir biçimde bağlanmasõ için, gerekli bir bağlama düzeni ile donatõlmõş
olmalõdõr.
5.3 - PENCERELER
Sayaç kutusu saydam bir maddeden yapõlmamõş ise, kutu üzerinde, sayõcõ (kaydedici) rakamlarõnõn
okunmasõna ve sayaç rotor diskinin dönüşünü kontrola olanak veren bir veya daha çok penceresi
bulunmalõdõr. Bu pencereler, mühürleri koparõlmadan çõkarõlmayacak biçimde saydam bir malzemeden
yapõlmõş plakalarla örtülmelidir.
5.4 - BAĞLANTI UÇLARI - BAĞLANTI UÇLARI BLOKU

Bağlantõ uçlarõ, gereği kadar uygun mekanik dayanõmda olan bir bağlantõ uçu bloğunda
gruplandõrõlmalõdõr. Bunlar, hem som ve hem de çok telli iletkenlerin her ikisinin bağlanmasõna imkan
vermelidir. Gerilim bağlantõ uçlarõnõ, akõm bağlantõ uçlarõndan ayõrmak kolayca mümkün olmalõdõr.
İletkenlerin bağlantõ uçlarõna tespit tarzõ, gevşeme veya õsõnma sonucu tehlike oluşturmayacak şekilde
gereği kadar uygun ve dayanõklõ temasõ sağlamalõdõr. Bağlantõ ucu deliklerinin bir uzanõmõnõ teşkil
eden yalõtõm malzemesindeki delikler, iletkenlerin yalõtõmõna yer verecek kadar yeterli büyüklükte
olmalõdõr.
* Tahrik elemanõ, burada, gerekli yardõmcõ dirençlerin, endüktörlerin (endüktanslarõn) ve şöntlerin

hepsini ihtiva eder.
4
5.5 - BAĞLANTI UCU KAPAĞI

Sayacõn bağlantõ uçlarõnõn sayaç kapağõndan bağõmsõz olarak mühürlenebilen ayrõ bir kapağõ
bulunmalõdõr. Bağlantõ ucu kapağõ, gerçek bağlantõ uçlarõnõ, bunlarõn tespit vidalarõnõ ve gerekli ise dõş
iletkenlerin uygun bir uzunluğunu ve bunlarõn yalõtõmõnõ kapatmalõdõr.
Sayaç yerine tespit edildiğinde, bağlantõ uçlarõna, bağlantõ ucu kapağõnõn mühürleri koparõlmadan hiç
bir şekilde erişmek mümkün olmamaldõr.
5.6 - KAYDEDİCİ (SAYMA MEKANİZMASI)

Kaydedici, göstergeli veya tambur tipinden olabilir.
Kaydedicinin kaydettiği ana terimler, kilovar saat (kvarh) veya mega var-saat (Mvarh) olmalõdõr.
Tambur tipi kaydedicilerde, kaydedicinin kaydettiği terimler, tamburlar grubuna yakõn işarterlenmelidir.
Göstergeli tip kaydedicilerde, kaydedicinin kaydettiği terimler taksimat başõna “1 kvarh / taks veya” 1
Mvarh/taks şeklinde kadran birimlerine yakõn işaretlenmeli ve diğer kadranlara kilovar saatlerin veya
megavar saatlerin rakamõ sõrasõyla her bir kadranõn karşõlõğõna yakõn olarak işaretlenmelidir. Meselâ,
kilovarsaat terimleri olarak kayõt yapan bir sayaçta birimler kadranõ “kilovarh / taksimat” ve birimler
kadranõnõn solundaki diğer kadranlara yakõn olan 10 - 100 - 1000 - v.s ile işaretlenmelidir.
En hõzlõ hareket eden derecelendirilmiş ve numaralanmõş olan ondalõk kadranlar veya tamburlar
renklendirilmeli veya renklendirilmiş daire içine alõnmõş olmalõdõr.
Kaydedici, referans gerilim ve Sin ϕ = 1’de beyan maksimum akõmõna karşõlõk olan reaktif enerjiyi,
2500 saat olarak işaretlenmiş sayaçlar için minimum 2500 saat ve 1500 saat olarak işaretlenmiş
olanlar için minimum 1500 saat sõfõrdan başlayarak kaydetmeye yeterli kapasitede olmalõdõr.
Kaydedicinin işaretleri silinmez ve kolaylõkla okunabilir olmalõdõr.
5.7 - SAYAÇ ROTORU VE DÖNME YÖNÜ

Önden sayaca bakan bir gözlemciye yakõn olan rotorun kenarõ, sayacõn kullanõlma amacõna göre
endüktif veya kapasitif yükte soldan sağa doğru hareket etmelidir. Dönme yönü açõk olarak görülebilir,
silinmez tarzda bir okla işaretlenmelidir.
Diskin kenarõ ve üst yüzeyi, dönme sayõsõnõ kolayca elde etmek üzere görülebilir bir işaret taşõmalõdõr.
Stroboskopik veya diğer deneyler için başka işaretler ilâve edilebilir, ancak bu gibi işaretler, foto
elektrik devir saymalarõ için görülebilir ana işaretin kullanõlmasõyla girişim yapmayacak biçimde
yerleştirilmelidir.
5.8 - DEMİR ÇEKİRDEKLER

Akõm ve gerilim sargõlarõnõn demir çekirdeklerine, gövde yapõsõnõn oynamazlõğõ ve sağlamlõğõ için
güvenilmemelidir.
6 - ELEKTRİKSEL KURALLAR
6.1 - STANDARD TEMEL AKIMLAR
Standard Temel Akõmlar:
1 - 2 - 5 - 10 - 20 - 30 - 50 ve 100A’dir.
6.2 - STANDARD REFERANS GERİLİMLER

Standard Referans Gerilimleri:
57,7 - 63,5 - 100 - 110 - 127 - 190 - 220 - 240 - 380 - 420 - 480 - 500 ve 600 V’dir.
Altõ çizili gerilimler, IEC 38’de verilen standard gerilimlerin aynõsõdõr.
5
6.3 - GÜÇ KAYIPLARI*
a) Gerilim Devresi
Referans gerilimde (gerilimlerde) ve referans frekansta bir sayacõn her bir gerilim devresindeki kayõp 5
W ve 10 VA’yõ geçmemelidir.
b) Akõm Devresi
Temel akõmda bir akõm transfarmatörü ile çalõşan her bir akõm devresi ile alõnan görünen güç 5 VA’yõ
geçmemelidir.
6.4 - DİELEKTRİK DAYANIKLILIK

Başka bir standarda kapsanan ölçü transformatörleri dõşõnda, reaktif sayaçlarõn ve bunlarõn
aksesuarlarõ normal işletme gerilimleri uygulandõğõnda dielektrik niteliklerini hiç kaybetmemelidir.
Bir sayaç veya aksesuar tatminkâr olarak burada ifade edilen dielektrik doğrulama deneyine
dayanõyorsa, bunlarõn yukardaki şartõ yeterince karşõladõğõ kabul edilir.
Ayrõca, uygulanan yalõtõm malzemeleri, atmosferik nemin zararlõ etkisi altõnda dielektrik niteliklerini hiç
kaybetmeyecek şekilde olmalõdõr. Yalõtõm olarak kullanõlan nem kapõcõ ve yanabilen malzeme nemin
içeri girmesini engellemek üzere işleme tâbi tutulmalõdõr.
Dielektirk deney, yalnõzca komple sayaçlara uygulanmalõ, parçalarõ ayrõlmõş sayaç bileşenlerine
uygulanmamalõ ve bu deney herhangi bir sayaca sadece bir defa uygulanmalõdõr.
Bir sayacõn, 70 V’nin altõndaki gerilimlerde çalõşan yardõmcõ düzenlerin devreleri dõşõndaki bütün
devreleri (bunlarla temasta bulunan herhangi bir metal bölüm dahil) ile sayacõn gövdesi arasõndaki
yalõtõm 2000 V etken değerli alternatif bir deney gerilimi uygulanmasõna dayanmalõdõr. 70 V’nin
altõndaki gerilimlerde çalõşan yardõmcõ düzenlerin devreleri, deney sõrasõnda sayacõn gövdesine
bağlanmõş olmalõdõr.
Yukarõdaki deney sõrasõnda, açõkta bulunan metal bölümler, sayacõn gövdesine bağlanmõş olmalõdõr.
Sayacõn dökme yalõtõm malzemesinden yapõlmõş veri tabanõ varsa, o halde yukardaki deney sõrasõnda
sayacõn gövdesine de bağlanmõş olan yassõ bir metal üzerine sõrt üstü yatõrõlmõş olmalõdõr.
Aynõ demir çekirdek üzerindeki sargõlar dahil iki devre arasõndaki sayaç işletmede iken faz arasõ
görünen gerilim arasõndaki yalõtõm 2000 V etken değerli bir alternatif deney geriliminin uygulanmasõna
dayanmalõdõr.
Sayacõn her bir devresi ve bunlarla temasta olan metal bölümler dahil ile, 70 V’nin altõndaki
gerilimlerde çalõşan yardõmcõ düzenlerin devrelerinden başka bunlardan ayrõlabilen diğer her devre
arasõndaki yalõtõm, minimum 600 V’lik faz arasõ referans gerilimin iki katõ alternatif deney gerilimi
uygulamasõna dayanmalõdõr. Bu deney sõrasõnda, 70 V’nin altõnda çalõşan yardõmcõ düzenlerin
devreleri, sayaç gövdesine bağlanmalõdõr.
Sayacõn gövdesi ile 70 V’nin altõndaki gerilmlerde çalõşan yardõmcõ devreler arasõndaki yalõtõm, 250 V
etken değerli alternatif deney gerilimi uygulanmasõna dayanmalõdõr.
Deney gerilimi pratik olarak sinüs biçimli ve 40 ile 60 Hz (C/S) arasõndaki bir frekansta olmalõdõr. Bu,
500 VA’dan az olmayan bir kaynaktan üretilmeli ve bir dakika süreyle uygulanmalõdõr.
6.5 - SICAKLIK ARTIŞI

Sayacõn beyan maksimum akõmõnõ taşõyan (Madde 3.18) her bir akõm devresi ve referans geriliminin
1,2 katõnõ taşõyan her bir gerilim devresi ve sürekli enerjilenen yardõmcõ gerilim devresi (Madde 3.19)
ile sayacõn akõm devresi (devreleri) sargõlarõnõn kararlõ duruma erişmiş olan sõcaklõkta ve 40°C’yi
aşmayan ortam sõcaklõğõnda sõcaklõk artõşõ 50°C’yi aşmamalõdõr.
Sargõlarõn çõplak bakõrdan ve emay kaplõ olmasõ durumunda, sõcaklõk artõşõ 60°C’yi aşmamalõdõr.
* Bu kayõplar, sayaç kutusu içinde bulunan gerilim ve akõm deverelerinin bölümleri için verilir.
6
Sõcaklõk artõşõ, akõm sargõlarõndan birindeki direnç değişimi ile tayin edilmeli ve sayacõn bağlantõ
uçlarõnda ölçülmelidir.
Reaktif sayaçlarõn akõm devreleri ile birleşik şöntleri bulunduğunda sõcaklõk artõşõ, (sayacõn bütün
devreleri yukarõda gerektiği gibi enerjilenmiş olarak) doğrudan bir metotla (õsõl çiftle) ölçülmelidir.
Yukarõda ifade edilen sõcaklõk artõşlarõ, yalnõzca akõm sargõlarõna uygulanmalõ ve şöntlerine
uygulanmamalõdõr.
7 - SAYAÇLARIN İŞARETLENMESİ - İŞARETLEME PLAKALARI

Her bir reaktif sayaç aşağõdaki bilgileri taşõmalõdõr:
i) İmalatçõnõn adõ veya ticarî markasõ ve gerekli ise imalâtõn yeri.
ii) Tanõtma tipi* ve gerekli ise millî onaylama işareti için yer.
iii) Gerekli ise kaydedicinin kayõt yapabileceği saat olarak süre (Madde 5.6’ya uygun).
iv) Sayacõn uygun olduğu (örnek olarak 1 fazlõ 2 telli, 3 fazlõ 3 telli, 3 fazlõ 4 tellli) devrenin türü (fazlarõn
ve tellerin sayõsõ).
v) Seri numarasõ ve imalât yõlõ. Seri numarasõ kapak üzerine tespit edilmiş bir plâka üzerine
işaretlenmiş ise, bu numara, taban veya gövde üzerine de işaretlenmelidir.
vi) Aşağõdaki şekillerden birinde belirtilen örneklerde verilen referans gerilimi (gerilimleri):
Gerilim devrelerinin bağlantõlõ uçlarõndaki gerilimler ve gerilim devrelerinin sayõsõ (Çizelgenin birinci
sütunu).
Ya da, sayacõn bağlanacağõ sistemin gerilimleri (Çizelgenin ikinci sütunu).
ÖRNEKLER
Referans gerilim (ler) Sistem gerilimi

veya referans gerilim (ler)
aralõğõ ve gerilim devresi
(devreleri) sayõsõ
1) Bir fazlõ, iki telli 127 V sayaç…. 127 V 127 V
b) Bir fazlõ, 3 telli 127 V sayaç 254 V 254 V
(orta tele 127 V)…………
c) Üç fazlõ, 3 telli 220 V faz arasõ, 2x220 V 3 x 220 V
iki wattmetre metodu
d) Üç fazlõ, 4 telli 0 reaktif sayaç 3x220 (380) V 3x220/380 V
220/380 V, 3 wattmetre
metodu
e) Üç elemanlõ 90 reaktif sayaç 3 3x220 V 3x220 V
(veya 4) telli, faz arasõ (3x127/220 V
uygulanan gerilimler 220
V………..
f) 110 V ilâ 143 V gerilim aralõğõ 110-143 V 110 - 143 V
için bir fazlõ, iki telli sayaç
g) 127 V ve 220 V referans 127 V ve 220 V 127 V
gerilmleri için bir fazlõ, 2 telli
sayaç
vii) Temel akõm ve beyan maksimum akõmõ, örnek olarak temel akõmõ 10 A ve beyan maksimum akõmõ
40 A olan bir sayaç için 10-40 A olarak açõklanõr.
* Sayacõn tipi, harflerin ve sayõlarõn bir grubu ile gösterilebilir.

viii) Referan frekansõ, Hz (C/S) olarak,
ix) Sayaç sabiti: x varh/devir veya X devir/kvarh biçiminde.
7
X) Gerekli ise, faz kaymasõ olarak sõnõflama (Madde 4.1’e bakõnõz), 0,90 veya 60’dan uygun olanõ birisi
ile ifade edilir.
i),ii) ve iv) verilen bilgi, sayaç kapağõna kalõcõ olarak tutturulmuş bir dõş plâka üzerine işaretlenebilir.
iii) ve v)’den x)’a kadar bulunan bilgi tercihen sayaç içine yerleştirilen ve sayaç mekanizmasõna
tutturulabilen bir işaret plakasõna işaretlenmelidir. Bu işaretleme sayaç kadranõna da işaretlenebilir.
İşaretleme silinmez, belirgin ve sayacõn dõşõndan okunabilir olmalõdõr.
Sayaç bir dõş düzeni gerektirir veya özel bir tip ise (örnek olarak kapasitif yük için amaçlanmõş ise ters
dönmeye karşõ koruma düzeni ile donatõlõr veya çok tarifeli sayaç olmasõ durumunda seçici mõknatõsõn
gerilimi regferans geriliminden farklõ ise işaret plakasõna veya ayrõ bir plakada bu belirtilmelidir.
Sayaç reaktif enerjiyi sayaç sabitini hesaba katarak ölçü transformatörleri aracõlõğõ ile kaydediyorsa.
değiştirme oranõ (oranlarõ) işaretlenmelidir.
Sayacõn seri numarasõ işaret plakasõ sayaç elemanõna kalõcõ bir tarzda tutturulmadõkça, taban veya
gövde üzerine silinmez bir şekilde işaretlenmelidir.
Sayaç, üzerinde sayaç tarafõndan ölçülen reaktif enerji devresinin başlõca ayrõntõlarõnõ verebilen ilâve
bir plâka bulunabilir.
Standard sembollerin kullanõlmasõ (Ek’e bakõnõz), yukarõdaki işaretlerin bazõlarõnõ açõklayabilir. Bu

semboller, işaret plakasõnda veya bağlantõ şemasõnda işaretlenebilir.
8 - DOĞRULUK
8.1 - YÜZDE HATA
Sayacõn yüzde hatasõ, aşağõdaki formülle verilir:
Sayaç tarafõndan ölçülen reaktif ererji - Gerçek reaktif enerji

Yüzde hata = x 100
Gerçek reaktif enerji
8.2 - YAPILMASI MECBURİ OLAN TİP DENEYLERDEKİ ŞARTLAR VE ELDE

EDİLECEK SONUÇLAR
8.2.1 - Hata Sõnõrlarõ

Bir fazlõ sayaçlar ve dengelenmiş yüklü çok fazlõ sayaçlar için hata sõnõrlarõ Çizelge I’de verilmiştir. Bir
fazlõ yüklü, çok fazlõ reaktif sayaçlar için hata sõnõrlarõ, Çizelge II’de verilmiştir.
Verilen sõnõrlar aşağõdaki şartlarda uygulanõr:

a) Sõcaklõk, referans sõcaklõk ± 2°C veya bunun bulunmamasõ halinde 20°C ± 2°C veya olabildiğince
bu sõcaklõğa yakõn olmalõdõr. Deney sonuçlarõ, sayacõn sõcaklõk kat sayõsõ elde edildikten sonra
düzeltilir.
b) Sayaç, normal çalõşma şartõnda ve konumunda olmalõdõr.
c) Gerilim*, referans gerilim veya gerilimler ± % 1’içinde olmalõdõr. Sayaç bir gerilim aralõğõ için
işaretlenmiş ise (Madde 3.19*’a bakõnõz). Hata sõnõrlarõ aralõk içindeki bütün gerilimler için
uygulanmalõdõr. Sayaç iki referans gerilimine işaretlenmiş ise (Madde 3.19’a bakõnõz) hata sõnõrlarõ
her iki gerilimde uygulanmalõdõr.
d) Frekans, referans frekans ± % 0,5’i olmalõdõr.
*Çok fazlõ reaktif bir sayaç denendiğinde, kullanõlan deneme metodu ve denenmekte olan sayaç
gerilim ve akõm dengesizliği ile farklõ olarak etkilenirse, hatalar artabilir. Bu gibi durumlarda referans
gerilim, simetrinin en yüksek derecesine dikkatli olarak ayarlanmalõdõr.
8
e) Sayaca uygulanan gerilim ve akõm %5’i aşmayan distorsiyon faktörlü yaklaşõk sinüs biçimli
olmalõdõr (Madde 3.29’e bakõnõz).
f) Gerilim devresi (devreleri) en az bir saat süre ile ve akõm devresi (devreleri) her bir deney yükünde
kararlõ durumlarõ elde etmeye yeterli bir süre için enerjilenmelidir.
g) Önemli derecede serseri (stray) manyetik alan olmamalõdõr.
h) Tambur tipi kaydediciler olmasõ durumunda yalnõzca en büyük hõzla hareket eden tambur döner
olmalõdõr.
i) Çok fazlõ sayaçlarda, faz sõrasõ bağlantõ şemasõ üzerinde işaretlendiği gibi olmalõdõr.
j) Deneyler, sayacõn çalõşmasõnõn amaçlandõğõ bütün şartlarda endüktif ve/veya kapasitif yükleme ile
yapõlmalõdõr
ÇİZELGE I - Bir Fazlõ Reaktif Sayaçlarõn Ve Dengelenmiş Yüklü

Çok Fazlõ Sayaçlarõn Yüzde Hata Sõnõrlarõ*
Temel akõmõn bir yüzdesi olarak Sin ϕ (endüktif Yüzde hata

akõm değeri veya kapasitif) sõnõrõ
10 1 ±4
20’den beyan maksimum 1 ±3
değerine kadar
50’den beyan maksimum 0,5 ±3
değerine kadar
* NOT - Gerilimler ve akõmlar dengelidir.
ÇİZELGE II - Bir Fazlõ Yükü Taşõyan Çok Fazlõ Sayaçlarõda Yüzde Hata Sõnõrlarõ, Ancak Gerilim
Devrelerine Dengeli Çok Fazlõ Gerilim Uygulanarak,
Temel akõmõn Sin ϕ (endüktif Yüzde hata

yüzdesi olarak veya kapasitif) sõnõrõ
akõm değeri
**
20’den 100’e 1 ±4
kadar
100 0,5 ±4
** NOT - Deney akõmlarõ her bir elemana sõra ile uygulanmalõdõr.
8.2.2 - Kalibrasyon İçin Düzeltme

Bir sayacõn denenmesinde, belli deney sonuclarõ Çizelgelerdeki sõnõrlarõn dõşõna düşerse, ancak sõfõr
hattõnõn
kendisine aynõ miktarda ve aynõ doğrultuda paralel kaydõrõlmasõyla bütün deney sonuçlarõ için bu
değerler
bu sõnõrlar içine getirilebildiğinde bu sayaç kabul edilebilir sayõlõr.
8.2.3 - Sõcalõk Kat Sayõsõ

Referans frekansta ve referans gerilimde sayacõn sõcaklõk kat sayõsõ, temel akõmõn %10’undan beyan
maksimum akõma kadar herhangi bir akõmda Sin ϕ = 1’de °C başõna % 0,15’inden veya temel akõmõn
%
20’sinden beyan maksimum akõma kadar herhangi bir akõmda, Sin ϕ = 0,5 endüktifte °C başõna %
0,25’den
fazla olmamalõdõr.
9
Özel bir sõcaklõkta sõcaklõk kat sayõsõnõn ölçülmesi istenirse, deneyler, bu sõcaklõğõn 10 °C’nin üstünde
ve
10 °C’nin altõndaki sõcaklõklarda yapõlmalõ, ancak hiçbir şekilde sõcaklõk 0°C’nin altõna düşürülmemeli
veya 40°C’inin üzerine yükseltilmemelidir.
8.2.4 - EĞİK DURUMDA ASILMANIN ETKİSİ*

Sayacõn normal konumundaki düzeyinde herhangi bir doğrultudaki 3°’lik değişim, deneyler referans
frekansta, referans gerilimde ve Sin ϕ = 1’de yapõlõrken, sayacõn hatasõnda beyan maksimum
akõmõnda denenirken %1’den ve temel akõmõn % 5’inde denenirken % 3’den daha büyük değişme
olmamalõdõr.
8.2.5 - Gerilim Değişiminin Etkisi*

Sayaç üzerinde yalnõz bir gerilim işaretlenmiş ise referans frekansta ve Sin α =1’deki dengelenmiş
referans gerilimlerden ± % 10’luk bir değişim temel akõmõn % 10’unda % 2’yi aşan ve temel akõm ile
beyan maksimum akõm arasõndaki herhangi bir akõmda % 1,5’u aşan bir değişmeye sebep
olmamalõdõr.
Sayacõn, alt ve üst sõnõrlarõ arasõndaki oran 1,3’ü aşmayan bir gerilim aralõğõ için işaretlenmiş olmasõ
halinde, gerilimin uç değerlerinin her birisi için ve aritmetik ortalamasõ için yukardaki kurallara uymasõ
mecburidir.
Sayacõn, en yüksek olan ile en düşük olan arasõndaki oran 1,3’ü geçen iki gerilim için işaretlenmesi
halinde, bu iki gerilimin her birisi için yukarõdaki kurallara uymak mecburiyeti vardõr.
Çİzelge III - Yüzde Hatadaki Değişim
Temel akõmõn Sin ϕ (Endüktif Yüzde hatadaki

yüzdesi veya kapasitif) değişme
10 ve 100 1 2,5
100 0,5 2,5
8.2.6 - Frekans Değişiminin Etkisi*

Referans frekansõndan ± % 5’lik bir değişme, ÇizelgeIII’de gösterilen sõnõrlarõ aşan yüzde hatadaki bir
değişime sebep olmamalõdõr.
8.2.7 - Dõş Manyetik Alanõn Etkisi*

Sayaca uygulanan geriliminki gibi aynõ frekanstaki bir akõmõn ürettiği ve fazõ ve doğrultusu en elverişsiz
durumlarda olan 0,5 mT (5 gavss)’lik bir dõş alanõn sebep olduğu sayacõn yüzde hatasõndaki bir
değişme, temel akõmda, referans gerilimde ve Sin ϕ = 1’de % 3’ü geçmemelidir. Bu manyetik alan,
kare kesitli, çapa nazaran küçük radyal kalõnlõklõ ve 1 metre ortalama çaplõ 400 amper sarõmlõk
dairesel bir bobinin merkezine yerleştirilmiş olan bir sayaçta elde edilebilir.
* Madde 8.2.4’den Madde 8.2.8’e kadar (Madde 8.2.4 Madde 8.2.8 dahil) olan maddelerde, hatanõn
değişimi veya farklõlõğõnõn konu edildiği yerde çeşitli özel deney şartlarõnda rotor hõzlarõnõ mukayese
etmek yeterli olacaktõr.
10
8.2.8 - Kõsa Devrelerin Etkisi*

Sayaç, aşağõdaki şartlardaki bir akõmõ 0,5 saniye taşõyabilmelidir:
− 10 A’yõ aşmayan temel akõmõn 30 katõnõ, ve
− 10 A’yõ aşan temel akõmõn 20 katõnõ.
Deney akõmõ, pratik olarak endüktif olmamalõ ve referans frekanstaki referans gerilim, sayacõn gerilim
bağlantõ uçlarõna uygulanmalõdõr. Kõsa devre akõmõnõn uygulanmasõndan sonra sayaç gerilim devresi
(devreleri) enerjilenmiş olarak (yaklaşõk 1 saat) ortam şartlarõna geri dönmesi için beklenmelidir.
Bundan sonra, sayaç referans gerilimde, referans frekansta, temel akõmda ve Sin ϕ = 1‘de
denenmelidir. Hatadaki değişim % 1,5‘u geçmemelidir.
8.2.9 - Boştaki Çalõşma

Akõm sargõsõnda (sargõlarõnda) akõm geçmezken ve referans frekansta, sayacõn rotoru, işaretlenmiş
geriliminin en düşük değerinin % 80’i ile işaretlenmiş gerilimin en yüksek değerinin % 110’u arasõndaki
herhangi bir gerilimde bir tam dönüş yapmamalõdõr.
Tambur tipi kaydediciler olmasõ durumunda, bu şartlar yalnõzca bir döner tamburla uygulanmalõdõr.
Bununla beraber hareketli eleman az bir miktar hareket edebilir, ancak tam bir devir yapmamalõdõr.
8.2.10 - Harakete Geçme

Sayaç, referans gerilimde, referans frekansta ve Sin ϕ =1’de temel akõmõn %1’inde harekete geçemeli
ve çalõşmaya devam etmelidir. Rotorun tam bir devir yaptõğõ kesin olarak doğrulanmalõdõr. Tambur tipi
kaydediicileri bulunan sayaçlar olmasõ durumunda, bu deneyler, hareket eden iki tamburdan fazla
olmayan tamburla yapõlmalõdõr.
8.2.11 - AYARLAMA
Bu tavsiyelere göre tatminkâr olarak ayar edilen bir sayaç, ayrõca en az aşağõdaki ayarlamayõ
sağlamaya yetenekli olmalõdõr:
a) Fren Mõknatõsõ ile Ayarlama

Beyan maksimum akõmõnõn yarõsõnda, referans geriliminde, referans frekansta ve Sin ϕ = 1’de
hõzdaki azalma %6 ve hõzdaki artõş %4.
b) Düşük Yük ile Ayarlama

Referans gerilimde, referans frekansta ve Sin ϕ = 1’de ve temel akõmõn %5’inde hõz değişimi ± %
4’e.
c) Karesel Ayarlama (Sayacõn böyle bir ayarlamasõ durumunda)
Beyan maksimum akõmõn yarõsõnda, referans gerilimde ve referans frekansta Sin ϕ = 0,5’de endüktif
ve kapasitif (Madde 8.2’iye bakõnõz) durumda hõz değişimi ± % 1.
9 - BAĞLANTI ŞEMALARI VE BAĞLANTI UÇLARI İŞARETLEMELERİ

Her reaktif sayacõn beraberinde, amaçlandõğõ faz sõrasõnõ ve sõnõflandõğõ açõyõ gösteren komple bir
bağlantõ şemasõ bulunmalõdõr (Madde 4.1’e bakõnõz).
Grafik semboller (Ek’e bakõnõz), şemalar üzerinde de gösterilebilir.
Sayaç bağlantõ uçlarõ işaretlenmiş ise, bu işaretleme şema üzerinde görülmelidir.
11
EK
REAKTİF SAYAÇ İÇİN GRAFİK SEMBOLLER
Örneklerdeki gibi verilen aşağõdaki sembollerde her bir gerilim devresi bir çizgi ile ve her bir akõm
devresi
siyah veya beyaz nokta ile (küçük daire) temsil edilir.
Bir gerilim devresini temsil eden her bir çizginin sonunda bir nokta, bu gerilim devresi ile ortak bağlantõ
noktasõ bulunmak üzere düzenlenen akõm devresini temsil etmek için yerleştirilir.
Bağlantõnõn ortak bir noktasõ olarak bulunan bir akõm devresi ve bir gerilim devresi aynõ
elektromõknatõsõn bir bölümü değilse, akõm devresini temsil eden nokta gerilim devresini temsil eden
hattõn orta noktasõna bunun yarõsõndan az olmayan kalõnlõktaki bir kõlavuz hattõ ile birleştirilir.
Bir elektromõknatõs, sarõm sayõlarõ oranõ 1/k olan iki akõm devresini taşõyorsa, bunu temsil eden
noktalarõn çaplarõ yaklaşõk olarak aynõ oranda olmalõdõr.
Bir sembolün iki hattõ arasõndaki açõ, iki hat sembollerindeki ortak noktaya doğru gittiği (örnek olarak i
ile ve j sembolleri) ve üçlü semboller olmasõ durumunda trigonometrik yönde pozitif doğrultu kabul
edilmemek şartõyla ( örnek olarak h sembolü) karşõlõk olan gerilimler arasõndaki faz açõsõnõ temsil eder.
Her bir akõm üzerine etki eden gerilimin yönünü ayõrt etmek için, gerilimin poziftif yönü ile etkilenen bir
akõm siyah bir nokta ile gösterilir ve gerilimin negatif yönü ile etkilenen bir akõm da, beyaz bir nokta ile
gösterilir (daire biçiminde).
12
ÖRNEKLER
1 - O DERECE FAZ KAYMA AÇILI REAKTİF SAYAÇLARA AİT SEMBOLLER
Sembol (a), bir akõm sargõsõ ile bir

gerilim sargõsõ bulunan reaktif sayacõ
a) (1 fazlõ - 2 telli şebekeler için)
göstermektedir.
Sembolü (b), bir gerilim sargõsõ ile bir

akõm sargõsõ bulunan reaktif sayacõ
b) (1 fazlõ - 2 veya 3 telli şebekeler için ve
gerilim devresinin iki dõş tel arasõna
bağlanmasõ hali) göstermektedir.
Sembol (c), her birisinin birer gerilim

sargõsõ ile akõm sargõsõ bulunan iki
elemanlõ reaktif (1fazlõ 3 telli olan
c)
şebekede akõm devreleri, şebekenin
dõştaki tellerine, gerilim sargõlarõ ise
dõştaki tellerle orta tel arasõna
bağlanmõş olan) sayacõ göstermektedir.
Sembol (d), her birisinin birer gerilim

d) elemanlõ reaktif sayacõ (akõm
devrelerinden her biri 3 fazlõ şebekenin
birer fazõ üzerine ve her bir elemanõn
gerilim sargõsõ ise, akõm sargõsõnõnõn
bulunduğu faz ile nötr noktasõ arasõna
bağlanmõş olan) göstermektedir.
Sembol (e), her birisinin birer gerilim ve

akõm sargõsõ bulunan ve 2 watmetre
e)
usulüne göre bağlanmõş olan 3 elemanlõ
reaktif sayacõ (3 fazlõ - 3 telli şebekeler
için) göstermektedir.
f) Sembol f), her birisinin birer gerilim ve

akõm sargõsõ bulunan ve 3 watmetre
usulüne göre bağlanmõş olan 3 elemanlõ
reaktif sayacõ, (3 fazlõ - 4 telli şebekeler
için) göstermektedir.
Sembolü (g) her birisinin birer gerilim

g) elemanlõ reaktif sayacõ (akõm
devrelerinden herbirisi (2 fazlõ - 3 telli bir
şebekenin 2 fazõ üzerine ve gerilim
sargõlarõ ise, fazlarla 3’üncü tel arasõna
bağlanmõş olan) göstermektedir.
13
II - 90 DERECE FAZ KAYMA AÇILI ÜÇ FAZLI SAYAÇLARA AİT İŞARETLER
h) Sembolü (h) her birisinin birer gerilim

ve akõm devresi bulunan 3
elektromõknatõslõ reaktif sayaçõ (akõm
devrelerinden her birinin, diğer iki
elektromõknatõsõn gerilim devreleri ile
birer ortak noktasõ vardõr.
Elektromõknatõslarõn gerilim devreleri,
kendi akõm devrelerine ait olmayan faz
iletkenleri arasõna bağlanmõş olup bu
reaktif sayaçlar 3 fazlõ, 3 veya 4 telli
devrelerde kullanõlabilir. Bu sembolün
(h) tekabül ettiği bağlantõ, şeklin yan
tarafõndaki şemada, (h’de
belirtilmiştir). Gösterilmektedir.
i) sembolü (i) her birisinin birer gerilim

ve akõm devresi ile, sarõm sayõlarõ 1:2
oranõnda (n ve 2n) olan ikişer akõm
devresi blunan 2 elektromõknatõslõ
reaktif sayaçõ göstermektedir. Sarõm
sayõsõ n olan akõm devrelerinin aynõ
elektromõknatõsõn gerilim devresi ile,
sarõm sayõsõ 2n olan akõm devrelerinin
ise diğer elektromõknatõsõn gerilim
devreleri ile birer ortak noktasõ vardõr.
Bir elektromõknatõsõn devresine n
sarõmlõ devresi ile diğer
elektromõknatõsõn 2n sarõmlõ devresine
pozitif ve bunlarõn karşõtõ bulunan
birinci elektromõknatõsõn 2 n sarõmlõ
devresi ile ikinci elektomõknatõsõn n
sarõmlõ devresine ise negatif polariteli
gerilim uygulanõr.
Sembol (i) ve bağlantõ şekli yan tarafta

gösterilmiş olan bu sayaç 3 fazlõ, 3 ve
3 telli devrelerde kullanõlabilir).
III. 60 DERECE FAZ KAYMA AÇILI ÜÇ FAZLI SAYAÇLARA

AİT İŞARETLER
j)
Sembolü (j), her birisinin birer gerilim
ve akõm devresi bulunan 2
elektromõknatõslõ reaktif sayacõ (akõm
devrelerinden birisinin, ikinci
elektromõknatõsõn gerilim devresi ile ve
bu ikinci elektromõknatõs akõm
devresinin ise her iki elektromõknatõsõn
gerilim devreleri ile birer ortak noktasõ
vardõr.
Sembol (j) ve bağlantõ şekli yan tarafta

gösterilmiş olan reaktif sayaçlar (j) 3
fazlõ ve 3 telli devrelerde kullanõlabilir).
14
SEMBOLLERİN AVANTAJLARI
Bu ekte kullanõlan semboller, elektromõknatõs ve akõm devrelerinin her birinin sayõsõnõ, akõm ve gerilim
devereleri arasõndaki bağlantõlarõ ve reaktif sayaç düzenlemesini gösterir. Ayrõca ilgili sistemin bir veya
çok fazlõ olup olmadõğõnõ iletken sayõsõ ile birlikte açõklar.
Sembollerin kullanõlmasõ, bu standardda Madde 7 paragraf, õv) ile kapsanan tavsiye edilen hususlarõn
ihmal edilmesine izin verecektir.
Ayrõca, Madde 7 paragraf võ) ile kapsanan hususlarõ da basitleştirecektir. Böylece iki elektromõknatõslõ
ve faz iletkenleri 220 V olan 3 fazlõ 3 telli reaktif bir sayaçta i) veya j) sembolünün her ikisinin sağ
tarafõna, üç elektormõknaslõ 3 fazlõ 3 telli reaktif sayaçta h) sembolünün sağõna, bir nötr teli bulunan 3
fazlõ devre olmasõ durumunda aynõ sembolün sağõna 220/380 V yazõlmõş olmasõ (uygulanabildiği
kadar) uygun olacaktõr.
IEC harf sembolleri ile grafik sembollerin kombinasyonu, işaret plâkasõnõn üzerinde yapõlacak teknik
tanõtõm işaretlemeleri bakõmõndan her bir sayacõn teslim edileceği ülkenin lisanõna bakõlmaksõzõn aynõ
olacağõndan büyük kolaylõklar sağlayacaktõr.
15
EK MA
(Bilgi İçin)
BU STANDARDDA ATIF YAPILAN ULUSLARASI STANDARDLARIN
KARŞILIĞI OLAN TÜRK STANDARDLARI
Adõ
Uluslararasõ İngilizce TS NO Adõ (Türkçe)
Standard No
* IEC 60050 Internatõonal TS 4564 / Elektroteknikte Kullanõlan Terimler ve Tanõmlarõ -
(20) 1958 electrotechnical 1985 Bilimsel ve Endüstriyel Ölçü Aletleri -
vocabulary -
Scientific and
industrõal
measuring
õnstruments
* IEC 60050 (20): 1958’in yerini IEC 60050 (301, 302 ve 303) almõştõr. Bunlarõn Türk Standardlarõ
karşõlõğõ sõrasõyla TS 6032, TS 6031 ve TS 6033’dür.
16

TS 786 Iec 60145

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS 786 Iec 60145

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ICS 91.140.

50 TÜRK STANDARDI TS 786IEC 60145/Ocak 1999

SAYAÇLAR - VAR - SAAT METRE (REAKTİF ENERJİ SAYAÇLARI)

3.1 - REAKTİF ENERJİ SAYACI (VAR-SAAT METRE)

3.2 - ENDÜKSİYON SAYACI

3.3 - ÇOK TARİFELİ SAYAÇ

3.4 - SAYAÇ ROTORU

*) Uluslararasõ standardlarõnõn karşõlõğõ olan Türk Standardlarõ EK MA’da verilmiştir.

Bir fazlõ devrede reaktif enerji:

Çok fazlõ devrede reaktif enerji:

3.5 - ENDÜKSİYON SAYACINI TAHRİK EDEN ELEMAN

3.6 - SAYAÇ FRENLEME ELEMANI

3.7 - SAYACIN KAYDEDİCİSİ (SAYMA MEKANİZMASI)

3.8 - SAYAÇ TABANI

3.9 - SAYAÇ KAPAĞI

3.10 - SAYAÇ KUTUSU

3.11 - SAYAÇ GÖVDESİ (ÇERÇEVESİ)

3.12 - BAĞLANTI UÇLARI BLOKU

3.13 - BAĞLANTI UCU KUTUSU KAPAĞI

3.14 - AKIM DEVRESİ

3.15 - GERİLİM DEVRESİ

3.16 - YARDIMCI DEVRE (LER)

3.17 - TEMEL AKIM

3.18 - BEYAN MAKSİMUM AKIMI

3.19 - REFERANS GERİLİM

3.20 - REFERANS FREKANS

3.21 - REFERANS HIZ

3.22 - REFERANS MOMENT

3.23 - REAKTİF SAYAÇ SABİTİ

3.24 - REFERANS SICAKLIK

3.25 - TİP DENEYLER

3.26 - RUTİN DENEYLER

3.27 - ÖRNEKLEME DENEYLERİ

3.29 - BOZULMA (DİSTORSİYON) FAKTÖRÜ

Genellikle bu, yüzde olarak ifade edilir.

3.30 - ORTALAMA SICAKLIK KATSAYISI

Standardlarõn bu baskõsõnda, ilgili sayaçlar 3,0 olarak sõnõflandõrõlmõştõr.

5.4 - BAĞLANTI UÇLARI - BAĞLANTI UÇLARI BLOKU

* Tahrik elemanõ, burada, gerekli yardõmcõ dirençlerin, endüktörlerin (endüktanslarõn) ve şöntlerin

5.5 - BAĞLANTI UCU KAPAĞI

5.6 - KAYDEDİCİ (SAYMA MEKANİZMASI)

Kaydedicinin işaretleri silinmez ve kolaylõkla okunabilir olmalõdõr.

5.7 - SAYAÇ ROTORU VE DÖNME YÖNÜ

5.8 - DEMİR ÇEKİRDEKLER

6.2 - STANDARD REFERANS GERİLİMLER

Altõ çizili gerilimler, IEC 38’de verilen standard gerilimlerin aynõsõdõr.

6.3 - GÜÇ KAYIPLARI*

6.4 - DİELEKTRİK DAYANIKLILIK

6.5 - SICAKLIK ARTIŞI

7 - SAYAÇLARIN İŞARETLENMESİ - İŞARETLEME PLAKALARI

Ya da, sayacõn bağlanacağõ sistemin gerilimleri (Çizelgenin ikinci sütunu).

Referans gerilim (ler) Sistem gerilimi

* Sayacõn tipi, harflerin ve sayõlarõn bir grubu ile gösterilebilir.

Standard sembollerin kullanõlmasõ (Ek’e bakõnõz), yukarõdaki işaretlerin bazõlarõnõ açõklayabilir. Bu

Sayaç tarafõndan ölçülen reaktif ererji - Gerçek reaktif enerji

8.2 - YAPILMASI MECBURİ OLAN TİP DENEYLERDEKİ ŞARTLAR VE ELDE

8.2.1 - Hata Sõnõrlarõ

Verilen sõnõrlar aşağõdaki şartlarda uygulanõr:

b) Sayaç, normal çalõşma şartõnda ve konumunda olmalõdõr.

d) Frekans, referans frekans ± % 0,5’i olmalõdõr.

g) Önemli derecede serseri (stray) manyetik alan olmamalõdõr.

ÇİZELGE I - Bir Fazlõ Reaktif Sayaçlarõn Ve Dengelenmiş Yüklü

Temel akõmõn bir yüzdesi olarak Sin ϕ (endüktif Yüzde hata