Gmail Sunil Andhare <sunil.andhare01@gmail.

com>
Test Geo
Sunil Andhare <sunil1.andhare@gmail.com> Wed, Jan 9, 2019 at 12:23 PM
To: sunil.andhare01@gmail.com

HOME
STUDENT HOME
VIEW RESULTS
TAKE TEST
PROFILE
PENDING TESTS
LOG OUT

Welcome sunilandhare01
Your Test Results
Back

Test Summary
Student Name sunil andhare Rank 16
Test Subject Test Duration Max. Marks Correct Answers Wrong Answers Attempted/Not
Attempted Count Positive Marks Negative Marks Obtained MarksPercentage
GS TEST 02 GEOGRAPHY GS 01:00:00 100.00 25 40 Attempted : 65
Not Attempted : 35 25.00 10 15 15 %

Test Information in Detail

Question No. Question Your Answer Correct Answer
1
खालील विधाने वाचून योग्य विधान/ने असले ला पर्याय निवडा.
(अ) व्दीपकल्पीय भारताच्या दक्षिण व पूर्व भागात आर्कि यन, धारवाड, कडप्पा आणि विंध्य प्रणालीच्या खडकांचे
लांब पट्टे आढळून येतात.
(ब) व्दिपकल्पीय प्रदे शात मोठ्या प्रमाणावर कोळसा, लोह, मॅगनीज, मौल्यवान खडे, संगमरवर, बांधकाम दगड व
शग
ृ ांर साहित्य सापडते.
(क) व्दिपकल्पाच्या उं च डोगराळ भागात अनेक वर्गीकृत जाती-जमाती वास्तव्यास आहे त.
Options
a अ, ब, क
b फक्त अ व ब
c फक्त क
d फक्त अ
d a
Explanation
व्दिपकल्पीय पठाराबाबतचे तीनही विधाने योग्य आहे त. तसे व्दिपकल्पीय पठाराचा मोठा भाग काळ्या मद
ृ े ने
व्यापलेला आहे . व्दिपकल्पीय प्रदे श विविध धातू व अधातस
ू ाठी प्रसिध्द आहे .
2
जोड्या जुळवा.
खिंड राज्य
(अ) बनिहाल खिंड (1) सिक्किम
(ब) बारा-लाचा (2) अरुणाचल
(क) नथल
ु ा (3) उत्तराखंड
(ड) लिपू लेखा (4) हिमाचल प्रदे श
(5) जम्मू काश्मिर
Options
a
अ-2 ब-3 क-4 ड-5
b
अ-1 ब-3 क-5 ड-4
c
अ-5 ब-4 क-1 ड-3
d
अ-1 ब-2 क-3 ड-4
unanswered c
Explanation
बारालाचा ही मनाली आणि लेह यांना जोडणारा राष्ट्रीय महामार्गावर खिंड आहे .
बनिहाल खिंड - जवाहर बोगदा डोडा - अंनंतनागला जोडते.
नथुला - भारत चीन सीमेवर आहे . भारत व चीनच्या व्यापारी मार्गावर हि खिंड आहे . प्राचीन सिल्क रुटवर या खिंडीचा
भाग आहे .
लिपू लेखा - उत्तराखंडाला तिबेटशी जोडते मानस सरोवराला जाणारे यात्री याच खिंडीतून जातात.
3
जोड्या जुळवा.
प्रदे श आढळणारे प्राणी
(अ) भारतातील उष्ण व आद्र वने (1) याक
(ब) आसामच्या दलदलीचा प्रदे श (2) हत्ती
(क) वाळवंटी प्रदे श (3) एकशिंगी गें डा
(ड) हिमालयातील बर्फाळ प्रदे श (4) रानटी गाढव
Options
a
अ-3 ब-2 क-1 ड-4
b
अ-2 ब-3 क-4 ड-1
c
अ-1 ब-4 क-2 ड-3
d
अ-4 ब-1 क-3 ड-2
a b
Explanation
दिपकल्पीय प्रदे शात गवा, हरणे, काळवीट, माकड आढळतात. तर वाघ आणि सिंह हे दोन्ही प्राणी आढळणारा भारत
हा एकमेव दे श आहे .
4
खालील विधानांचा विचार करुन योग्य विधान/ने निवडा.
(अ) पर्वी
ू य जेट स्ट्रीममूळे भारतातील हिवाळ्यातील हवामानावर परिणाम होताे.
(ब) पश्चिमी आवर्ताच्या अडथळ्यांमूळे उत्तर भारतात हिवाळ्यात रात्रीच्या तापमानात वाढ होते.
Options
a
अवब
b
फक्त ब
c
फक्त अ
d
यापैकी नाही
c b
Explanation
भारतातील हिवाळ्यातील हवामानावर पश्चिमी जेट स्ट्रिममुळे परिणाम होतो. भूमध्य सागरीय प्रदे शात निर्माण
होणाऱ्या आवर्तांचा परिणाम पश्चिमी आर्वतामळ
ू े भारताच्या वायव्य व उत्तर भागात होतो. या आर्वतातील वारे
पश्चिमी जेटस्ट्रिममुळे उत्तर भारतात आणले जातात. यामुळे उत्तर भारतात रात्री हिवाळ्यातील तापमान थोडे
वाढल्याचा अनुभव येतो.

5 नकाशातील केंद्रशासित प्रदे श पाँडच

े ेरी (पुद्दुचेरी) येथील स्थळांचा अनुक्रमे A, B, C, D अक्षरासोबत जुळणारा
योग्य पर्याय निवडा.
Options
a
A-माहे B-कारै काल C-पाँडच े ेरी D-येमेन
b
-कारै काल B-माहे C-येमेन D-पाँडच े ेरी
c
A-पाँडचे ेरी B-कारै काल C-येमेन D-माहे
d
A-येमेन B-पाँडच े ेरी C-कारै काल D-माहे
b a
Explanation
पद्दुचेरीचे चार प्रमुख प्रदे श आहे त. पद्दुचेरी आणि कारै काल हे तामिळनाडूत आहे त, तर माहे केरळमध्ये तर येमेन
आंध्रप्रदे शात आहे त. तामिळ, तेलगू, मल्याळम आणि फ्रेंच या भाषा बोलल्या जातात.
6
खालीलपैकी कोणती/कोणत्या नद्या ब्रम्हपुत्रच्
े या उपनद्या आहे त.
(अ) दिवांग

(ब) कामें ग

(क) लोहित
Options
a
फक्त अ
b
फक्त ब व क
c
अवक
d
वरील सर्व
unanswered d
Explanation
मानससरोवराच्या पर्वे
ू कडील चेमनडूग
ं या हिमनदीपासन
ू उगम. तिबेटमध्ये त्सांगपो म्हणतात, ब्रम्हपत्र
ु च्े या
पाणलोट क्षेत्रात भरपूर पाऊस पडतो. ब्रम्हपुत्रच्
े या जवळ जवळ सर्वच उपनद्या मोठ्या आहे त. पावसाळ्यात नदीचे
पात्र एका तिरापासून दस
ु ऱ्या तीरापर्यंत सुमारे 10 किमी (सरासरीने) अंतरापर्यंत पसरते. माजुली हे आशियातील
सर्वात मोठे नदीतील बेट या नदीपात्रात आहे .
उपनद्या - सुबनसिरी, भरे ली, मानस, संकास, तिस्ता, टै डक, दिहांग, लोहित, कामें ग, बडिदिहांग, धनसिरी, कलांग
आणि कपिली.
7
खालील दिलेल्या राज्यांचा जलसिंचनाचा एकूण शेती योग्य क्षेत्राचा उतरता क्रम असलेला पर्याय निवडा.
(अ) मध्यप्रदे श

(ब) राजस्थान

(क) गुजरात

(ड) पंजाब
(इ) उत्तरप्रदे श
Options
a
अ-ब-क-ड-इ
b
इ-अ-ब-क-ड
c
ड-अ-इ-क-ब
d
क-ड-अ-इ-ब
unanswered b
Explanation
भारतातील एकूण शेती क्षेत्राखालील जमिनीपैकी सुमारे 47 % क्षेत्र सिंचनाखाली आहे . त्यातही सर्वात जास्त एकूण
सिंचनाखालील क्षेत्र उ.प्रदे श राज्यात आहे व राज्याच्या एकूण क्षेत्रापैकी सर्वाधिक विचार केल्यास सर्वात अधिक
प्रमाण हे पंजाब राज्याचे आहे .
8
जोड्या जळ ु वा.
नद्या उगमस्थान
(अ) रामगंगा (1) छोटा नागपूर पठार
(ब) बढ
ु ीगंडक (2) अमरकंठक
(क) दामोदर (3) मध्य हिमालय तिबेट
(ड) सोन (4) लघू हिमालयात नैनीताल
(5) सोमेश्वर टे कड्या
Options
a
अ-3 ब-1 क-4 ड-5
b
अ-5 ब-3 क-2 ड-1
c
अ-4 ब-5 क-1 ड-2
d
अ-2 ब-4 क-3 ड-1
unanswered c
Explanation
रामगंगा नदी - लघू हिमालयास नैनीताल, फारुखाबाद येथे गंगेस मिळते.
भूरीगंडक - सोमेश्वर टे कड्यामध्ये उगम पावते. मंुगेर बिहार येथे गंगेस मिळते.
दामोदर छोटा नागपूर येथे उगम पावते व हुगळीला पश्चिम बंगाल येथे मिळते.
सोन अमरकंठक येथे उगम पाऊन गंगेला उजव्या तिरावरुन मानेर पठण्याजवळ मिळते.
9
जोड्या जुळवा.
उद्योग ठिकाण
(अ) रे ल्वे क्रेन (1) मुर्शीदाबाद
(ब) स्टे नलेस स्टिल (2) नानगल
(क) सिल्क (3) बडोदरा
(ड) खत (4) जमालपूर
(5) सालेम
Options
a
अ-4 ब-5 क-1 ड-2
b
अ-5 ब-4 क-3 ड-1
c
अ-2 ब-3 क-4 ड-5
d
अ-1 ब-4 क-5 ड-3
a a
Explanation
रे ल्वे क्रेन - जमालपूर (बिहार) 8 फेब्रु. 1862
It's Full ridged railway workshop Facilities in India.
स्टे नलेस स्टिल - सालेम तामिळनाडू येथील स्टीलची Quality जागतिक मानांकन व एक्सपोर्टसाठी प्रसिध्द आहे .
सिल्क - पश्चिम बंगाल मधील मर्शि
ु दाबाद, बाकुरा, 24 परगाना इत्यादी ठिकाणी सिल्क उत्पादनात पढ
ु े आहे .
खत - पंजाबमधील नानंगल
10

नकाशातील दाखवले ल्या अक्षरां च्या आधारे त्या स्थानी असले ल्या अनू ऊर्जा निर्मिती केंद्राची ठिकाणे ओळखून
अनु क्रमे योग्य असणारा क् रम पर्यायांमधून निवडा.

Options
a
अ-हुगळी ब-कोटा क-कैगा ड-ट् रॉम्बे
b
अ-कैगा ब-रावतभाटा क-कल्पक्कम ड-काकरापार
c
अ-नेवली ब-नरोरा क-कालाकोट ड-रावतभाटा
d
अ-रावतभाटा ब-नेवली क-कैगा ड-तारापरू
d b
Explanation
अणूऊर्जा हा भारतात उर्जेच्या स्त्रोतापैकी चौथा महत्वाचा स्त्रोत आहे . औष्णिक, जल, अपारं पारीक नंतर अणू ऊर्जा
महत्वाचा स्त्रोत आहे . अणवि
ु द्यत
ु मधन
ू सम
ु ारे 3% उर्जेची गरज भागविली जाते. भारतातील प्रमख
ु अणु प्रकल्प
कैगा - कर्नाटक, काकरापार - गुजरात, कल्पक्कम - तामिळनाडू, नरोरा - उत्तरप्रदे श, रावतभाटा - राजस्थान,
तारापूर - महाराष्ट्र, कंु डलकुलम - तामिळनाडू.
11
नकाशातील अनक्र ु मे अ, ब, क, ड, इ डोगररांगांचा क्रम पर्यायामधन
ू निवडा.
Options
a
अ-अरवली ब-राजमहल क-मैकल ड-नल्लामला इ-कार्डमम
b
अ-मैकल ब-कार्डमम क-राजमहल ड-नल्लामला इ-अरवली
c
अ-नल्लामला ब-राजमहल क-मैकल ड-कार्डमम इ-अरवली
d
अ-कार्डमम ब-नल्लामला क-मैकल ड-राजहमल इ-अरवली
a d
Explanation
कार्डमम - पश्चिम घाटचा सर्वात दक्षिणेकडील भाग, अन्नाईमुडी शिखराच्या दक्षिणेकडे तीन रांगा वेगवेगळ्या
दिशेने पसरलेल्या आहे त. उत्तरे कडे अन्नमलाई, ईशान्येस पलणी, तर दक्षिणेकडे कार्डमम टे कड्या.
नल्लामल्ला - आंध्रप्रदे शात पूर्व घाटातील टे कड्या आहे त यामध्ये तिरुपती डोंगर आहे .
मैकल - हे मध्यप्रदे श, छत्तीसगड या राज्यांमध्ये विस्तारलेल्या सातपुडाच्या रांगेचा भाग आहे .
राजमहल - हे ओडीशा व पश्चिमबंगालमध्ये पसरलेल्या रांगा आहे त.
अरवली - भारतातील सर्वात प्राचीन पर्वतरांगा राजस्थान राज्यात नैऋत्य-ईशान्य दिशेस पसरलेले आहे .
12
खालील विधानांचा विचार करुन योग्य विधान/ने कोणती ते सांगा.
(अ) भारताची राष्ट्रीय पातळीवरील लोकसंख्येची घनता 2001 च्या तुलनेत 2011 मध्ये 57 गुणांनी वाढलेली दिसते.
(ब) दे शात राज्यनिहाय सर्वात अति लोकसंख्येची घनता पश्चिम बंगाल राज्याची असन
ू खालोखाल बिहार व केरळचा
क्रमांक आहे .
Options
a
फक्त अ
b
फक्त ब
c
अवब
d
यापैकी नाही
unanswered d
Explanation
2001 ला भारताची लोकसंख्येची घनता 325 होती. ती आता 57 अंकांनी वाढून 2011 मध्ये 382 एवढी झाली आहे .
दे शात सर्वाधिक लोकसंख्येची घनता बिहार (1106) त्यानंतर पश्चिम बंगाल (1028) आणि नंतर केरळ (860) असा
क्रम आहे .
13
जोड्या जुळवा.
राज्य स्थलांतरीत शेती
(अ) आसाम (1) बेवार
(ब) केरळ (2) पोडू
(क) आेडिशा (3) झम
ू
(ड) छत्तीसगड (4) ओनम
Options
a
अ-3 ब-4 क-2 ड-1
b
अ-1 ब-2 क-3 ड-4
c
अ-2 ब-3 क-4 ड-1
d
अ-4 ब-1 क-3 ड-2
unanswered a
Explanation
स्थलांतरीत शेती म्हणजे आदिवासीनी जंगलाची तोड करुन तात्परु त्या स्वरुपात केलेली शेती. भटक्या जमातीत
पर्वी
ू च्या काळात ही प्रथा प्रचलित होती. मख्
ु यत्वेकरुन ज्या राज्यांमध्ये आदिवासी समह
ू जास्त प्रमाणात
वास्तव्यास आहे त.
14
2011 च्या जनगननेनुसार राष्ट्रीय स्तरापेक्षा कमी वयस्क लिंग गुणोत्तर असलेली राज्ये कोणती ते पर्यांयामधून
निवडा.
(a) झारखंड

(b) बिहार

(c) आसाम

(d) अरुणाचल प्रदे श

(e) छत्तीसगड

(f) महाराष्ट्र

(g) राजस्थान
Options
a
a, c, e
b
b, e, f
c
b, d, f, g
d
a, d, c, f
unanswered c
Explanation
भारताचे वयस्क लिं ग गु णोत्तर (2011) 943 आहे . यामध्ये राजस्थान (928), महराष्ट् र (929), अरुणाचल (938), बिहार
(918) तर झारखं ड (949), आसाम (958), छत्तीसगड (931) असे आहे .
15
राष्ट्रीय सरासरीपेक्षा कमी शहरी प्रमाण असलेली राज्य कोणती ?
(अ) उत्तरप्रदे श

(ब) मध्यप्रदे श

(क) मिझोराम

(ड) प. बगाल
Options
a
अवक
b
बवड
c
कवड
d
अवब
unanswered d
Explanation
राष्ट्रीय शहरीकरणाचे सरासरी प्रमाण 3 %, 15 % असन
ू त्यापेक्षा कमी प्रमाण उत्तरप्रदे श (22.3 %) तर मध्यप्रदे श
(27.6 %) तर प. बंगाल (31.9 %) तर मिझोरोम (52.1 %) एवढे आहे .
16
खालील विधानांचा विचार करुन योग्य असणारे विधान/ने दर्शविणारा पर्याय निवडा.
(अ) एखादी व्यक्ती जपानकडून अमेरिकेकडे आंतरराष्ट्रीय वाररे षा ओलांडून जाताना एक दिवस पुढील वार व तारिख
ग्राह्य धरावी लागते.
(ब) आंतरराष्ट्रीय वाररे षेच्या अनुषंगाने असे लक्षात घेतले जाते की, पथ्
ृ वीवर दिवस आंतरराष्ट्रीय वाररे षेच्या
पश्चिमेला सरु
ु होतो, तर पर्वे
ू ला संपतो.
Options
a
फक्त अ
b
फक्त ब
c
अ व ब दोन्ही
d
यापैकी नाही
unanswered b
Explanation
जागतिक संकेतानुसार पथ्
ृ वीवरील दिनांक व वारांची सुरवात व शेवटही 1800 रे खावत्ृ तावर होते.
पथ्
ृ वीवर एकूण 360 रे खावत्ृ ते ग्राह्य धरण्यात आले असून पूर्व गोलार्धात 179 आणि पश्चिम गोलार्धात 179 असे
एकूण 358 व 00 मूळ रे खावत्ृ त आणि त्याच्याच मागे असलेले 1800 रे खावत्ृ त होय. पूर्व गोलार्धातन
ू आंतरराष्ट्रीय
वार रे षा ओलांडून पश्चिम गोलार्धात प्रवेश केल्यास एक दिवस वार व तारिख मागील ग्राह्य धरण्यात येते. तसेच
पश्चिम गोलार्धातून आंतरराष्ट्रीय वार रे षा ओलांडून पूर्व गोलार्धात प्रवेश केल्यास एक दिवस पुढील वार व तारीख
ग्राह्य धरण्यात येते. पथ्
ृ वीची परिवलनाची पश्चिमेकडून पर्वे
ू कडे असल्याने दिवस पर्व
ू गोलार्धात सरु
ु होतो. सन
1984 मध्ये वॉशिंग्टन येथे अमेरिकन प्रोफेसर डेव्हीडसन यांच्या नेतत्ृ वाखाली मुळ रे खावत्ृ ताच्या विरुध्द बाजूस
असलेल्या 1800 रे खावत्ृ ताला आंतरराष्ट्रीय वार रे षा म्हणून ग्राह्य धरण्यात आले.
17
खालील आकृतीतील भूरुप ओळखा.
Options
a
भूछत्र खडक
b
यारदांग
c
बारखान
d
हमादा
unanswered b
Explanation
वाऱ्याच्या खनन कार्यामळ ु े वाऱ्याच्या मार्गातील खडकांवर झालेल्या ओझेनच्या क्रियेमळ
ु े भछ
ु त्र खडक, अपक्षरण
खडगे, यारदांग इ. भूरुपे तयार होतात. तर वाऱ्याच्या संचयन कार्यामुळे वाळूच्या टे कड्या, बारखाण, सैफ, ऊर्मिचिन्हे ,
है मादा या स्वरुपाची भूरुपे तयार होतात.
18
जोड्या जुळवा.
आवर्त (cyclones) नावे
(अ) टायफून (1) जपान
(ब) हरिकेनस
्‌ (2) उत्तर आस्ट्रे लिया
(क) टोरनॅडो (3) कॅरिबियन समुद्र
(ड) तांईफू (4) चीनी समुद्र
(इ) विलि विलिस (5) यु. एस. ए.
Options
a
अ-4 ब-3 क-5 ड-1 इ-2
b
अ-3 ब-1 क-2 ड-4 इ-5
c
अ-1 ब-2 क-3 ड-4 इ-5
d
अ-2 ब-4 क-5 ड-3 इ-1
unanswered a
Explanation
काही स्थानिक कारणामुळे हवेचा दाबात बदल होऊन आवर्ताची (Cyclones) निर्मिती होते. आर्वतामध्ये
उष्णकटीबंधीय आवर्त व समशितोष्ण कटिबंधीय आवर्त असे दोन प्रकार पडतात. उष्णकटिबंधीय आवर्त म्हणजेच
Tropical Cyclones हे जास्त गतीने फिरणारे वारे असतात. यामध्ये मोठे नुकसान व जिवीत हानी होते. विविध
प्रदे शात त्यांना वेगवेगळ्या नावांनी ओळखले जाते.
19
खालील विधानांचा विचार करुन अचक ू विधान/ने कोणती ते पर्यांयामधन
ू निवडा.
(अ) तपांबरात उं चीनुसार तापमान प्रत्येक 160 मीटर उं चीला 10 c ने कमी होत जाते.
(ब) तपांबराची उं ची पथ्
ृ वीवर सर्वत्र सारखीच आढळते.
(क) वातावरणाचे सर्वात कमी तापमान तपस्तब्दी या थरात आढळते.
(ड) मध्यांबर उपयोग संदेशवहनासाठी करण्यात येतो.
Options
a
अ, ब, क, ड
b
फक्त ब
c
फक्त अ
d
फक्त क
a a
Explanation
तपांबराची उं ची पथ्
ृ वीवर सर्वत्र सारखी नाही. विषवत्ृ तावर 16 किमी तर ध्रुवावर 8 किमी एवढी आढळते. तपांबराची
सरासरी उं ची 13 किमी एवढी ग्राह्य धरण्यात येते. वातावरणाचे सर्वात कमी तापमान मध्यांतरात - 1090 c एवढे
असते. संदेशवहनासाठी आयंनाबराचा उपयोग करण्यात येतो.
20
समुद्राच्या पाण्यात असणाऱ्या क्षारांतील घटकांचा उतरता क्रम दर्शविणारा पर्याय निवडा.
(अ) पोटॅ शिय सल्फेट
(ब) कॅल्शीयम सल्फेट
(क) सोडियम क्लोराईड

(ड) मॅग्नेशिअम क्लोराईड

(इ) मॅग्नेशिअम सल्फेट
Options
a
इ-ड-क-ब-अ
b
ब-क-ड-अ-इ
c
ब-अ-ड-इ-क
d
क-ड-इ-ब-अ
unanswered d
Explanation
समुद्रात आढळणाऱ्या एकूण क्षारात/मिठात सर्वात अधिकप्रमाण सोडिअम क्लोराईड (77.8 %) मॅग्नेशियम
क्लोराईड (10.9 %), मॅग्नेशियम सल्फेट (4.7 %) कॅल्शियम सल्फेट (3.6 %) पोटॅ शिअम सल्फेट (2.5 %) व इतर
घटक (0.5 %)
21
खालील दिलेल्या माहितीवरुन खडकाचा प्रकार कोणता ते ओळखा.
(अ) हे खडकाचे अंतर्वेशी रुप असून त्याची रचना भिंतीसारखी असते.
(ब) असे भीत्ती खडक काही किमी अंतरापर्यंत विस्तारु शकतात.
(क) हे खडक लाव्हारसांचे उभ्या भेगेमध्ये संचयन झाल्याने निर्माण होतात.
(ड) महाराष्ट्रातील त्र्यंबकेश्वर, येथील सातमाळा पर्वतरांगेत ब्राम्हगिरी डोंगरात हे खडक आढळून येतात.
Options
a
डाईक
b
लॅ कोलिय
c
बॅथोलिथ
d
सिल
unanswered a
Explanation
खडकांच्या निर्मितीनस ु ार खडकांचे अग्निजन्य, स्तरित व रुपांतरीत असे तीन प्रमख ु प्रकार पडतात.
त्यातील अग्निजन्याचे अंर्तगत अग्निजन्य (Intrusive) आणि बर्हिगत (Extrusive) असे प्रकार पडतात. त्यापैकी
अंर्तगत अग्निजन्यमध्ये आठ प्रकारचे खडक मोडतात. त्यापैकी डाईक हा एक आहे .
22
(अ) जैवविविधता विषवत्ृ ताकडून धुव्राकडे वाढत जाते.
(ब) विषुववत्ृ ताकडून जसजसे आपण ध्रुवीय भागाकडे जातो तसतसे तापमान व पर्जन्यमानाचा आकृतिबंध बदलत
जाते.
Options
a
अ विधान योग्य असून ब विधान त्याची कारण मिमांसा करते.
b
अ विधान अयोग्य असून ब विधान सुध्दा अयोग्य आहे .
c
अ विधान अयोग्य असून ब विधान योग्य आहे .
d
अ विधान योग्य असून ब विधान अयोग्य आहे .
c c
Explanation
जैवविविधतेचा पटल विषववत्ृ ताकडे अधिक आहे . जस-जसे विषववत्ृ ताकडून ध्रव
ु ाकडे जावे तसतसे जैवविविधता
पटल कमी होत जातो. विषववत्ृ ताजवळ अधिक तापमान, अधिक पर्जन्य, वर्षभर पाण्याची उपलब्धता त्यामुळे
वनस्पतींच्या अनेक जाती परिणामत: प्राण्यांच्या संख्येत व जातीत वाढ. एकूण जैवविविधतेत समध्
ृ दता आढळते.
23
योग्य विधान/ने ओळखा.
(अ) जागतिक लोह उत्पादनाच्या 43% लाेहउत्पादन चीनमध्ये होते.
(ब) चीन लोहखनिजांच्या उत्पादनात आघाडीवर असून मोठ्या प्रमाणात लोहखनिज निर्यात करतो.
(क) भारतात जगाच्या 8.5 % लोहखनिजाचे उत्पादन केले जाते.
(ड) भारतातील लोहखनिजांचे साठे प्रामुख्याने व्दिपकल्पाच्या धारवाड व कडप्पा खडक प्रणालीमध्ये आढळतात.
Options
a
अ, ब, क
b
ब, क, ड
c
अ, क, ड
d
अ, ब, ड
unanswered c
Explanation
जागतिक लोहखनिजाच्या सर्वाधिक उत्पादन जरी चीनमध्ये होत असले तरी चीन हा दे श लोहखनिजांच्या आयातीत
अग्रेसर आहे . याचे प्रमुख कारण गेल्या काही वर्षात चीनमधील मोठ्या प्रमाणात झालेली औद्योगिकीरणाची प्रगती
आहे .
24
असत्य विधान ओळखा.
(अ) प्रति 100 चौ.कि.मी भूक्षेत्रातील रस्त्यांची एकूण लांबी म्हणजे रस्त्यांची घनता होय.
(ब) रस्ते घनता ही दे शाचे एकूण भक्ष
ू ेत्र आणि रस्त्यांच्या जाळ्याची लांबी यांच्यातील गण
ु ोत्तर दर्शविते.
Options
a
फक्त अ
b
अ व ब दोन्ही
c
फक्त ब
d
यापैकी नाही
unanswered d
Explanation
दोन्ही विधाने बरोबर आहे त.
रस्त्यांची घनता आशियाई दे श जपान, द.कोरीया आणि बांगलादे शासह भारतीय उपखंडात जास्त आढळते.
25
मध्य अशियाई दे शाच्या गटात मोडणाऱ्या दे शांचा गट ओळखा.
Options
a
इराण-तुर्की-इराक
b
कझाकिस्थान-तझाकिस्तान-अफगणिस्थान
c
तुर्के मिनीस्थान-उजबेजिगिस्थान-इराक
d
कझाकिस्थान-तुर्के मिनिस्थान-उजबेनिकिस्थान
d d
Explanation
मध्य आशिया दे शात उझबेकिस्तान, तर्के
ु मेनिस्तान, कझाकिस्तान, तजाकिस्तान, किर्जिस्तान हे पाच दे श
मोडतात.
26
खालील विधानांचा विचार करुन योग्य विधान/ने निवडा.
(अ) महाराष्ट्राचे सर्वात दक्षिणेकडील अक्षवत्त
ृ ् आणि सर्वात उत्तरे कडील अक्षव ृ ्त्त यामध्ये साधारणत: 7
अक्षवत्तां
ृ ् चा फरक आहे .
(ब) महाराष्ट्राची पूर्व-पश्चिम अंतर उत्तर-दक्षिण अंतरापेक्षा सुमारे 80 किमी कमी आहे .
(क) महाराष्ट्रातील सिंधुदर्ग
ू जिल्ह्यातील सावंतवाडी हा दक्षिणकडील सर्वात टोकाचा तालूका आहे .
Options
a
अ, ब, क
b
फक्त अ
c
फक्त ब
d
फक्त क
a b
Explanation
महाराष्ट्राचा अक्षवत्ृ तीय विस्तार 150 44’3 ते 220 6’3 असा असून यामध्ये साधारणत: 7 अक्षवत्ृ तांचा फरक आहे .
तसेच महाराष्ट्राचा रे खावत्ृ तीय विस्तार 720 36’ पू. ते 800 54’ पू. असा असून यामध्ये सुमारे 8 रे खावत्ृ तांचा फरक
आहे . महाराष्ट्राचे उत्तर-दक्षिण अंतर सम
ु ारे 730 km असन
ू महाराष्ट्राचे पर्व
ू -पश्चिम अंतर सम
ु ारे 800 km आहे .
महाराष्ट्रातील सिंधुदर्ग
ू जिल्ह्यातील दोडामार्ग हा तालूका दक्षिणेकडील टोकाचा तालूका आहे .
27
जोड्या जुळवा.
जिल्हा तालुका
(अ) चंद्रपरू (1) मोताळा
(ब) उस्मानाबाद (2) भडगाव
(क) जळगाव (3) सिंदखेडा
(ड) बुलढाणा (4) पोभुर्णा
(5) परं डा
Options
a
अ-4 ब-5 क-2 ड-1
b
अ-1 ब-3 क-4 ड-5
c
अ-3 ब-2 क-1 ड-4
d
अ-2 ब-1 क-3 ड-5
a a
Explanation
महाराष्ट्रात 36 जिल्हे असन
ू 358 तालक
ु े आहे त. 6 प्रशासकीय विभाग आहे त. 358 तालक्
ु यांपैकी मंब
ु ई उपनगर
जिल्ह्यातील अंधेरी, बोरिवली व कूर्ला हे तीन तालुके फक्त शासकीय कारभारासाठी आहे त. त्यामुळे महाराष्ट्रात 355
+ 3 असे एकूण 358 तालूके आहे त. सर्वाधिक तालूके यवतमाळ व नांदेड जिल्ह्यात प्रत्येकी 16 तालुके आहे त.
मंब
ु ई उपनगर वगळता सर्वात कमी तालुके धुळे (4) जिल्ह्यात अाहे त.
28
खालील विधानांतील माहिती कोणत्या जिल्ह्याबद्दल आहे ते ओळखा.
(अ) या जिल्ह्याने महाराष्ट्राच्या क्षेत्रफळापैकी 5.5 % क्षेत्र व्यापलेले आहे .
(ब) हा जिल्हा भिमा व गोदावरी नद्यांच्या खोऱ्यात वसलेला आहे .
(क) या जिल्ह्यास सात जिल्ह्याच्या सीमा संलग्न आहे त.
(ड) या जिल्ह्यात 14 तालक
ु े आहे त.
Options
a
सोलापरू
b
पुणे
c
औरं गबाद
d
अहमदनगर
c d
Explanation
अहमदनगर जिल्हा हा क्षेत्रफळाने सर्वात मोठा जिल्हा असून महाराष्ट्राच्या 3,07,713 चौ.कि.मी. क्षेत्र म्हणजेच
(5.54 %) क्षेत्र अहमदनगर जिल्ह्याने व्यापलेले आहे .
अहमदनगर शहर सीना नदीकाठी वसलेले आहे . गोदावरी ही जिल्हयातील प्रमख
ु नदी आहे . गोदावरीने जिल्ह्याचा
उत्तरे कडील भाग व्यापलेला आहे तर भीमा नदी जिल्हाच्या दक्षिणेकडील सिमेवरुन वाहते. घोड व सीना या भीमेच्या
जिल्ह्यातील प्रमुख नद्या आहे त.
अदमदनगर जिल्ह्यास नाशिक, औरगांबाद, बीड, उस्मानाबाद, सोलापरू पुणे, ठाणे, या जिल्ह्यांच्या सीमा लागतात.
29
नकाशात दर्शविलेल्या अक्षरांच्या आधारे अनुक्रमे पर्वतीय शिखरांचा अक्षरानुसार व योग्य नावे असणारा पर्याय
निवडा.
Options
a
अ-अस्तंभा ब-तोरणा क-महाबळे श्वर ड-तौला इ-हनुमान
b
अ-हनुमान ब-तौला क-तोरणा ड-महाबळे श्वर इ-अस्तंभा
c
अ-तौला ब-महाबळे श्वर क-अस्तंभा ड-हनुमान इ-तोरणा
d
अ-अस्तंभा ब-हनुमान क-तौला ड-तोरणा इ-महाबळे श्वर
a b
Explanation
महाराष्ट्रातील पहिल्या सहा उं च शिखरांचा क्रम ‘कसाम हसतो’ या संक्षिप्त शब्दात लक्षात ठे वता येईल. यामध्ये क
म्हणजे कळसुबाई (1646 मी.) स म्हणजे साल्हे र (1567 मी) म म्हणजे महाबळे श्वर (1438) ह म्हणजे हरिशचंद्र
(1424) स म्हणजे सप्तशंग
ृ ी (1416) आणि तो म्हणजे तोरणा (1404) अस्तंभा हे महाराष्ट्रातील सातपुडा पर्वत
रांगेतील सर्वात उं च शिखर (1325 मी) आहे . तौला (1231 मी.) हे सुध्दा सातमाळा रांगेतील धुळे जिल्हयातील शिखर
आहे .
30
खालील विधाने वाचन
ू योग्य विधान/ने कोणते ते ओळखा.
(अ) कोकण किनार पट्टीलगत आढळणाऱ्या पुळणींना पर्यटन दृष्ट्या विशेष महत्व अद्यापही प्राप्त झालेले नाही.
(ब) दक्षिण कोकणाचा मानाने उत्तर कोकणाचा भाग अधिक खडकाळ व ओबड-धोबड आहे .
(क) कोकणात समद्र
ु ाकडील बाजस
ू सागरी लाटांच्या खनन व संचयन कार्यामळ
ू े निर्माण झालेली भस्
ू वरुपे
आढळतात.
Options
a
अ, ब, क
b
फक्त अ व क
c
फक्त क
d
यापैकी नाही
a c
Explanation
समुद्र किनाऱ्याजवळ सागरी लाटांच्या संचयन कार्याने निर्माण झालेला वाळूच्या पट्टयाला ‘पुळण’ (Beach) असे
म्हणतात.
पर्यटन दृष्ट्या या पुळणच कोकणातील महत्वाचे आकर्षण असल्यामूळे त्यांना फार महत्व प्राप्त झाले आहे .
उत्तर कोकणाच्या तल ु नेत दक्षिण कोकणाचा भाग अधिक खडकाळ व अधिक ओबड-धोबड आहे .
31
महाराष्ट्रात पडणाऱ्या पर्जन्याच्या बाबतची विधाने विचारात घेवन
ू योग्य विधान/ने कोणते ते पर्याय मधन
ू निवडा.
(अ) महाराष्ट्रातील पाऊस अनियमित व अनिश्चित स्वरुपाचा नसन
ू महाराष्ट्रात पडणाऱ्या पाऊसात सातत्य
आढळतो.
(ब) महाराष्ट्रात पर्जन्याचे प्रमाण पर्वे
ू कडे कमी होण्याऐवजी वाढत जाते.
(क) अमरावती व नंदरू बार या जिल्ह्यांच्या उत्तर भागात जास्त पाऊस पडतो.
(ड) महाराष्ट्रात कोकण वगळता इतरत्र पर्जन्याची परिवर्तनशीलता कमी आहे .
Options
a
अ, ब, क
b
ब, क
c
ब, ड
d
अ, ब, ड
a b
Explanation
महाराष्ट्रातील पर्जन्य अनियमित व अनिश्चित स्वरुपाचे आहे . महाराष्ट्रातील जास्तीत जास्त पाऊस ठराविक
काळातच आणि नैऋत्य मौसमी वाऱ्यापासून मिळते. महाराष्ट्रात कोकण भागात पर्जन्याची परिवर्तनशिलता खूप
कमी असून इतरत्र मात्र पर्जन्य परिवर्तनशिलता अधिक आहे . महाराष्ट्राच्या दक्षिण भागात उन्हाळ्यात वळवाचा
पाऊस पडतो. सध्या पर्वताच्या पूर्वेस पावसाचे प्रमाण कमी आहे .
32
(अ) मॅगनीज हे नद्यांच्या खोऱ्यात आणि टे कड्यांच्या परिसरात सापडते.
(ब) मॅगनीजच्या दृष्टीने कन्हान व पें च या नद्यांची खोरी महत्वाची आहे त.
(क) रोमटे क तालुक्यातील मनसळ व कांद्री आणि सावनेर तालुक्यातील कोदे गांव, गुमगाव, खापा, रामडोंगरी ही क्षेत्रे
मॅगनीजच्या दृष्टीने विशेष महत्वाची आहे त.
(ड) महाराष्ट्रात पूर्व भागात आढळणारे मॅगनीज निम्म दर्जाचे असून ते जास्त खोलीवर सापडते.

वरील अचूक असणारे विधान/विधाने निवडा :

Options
a
अ, ब, क, ड
b
अ, क, ड
c
ब, क, ड
d
अ, ब, क
c d
Explanation
मॅगनिजचा उपयोग उच्च दर्जाचे पोलाद तयार करण्यासाठी होतो. त्याचप्रमाणे या धातूचा उपयोग रं ग, रसायने,
काच, बॅटरी, प्लॅ स्टिक, ओतीव लाेखंड किं वा पिग आयर्न इत्यादींसाठी होतो.
मॅगनिजच्या साठ्यात कर्नाटक, ओडिशा, मध्यप्रदे श नंतर महाराष्ट्राचा क्रमांक लागतो. परं तू मॅगनिजच्या
उत्पादनात महाराष्ट्राचा दस
ु रा क्रमांक लागतो. महाराष्ट्रात प्रामुख्याने पूर्व व पश्चिम भागात मॅगनिजचे साठे आहे त.
पूर्व भागात नागपरू व भंडारा तर पश्चिम भागात सिंधुदर्ग
ू येथे मॅगनिज सापडते. महाराष्ट्राच्या पूर्व भागत आढळणारे
मॅगनिज उच्च दर्जाचे असून ते फार कमी खोलीवर सापडते. त्यामुळे मॅगनिजचे उत्खनन करणे सुलभ जाते.
33
जोड्या जुळवा.
(अ) जळगाव (1) काळम्मावाडी धरण
(ब) गडचिरोली (2) महान धरण
(क) अकोला (3) सिध्दे श्वर धरण
(ड) कोल्हापूर (4) सुसरि धरण
(5) दिना धरण
Options
a
अ-4 ब-5 क-2 ड-1
b
अ-3 ब-2 क-5 ड-4
c
अ-1 ब-4 क-3 ड-2
d
अ-2 ब-1 क-4 ड-3
a a
Explanation
महाराष्ट्रात गोदावरी, पैनगंगा, वर्धा, वैनगंगा, भीमा, कृष्णा, तापी इ. महत्वाच्या नद्यांच्या खोऱ्यात अनेक लहान
मोठी धरणे आहे त.
गोदावरी खोऱ्यात गंगापरू , जायकवाडी हे प्रकल्प आहे त. जायकवाडी प्रकल्पांतर्गत अनेक धरणे उभारतात आले आहे .
यामध्ये पैठण, दारणा, भंडारदरा, सिंदफणा, येलदरी व सिध्दे श्वर मन्याड हे प्रमुख धरणे आहे त.
पैनगंगा नदीच्या खोऱ्यात इसापूर धरण, पूस धरण, सायखेड धरण, वाघाडी धरण वर्धानदीचे खोऱ्यात - बोर धरण,
पोचरा धरण.
वैनगंगा नदीच्या खोऱ्यात - इटियाडोह धरण, दीनाधरण.
भीमा खोऱ्यात घोड, वीर, भाटघर, पानशेत, खडकवासला, वरसगाव, मळ
ु शी, उजनी हे धरणे आहे त.
कृष्णा नदीच्या खोऱ्यात धोम धरण, कोयना धरण, चांदोली चरण, राधानगरी धरण, काळम्मंवाडी धरण, तुळशी
धरण.
तापी खोऱ्यात - महान धरण, नळगंगा धरण, दहिगाव व जामेद सस
ु री धरण, सय्यदनगर धरण, फोफर धरण, अनेट
धरण.
34
अनक्र
ु मे अक्षरे व खाड्या यांचा योग्य क्रम जुळवणारा पर्याय निवडा.
Options
a
अ-आचरा ब-धरमतर क-बाणकोट ड-जयगड
b
अ-बाणकोट ब-आचरा क-धरमतर ड-जयगड
c
अ-धरमतर ब-बाणकोट क-जयगड ड-आचरा
d
अ-जयगड ब-धरमतर क-आचरा ड-बाणकोट
c c
Explanation
महाराष्ट्राच्या पश्चिमेकडील प्राकृतिक विभाग म्हणजे कोकण हा सह्याद्री आणि अरबी समद्र
ु यांच्या मधील चिंचोळा
पट्टा आहे . कोकणात अनेक डोंगर, दऱ्या व खाड्या आहे त. कोकणातील नद्या लांबीने कमी आणि उतार तिव्र
असल्यामुळे वेगाने वाहणाऱ्या आहे त. या नद्यांमुळे कोकणात अनेक खाड्या निर्माण झाल्या आहे त.
या खाड्यांचा उत्तरे कडून दक्षिणेकडे योग्य क्रम खालीलप्रमाणे आहे -
डहाणू - दातिवाऱ्याची खाडी - वसईची खाडी - धरमतरची खाडी
राजपरू ची खाडी - रोह्याची खाडी - बाणकोटची खाडी - दाभोळची खाडी
जयगडची खाडी - जैतापरू ची खाडी - आचरा खाडी - विजयदर्ग
ू ची खाडी
दै वगड खाडी - कार्लीची खाडी - तेरेखोलची खाडी
35
खालील विधाने वाचून अचूक विधान/ने पर्यायामधून निवडा.
(अ) महाराष्ट्रात चुनखडीचे साठे प्रामुख्याने विध्यंयन खडकांत आहे त.
(ब) विध्यंयन युगातील चुनखडीच्या खडकाबरोबर डोलोमाईट व डोलामाईट युक्त चुनखडीचे साठे प्रामुख्याने
आढळतात.
(क) भारताच्या डोलामाईटच्या एकूण साध्यापैकी 10 % डोलामाईटचे साठे महाराष्ट्रात सापडतात.
(ड) मुख्यत्वे रत्नागिरी व नागपरू हे जिल्हे वगळता इतरत्र डोलामाईट आढळे ते.
Options
a
फक्त अ
b
अवड
c
बवक
d
अवब
unanswered d
Explanation
डोलामाईट हा चन ु खडीचा प्रकार असन ू यामध्ये 10 % मॅग्नेशिअमचे प्रमाण असते.
डोलामाईटचा वापर लोह-पोलाद उद्यागांमध्ये व लोह शुध्दीकरणासाठी होते.
दे शात डोलोमाईटच्या उत्पादनात ओडिशा राज्य आघाडीवर आहे .
भारताच्या डोलामाईच्या एकूण साठ्यापैकी महाराष्ट्रात मात्र फक्त 1 % साठा डोलामाईटचा आहे .
रत्नागिरी व नागपरू जिल्ह्यातच प्रामुख्याने डोलोमाईटचे साठे आढळतात.
डोलोमाईट युक्त चुनखडीचे साठे प्रामुख्याने यवतमाळ, चंद्रपूर, गडचिरोली या जिल्ह्यांमध्ये आहे त.
36
खालील माहिती वरुन मदृ े चा प्रकार ओळखा.
(अ) या मद
ृ े त पोटॅ श, चुना आणि फॉस्फोरिक ॲसीडचे प्रमाण अधिक असते, परं तु फॉस्फरसचे प्रमाण कमी असते.
(ब) या मद
ृ े ला जास्त रासायनिक खत परु वण्याची गरज नसते.
(क) या मद
ृ े त कालानुरुप कॅस्लिफिकेशन प्रक्रियेव्दारे कंकर (CaCo3) चे प्रमाण वाढते.
(ड) महाराष्ट्रात या मद ृ े त ऊस, गहू, ज्वारी, भाजीपाला ही पिके घेतली जातात.
Options
a
काळी मद ृ ा
b
जांभी मद ृ ा
c
गाळाची मद ृ ा
d
तांबडी मद ृ ा
a c
Explanation
महाराष्ट्रात प्रामुख्याने चार प्रकारच्या मदृ ा आढळातात. काळी कापसाची मद ृ ा, लाल रे ताड किं वा तांबडी मद
ृ ा, जांभी
मद
ृ ा आणि गाळाची मद
ृ ा.
गाळाच्या नवीन तयार झालेल्या मद
ृ े स खादर म्हणतात. तर जुन्या गाळास भांगर असे म्हणतात. भांगर मद
ृ ेत
कालानुरुप कॅल्सिफिकेशन प्रक्रियेव्दारे कंकर (caco3) चे प्रमाण वाढते. खादरची सुपिकता भांगर पेक्षा अधिक असते.
या मदृ े त सेंद्रीय द्रव्याचे प्रमाण अधिक असते.
37
मंब
ु ई-ठाणे या भागात उद्योगधंद्यांचा विकास फार मोठ्या प्रमाणात झाला, खालीलपैकी कोणते कारण या
भागातील विकासाच्या बाबतीत सत्य म्हणता येणार नाही.
(a) या भागास आसपासच्या परिसरातून कच्च्या मालाचा परु वठा होतो. शिवाय परदे शातून कच्चा माल आयात होतो.
(b) मुंबई व ठाणे ही रस्ते व लोहमार्गाची केंद्रे आहे त.
(c) मुंबई हे नैसर्गिक बंदर असल्याने आयात-निर्यातीची सुलभता आहे .
(d) येथील कारखान्यांना आसपासच्या भागातन
ू मजरु ांचा परु वठा होतो.
(e) येथील औद्योगिक केंद्राना मिरा, भिवपुरी व खोपोली या विजकेंद्रातून विद्युतपुरवठा होतो.
(f) येथील गुजराती, पारसी व भाटिया लोकांनी उद्योगधंद्यात अत्यल्प भांडवल गुंतविले आहे .
(g) येथे निर्माण होणाऱ्या मालाला राज्यात व दे शात मोठी मागणी असते.
Options
a
d
b
e
c
f
d
g
c c
Explanation
महाराष्ट्राच्या पश्चिम भागातील मुंबई-ठाणे हा प्रमुख व महत्वाचा औद्योगिक विभाग आहे . मुंबई, ठाणे, कल्याण,
भिवंडी या परिसरात उद्योग धंद्याची खप
ू प्रगती झाली आहे .
मुंबई-ठाणे येथील गुजराती, पारधी व भाटिया लोकांनी उद्योग धंद्यात मोठे भांडवल गुंतविले आहे . यामुळे याभागात
मुंबई, ठाणे आणि आसपासच्या उपनगरात सुती, रे शीम व लोकरी कापड, काच, रसायने, वनस्पती तेल, साबण,
रबरच्या व प्लॅ स्टिकच्या वस्तू आगपेट्या व विद्यत
ु उपकरणे, मोटारी, सायकली, तेलशध्
ु दीकरण, खत, तेजाब
आणि फिल्म उद्योग, होजिअरी विविध उद्योगांचा विकास झालेला आहे .
38
जोड्या जुळवा.
(अ) डांगी (1) प्रामुख्याने लातूर व उस्मानाबाद जिल्ह्यात आढळते.
(ब) खिल्लार (2) प्रामख्
ु याने वर्धा व नागपरू जिल्ह्यात आढळतात.
(क) दे वनी (3) प्रामुख्याने सातारा, सांगली, सोलापरू जिल्ह्यात आढळतात.
(ड) गौळाऊ (4) प्रामुख्याने नाशिक, रायगड जिल्ह्यात आढळतात.
Options
a
अ-4 ब-3 क-1 ड-2
b
अ-1 ब-2 क-4 ड-3
c
अ-3 ब-1 क-2 ड-4
d
अ-2 ब-4 क-3 ड-1
a a
Explanation
भारताच्या गाेवशांच्या एकूण 27 जाती असून त्यापैकी पाच जाती महाराष्ट्रात आहे त. त्यामध्ये डांगी, खिल्लार,
दे वणी, गाैळाऊ व लाल-कंधारी अशा जाती आहे त.
डांगी जनावरांचा रं ग काळा असन
ू शरिरावर पांढरे डाग असतात. कातडी तेलकट व मऊ असते.
खिल्लार बैल ताकदवान आणि चपळ असतात. बैलाचा शर्यतीसाठी वापर होतो. वाहतुकीसाठी यांचा उपयोग होतो.
दे वणी - जनावरांचा रं ग पांढरा, वानरी किं वा पांढरा गवळी असतो. शरिरावर काळे टिपके असतात. गायीचा कास
भरदार असतो.
गौळाऊ - गौळाऊ जनावरे पांढरी शुभ्र असतात. डोळे बदामाच्या आकाराचे असतात. बैल काटक व मजबूत असतात.
लाल - कंधारी - रं ग फिका ते गडद लाल म्हणून लाल कंधारी म्हणतात. बैल शेती व वाहतुकीस उपयोगी.
39
खालील विधाने वाचून योग्य विधान/ने निवडा.
(अ) दक्षिण उष्ण कटिबंधीय समशीतोष्ण रुं दपर्णी पर्वतीय वने फक्त कोल्हापूर, सातारा, रायगड व पुणे या
जिल्ह्यातील घाटमाथ्यावरील विशिष्ट भागातच आढळतात.
(ब) ही वने भज
ू ल संरक्षणाच्या दृष्टीने अत्यंत महत्वाची आहे त.
(क) महाराष्ट्रात सर्वात कमी वनक्षेत्र पानगळतीच्या शुष्क वनांचे आहे .
(ड) भरती-ओहटीची दलदलीची वने समुद्रतटाच्या संरक्षणात महत्वाची भूमिका बजावतात.
Options
a
अ, ब, क
b
ब, क, ड
c
अ, ब, ड
d
अ, क, ड
b c
Explanation
महाराष्ट्र वन विभागाव्दारा महाराष्ट्रातील वनांचे सहा प्रकार करण्यात आले आहे .
(a) दक्षिण उष्ण कटिबंधीय सदाहरीत वने - महाराष्ट्रातील पश्चिमेकडील उं च पर्वत रांगांच्या उतारावरील नद्यांच्या
पानलोट क्षेत्रात.
(b) दक्षिण उष्ण कटिबंधीय पानगळतीची सदाहरीत वने - ठाणे व पालघर जिल्हा सह्याद्रीच्या डोंगराळ भागातील
काही सुरक्षित खोरी आणि गडचिरोली व चंद्रपूर या जिल्ह्यात आढळतात.
(c) दक्षिण उष्णकटिबंधीय पानगळीतची शुल्क वने - महाराष्ट्रातील सर्वात जास्त वनक्षेत्र पानगळीच्या शुल्क वनांशी
व्यापलेली आहे .
(d) दक्षिण उष्णकटिबंधीय काटे री वने - पुणे, अहमदनगर, सांगली, सातारा, सोलापूर, मराठवाड्यातील बहुतेक
जिल्हे , खानदे श व पश्चिम विदर्भातील काही भागात.
(e) दक्षिण उष्णकटीबंधीय समशीतोष्ण रुं दपर्णी पर्वतीय वने.
(f) सागरी व भरती-ओहोटी दलदलीची वने.
40
अ) महाराष्ट्रातील वनांत वाढणाऱ्या काही वक्ष
ृ ांपासून उत्कृष्ठ तंतू मिळतात.
(ब) या तंतच
ू ा उपयोग दोर खंड तयार करण्यासाठी होतो.
(क) ‘‘सालाई’’ या वक्ष
ृ ापासून मिळणाऱ्या राळ या पदार्थाचा औषधात वापर केला जातो.
(ड) रोशा तेलाचा उपयोग सुवासिक द्रव्ये व साबण तयार करण्यासाठी होतो.

वरील विधानांमधील अचूक विधाने दर्शविणारा पर्याय निवडा :

Options
a
अ, क, ड
b
ब, क, ड
c
अ, ब, ड
d
वरिल सर्व
d d
Explanation
महाराष्ट्रात मौसमी वनांचे क्षेत्र बरे च आहे . या वनात वाढणाऱ्या वड, पिंपळ इ. जातींच्या वक्ष
ृ ापासून लाख हा पदार्थ
प्राप्त होतो. त्याचा उपयोग स्त्रियांसाठी आभूषणे तयार करण्यासाठी होतो. महाराष्ट्रातील मौसमी वनांच्या प्रदे शात
वाढणाऱ्या तें द,ू अंजन, आपटा चौरा या वक्ष
ृ ांच्या पानांचा उपयोग बिड्या बनविण्यासाठी होता.
41
जोड्या जुळवा.
जलविद्युत केंद्र वैशिष्ट्ये
(अ) तिलारी (1) दक्षिण पर्णा
ू नदीवर बांधलेले धरण
(ब) खोपोली (2) सरोवरचे नाव आर्थर सरोवर
(क) येलदरी (3) महाराष्ट्रातले पहिले जल विद्यत
ु केंद्र
(ड) भंडारदरा (4) गोवा राज्याचे सहकार्य लाभलेला प्रकल्प
Options
a
अ-1 ब-2 क-4 ड-3
b
अ-4 ब-3 क-1 ड-2
c
अ-2 ब-1 क-4 ड-3
d
अ-3 ब-2 क-1 ड-4
b b
Explanation
महाराष्ट्रात बहुतांश जलविद्युत निर्मिती केंद्र पश्चिम महाराष्ट्र व कोकण या विभागात केंद्रीत झालेली आहे .
तिल्लारी - कोल्हापरू मधील चंदगड तालक्
ू यात तिल्लारी नदीवर यासाठी गोवा राज्याचे सहकार्य लाभले आहे .
खोपोली - रायगड जिल्ह्यातील महाराष्ट्रातील सर्वात पहिले जलविद्युत केंद्र.
भंडारदरा - अहमदनगर जिल्ह्यात प्रवरा नदीवर यास आर्थर सरोवर नाव आहे .
येलदरी - हिंगोली जिल्ह्यात दक्षिण पूर्णा नदीवर सेनगाव तालुक्यात आहे .
42
जोड्या जुळवा.
जिल्हा ठिकाण
(अ) नांदेड (1) आगरकोट भई
ू कोट किल्ला
(ब) चंद्रपूर (2) हरिपूर
(क) रायगड (3) शंखतिर्थ
(ड) सांगली (4) भद्रावती
Options
a
अ-4 ब-2 क-3 ड-1
b
अ-3 ब-4 क-1 ड-2
c
अ-4 ब-3 क-1 ड-2
d
अ-1 ब-2 क-4 ड-3
c b
Explanation
चंद्रपूर जिल्ह्यातील भद्रावती येथे युध्द साहित्य निर्मिती केंद्र तसेच प्राचीन जैन मंदिर आहे .
नांदेड जिल्ह्यातील शंखतीर्थ येथे यादवकालीन हे माड पंथी नसि
ृ हं मंदिर असून त्याच्या आतील भिंतीवरील कोरीव
काम यादवांच्या सुवर्णकाळाची साक्ष दे तो.
सांगली जिल्ह्यातील - हरिपरू येथे कृष्णा-वारणा नदी संगमावरील ठिकाणी संगमेश्वराचे मंदिर आहे .
रायगड जिल्ह्यातील - आरकोट येथील भूईकोट किल्ला प्रसिध्द आहे .
43
(अ) महाराष्ट्रात बिगर-शेती उपयोगाकरिता सर्वाधिक क्षेत्र पुणे जिल्हयात आहे .
(ब) महाराष्ट्रात बिगर-शेती उपयोगाकरिता सर्वात कमी क्षेत्र नंदरु बार जिल्ह्यात आहे .
अचकू विधान/ने ओळखा.
Options
a
फक्त अ
b
फक्त ब
c
अवब
d
यापैकी नाही
b c
Explanation
बिगर शेती उपयोगाकरीता (Land Put on Non-Agricultural) सर्वात अधिक पुणे जिल्ह्यात आहे . कोकणातील
डोंगराळ खडकाळ प्रदे श अनेक लहान-लहान ओढे व नाले यामुळे ठाणे रायगड, रत्नागिरी व सिंधुदर्ग
ू या
जिल्ह्यामध्ये शेतीसाठी योग्य फारसी जमीन नाही. विदर्भात बहुतेक सर्व जिल्ह्यांत नापिक जमीनीचे प्रमाण
साधारणपणे कमी आहे . मराठवाड्यात दे खील अशा जमीनीचे प्रमाण बरे च कमी आहे .
44
खालील नकाशातील रे खांकित भाग कोणत्या पिकक्षेत्राबाबत माहिती दर्शवितो ते ओळखा.
Options
a
गहू
b
ज्वारी
c
कापसू
d
ऊस
d d
Explanation
ऊस हे महाराष्ट्रातील महत्वाचे नगदी पिक आहे . 1950 नंतर झालेल्या साखर उद्योगाच्या विकासामुळे महाराष्ट्रात
ऊसाचे क्षेत्र वाढत गेले. ऊस उष्ण कटिबंधातील पिक आहे . या पिकास भरपरू तापमान व पर्जन्य लागते. ऊसाच्या
पिकासाठी जलसिंचन सुविधा अत्यावश्यक बाब आहे .
महाराष्ट्रात प्रामख्
ु याने पश्चिम महाराष्ट्रात ऊसाचे पिक घेतले जाते. नाशिक अहमदनगर, पण
ु े, सोलापरू , सातारा,
सांगली, कोल्हापूर तसेच मराठवाडयातील सर्वच जिल्ह्यांमध्ये कमी अधिक प्रमाणात ऊसाचे उत्पादन घेतले जाते.
45
जोड्या जुळवा.
अभयारण्ये जिल्हे
(अ) फणसाड (1) उस्मानाबाद
(ब) अंबा बरवा (2) अमरावती
(क) नवीन माळढोक (3) रायगड
(ड) वाण (4) बुलढाणा
Options
a
अ-3 ब-4 क-1 ड-2
b
अ-1 ब-3 क-4 ड-2
c
अ-3 ब-4 क-2 ड-1
d
अ-2 ब-1 क-3 ड-4
a a
Explanation
महाराष्ट्रात सद्या 6 राष्ट्रीय उद्याने व 48+3 = 51 असे अभयारण्य आहे त.
महाराष्ट्रात सर्वाधिक अभयारण्य अमरावती विभागात असून सर्वात कमी अभयारण्य औरं गाबाद प्रशासकीय
विभागात आहे त.
माळढोक - माळढोक पक्षा करीता, फणसाड - रान डुक्कर, माऊस डिअर, Bomasy Earth Snake, अंबाबरवा -
बिबट्या, निलगाय, वान - वाघ, बिबट्या
46
खालील जिल्ह्यांचा 2001-2011 लोकसंख्येच्या दशवार्षिक वाढीनुसार उतरता क्रम असणारा योग्य पर्याय कोणता ते
निवडा.
Options
a
औरं गाबाद - नाशिक - जालना - जळगाव - नागपूर
b
नाशिक - आैरं गाबाद - नागपूर - जळगाव - जालना
c
नाशिक - नागपरू - औरं गाबाद - जालना - जळगाव
d
नागपूर - नाशिक - औरं गाबाद - जळगाव - जालना
d a
Explanation
2001 ते 2011 मध्ये महाराष्ट्राच्या लोकसंख्येचे दशवार्षिक वाढ 15.99 % एवढ्या दराने झाली.
यामध्ये सर्वाधिक वाढ ठाणे (36.01 %), नंतर पुणे (30.37 %) व औरं गाबाद (27.8 %) तर सर्वात कमी वाढ मुंबई शहर
(-7.6 %) रत्नागिरी (-4.8 %) आणि सिंधद
ू र्ग
ू (-2.2 %) अशी आहे .
औरं गाबाद (27.8 %) नाशिक (23.0 %), जालना (21.87 %), जळगाव (14.85 %), नागपरू (14.40 %) अशी वाढ
झालेली आहे .
47
खालील विधाने वाचून योग्य विधान/ने निवडा.
(अ) 2011 च्या लोकसंख्येनस
ु ार महाराष्ट्रात सर्वात अधिक बाललोकसंख्या पण
ु े जिल्ह्यात आहे .
(ब) 2011 च्या जनगणेनुसार महाराष्ट्रामधील सर्वच जिल्ह्यांमध्ये बाल लोकसंख्या टक्केवारीत दशवार्षिक घट
झालेली आहे .
(क) 2011 नुसार महाराष्ट्रात सर्वात कमी बाल लोकसंख्या रत्नागिरी जिल्ह्यात आहे .
Options
a
अ, ब, क
b
फक्त अ
c
फक्त ब
d
फक्त क
a c
Explanation
महाराष्ट्रात 2011 च्या जनगणनेनुसार 1,33,26,517 एवढी बाल लोकसंख्या आहे . त्यापैकी सर्वात अधिक बाल
लोकसंख्या ठाणे जिल्ह्यात असन
ू खालाेखाल पण
ु े व नंतर मंब
ु ई उपनगरात आहे . तर सर्वात कमी बाल लोकसंख्या
सिंधूदर्ग
ू जिल्ह्यात असून त्याखालाेखाल गडचिरोली आणि भंडारा जिल्हयात आहे .
48
महाराष्ट्र 10 लक्ष लाेकसंख्येपेक्षा जास्त लोकसंख्यासाठी असलेल्या एकूण महानगर पालिका किती ?
Options
a
7
b
8
c
9
d
10
a d
Explanation
महाराष्ट्रात सद्यस्थितीत एकूण 27 महानगरपालिका आहे त. पनवेल (रायगड) ही 27 वी
महानगरपालिका आहे .
10 लक्ष पेक्षा अधिक लोकसंख्येसाठी महाराष्ट्रात एकूण 10 महापालिका आहे त.
(1) बह
ृ न्मंब
ु ई (2) पण
ु े (3) नागपरू (4) ठाणे (5) पिंपरी-चिंचवड (6) नाशिक महानगरपालिका
(7) कल्याण-डोंबिवली (8) वसई-विरार (9) औरं गाबाद (10) नवी मुंबई
49
अनुसुचित जमातीची सर्वात कमी लोकसंख्या 2011 नुसार असणाऱ्या जिल्ह्यांचा गट ओळखा.
Options
a
नाशिक - ठाणे - नंदरु बार
b
रत्नागिरी - सिंधद
ू र्ग
ू - सांगली
c
अकोला - वाशिम - बल ु ढाणा
d
कोल्हापरू - सातारा - सोलापरू
d a
Explanation
महाराष्ट्रात 2011 च्या जनगणेनुसार अनुसूचित जमाती (Schedule Tribe) ची लोकसंख्या 1,05,10,213 एवढी आहे .
त्यापैकी सर्वात अधिक नाशिक जिल्ह्यात असन
ू त्या खालोखाल ठाणे व नंतर नंदरु बार जिल्ह्यात आहे . तर सर्वात
कमी सिंधुदर्ग
ू जिल्ह्यात असून त्याखालोखाल सांगली व नंतर रत्नागिरी जिल्ह्यात अनुसूचित जमातीची
लोकसंख्या आहे .
50
2001 च्या लोकसंख्या आकडेवारीनुसार स्थालांतराच्या कारणांपैकी सर्वात अधिक स्थलांतरास कारणीभूत असलेले
कारणे ते कमी स्थलांतरास कारणीभूत असलेल्या कारणांचा पर्यायामधून जास्त कारणीभूत कारण ते कमी
कारणीभत ू कारण असलेला योग्य क्रम निवडा.
Options
a
कुटुंबासह - रोजगार - विवाह - शिक्षण - व्यवसाय
b
रोजगार - विवाह - शिक्षण - व्यवसाय - कुटुंबासह
c
विवाह - कुटुंबासह - रोजगार - शिक्षण - व्यवसाय
d
शिक्षण - रोजगार - व्यवसाय - विवाह -कुटुंबासह
d d
Explanation
महाराष्ट्रात सर्वात अधिक स्थलांतर स्त्रियांचे 58.5 % एवढे तर पुरुषांचे 41.5 % एवढे आहे . यासाठी कारणे - विवाह
कारण (35.64 %), कुटुंबाचा स्थलांतर हे कारण (17.23 %), रोजगारासाठी (16.55 %) शिक्षणासाठी (1.45 %),
व्यवसायासाठी (0.46 %) असे प्रमाण आहे .
51
खालील विधानांचा विचार करुन योग्य विधान/ विधाने निवडा.
(अ) भवि
ू ष्टित समद्र
ु ाची क्षारता खल्
ु या समद्र
ु ापेक्षा कमी आढळते.
(ब) भूमध्य समूद्राची सरासरी क्षारता 350/000 एवढी असून अटलांटिक महासागराची सरासरी क्षारता सूमारे
390/000 एवढी आहे .
(क) भारताच्या पर्व ू किनारपट्टीपेक्षा पश्चिम किनारपट्टीवर क्षारतेचे प्रमाण अधिक आहे .
Options
a
अ, ब, क
b
फक्त अ
c
फक्त ब
d
फक्त क
unanswered d
Explanation
समुद्राची क्षारता प्रति 1000 ग्रॅम समुद्राच्या पाण्यात किती ग्रॅम क्षार आहे 0/000 असे मोजले जाते.
भूवेनिष्ठ समुद्राची क्षारता खुल्या समुद्रापेक्षा अधिक असते.
भूमध्य समुद्राची क्षारता 390/000 एवढी आहे त तर अटलांटिक महासागराची 350/000 क्षारता एवढी आहे .
मत
ृ समुद्र 3320/000 हे जगातील सर्वात जास्त क्षार असणारे जलाशय आहे .
भारताच्या पूर्व किनार पट्टीवर गोड्या पाण्याच्या नद्यांच्याव्दारे होणाऱ्या परु वठ्यामुळे पूर्ण किनाऱ्यापेक्षा पश्चिम
किनाऱ्याची क्षारता अधिक आहे .
52
नकाशातील रे खांकित भागात किती पर्जन्य क्षेत्र प्रदे शात मोडतो ते ओळखा.
Options
a
200 से. मी. पेक्षा अधिक
b
150-200 से. मी.
c
100-150 से. मी.
d
50-75 से. मी.
d d
Explanation
महाराष्ट्रात पर्जन्य वितरण असमान आहे .
सर्वात अधिक पाऊस सह्याद्रीच्या पश्चिम उतरावर (250 से.मी.) व घाटमाथ्यावर (300 से.मी. पेक्षा अधिक) पडतो.
त्यानंतर महाराष्ट्राच्या पूर्वेकडील जिल्ह्यामध्ये व सह्याद्रीच्या पूर्वेकडील उतारावर 150-200 से.मी. एवढा पाऊस
पडतो.
सह्याद्रीच्या पायथ्याशी 70 से.मी. पेक्षा कमी पाऊस पडतो त्याला पर्जन्यछायेचा प्रदे श म्हणतात.
पश्चिम महाराष्ट्रातील अहमदनगर, सोलापूर, सांगली या जिल्ह्यातील पश्चिमेकडील तालुक्यात 50 ते 75 से.मी.
एवढे वार्षिक पर्जन्य पडते..
53
हिमालय पर्वत रांगाच्या संदर्भात योग्य विधाने ओळखा.
(अ) शिवालीक रांगा हिमालयाच्या पश्चिम भागातच दिसतात.
(ब) लडाख, क्षेत्र बह
ृ द हिमालय व काराकोरम रांगेदरम्यान आहे .
(क) मसुरी, सिमला, कसौनी ही थंड हवेची ठिकाणे ब्रहत हिमालयात आहे त.
Options
a
अ, ब, क याेग्य
b
अ, क याेग्य
c
ब याेग्य
d
अ योग्य
unanswered c
Explanation
मसुरी शिमला, कसौनी, राणीखेत ही थंड हवेची ठिकाणे मध्य किं वा लेसर हिमालयात आहे त.
शिवालिक रांग ही प्रामुख्याने हिमालयाच्या पश्चिम भागात ठळकपणे दिसत असून पूर्व भागात विविध टे कड्याच्या
स्वरुपात आढळून येते.
शिवालिक रांगेला वेगवेगळ्या प्रदे शात वेगवेगळ्या नावाने ओळखले जाते. उदा. - जम्मूकाश्मिर - जम्मूडोंगर,
उत्तराखंड - थांगपर्वत, टुंडवापर्वत, नेपाळमध्ये - चरि
ु याघात टे कड्या व अरुणाचलमध्ये - मिशमी, मिकीर, अबोर इ.
नावांनी ओळखले जाते.
54
योग्य विधाने ओळखा.
(अ) राजस्थान वाळवंटाचा उतार पश्चिमेकडे व दक्षिणेकडे आहे .
(ब) राजस्थान वाळवंटातील वार्षिक तापमान कक्षा 300 c असते.
(क) राजस्थानच्या वाळवंटात पर्जन्यमान पूर्वेकडून पश्चिमेकडे वाढत जाते.
Options
a
अ, ब, क याेग्य
b
ब, क याेग्य
c
अ याेग्य
d
अ, क योग्य
a c
Explanation
राजस्थानच्या वाळवंटाचे स्थान खंडाच्या अंतर्गत भागात येते त्यामळ
ु े तेथील तापमान कक्षा सरासरी 500 C इतकी
असते.
नैऋत्य मोसमी वारे अरवली पर्वताला समांतर जाते त्यामुळे राजस्थानात पर्जन्य पूर्वेकडून पश्चिमेकडे कमी होत
जाते.
55
जोड्या लावा.
दआ
ु ब नद्या
(अ) बिस्त जालंधर (i) बियास - रावी
(ब) बारी (ii) चिनाब झेलम
(क) रे चना (iii) बियास - सतलज
(ड) छाज (iv) रावी - चिनाब
Options
a
अ-i ब-ii क-iii ड-iv
b
अ-iv ब-iii क-ii ड-i
c
अ-i ब-iii क-iv ड-ii
d
अ-iii ब-i क-iv ड-ii
unanswered d
Explanation
दोन नद्याच्या दरम्यानच्या गाळाच्या प्रदे शास दआ
ु ब असे म्हणतात.
पंजाबमध्ये पाच दआ
ु ब आहे .
56
लू या स्थनिक वाऱ्यासंबंधी योग्य विधाने ओळखा.
(अ) हे वारे उष्ण व कोरडे असतात.
(ब) एप्रिल महिन्यात वाहतात.
(क) या वाऱ्यापासून नेहमी पाऊस पडतो.
Options
a
अ, ब, क याेग्य
b
ब, क याेग्य
c
अ याेग्य
d
अ, ब योग्य
unanswered c
Explanation
उष्ण व कोरडे वारे असतात.
मे, जन
ू महिन्यात वाहतात.
धुळीची वादळे तयार होतात
क्वचितच पाऊस पडतो.
57
हिवाळ्यात डिसंेबर ते मार्च दरम्यान पश्चिमी आवर्तामुळे कोणत्या राज्यात पाऊस पडतो ?
Options
a
पश्चिम बंगाल, ओडिसा
b
पंजाब, हरीयाणा
c
आंध्रप्रदे श, तामिळनाडू
d
मध्य प्रदे श, छत्तीसगड
c b
Explanation
हिवाळ्यात डिसेंबर-मार्च दरम्यान भम
ू ध्य सागरावरुन येणाऱ्या पश्चिमी आवर्तामळ
ु े पंजाब व हरियाणा राज्यात
पाऊस पडतो.
रब्बी पिकांसाठी उपयुक्त
परं तू क्वचित प्रसंगी गारांचा वादळी पाऊस पिकास हानीकारक.
58
भारतातील मैदानी प्रदे शातील गाळाच्या मद ृ े संदर्भात योग्य विधाने ओळखा.
(अ) तराईमध्ये सेंद्रीय आणि आर्द्रतायुक्त वालुकामय चिकणमाती आढळते.
(ब) खादरमधील गाळाची मद
ृ ा अल्कलीयुक्त असते.
(क) भांगर मधील गाळाची मद ृ ा परिपक्व असते.
Options
a
ब, क याेग्य
b
अ, ब, क याेग्य
c
अ, ब याेग्य
d
ब, क योग्य
unanswered b
Explanation
गंगेच्या प्रदे शातल गाळाची मदृ ा-
उर्ध्व मैदानी प्रदे श वाळू, गोटे , भाबर
तराई दलदलयुक्त प्रदे श त्यामुळे तिचे संेद्रिय आणि आर्दतायुक्त वालुकामय चिकणमाती आढळते.
खादरची नवीन गाळाची मद
ृ ा अल्कली युक्त व त्यात ह्युमसचा अभाव असतो.
भांगर जनु ी गाळाची मद
ृ ा असते त्यात क्षार चन
ु खडक, अल्कलीचा अभाव असतो.
59
योग्य विधाने ओळखा.
(अ) अरवली पर्वताची नैऋत्येला रुं दी कमी असून ईशान्यकडे रुं दी वाढत गेली आहे .
(ब) अरवली पर्वत अरबी समुद्र आणि बंगालचा उपसागर यांच्या जलोत्सरणाचा जलविभाजक आहे .
Options
a
अ बरोबर
b
ब बरोबर
c
अ, ब चक
ू
d
अ, ब बरोबर
d b
Explanation
अरवली पर्वत -
अतिप्राचीन रांग, नैऋत्य-ईशान्य दिशेत पसरली आहे .
नैऋत्येला रुं दी अधिक तर ईशान्येला अरुं द
गुरुशिखर उं च शिखर
माऊंट अबू, अजमेर डोंगर
60
जोड्या लावा.
शहर उद्योग
(अ) रतलाम (i) रासायनिक उद्योग
(ब) पितमपूर (ii) चामडयाच्या वस्तू
(क) हल्दिया (iii) लाखकाम
(ड) आग्रा (iv) गाड्या (चारचाकी)
Options
a
अ-ii ब-iii क-iv ड-i
b
अ-i ब-ii क-iii ड-iv
c
अ-iii ब-iv क-i ड-ii
d
अ-iv ब-iii क-ii ड-i
c c
Explanation
रतलाम : लाख उद्योग, तांब्यांची तार, सोने, साड्या.
पितमपूर : चारचाकी गाड्यांचे उत्पादन, या शहरास Detroiet of India असे म्हणतात.
हल्दिया : पंजाबमधील हे शहर सध्या रासायनिक उद्यागांसाठी प्रसिध्द आहे .
रासायनिक खत उद्योग आहे त. ताग उद्योगासाठी प्रसिध्द आहे .
आग्रा : कातड्याचे चप्पल व बुट यांच्यासाठी प्रसिध्द आहे .
61
भारतात हिमालय पर्वतीय क्षेत्रात खालीलपैकी कोणकोणत्या प्रकारची वने आढळतात.
(अ) उष्णकटीबंधीय सदाहरीत

(ब) उपोष्णकटीबंधीय
(क) समशीतोष्ण

(ड) पर्वतीय
Options
a
अ, क, ड
b
क, ड
c
अ, ब, क, ड याेग्य
d
ड
a c
Explanation
एखाद्या प्रदे शात वनांचा कोणता प्रकार आढळे ल हे त्या प्रदे शाची उं ची व पर्जन्यमान यावरुन ठरत असते. त्या
भागाचा उठाव हवामान, सुर्यप्रकाश आणि वारा यांचा त्या भूभागाशी होणारा संपर्क इ. स्थानिक भिन्नतेमुळे प्रत्येक
क्षेत्रात प्रजातीत विविधता आढळते.
(1) उष्णकटीबंधीय सदाहरीत वने : आसाम, मेघालय, त्रिपूरा, नागालँ ड या राज्यात आढळणाऱ्या हिमालयांच्या
रांगात ही जंगले आढळतात.
वक्ष
ृ - रोजवड
ू , महोगनी, ऐनी, एबनी, साल.
(2) उपोष्णकटीबंधीय : काश्मिरमध्ये 50-100 cm पर्जन्य पडणाऱ्या प्रदे शात आढळतात.
वक्ष
ृ - जंगली ऑलिव्ह, ॲकॅशिया.
(3) समशीतोष्ण कटीबंधीय वने : संपर्ण
ू हिमालयाच्या रांगात 1516 m ते 3336 m उं चीच्या दरम्यान आढळतात.
पर्जन्य 100-150 cm
(4) पर्वतीय वने : हिमालयात 2800 m - 4000 m दरम्यान ही वने आढळतात.
वक्ष
ृ : सिल्वर फर, ज्युनियर, पाईन, वर्च.
62
खालीलपैकी कोणती वैशिष्ट्ये कोकण किनारपट्टीची आहे त ?
(अ) असंख्य भूशिरे

(ब) एकमुखी नद्या

(क) मध्यम लांबीची पळ
ू ण

(ड) पश्चजल
Options
a
अ, ब
b
अ, ब, क
c
ब, क
d
अ, ब, क, ड
d b
Explanation
कोकण किनारपट्टी, भूशिरे , खाड्या, पुळवे, सागरी किल्ले यासाठी प्रसिध्द आहे .
पश्चजल (Back water) हे खाजणामळ
ु े तयार होते.
63
अयोग्य विधाने ओळखा.
(अ) कावेरीच्या त्रिभुज प्रदे शात भात वर्षातून तीनदा पिकवला जातो.
(ब) सिक्कीम, दार्जिलींगच्या टे कड्यावर वेलचीचे पीक घेतले जाते.
(क) पंजाब हरीयाणा मैदानी प्रदे शात तांदळ ू पिकाखालील क्षेत्र सर्वात जास्त आहे .
Options
a
ब, क अयोग्य
b
क अयोग्य
c
अ, ब, क अयोग्य
d
अ अयोग्य
unanswered b
Explanation
कावेरीच्या त्रिभुज प्रदे शात नैऋत्य व ईशान्य मान्सूनपासून पाऊस मिळतो त्यामुळे तिथे वर्षातून 3 वेळा भाताचे
पीक घेतले जाते.
सिक्कीम दार्जीलींग टे कड्यावरील मद
ृ ा चहा व वेलची पिकासाठी उपयुक्त आहे .
पंजाबमध्ये गव्हाखाली सर्वाधिक क्षेत्र आहे .
64
योग्य जोडी ओळखा.
(अ) चिनाब नदीचे दस
ु रे नाव चंद्रभागा आहे .
(ब) हरीके येथे सतलज नदीचा रावी नदीशी संगम होतो.
(क) साबरमती नदी ढे बर सरोवरात उगम पावते.
Options
a
अ योग्य
b
अ, ब, क योग्य
c
अ, क योग्य
d
ब योग्य
unanswered c
Explanation
हिमाचल प्रदे शामधील तंदी येथे चंद्र व भागा या दोन नद्यांचा संगम होऊन तयार होणाऱ्या प्रवाहास चिनाब किं वा
चंद्रभागा असे म्हणतात.
हरिके येथे सतलज व बियास नदीचा संगम होतो.
65
नर्मदा नदी संदर्भात योग्य विधाने ओळखा.
(अ) ही भारतातील सर्वातमोठी पश्चिम वाहिनी नदी आहे .
(ब) सरदार सरोवर प्रकल्प फक्त महाराष्ट्र, गुजरात राज्यात आहे .
(क) नदीच्या खाडी प्रदे शात आलिया हे बेट अाहे .
Options
a
अ, क बरोबर
b
अ, ब, क बरोबर
c
ब, क बरोबर
d
अ बरोबर
b a
Explanation
सरदार सरोवर प्रकल्पात महाराष्ट्र, गोवा, गुजरात व मध्यप्रदे शचा समावेश आहे .
तापी, वैतरणा, जआ
ु री, मांडवी, भारत पझ्
ु झा, पेरीयार या पश्चिमवाहीनी नद्या आहे त.
सरदार सरोवर प्रकल्पातन
ू महाराष्ट्राला वीज मिळणार आहे .
66
योग्य विधाने ओळखा.
(अ) दादरा नगर हवेली या केंद्रशासित प्रदे शाशी महाराष्ट्रातील ठाणे व नाशिक जिल्ह्याची सीमा आहे .
(ब) गोवा राज्या बरोबर महाराष्ट्रातील सिंधदु र्ग
ु व कोल्हापरू जिल्ह्याची सीमा आहे .
Options
a
अ बरोबर
b
ब बरोबर
c
अ, ब बरोबर
d
अ, ब चकू
c d
Explanation
दादरा नगर हवेली या केंद्रशासीत प्रदे शाशी महाराष्ट्रातील फक्त ठाणे जिल्ह्याची सीमा आहे .
गोवा राज्याबरोबर फक्त सिंधुदर्ग
ु जिल्ह्याची सीमा आहे .
67
योग्य जोडया लावा.
नदी उपनदी
(अ) इंद्रायणी (i) कयाधू
(ब) सीना (ii) वर्धा
(क) वैनगंगा (iii) विंचरणा
(ड) पैनगंगा (iv) आंध्र
Options
a
अ-i ब-ii क-iii ड-iv
b
अ-ii ब-iii क-iv ड-i
c
अ-iii ब-iv क-i ड-ii
d
अ-iv ब-iii क-ii ड-i
d d
Explanation
नदी उगम उपनद्या
इंद्रायणी लोणावळा जवळ कुरवंडे घाटात आंद्र
सीना अहमदनगर जिल्ह्याच्या उत्तर सीमेजवळ विंचरणा
वैनगंगा मध्यप्रदे शात शिवणी जिल्ह्यात मैकल डोंगरात वर्धा, पांगोली, बाघ, चुलबंद, गाढवी,
दीना, कन्हान, मूल, सूर बावनथडी
पैनगंगा बल
ु ढाणा जिल्ह्यात अजिंठा डोंगरात पस
ू , अरुणावती, अडाण, विदर्भा, खन
ु ी, वाघाडी, कयाधू
68
खालीलपैकी अयोग्य विधान ओळखा?
(अ) पोलाद कंपन्यांना मोठ्या प्रमाणात कोकिं ग कोलची आवश्यकता असते यासाठी मोठ्या प्रमाणात कोळश्याची
आयात केली जाते.
(ब) भारतातील बरीचशी ऊर्जाकेंद्रे कोळसा आधारीत आहे त त्यांना दे शांतर्गत भागातन
ू पुरेशा प्रमाणात कोळसा
पुरवठा हाेत नाही.
(क) भारताचे धोरण असे ही आहे की, स्वताचे कोळशाचे साठे भविष्याकरिता राखन
ू ठे वणे. आणि वर्तमानकालीन
उपयोगाकरिता दस
ु ऱ्या दे शांमधून आयात करणे.
Options
a
फक्त क
b
बवक
c
फक्त अ
d
अवक
c a
Explanation
भारतात कोळशाचे साठे पूर्व आणि दक्षिण मध्य भागात केंद्रित झालेले आहे त. छत्तीसगढ, प. बंगाल, आंध्रप्रदे श,
तेलंगणा व महाराष्ट्र व मध्य प्रदे श या राज्यात मोठ्या प्रमाणात कोळशाच्या खाणी आहे त.
69
योग्य विधाने ओळखा.
(अ) महाराष्ट्राच्या वायव्य भागात गाळणा टे कड्या आहे त.
(ब) हिरण्यकेशी नदी महाराष्ट्राची कोकणातील दक्षिण सीमा निश्चित करते.
Options
a
अ योग्य
b
ब योग्य
c
अ, ब योग्य
d
अ, ब अयोग्य
b a
Explanation
हिरण्यकेशी नदी महाराष्ट्राची दक्षिणेकडील पठारावरील सीमा निश्चित केली अाहे , तर तेरे खोल नदीने
कोकणातील दक्षिण सीमा निश्चित केली आहे .
महाराष्ट्राची वायव्य भागात नैसर्गिक सीमा गाळणा टे कड्यांनी केली आहे तर पूर्व भागात चिरोली टे कड्यांनी सीमा
केली आहे .
70
अयोग्य विधाने आेळखा.
(अ) दे वगिरी किल्ला हरिश्चंद्र बालाघाट डोंगर रांगात आहे .
(ब) बालाघाट हा सपाट माथ्याचा प्रदे श आहे .
Options
a
अ, ब अयोग्य
b
अ अयोग्य
c
ब अयोग्य
d
अ, ब अयोग्य नाहीत
d b
Explanation
दे वगिरीचा किल्ला सातमाळ व अजिंठा डोंगर रांगात आहे .
बालाघाट रांग हरिश्चंद्र रांगापासून कर्नाटकच्या सीमेपर्यंत पसरली आहे . ही रांग गोदावरी आणि भीमा नद्यांची खोरी
वेगळी करते.
71
जोड्या लावा.
प्रादे शिक विभाग जिल्हे
(अ) दे श (i) 11
(ब) खाणदे श (ii) 8
(क) मराठवाडा (iii) 7
(ड) वऱ्हाड (iv) 3
Options
a
अ-iii ब-i क-ii ड-iv
b
अ-i ब-ii क-iii ड-iv
c
अ-iii ब-iv क-ii ड-i
d
अ-iv ब-iii क-ii ड-i
c c
Explanation
दे श - सह्याद्रीचा पूर्व भाग -
पुणे, सातारा, सांगली, कोल्हापूर, सोलापूर, नाशिक, अहमदनगर.
खानदे श - तापी खोरे - धळ
ु े , नंदरू बार, जळगाव
मराठवाडा - औरं गाबाद प्रशासकीय विभाग
विदर्भ (वऱ्हाड) - 11 जिल्हे .
72
खालीलपैकी कोणकोणत्या नद्यांच्या उगम क्षेत्रात सह्याद्री पर्वत कंकणाकृती झाला आहे .
(अ) वैतरणा

(ब) उल्हास

(क) सावित्री

(ड) वशिष्ठी
Options
a
अ, ब, क, ड
b
अ, क
c
ब, ड याेग्य
d
ब
c b
Explanation
कोकणातील वैतरणा व सावित्री नद्यांच्या उमग क्षेत्रात सह्याद्रीचा आकार कंकणाकृती झाला आहे .
उल्हास ही कोकणातील सर्वात लांबनदी आहे .
73
अयोग्य जोडी ओळखा.

Options
a
जिल्हा डोंगर / टे कड्या
भंडारा यखरु ी
b
जिल्हा डोंगर / टे कड्या
नांदेड मुदखेड
c
जिल्हा डोंगर / टे कड्या
नंदरु बार गरमसूर
d
जिल्हा डोंगर / टे कड्या
परभणी निर्मल
a c
Explanation
गरमसूर डोंगर नागपरू जिल्ह्यात आहे त.
नंदरू बार जिल्ह्यात गाळणा, तोरणामाळचे डोंगर आहे .
74
योग्य विधाने ओळखा.
(अ) तापी, पर्णा
ु , नदयांची खोरी खचदरीचे प्रदे श आहे त.
(ब) गोदावरी नदी खोऱ्याचा आकार नरसाळ्याप्रमाणे दिसतो.
Options
a
अ, ब योग्य
b
अ योग्य
c
ब योग्य
d
अ, ब चूक
a a
Explanation
पठारावरील तापी, पर्णा
ु , नर्मदा, महानदी ह्या नद्या खचदरीतन
ू वाहतात.
गोदावरी व तिच्या उपनद्यामुळे गोदावरीच्या खोऱ्याला नरसाळ्यासारख्या आकार प्राप्त झाला आहे .
75
पुढीलपैकी कोणकोणते किल्ले रायगड जिल्ह्यात आहे त.
(अ) प्रबळगड

(ब) सरसगड

(क) वसंतगड

(ड) महिमानगड
Options
a
अ, ब, क, ड
b
क, ड
c
अ, ब
d
अ
unanswered c
Explanation
रायगड जिल्ह्यातील किल्ले - प्रबळगड, सरसगड, सुधागड, जंजिरा.
वसंतगड, महिमानगड सातारा जिल्ह्यात आहे त.
76
खालीलपैकी कोणकोणत्या नद्या महाराष्ट्रातन
ू बाहे र जातात व पन्
ु हा महाराष्ट्रात येतात.
(अ) गोदावरी

(ब) मांजरा

(क) तापी
Options
a
अ, ब, क
b
अ, ब ब, क
c
ब, क
d
अ, क
a b
Explanation
तापी - प्रथम अमरावती जिल्ह्यात प्रवेश करुन नंतर मध्यप्रदे शात जाते व नंतर पुन्हा जळगाव जिल्ह्यातील रावेर
येथे बऱ्हाणपूर खिंडीतून महाराष्ट्रात प्रवेश करते.
गोदावरी - नांदेड जिल्ह्यातून तेलंगणामध्ये गडचिरोलीत पुन्हा प्रवेश करते.
मांजरा - लातूर मधून कर्नाटकमध्ये प्रवेश करते आणि परत लातूरमध्ये परत महाराष्ट्रात येते.
77
जोड्या लावा.
धरण नदी
(अ) इसापूर (1) गाढवी
(ब) सायखेड (2) काटे पर्णा
ू
(क) इटियाडोह (3) पैनगंगा
(ड) महान (4) खन
ु ी
Options
a
अ-iii ब-iv क-i ड-ii
b
अ-iv ब-iii क-ii ड-i
c
अ-i ब-ii क-iii ड-iv
d
अ-ii ब-i क-iv ड-iii
d a
Explanation
इसापरू धरण : पस ु दजवळ पैनगंगा नदीवर आहे .
सायखेड धरण : यवतमाळ जिल्ह्यात खन
ु ी नदीवर
इटीयाडोह : गांेदीया जिल्ह्यात गाढवी नदीवर
महान : अकोला जिल्ह्यात काटे पूर्णा नदीवर
78
महाराष्ट्राच्या वार्षिक पर्जन्याचे वितरण करणारा जिल्हा कोणता.
Options
a
गोंदिया
b
अमरावती
c
नाशिक
d
कोल्हापरू
d d
Explanation
महाराष्ट्रात दक्षिणेला असलेला लहान क्षेत्राचा कोल्हापूर जिल्हा महाराष्ट्राच्या वार्षिक पर्जन्य वितरणाचे
प्रतिनिधीत्व करतो.
(1) अतिशय जास्त पाऊस - गगन बावडा (621 cm)
(2) जास्त पाऊस - चंदगड (270 cm)
(3) मध्यम पाऊस - गारगोटी (150 cm)
(4) कमी पाऊस - शिरोळ, वडगाव, कापशी, गडहिंग्लज (97 cm)
(5) अत्यंत कमी पाऊस - करुं दवाड (48 cm)

79
कोकण रे ल्वे संदर्भात योग्य विधाने ओळखा.
(अ) कोकण रे ल्वे 4 राज्यातून जाते.
(ब) कोकण रे ल्वेची संपूर्ण लांबी 741 किमी आहे .
(क) कोकण रे ल्वेवर एकूण 70 स्टे शन्स आहे त.
Options
a
ब बरोबर
b
अ, ब बरोबर
c
अ, क बरोबर
d
क बरोबर
b a
Explanation
कोकण रे ल्वे महाराष्ट्र, गोवा, कर्नाटक राज्यातून जाते.
कोकण रे ल्वेवर एकूण 67 स्टे शन्स आहे त.
80
बळीराजा चेतना अभियाना संदर्भात योग्य विधाने ओळखा.
(अ) ही योजना फक्त यवतमाळ व उस्मानाबाद जिल्हात राबविण्यात येत आहे .
(ब) या योजनेत केंद्र राज्य वाटा 60 : 40 आहे .
(क) ही शेतकरी वीमा योजना आहे .
Options
a
ब, क बरोबर
b
अ, ब, क बरोबर
c
अ बरोबर
d
अ, क बरोबर
unanswered c
Explanation
बळीराजा चेतना अभियान -
आत्महत्याग्रस्त शेतकऱ्यांसाठी
राज्य शासनाची योजना
विविध योजनांच्या सुसुत्रीकरणातून शेतकऱ्यांना जास्तीत जास्त लाभ मिळवून दे णे व त्यांचे मनोधैर्य वाढविणे.
सध्या फक्त यवतमाळ, उस्मानाबाद जिल्ह्यातच राबविले जाते.
प्रत्येक जिल्ह्यास 10 कोटी दे ण्यात येणार.
81
अयोग्य विधाने ओळखा.
(अ) महाराष्ट्राचे भौगोलिक क्षेत्र 307.58 लाख हे क्टर आहे .
(ब) महाराष्ट्रातील पिकाखालील एकूण क्षेत्र 234.74 हे क्टर आहे .
Options
a
अ अयोग्य
b
ब अयोग्य
c
अ, ब अयोग्य
d
अ, ब अयोग्य नाहीत
d d
Explanation
महाराष्ट्र जमिन वापर -
पेरणी क्षेत्र - 55.9 %
पडीक जमिन - 8.9 %
इतर मशागत न केलेली (पडीक) जमीन - 7.8 %
मशागती उपलब्ध नसलेली जमीन - 10.5 %
वने 16.9 %
82
महाराष्टात कोणत्या प्रशासकीय विभागात पशध
ु नाची संख्या सर्वात जास्त आहे .
Options
a
पुणे
b
नाशिक
c
आैरं गाबाद
d
अमरावती
unanswered b
Explanation
महाराष्ट्रात पशुधनाच्या संख्येनुसार प्रशासकीय विभागांचा उतरता क्रम -
(1) नाशिक
(2) पुणे
(3) औरं गाबाद
(4) अमरावती
83
खालीलपैकी कोणती धोरणे दे शात प्रथम महाराष्ट्राने जाहीर केली आहे त.
(अ) ऐरोस्पेस व संरक्षण उत्पादन धोरण

(ब) फिनटे क धोरण

(क) इलेक्ट्रॉनिक वाहन धोरण
Options
a
अ, ब, क
b
ब
c
अ, ब
d
क
unanswered a
Explanation
(1)महाराष्ट्र अवकाश व संरक्षण क्षेत्र धोरण 2018 -
पाच वर्षात 200 कोटी $ गंत
ु वणक
ू , 1 लाख रोजगार निर्मिती.
पुणे, नगर, नागपूर, औरं गाबाद, नाशिक विशेष स्थळे .
(2) फिनटे क धोरण 2018 -
3 वर्षात 300 Start up
मुंबई महानगर प्रदे श जागतिक फिनटे क हब.
(3) महाराष्ट्र इलेक्ट्रीक व्हे ईकल धोरण 2018 -
25 हजार कोटी गंुतवणूक 1 लाख रोजगार निर्मिती
84
महाराष्ट्रात आढळणाऱ्या उष्णकटीबंधीय सदाहरीत वनांच्या संदर्भात योग्य विधाने ओळखा.
(अ) वार्षिक पर्जन्य 100 - 200 cm असणाऱ्या प्रदे शात ही वने आढळतात.
(ब) नागचंपा, पांढरा सिडार, फणस, कावसी हे वक्ष
ृ या वनात आढळतात.
(क) यात असलेल्या वक्षृ ांच्या आर्थिकदृष्ट्या मर्यादित प्रमाणात वापर होताे.
Options
a
अ, ब, क बरोबर
b
ब, क बरोबर
c
अ, क बरोबर
d
अ, ब बरोबर
a b
Explanation
महाराष्ट्रात सदाहरीत अरण्ये 200 cm पेक्षा जास्त पर्जन्य पडणाऱ्या प्रदे शात आढळतात.
महाराष्ट्रात सदाहरीत अरण्ये सिंधुदर्ग
ु जिल्ह्या सह्याद्रीच्या पश्चिम उतारावर तसेच आंबोली, महाबळे श्वर,
इगतपूरी, माथेरान येथे आढळतात.
85
(अ) 2011 च्या जनगणेनुसार महाराष्ट्रात स्त्री परुष साक्षरतेमधील तफावत 2001 च्या तुलनेत 2011 मध्ये कमी न
होता वाढत गेलेली दिसते.
(ब) 2011 च्या जनगणेनुसार भारतात सर्वाधिक स्त्री-पुरुष साक्षरतेमधील तफावत राजस्थान राज्यात आढळून येते.
वरील योग्य विधान ओळखा :
Options
a
फक्त अ
b
फक्त ब
c
अवब
d
यापैकी नाही
unanswered b
Explanation
महाराष्ट्रात 2001 जनगणेनुसार पुरुष साक्षरता दर 86 % व स्त्री साक्षरता दर 67 % एवढा होता.
2001 मध्ये महाराष्ट्रातील स्त्री पुरुष साक्षरता दरात 19 % ची तफावत हाेती. जी 2011 च्या जनगणेनुसार 12.5 %
एवढी कमी झालेली आहे .
2011 च्या जनगणेनुसार महाराष्ट्रातील स्त्री साक्षरता दर 75.9 % व पुरुष साक्षरता दर 88.4 % एवढा आहे .
स्त्री-पुरुष साक्षरता दरातील तफावत यामध्ये भारतात राज्यस्थान राज्य आघाडीवर आहे .
2011 च्या जनगणेनुसार राजस्थान राज्यात पुरुष साक्षरता दर 79.2 % व स्त्री साक्षरता दर 52.1 % म्हणजेच स्त्री-
पुरुष साक्षरतेच्या दरातील तफावत 27.1 % एवढी आहे .
86
जोड्या लावा.
अभयारण्ये जिल्हे
(अ) मयरु े श्वर (i) अकोला
(ब) नायगाव (ii) नागपरू
(क) करं जसोहोत (iii) पुणे
(ड) मानसिंगदे व (iv) बीड
Options
a
अ-i ब-ii क-iii ड-iv
b
अ-iv ब-iii क-ii ड-i
c
अ-iv ब-iii क-i ड-ii
d
अ-iii ब-iv क-i ड-ii
d d
Explanation
मयरु े श्वर अभयारण्य : पण
ु े, लांडगे, कोल्हे , चिंकारा यांच्यासाठी प्रसिध्द
नायमार अभयारण्य : बीड - मोरासाठभ.
करं जसोहोत : नागपरू पंेच व्याघ्र प्रकल्पाच्या बफर झोनमध्ये आहे .
87
योग्य जोड्या लावा -
झरे ठिकाण
(अ) अकलोली (i) ठाणे (भिवंडी)
(ब) कोकणेर (ii) पालघर
(क) वडवली (iii) रायगड (महाड)
(ड) आरवली (iv) रत्नागिरी (संगमेश्वर)
Options
a
अ-iv ब-iii क-ii ड-i
b
अ-iii ब-iv क-i ड-ii
c
अ-i ब-ii क-iii ड-iv
d
अ-ii ब-i क-iv ड-iii
b c
Explanation
झरे ठिकाण
(1) वज्रेश्वरी, अकलोली ठाणे (भिवंडी)
(2) दातिवरे , कोकणेर पालघर
(3) उन्हे रे, सव, वडवली रायगड
(4) गणेशपरु ी पालघर (वसई)
(5) आरवली, उन्हावरे , राजवाडी रत्नागिरी
(6) उनपदे व, सुनपदे व जळगाव (चोपडा)
(7) गायमुख भंडारा
(8) उनकेश्वर यवतमाळ (वणी)
88
भारत सरकारने दष्ु काळ व नदीच्या पुरांचा प्रश्न सोडविण्यासाठी नद्यांची खोरे एकमेकांस जोडणारी राष्ट्रीय नदी
खोरे जोड प्रकल्प योजना बनविली.
(अ) गंगा- कावेरी नदी जोड प्रकल्प (ब) ब्रम्हपुत्रा - गंगा नदी जोड प्रकल्प
(क) नर्मदा कालवा (ड) चंबळ राजस्थान कालवा.
वरीलपैकी कोणाचा या नदी जोड प्रकल्पात समावेश करण्यात आला आहे .
Options
a
फक्त अ
b
फक्त ब
c
फक्त अ व ब
d
वरील सर्व
unanswered d
Explanation
राष्ट्रीय नदी जोड प्रकल्पात :
(1) गंगा-कावेरी जोड कालवा
(2) ब्रह्मपुत्रा - गंगा जोड कालवा
(3) नर्मदा जोड कालवा
(4) चंबळ जोड कालवा
(5) पश्चिम व पूर्व घाट नदी जोड प्रकल्प यांचा समोवश करण्यात आला आहे .
89
योग्य विधाने ओळखा.
(अ) महाराष्ट्रातील ग्रामीण व शहरी लोकसंख्येचा वाटा क्रमश: 55 व 45 % आहे .
(ब) महाराष्ट्र राज्यात लोकसंख्येचा सर्वात कमी दशवार्षिक वध्
ृ दीदर 2001-2011 या दशकात नोंदला गेला.
Options
a
अ, ब योग्य
b
अ, ब अयोग्य
c
अ योग्य
d
ब योग्य
a a
Explanation
महाराष्ट्रात ग्रामीण व शहरी लोकसंख्येचा वाटा क्रमश: 55 % व 45 % आहे .
महाराष्ट्र राज्यात लोकसंख्येचा सर्वात कमी दशवार्षिक वध्
ृ दी दर 2001-2011 या दशकात सर्वात कमी नोंदवला गेला
व तो 16.2 आहे .
90
महाराष्ट्रातील बॉक्साईट खनिज संपत्तीची मुख्यक्षेत्रे कोणती ?
(अ) सिंधद
ु र्ग
ु - रत्नागिरी

(ब) नागपरू - भंडारा

(क) कोल्हापरू - ठाणे

(ड) गोंदिया - गडचिरोली

Options
a
अ, ब बरोबर
b
ब, ड बरोबर
c
अ, क बरोबर
d
ब, क बरोबर
a c
Explanation
जांभा खडकात बॉक्साईट आढळते, ॲल्यु मिनीअम निर्मीतीसाठी.
भारताच्या 21 % उत्पादन महाराष्ट्रात होते.
कोल्हापूर, रत्नागिरी, सिंधूदर्ग
ु , रायगड ठाणे, सांगली, सातारा.
91
पथ्
ृ वीवरील बहुतेक उष्ण वाळवंटे उत्तर व दक्षिण गोलार्धात 250 ते 350 अक्षवत्ृ ता दरम्यान आढळतात कारण .......
Options
a
विषव ु वत्ृ तीय कमी दाबाचा पट्टा
b
मध्य अक्षवत्ृ तीय जास्त दाबाचे पट्टे
c
उपध्रव ु ीय कमी दाबाचे पट्टे
d
ध्रव
ु ीय जास्त दाबाचे पट्टे
a b
Explanation
मध्य अक्षवत्ृ तीय दाबाचे पट्टे -
विषुववत्ृ तीय प्रदे शातून आकाशाकडे गेलेली उष्ण व हलकी हवा अधिक उं चीवर गेल्यावर ध्रव
ु ीय प्रदे शाकडे उत्तर व
दक्षिण दिशेत वाहू लागते. उं चावरील कमी तापमानामुळे ती थंड होऊन जड होते. जड झालेली ही हवा उत्तर व दक्षिण
गोलार्धात 250-350 अक्षवत्ृ तांच्या दरम्यान जमिनीच्या दिशेने खालील येते. परिणामी उत्तर व दक्षिण गोलार्धात
250-350 अक्षवत्ृ तांच्या दरम्यान हवेचे जास्त दाबाचे पट्टे निर्माण होतात. ही हवा कोरडी असते त्यामुळे या प्रदे शात
पाऊस पडत नाही परिणामी पथ् ृ वीवरील बहुतेक उष्ण वाळवंटे या प्रदे शात आढळातात.
92
पूर्वीय वाऱ्यांच्या संदर्भात अयोग्य विधाने ओळखा.
(अ) या वाऱ्यांना व्यापारी वारे असे म्हणतात.
(ब) दक्षिण गोलार्धात हे वारे वायव्येकडून अग्नेयेकडे वाहतात.
(क) या वाऱ्यामुळे खंडांच्या पूर्व भागात पाऊस पडतो.
Options
a
अ, क अयोग्य
b
ब अयोग्य
c
क अयोग्य
d
ब, क अयोग्य
unanswered b
Explanation
पूर्वीय वारे -
दोन्ही गोलार्धात 250-350 अक्षवत्ृ ता दरम्यानच्या जास्तदाबाच्या पट्टय
् ाकडून विषुववत्ृ तीय कमी दाबाच्या पट्टय
् ाकडे
वाहणाऱ्या वाऱ्यांना पूर्वीय वारे म्हणतात.
पथ्
ृ वीच्या परिवलनाचा या वाऱ्यावर परिणाम होऊन त्यांची मूळ दिशा बदलते.
उत्तर गोलार्ध - ईशान्येकडून नैऋत्येकडे
दक्षिण गोलार्ध - अग्नेयेकडून वायव्येकडे
93
योग्य विधाने ओळखा.
(अ) कोरड्या हवामानाच्या प्रदे शात कायिक विदारणाचा प्रभाव जास्त असतो.
(ब) दमट हवामानाच्या प्रदे शात जैविक विदारणाचा प्रभाव जास्त असतो.
Options
a
अ योग्य
b
ब योग्य
c
अ, ब योग्य
d
अ, ब अयोग्य
c a
Explanation
कायिक विदारण -
खडक फुटणे, कमकुवत होणे याला कायिक अपक्षय असे म्हणतात.
कायिक अपक्षय पुढील कारणामुळे घडून येते -
तापमान, दहिवर, स्फटीक वाढ, दाबमुक्ती, पाणी.
कोरड्या हवामानाच्या प्रदे शात जास्त तापमानामळ
ु े कायिक विदरणाचा जास्त प्रभाव दिसतो तर दमट हवामानाच्या
प्रदे शात जास्त आद्रतेमुळे रासायनिक विदारण जास्त होते.
94
ब्राझील दे शातील मॅनाॅस हे शहर 600 पश्चिम रे खावत्ृ तावर आहे . ग्रीनीच येथे मध्यान्हीचे 12 वाजले असता मॅनॉस
येथील स्थानिक वेळ काढा.
Options
a
सकाळचे 8
b
संध्याकाळचे 8
c
पहाटे 4
d
दप ु ारचे 4
unanswered a
Explanation
प्रत्येक रे खावत्ृ त सर्या
ु समोरुन जायला 4 मिनटे लागतात यामुळे -

95
योग्य विधाने ओळखा.
(अ) प्रावरण व गाभा यांच्यात कॉनरॅड विलगता असते.
(ब) खंडीय कवच व महासागरीय कवच यांच्या दरम्यान गुटेनबर्ग विलगता असते.
(क) बाह्य गाभा व अंर्तगाभा यांच्या दरम्यान लेहमन विलगता असते.
Options
a
अ, ब, क योग्य
b
अ, ब योग्य
c
क योग्य
d
ब, क योग्य
unanswered c
Explanation
खंडीय कवच व पथ्ृ वीच्या अंतरं गात महासागरीय कवच या दरम्यान कॉनरॅड विलगता असते.
भूकवच व प्रावरण या दरम्यान मोहोविलगता असते.
प्रावरण गाभा यांच्या दरम्यान गटे नबर्ग विलगता असते.
बाह्य गाभा आणि अंतर्गाभा या दरम्यान लेहमन विलगता असते.
96
योग्य विधान ओळखा.
(a) भूकंपाच्या प्राथमिक लहरी भूकंपनाभीपासून पथ्
ृ वीच्या त्रिज्येच्या स्वरुपात सर्व दिशांनी भूपष्ृ ठाकडे प्रवास
करतात.
(b) भूकंपाच्या भूपष्ृ ठीय लहरी पथ्
ृ वीच्या भूकंवचात पथ्
ृ वीच्या परिघाच्या दिशेत प्रवास करतात.
Options
a
a बरोबर
b
b बरोबर
c
a, b चकू
d
a, b बरोबर
unanswered d
Explanation
(1) भूकंप प्राथमिक लहरी (P)
सर्वप्रथम भूपष्ृ ठावर येतात.
पथ्
ृ वीच्या त्रिज्येच्या स्वरुपात सर्व दिशेला पसरतात.
घन द्रव, माध्यमातन
ू प्रवास करतात.
(2) दय्ु यम लहरी (S)
वेग प्राथमिक लहरीपेक्षा कमी असतो.
द्रव माध्यमात शोषल्या जातात.
(3) भूपष्ृ ठ लहरी (L)
अतिशय विनाशकारी असतात.
97
नदीच्या संचयन कार्यामुळे तयार होणारी भूरुपे कोणती ?
(अ) परू तट

(ब) धावत्या
(क) वेदीका

(ड) पंखाकृती मैदान

Options
a
अ, क, ड
b
अ, ब, क, ड
c
अ, ड
d
अ, क
unanswered a
Explanation
(1) नदीच्या क्षरण कार्यामुळे घळई, V आकाराची दरी, धबधबा, रांजण खळगे ही भूरुपे तयार होतात.
(2) संचयण कार्यामळ
ु े पंखाकृती मैदाने, नागमोडी वळणे, परू तट, वेदीका, परू मैदान, त्रिभज
ू प्रदे श ही भरु
ू पे तयार
होतात.
98
योग्य विधाने ओळखा.
(अ) भूजलाचे कार्य मद
ृ ू खडकांच्या प्रदे शात जास्त होते.
(ब) वाऱ्याचे कार्यक्षेत्र नदी हिमनदी सागरी लाटा याप्रमाणे नसन
ू चौफेर असते.
(क) वाळवंटी प्रदे शात नदीचे कार्य इतर कारकापेक्षा प्रभावी असते.
Options
a
अ, ब, क
b
अ, ब
c
ब, क
d
क
unanswered b
Explanation
भुजलात N1S1, Co2 यासारखे घटक विरघळून आम्लाची निर्मिती होते व हे आम्ल चुनखडीसारख्या मद
ृ ू खडकांची
झीज घडवन
ू आणते.
वारा चोहोबाजूनी वाहतो त्यामुळे वाऱ्याचे कार्य चौफेर असते.
वाळवंटी प्रदे शात जास्त तापमान व कमी अडथळ्यामुळे वाऱ्याचे कार्य मोठ्या प्रमाणावर चालते.
99
प्रतिरोध पर्जन्याच्या संदर्भात अयोग्य विधाने ओळखा.
(अ) पर्वतरांगांच्या अडथळ्यामुळे प्रतिरोध प्रकारचा पाऊस पडतो.
(ब) पर्जन्य छायेचा प्रदे श हे प्रतिरोध पर्जन्याचे वैशिष्ट्य आहे .
(क) कांगोनदी खोरे व ॲमे झॉन नदी खोऱ्यात प्रतिरोध पर्जन्य पडतो.
Options
a
अ, ब
b
अ, ब, क
c
क
d
ड
a a
Explanation
समुद्रावरुन किं वा मोठ्या जलाशयावरुन येणारे बाष्पयक्
ु त वारे उं च पर्वतामुळे अडवले गेल्यामुळे प्रतिरोध पर्जन्य
पडतो.
ढग अडवले गेल्यामळ
ु े जास्त पर्जन्य पडतो परं तू पर्वताच्या दस
ु ऱ्या बाजस
ू पर्जन्य अतिशय कमी पडते त्या प्रदे शाला
पर्जन्य छायेचा प्रदे श असे म्हणतात.
कांगो व अमेझॉन नदी खाेरे विषुववत्ृ ताच्या जवळ आहे . त्यामुळे तेथे आरोह पर्जन्य पडतो.
100
खालील विधानांमधील अचूक विधान ओळखा.
(अ) भारताच्या एकूण भूक्षेत्रापैकी जास्त प्रमाणात भूक्षेत्र कर्क वत्ृ ताच्या उत्तरे कडे विस्तारलेले आहे .
(ब) सर्वसाधारणपणे संपूर्ण भारताचा समावेश उष्ण कटीबंधीय हवामान प्रदे शात करण्यात येतो.
Options
a
अ, ब
b
फक्त ब
c
फक्त अ
d
यापैकी नाही
a a
Explanation
भारताचे एकूण भक्ष
ू ेत्रापैकी सर्वाधिक भक्ष
ू ेत्र जरी कर्क वत्ृ ताच्या उत्तरे कडे असले तरी संपर्ण
ू भारताचा भारताचा
समावेश उष्ण कटीबंधीय प्रदे शात होताे. कारण की - भारताच्या उत्तरे स असलेल्या हिमालय पर्वत रांगामुळे
ध्रुवावरुन येणारे थंड वारे अडवले जातात त्यामुळे ते थंड वारे भारतात शिरु शकत नाही. या कारणामुळे भारतात सर्व
क्षेत्रात वर्षभर साधारण उष्ण कटीबंधीय हवामान अनुभवयास येते.
उष्ण कटीबंधीय प्रदे श - 23.50 उत्तर ते 23.50 दक्षिण (कर्क वत्ृ त ते मकरवत्ृ त)
समष्णोतीय कटीबंधीय प्रदे श - 23.50 ते 66.50 उत्तर व दक्षिण (कर्क ते आर्टिक व मकरवत्ृ त ते अंटार्टीक वत्ृ त)
शीतकटीबंधीय प्रदे श : 66.50 ते 900 उत्तर व दक्षिण (आर्टिक़ वत्ृ त ते उत्तर ध्रुव व अंटार्टिक वत्त
ृ ् ते दक्षिण ध्रुव)
About Us

The Unique Academy is a leading Institue empowering the civil services aspirants to realise their dreams.

Contact Us
Email : info@theuniqueacademy.co.in

Contact : 7620 44 66 44

Social Media :

Quick Links
About Us
Contact Us
Terms and Conditions
Privacy Policy
Refund Policy
Disclaimer Policy