Hapesirat Vektoriale: Dimensioni I Nje Hapesire Vektoriale

4 Hapesirat Vektoriale
4.5
DIMENSIONI I NJE HAPESIRE
VEKTORIALE
Copyright © 2021 Pearson Education, Inc. All Rights Reserved

DIMENSIONI I NJE HAPESIRE VEKTORIALE
 Teorema 10: Nqs nje hapesire vektoriale V ka nje

baze
  {b1 ,..., b n }, atehere cdo bashkesi ne V qe
permban me shume se n vektore, eshte linearisht e
varur.
 Vertetim: Marrim {u1, …, up} nje bashkesi ne V
me me shume se n vektore.
 Vektoret kordinativ [u1], …, [up] formojne nje
 n
bashkesi linearisht te varur ne , sepse numri i
vektoreve (p) eshte me i madh se numri i
elementeve (n) ne secilin vektor.
Copyright © 2021 Pearson Education, Inc. All Rights Reserved Slide 4.5- 2
 Keshtuqe egzistojne skalaret c1, …, cp, jo te gjithe
zero, te tille qe 0
c1 u1   ...  c p u p        n
Vektori zero ne
 
0 
 Meqe transformimi kordinativ eshte nje transformim

linear, 0
c1u1  ...  c p u p      
 
0 
 Vektori zero ne anen e djathte tregon n skalaret qe
nevojiten per te ndertuar vektorin c1u1  ...  c p u p nga
vektoret e bazes ne .
 Pra, c1u1  ...  c p u p  0b1  ...  0b n  0 .
 Meqe ci nuk jane te gjithe zero, {u1, …, up} eshte

linearisht e varur.
 Nga teorema 10 rrjedh qe nqs nje hapesire vektoriale V
ka nje baze  {b1 ,..., b n } , atehere cdo bashkesi
linearisht e pavarur ne V nuk ka me shume se n vektore.
 Teorema 11: Nqs nje hapesire vektoriale V ka nje baze
me n vektore, atehere cdo baze ne V permban
egzaktesisht n vektore.
 Vertetim: Marrim 1 nje baze me n vektore dhe 2 nje
baze tjeter cfardo ne V.
 Meqe 1 eshte nje baze dhe 2 eshte linearisht e pavarur,
atehere nga teorema 10, 2 nuk ka me shume se n
vektore.
 Gjithashtu, meqe 2 eshte nje baze dhe 1 eshte linearisht
e pavarur, 2 ka te pakten n vektore.
 Keshtuqe 2 permban egzaktesisht n vektore.
 Perkufizim: Nqs V gjenerohet nga nje bashkesi e fundme,
atehere themi se V ka dimension te fundem, dhe
dimensioni i V, qe shkruhet dim V, eshte numri i vektoreve
ne nje baze te V. Dimensioni i hapesires vektoriale zero {0}
eshte zero. Nqs V nuk gjenerohet nga nje bashkesi e
fundme, atehere themi se V ka dimension te pafundem.
 Shembull 1: Gjeni dimensionin e nenhapesires
  a  3b  6c  
  
  5a  4 d  
H  : a, b, c, d in  
  b  2c  d  
  5d 
 
 H eshte bashkesia e te gjitha kombinimeve lineare te
vektoreve
 1  3  6  0
 5  0  0  4
v1    , v 2    , v 3    , v 4   
0  1  2   1
0  0  0  5
       
 v1  0 , v2 nuk eshte shumefish i v1, por v3 eshte nje
shumefish i v2.
 Nga teorema e bashkesise gjeneruese, mund te largojme
v3 dhe te kemi perseri nje bashkesi qe gjeneron H.
NENHAPESIRAT E NJE HAPESIRE TE FUNDME
 Se fundmi, v4 nuk eshte nje kombinim linear i v1 dhe
v2.
 Keshtuqe {v1, v2, v4} eshte linearisht e pavarur dhe
prandaj formon nje baze per H.
 Keshtuqe dim H  3.
 Teorema 12: Nqs H eshte nje nenhapesire e nje
hapesire vektoriale me dimension te fundem V, atehere
cdo bashkesi linearisht e pavarur ne H mund te
zgjerohet, nese eshte e nevojshme, ne nje baze te H.
Gjithashtu, H ka dimension te fundem dhe
dim H  dimV
 Vertetim: Nqs H  {0}, atehere dim H  0  dimV .
 Perndryshe, marrim S  {u1 ,..., u k } nje bashkesi

cfardo linearisht te pavarur ne H.
 Nqs S gjeneron H, atehere S eshte nje baze per H.
 Ne te kundert, egziston nje u k 1 ne H i cili nuk

ndodhet ne Span S.
 Keshtu {u1 ,..., u k , u k 1} do te jete linearisht e pavarur,
meqe asnje vektor i bashkesise nuk eshte kombinim
linear i vektoreve paradhes (nga teorema 4).
 Per sa kohe bashkesia e re nuk gjeneron H, ne mund

ta vazhdojme kete proces te zgjerimit te S ne nje
bashkesi me te madhe linearisht te pavarur ne H.
 Por numri i vektoreve ne nje bashkesi zgjerim te S

linearisht te pavarur nuk mund te tejkaloje
dimensionin e V, nga teorema 10.
TEOREMA E BAZES
 Keshtuqe zgjerimi i S do te gjeneroje H dhe do te jete
nje baze per H, dhe dim H  dimV.
 Teorema 13: Nqs V eshte nje hapesire vektoriale p-

dimensionale, p  1.
a. Cdo bashkesi linearisht e pavarur me p elemente ne
V eshte nje baze per V.
b. Cdo bashkesi me p elemente qe gjeneron V eshte nje
baze per V.
TEOREMA E BAZES
 Vertetim: Nga teorema 12, nje bashkesi S linearisht e
pavarur me p elemente mund te zgjerohet ne nje baze
per V.
 Por kjo baze do te permbaje egzaktesisht p elemente,
meqe dim V  p.
 Keshtuqe S eshte nje baze per V.
 Tani supozojme qe S ka p elemente dhe gjeneron V.
TEOREMA E BAZES
 Meqe V eshte jozero, atehere nga teorema e

bashkesise gjeneruese, nje nenbashkesi S ' e S eshte
nje baze per V.
 Meqe dimV  p , S  duhet te permbaje p vektore.

 Pra S  S .
TEOREMA E RANGUT
 Perkufizim: Rangu i A eshte dimensioni i hapesires

se shtyllave te A.
 Meqe Row A eshte e njejte me Col AT, dimensioni

hapesires se rreshtave te A eshte rangu i AT.
 Dimensioni i hapesires nulA quhet nuliteti i A.
TEOREMA E RANGUT
 Teorema 14: Dimensionet e hapesires se shtyllave
dhe te rreshtave te nje matrice A, m  n , jane te
barabarta.
 Ky dimension qe eshte dhe rangu i A, eshte gjithashtu
sa numri i pozicioneve kyc ne A dhe ploteson
barazimin rank A  nuliteti A  n
TEOREMA E RANGUT
 Vertetim: Nga teorema 6, rangu i A eshte sa numri
shtyllave kyce te A.
 Ne menyre te ngjajshme, rangu i A eshte sa numri i
pozicioneve kyc ne formen e shkallezuar B te A.
 Meqe B ka nje rresht jozero per cdo pozicion kyc dhe
meqe keto rreshta formojne nje baze per hapesiren e
rreshtave te A, rangu i A eshte gjithashtu edhe dimensioni
i hapesires se rreshtave.
 Nuliteti i A eshte sa numri i variablave te lire ne
ekuacionin Ax  0 .
 Ndryshe themi qe nuliteti i A eshte sa numri i shtyllave te
A qe nuk jane shtylla kyce.
TEOREMA E RANGUT
 (Me Nul A lidhet numri i shtyllave jo kyce, jo shtyllat ne

vetvete).
 Eshte e qarte qe,

 numri i   numri i  numri i 
   
shtyllave kyce  shtyllave jo kyce  shtyllave 
 Kjo verteton teoremen.
TEOREMA E RANGUT
 Shembull 2:
a. Nqs A eshte nje matrice, 7  9 , ku dimNulA=2,
cili eshte rangu i A?
b. A eshte e mundur qe nje matrice B, 6  9 , te
kete dimNul B=2?
 Zgjidhja:
a. Meqe A ka 9 shtylla, (rank A)  2  9 , del qe
rank A  7.
TEOREMA E RANGUT
b. Jo. Nqs nje matrice B, 6  9 , ka dimNul B=2,

atehere del qe rank B= 7, nga teorema rangut.
Por shtyllat e B jane vektore ne  6 dhe keshtuqe
dimensioni i Col B nuk mund te jete me i madh se
6; pra, rank B nuk mund te jete me i madh se 6.
RANGU DHE NULITETI
 Shembull 3: Gjeni rangun dhe nulitetin e A.
 3 6 1 1 7 

A  1 2 2 3 1 
 
 2 4 5 8 4 
RANGU DHE NULITETI
 Zgjidhja: Transformimi i rreshtave te matrices se

zgjeruar  A 0 ne formen e shkallezuar eshte:
 1 2 2 3 1 0 
0 0 1 2 2 0 
 
0 0 0 0 0 0 
 Jane tre variabla te lire—x2, x4 dhe x5.
 Keshtuqe nuliteti i A eshte 3.
 Gjithashtu rank A = 2 sepse A ka dy shtylla kyce.
TEOREMA E MATRICES SE ANASJELLTE
 Teoreme: Nqs A eshte nje matrice n  n , atehere

pohimet e meposhtme jane ekuivalente me pohimin
qe A ka matrice te anasjellte.
m. Shtyllat e A formojne nje baze per  .
n
n. Col A   n
o. Rank A  n
p. Nuliteti i A eshte 0
q. Nul A = {0}

Hapesirat Vektoriale: Dimensioni I Nje Hapesire Vektoriale

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hapesirat Vektoriale: Dimensioni I Nje Hapesire Vektoriale

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

4 Hapesirat Vektoriale

Copyright © 2021 Pearson Education, Inc. All Rights Reserved

 Teorema 10: Nqs nje hapesire vektoriale V ka nje

 Meqe transformimi kordinativ eshte nje transformim

 Pra, c1u1  ...  c p u p  0b1  ...  0b n  0 .

 Meqe ci nuk jane te gjithe zero, {u1, …, up} eshte

 Vertetim: Nqs H  {0}, atehere dim H  0  dimV .

 Perndryshe, marrim S  {u1 ,..., u k } nje bashkesi

 Nqs S gjeneron H, atehere S eshte nje baze per H.

 Ne te kundert, egziston nje u k 1 ne H i cili nuk

 Per sa kohe bashkesia e re nuk gjeneron H, ne mund

 Por numri i vektoreve ne nje bashkesi zgjerim te S

 Teorema 13: Nqs V eshte nje hapesire vektoriale p-

 Keshtuqe S eshte nje baze per V.

 Tani supozojme qe S ka p elemente dhe gjeneron V.

 Meqe V eshte jozero, atehere nga teorema e

 Meqe dimV  p , S  duhet te permbaje p vektore.

 Perkufizim: Rangu i A eshte dimensioni i hapesires

 Meqe Row A eshte e njejte me Col AT, dimensioni

 Dimensioni i hapesires nulA quhet nuliteti i A.

 (Me Nul A lidhet numri i shtyllave jo kyce, jo shtyllat ne

 Eshte e qarte qe,

 Kjo verteton teoremen.

b. Jo. Nqs nje matrice B, 6  9 , ka dimNul B=2,

 Shembull 3: Gjeni rangun dhe nulitetin e A.

 Zgjidhja: Transformimi i rreshtave te matrices se

 Teoreme: Nqs A eshte nje matrice n  n , atehere

You might also like