Odruchy przetrwałe

Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny 

- pojawia się w 18 tygodniu życia płodowego dziecka , jest w pełni obecny w trakcie porodu,
powinien zostać zintegrowany do 6 miesiąca życia dziecka.
Wywoływany jest ruchem głowy. Obrót głowy dziecka w bok powoduje wyprost ręki i nogi po stronie
twarzowej a zgięcie kończyn po stronie potylicznej.

W życiu płodowym:
- wspomaga ruchy płodu   (kopanie ) ,

- rozwija ruchy jednostronne,

- wpływa na rozwój napięcia mięśniowego i połączeń nerwowych ,

- stymuluje układ przedsionkowy

W czasie porodu ułatwia noworodkowi wejść w kanał rodny ( razem z odruchem TOB- Tonicznym
Błędnikowym i odruchem Galanta )

W pierwszych miesiącach życia ATOS

 zapewnia przepływ powietrza niemowlęciu leżącemu na brzuchu

 wpływa na kształtowanie się koordynacji ręka-oko i poczucia odległości ( na długość
ramienia)
 dziecko doświadcza naprzemiennego obciążania stron ciała
Jeżeli Asymetryczny Toniczny Odruch Szyjny się nie „ wygasi”( nie wyhamuje)

 powoduje trudności z przekraczaniem linii środkowej ciała - integrację dwustronną , co u

niemowlęcia utrudnia przekładanie zabawki z ręki do ręki, manipulację zabawkami,
prawidłowe obroty, raczkowanie i  równowagę podczas nauki chodu. Dziecko będzie
wykonywało zadanie posługując się na raz tylko jedną połowa ciała, co zaburza koordynację
obustronną, utrudnia przekraczanie ręką linii środkowej ciała,
 zaburza koordynację ręka-oko i integrację przedsionka z innymi zmysłami,
 może powodować nie wykształcenie się dominacji stron – nieustalona lub skrzyżowana
lateralizacja- wahanie w ruchach,
 może zaburzać pracę oczu  i wodzenie wzrokiem w linii poziomej ( przekraczanie płynne linii
środkowej) , co negatywnie wpływa na płynność czytania i pisania
 wpływa na przyjmowanie nieprawidłowej postawy podczas pisania ( ustawianie się bokiem do
blatu, lub przechylanie na stronę potyliczną)
 zaburza równowagę u dziecka uczącego się chodzić
 może powodować zaburzenia wzrokowo percepcyjne , szczególnie z symetrycznymi
reprezentacjami figur
 zaburzać równowagę przy ruchach głowy

 Symetryczny Toniczny Odruch Szyjny- STOS

Pojawia się po urodzeniu ale najbardziej widoczny jest od 6-8 miesiąca życia dziecka.

Wyhamowuje  się w 9-11 miesiącu.

Gdy dziecko zgina głowę w kierunku klatki piersiowej, następuje zgięcie kończyn górnych i wyprost
kończyn dolnych, a odginanie głowy do tyłu powoduje wyprost kończyn górnych i zgięcie kończyn
dolnych. Symetryczny toniczny odruch szyi dzieli ciało na połowę. Kiedy głowa jest wyprostowana,

1
kończyny górne także się prostują, umożliwiając dziecku patrzenie na dalszą odległość, a kiedy głowa
się zgina, to kończyny górne również, dzięki czemu dziecko skupia się na bliższych odległościach.
Funkcja Symetrycznego Tonicznego Odruchu Szyjnego :

– ułatwia niemowlęciu pokonanie siły grawitacji

– ułatwia przezwyciężenie skutków odruchu TOB

– pozwala przejście niemowlęciu do pozycji czworaczej, co powoduje osiowe ustawienie okolicy

potylicznej i krzyżowej względem siebie
– wspomaga proces przestawienia się oczu na widzenie obuoczne

Niewyhamowany STOS wpływa negatywnie na:

– postawę siedzącą i stojącą dziecka

– integrację górnej i dolnej części ciała ( utrudnia naukę pływania żabką, wykonywanie przewrotów,
wspinanie się na linę, skakanie przez kozła)
– zaburza koordynację ręka-oko

– powoduje, że dziecko ma nieprawidłowa pozycję podczas czytania, czy pisania przy stole, podczas
posiłków nadmiernie schyla głowę do talerza, niechlujnie je
– utrudnia wykształcenie się akomodacji oka a tym samym szybkiego przerzucania wzroku  z daleka
na bliskie odległości co niekorzystnie wpływa na przepisywanie dziecka z tablicy do zeszytu, czy
śledzenia piłki podczas gier

– utrudnia wodzenie wzrokiem w pionie

ODRUCH TONICZNY BŁĘDNIKOWY- TOB

Możemy zaobserwować dwie formy tego odruchu : TOB w zgięciu i w wyproście

TOB zgięciowy ( przedni) pojawia się w życiu płodowym a zostaje zintegrowany do 4 miesiąca życia.
Jest w pełni obecny w czasie narodzin.

TOB wyprostny ( tylny) pojawia się przy porodzie, zostaje zintegrowany od 7 tygodnia życia do 3
roku życia ,obejmując równoczesny rozwój odruchów posturalnych, STOS-u i odruchu Landau
Odruch ten wywoływany jest  ruchem głowy do przodu –  TOB zgięciowy i do tyłu –  TOB wyprostny,
poza linię kręgosłupa.
Ruch głowy do przodu powoduje przyjęcie pozycji zgięciowej u noworodka. Wychylenie głowy do tyłu
powoduje u noworodka wyprost rąk i nóg.
W pierwszych miesiącach życia odruch Toniczny Błędnikowy wiąże się z odruchem Moro. Oba
stymulowane są stymulacją błędnika.

Funkcje:
– jest pierwotną reakcją na działanie siły grawitacji, poprzedzająca wykształcenie się reakcji wyższego
rzędu ( np. odruchów prostujących głowę)
-umożliwia noworodkowi wyprostowanie się ze zgiętej pozycji płodowej
-umożliwia jednoczesne napięcie jednej grupy mięśniowej a rozluźnienie antagonistycznej. W tym
czasie dziecko ćwiczy zarówno równowagę, jak i napięcie mięśniowe oraz propriocepcję

Reakcja w napięciu mięśniowym w TOB-ie wyprostnym od 6 miesiąca życia powinna ulec modyfikacji,
aby umożliwić wypracowanie kontroli ruchów głowy i pojawienie się odruchów prostowania głowy
wzrokowego i błędnikowego

2
Jeżeli odruch ten się nie zintegruje do 6 miesiąca życia :
–  zaburza rozwój kontroli głowy,
– silny TOB uniemożliwia dziecku naukę raczkowania i pełzania
- wpływa na problemy z równowagą statyczną
– brak koordynacji między mechanizmem równowagi a ciałem- koordynacja ruchów
-przewaga u dziecka TOB-u zgięciowego wpływa na napięcie mięśniowe- dziecko wydaje się jakby
miało obniżone napięcie mięśniowe. W związku z tym będzie się szybko męczyć  w pozycji stojącej ,
może mieć nieprawidłową postawę ciała – garbienie się.
– może wpływać na trudności związane z  umiejętnością poruszania się i oceny przestrzeni, tworzenia
sekwencji, orientację w czasie , ocenę dystansu, głębokości, prędkości
-problem z odróżnieniem góra- dół, lewa –prawa, tył- przód

-Zaburza percepcję wzrokową : problem z patrzeniem na bliskie odległości, ,efekt figura tło”

Spostrzeganie figury i tła tzw. ” efekt figura – tło”. Jeśli dziecko ma zaburzenie w tym zakresie ma
problem z wyodrębnieniem tego co istotne ( tego co jest ” figurą” ) od bodźców nieistotnych, będących
w ” tle”.
Przekłada się to na umiejętność skoncentrowaniu się na szczegółach, na zadaniu- wszystko dookoła
nie jest już tłem tylko staje się figurami.

Dziecko nie potrafi zignorować bodźców nieistotnych z otoczenia powodując dekoncentracje i

dezorganizację.
Dziecko może mieć problem z odnajdowaniem w tekście konkretnych informacji czy konkretnego
wyrazu.

Przewaga u dziecka odruchu TOB w wyproście powoduje:

-zaburzenia równowagi statycznej i koordynację ruchów
– wpływa na napięcie mięśniowe – hipertonia ( podwyższone ), ruchy mogą być sztywne, szarpane
– wpływa na nieprawidłową postawę ciała, tendencję do chodzenia na palcach
– powoduje zaburzenia oko-ruchowe, związane z percepcją wzrokową i percepcją przestrzeni-
trudności w spostrzeganiu wzrokowym, ze spostrzeganiem przestrzeni
– słabe zdolności tworzenia sekwencji i organizacji
– powstrzymuje niemowlęta przed raczkowaniem, ponieważ ruch głowy w górę powoduje wyprost nóg,
zablokowany zostaje też STOS
– może powodować wypychanie języka, co utrudnia karmienie piersią ( podczas nieprawidłowej
pozycji przy karmieniu )

ODRUCH MORO
 
Pojawia się w 9 tygodniu życia płodowego i jest w pełni obecny przy urodzeniu. Powinien „ wygasnąć”
– zintegrować się między 2-4 miesiącem życia
U niemowlęcia odruch Moro wywoływany jest przez :

– nagły niespodziewany bodziec tj. zmiana pozycji głowy (bodziec przedsionkowy), nagły hałas, nagły
ruch lub zmiana światła w polu widzenia (bodziec wzrokowy), ból, zmiana temperatury, gwałtowne
ruchy drugiej osoby (bodziec dotykowy).
U niemowlęcia przejawia się symetrycznym ruchem rąk w bok z otwarciem dłoni, zastygnięciem na
chwilę i stopniowym powrotem rąk do pozycji zamkniętej.
Odwiedzeniu rąk towarzyszy nagły wdech.

3
Powinien być obecny u zdrowego noworodka. Osłabienie lub brak tego odruchu obserwuje się w
przypadkach uszkodzenia neuronów ruchowych wyższego rzędu .
Odruch ten jest mimowolną reakcją na zagrożenie.

Reakcją fizyczną na odruch Moro jest :

– natychmiastowe pobudzenie
– nagły wdech, chwilowe zastygnięcie , po którym następuje wydech, często połączony z płaczem ( u
dzieci z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym może to być śmiech)
-wzbudzenie reakcji „ walki i ucieczki”, która automatycznie aktywuje układ współczulny powodując
między innymi uwolnienie hormonów stresów – adrenaliny i kortyzolu, zwiększenie częstotliwości
oddechów, zwłaszcza w górnych , szczytowych częściach płuc ( hiperwentylacja), przyspieszenie
pulsu, wzrost ciśnienia krwi, zaczerwienienie skóry, możliwy wybuch emocji np. płacz, wybuch gniewu
Przypuszcza się, że w czasie życia płodowego odruch Moro odgrywa istotną rolę w kształtowaniu się
mechanizmu oddychania.
Wspomaga on też zaczerpnięcie „ pierwszego oddechu” w momencie narodzin i umożliwia otwarcie
tchawicy w razie pojawienia się niebezpieczeństwa uduszenia się .
W pierwszych miesiącach życia dziecka jego zadaniem jest zaalarmowanie otoczenia, obudzenie i
przywołanie pomocy.

Nie wygaszony odruch Moro może powodować nadwrażliwość ( nadreaktywność ) na bodźce np.

dotykowe, słuchowe lub przedsionkowe , co powoduje, że dziecko może być w stanie ciągłej
czujności.
Powoduje wydzielane dużych ilości hormonów stresu ( adrenaliny i kortyzolu ) do krwioobiegu, czego
konsekwencją jest wzrost wrażliwości i obniżenie progu reakcji na różne bodźce sensoryczne.
Zbyt duże zużycie adrenaliny i kortyzolu powodują obniżenie odporności na choroby i alergie.
Dziecko z niezintegrowanym odruchem Moro szybciej spala cukier we krwi, co odbija się
na wahaniach nastrojów i labilności emocjonalnej.

Długoterminowe skutki nie zintegrowanego odruchu Moro to :

– problemy związane z układem przedsionkowym (choroba lokomocyjna, kłopoty z utrzymaniem
równowagi i koordynacją zwłaszcza widoczne w czasie gier w piłkę)
– problemy z układem okoruchowym i  percepcją wzrokową np. efekt braku selekcji wzrokowej -
dziecko nie jest w stanie zignorować bodźców wzrokowych w obrębie pola widzenia, tak więc oczy
reagują na zarys kształtu i pomijają szczegóły- duża podatność na rozproszenie.
Nadreaktywność na światło a także problemy z widzeniem w nocy, co spowodowane jest
nieprawidłową pracą źrenicy

– możliwe problemy z odbiorem wrażeń słuchowych: problemy z różnicowaniem dźwięków lub

nadwrażliwość słuchowa na pewne dźwięki, kiedy to dziecko nie jest w stanie zignorować nieistotnych
bodźców słuchowych z tła– alergie, obniżona odporność np. astma, częste infekcje uszu, nosa,
gardła, egzemy
-niska wytrzymałość
-niechęć do zmian, małe zdolności przystosowawcze
-nierozwinięty odruch CO2

Odruch chwytny
Wywołanie odruchu chwytnego polega na dotknięciu wnętrza dłoni niemowlęcia palcem lub cienkim
przedmiotem (np. uchwyt grzechotki). Odruch może nasilać się także podczas uczucia głodu.

Pod koniec 3 miesiąca powinien być zintegrowany a aktywność dłoni i stóp powinna wyglądać tak:

4
Przetrwały zacisk dłoni, nieraz z kciukiem w środku, podwijanie palców stóp to sygnał „nie radzę
sobie”

ODRUCH GALANTA
Pojawia się w 20 tygodniu życia płodowego, jest aktywny przy urodzeniu.
„Wygasa”- wyhamowuje się między 3-9 miesiącem życia.

Wywoływany jest dotykiem jednej strony pleców ( przykręgosłupowo) w okolicy lędźwiowej. Na skutek
bodźca następuje rotacja biodra o 45 stopni po stronie drażnionej. Odruch powinien wystąpić z równa
siłą po obu stronach ciała.
Funkcja odruchu Galanta:

• Prawdopodobnie jest aktywny podczas porodu,

• ruchy są przydatne do utrzymania równowagi podczas pełzania i raczkowania, a także ułatwiają
koordynację ruchów górnej i dolnej części ciała po jednej stronie
Przetrwały, poza wiek fizjologiczny, odruch Galanta :

• Wpływa na moczenie się nocne u dzieci powyżej 5 roku życia

• Dziecko ma trudność z usiedzeniem w jednym miejscu – wiercenie
• Wpływa na obniżenie koncentracji i pamięci krótkotrwałej
• Odruch Galanta po jednej stronie może zaburzać postawę i chód oraz być przyczyną skoliozy
• Może opóźniać pojawienie się odruchu stopniowego obrotu tułowia, upośledzać płynność ruchów i
mobilność na zajęciach WF ( rotacja biodra na jedną stronę podczas chodu)

ODRUCHY POSTURALNE

Są generowane na poziomie śródmózgowia, zaczynają pojawiać się od ok. 3 miesiąca życia i zostają
z nami do końca życia . Ich pojawianie się świadczy o dojrzewaniu ośrodkowego układu nerwowego.
Jak pisze Sally Goddard „ wspólnie odruchy posturalne tworzą podłoże autonomicznej
( podświadomej) kontroli postawy, równowagi i koordynacji w środowisku…, umożliwiają człowiekowi
panowanie nad swoimi ruchami wykonywanymi w przestrzeni… „.
Niektóre odruchy posturalne maja wpływ na naukę szkolną.

Można je podzielić na dwie grupy :

– odruchy prostowania : ustalenia głowy optyczny i błędnikowy, amfibii, Landau, stopniowego obrotu
tułowia
– reakcje równoważne : pojawiają się ok.3-6 m.ż.. i funkcjonują przez całe życie.
Obejmują one reakcje obronne i odchylania się tj. odruch wzdrygnięcia (Straussa) i odruch
spadochronowy
Brak reakcji równoważnych świadczy o niedojrzałości ośrodkowego układu nerwowego. Dziecko
wydaje się niezdarne, ruchy ma nieskoordynowane, może mieć zawroty głowy, zaburzenia
koncentracji i upośledzoną zdolność do organizacji

ODRUCHY PROSTOWANIA

Są to reakcje ciała na siłę grawitacji, kiedy układ sensomotoryczny, wzrokowy i propriocepcji

współdziałają ze sobą.

Odruch ustalenia głowy wzrokowy poprzedzony jest stopniowym kształtowaniem się kontroli głowy
w pierwszych 2-4 miesiącach życia. Odruch ten zależy od informacji wzrokowych i zależy od
funkcjonowania kory mózgowej. Dzięki niemu głowa utrzymuje się w prawidłowej pozycji, a oczy są
skupione na obiekcie mimo ruchów ciała. Odruch może być wywołany przez jednoczesną stymulację

5
układu przedsionkowego, rozciąganie mm szyi i /lub przesuwanie się obrazów na siatkówce
Jeżeli odruch ten się nie rozwinie zaburzone będzie : fiksacja wzroku, wodzenie, co ma wpływ na
umiejętność czytania, rozumienia i poprawnego pisania

Odruch ustalenia głowy błędnikowy, zintegrowany z jądrem śródmózgowia zależy od informacji z

układu przedsionkowego.
Odruch ten obejmuje kompensacyjne skurcze mięśni szyi w celu utrzymania głowy
Obydwa te odruchy powinny być zsynchronizowane ze sobą, tak aby dziecko miało prawidłowe
informacje gdzie jest jego głowa
Jeżeli nie rozwiną się w pełni lub rozwinie się tylko jeden z nich zaburzona będzie równowaga,
kontrola ruchów oczu i percepcja wzrokowa

Odruch Landau jest odruchem pomostowym, trwającym od 3-10 tygodnia życia do 3,5 roku życia.
Wywołuje on napięcie mięśni prostowników, w leżeniu na brzuchu lub podczas podtrzymania dziecka
w powietrzu podtrzymując za brzuch.
Przyczynia się on do wygaszania TOB-u zgięciowego, wzmacnia napięcie prostowników i rozwija
umiejętności przedsionkowo-okoruchowych. Przetrwały świadczy o obecności odruchów
pierwotnych, ma negatywny wpływ na rozwój równowagi i świadomej zmiany napięcia mięśniowego w
szybko zmieniających się warunkach np. sztywne ruchy nóg podczas biegania, skakania

Odruch Amfibii powinien rozwinąć się ok.. 4-6 miesiąca życia, najpierw w pozycji leżenia na
brzuchu , a potem na plecach. Wywoływany uniesieniem miednicy po jednej stronie- automatyczne
zgięcie biodra i kolana po tej stronie.
Jest jednym z etapów przygotowujących dziecko do pełzania na brzuchu. Jego obecność świadczy o
wygaszeniu ATOS-u.
Nierozwinięty będzie opóźniał pełzanie naprzemienne, całkowicie niewykształcony świadczy o
obecności ATOS i TOB.

Odruch stopniowego obrotu tułowia rozwija się w 6 miesiącu życia i umożliwia przewracanie się z
pleców na brzuch i z brzucha na plecy. Ruch- z leżenia tyłem- rozpoczyna się od głowy, przechodzi
przez barki, klatkę piersiową, miednicę i biodro. Z leżenia przodem odwrotnie. Jego niewykształcenie
utrudnia prawidłowe obroty, płynność ruchów podczas biegania, skakania.

REAKCJE RÓWNOWAŻNE

Są wywoływane przez stymulację błędnika. Wpływają na naszą umiejętność utrzymania równowagi

zwłaszcza w ruchu, po to aby dziecko miało kontrolę nad ruchem podczas np. skakania, biegania.
Są to reakcje obronne, pojawiają się w odpowiedzi na nagłą zmianę pozycji ciała lub w momencie
utraty równowagi.