กฎหมายในสมัยโรมัน

 จักรวรรดิโรมันมีความหมายยิง่ ใหญ่ในทางประวัติศาสตร์
 ชาวโรมันเป็ นชนชาติที่ยงิ่ ใหญ่ที่สุดในการปกครองและกฎหมาย
 เป็ นชนชาติที่กาํ เนิดวิชานิติศาสตร์ข้ ึนแก่โลก
 มีผกู ้ ล่าวว่า จักรวรรดิโรมันเคยปราบโลกให้อยูม่ ือด้วยแสนยานุภาพ
ทางกองทัพโรมันมาครั้งหนึ่ง แต่ชยั ชนะที่ยงิ่ ใหญ่ของโรมันในสมัย
ต่อมา คือการเอาชนะโลกด้วยวิชานิติศาสตร์
 ประเทศในยุโรป อังกฤษหรื ออเมริ กา ต่างได้รับอิทธิพลจากกฎหมาย
โรมันและวิธีการทางนิติศาสตร์ที่สืบทอดจากโรมัน
 กฎหมายโรมันเป็ นเช่นเดียวกันกับกฎหมายในสังคมโบราณทัว่ ไป คือ
เป็ นกฎเกณฑ์ทางจารี ตประเพณี ที่ตกทอดกันมา
 แล้วนํามารวบรวมเป็ นลายลักษณ์อกั ษร
 กฎหมายสิ บสองโต๊ะ
 ชาวโรมันถือคติตามที่ถ่ายทอดมาทางปรัชญากรี ก เชื่อว่ากฎหมายที่
แท้จริ งนั้นคือเหตุผล กฎหมายจึงต้องเป็ นธรรม
 ชาวโรมันมีความเชื่อในความถูกต้อง ความดีของสิ่ งที่มีมาอยูก่ ่อนและ
ตกทอดมาแต่บรรพบุรุษ The Good Old Law
 ไม่ปฏิเสธหรื อยกเลิกของเก่า
 พยายามรักษาของเก่าไว้โดยเอาความคิดใหม่เข้าไปปรุ งแต่ง
 นําเอาความคิดเรื่ องเหตุผล หลักความเป็ นธรรมจากปรัชญากรี ก มา
ปรุ งแต่งให้กฎหมายเจริ ญขึ้น
 เกิดพัฒนาการทางนิติศาสตร์ เป็ นหลักวิชาในการใช้กฎหมาย การ
ตีความกฎหมาย และการพัฒนาหลักกฎหมายขึ้น
 กฎหมายโรมัน เดิมถือว่าเป็ นกฎหมายที่ใช้เฉพาะกับชาวโรมันเท่านั้น
จึงเรี ยกว่า กฎหมายชาวเมือง (Jus Civile)
 ในคดีที่ชาวต่างชาติพิพาทกันเอง ศาลจะไม่ใช้กฎหมายโรมัน แต่จะใช้
กฎหมายของชนชาติน้ นั ๆ เป็ นเกณฑ์
 ในคดีพิพาทระหว่างชาวโรมันกับชาวต่างชาติ นักกฎหมายโรมันเริ่ ม
หาหลักเกณฑ์โดยมีความเชื่อจากกฎหมายธรรมชาติ หรื อ Jus
Naturale เป็ นกฎเกณฑ์ที่เป็ นเหตุผลสอดคล้องกับธรรมชาติ มี
ผลใช้ได้ทวั่ ไป ครอบคลุมทุกชาติทุกภาษา
 หลักกฎหมายที่เข้าใจว่าเป็ นที่ยอมรับกันในหมู่ชนชาติต่าง ๆ นี้
เรี ยกว่า กฎหมายนานาชาติ (Jus Gentium) ซึ่ งเป็ นหลักที่มา
จากกฎหมายธรรมชาติ
 หลักกฎหมายเรื่ องทาสเป็ นทรัพย์สินของนายทาสและไม่มีสภาพ
บุคคลตามกฎหมาย แต่มีความเห็นว่า ขัดต่อกฎหมายธรรมชาติ เพราะ
มนุษย์ทุกคนมีความเป็ นมนุษย์ (Humanity) เสมอภาคกัน และ
ไม่อาจเป็ นทรัพย์สินของมนุษย์ดว้ ยกันได้
 แนวคิดนี้มีส่วนสําคัญในการผ่อนคลายความเคร่ งครัดต่อระบบทาส
 มีการนําความคิดเกี่ยวกับหลักมนุษยธรรมมาปรับใช้ในเรื่ องทาสมาก
ขึ้นเรื่ อย ๆ เช่น ห้ามทรมานทาสในการหาพยานหลักฐาน ห้ามฆ่าทาส
ตามอําเภอใจ เป็ นต้น
 ต่อมา เมื่อโรมันขยายอาณาเขตออกไปจนกลายเป็ นจักรวรรดิใหญ่โต
ดินแดนที่เคยเป็ นต่างชาติต่างภาษาถูกรวบรวมเข้ามากลายเป็ นส่ วน
หนึ่งของโรมัน
 Jus Gentium กลายเป็ นส่ วนหนึ่งของ Jus Civile
กลายเป็ นระบบกฎหมายที่มีเนื้อหาครอบคลุมกว้างขวาง
 เป็ นกฎหมายที่เปี่ ยมด้วยเหตุผลและมีความบริ บูรณ์อย่างยิง่ สามารถ
นําไปปรับใช้แก่กรณี ต่าง ๆ และชนชาติต่าง ๆ ได้อย่างกว้างขวางและ
เป็ นธรรม
 กฎหมายโรมัน ผ่านการปรุ งแต่งด้วยวิชานิติศาสตร์มาเป็ นเวลานาน
นับพันปี ความคิดความเห็นทางกฎหมายที่สงั่ สมมาเป็ นเวลานาน มี
มากมาย จึงเกิดความคิดที่จะต้องรวบรวมกฎหมายและชําระกฎหมาย
ตลอดจนความเห็นทางกฎหมายให้เป็ นระบบ
 ราวศตวรรษที่ 6 จักรพรรดิจสั ติเนียนได้ดาํ เนินการให้มีการจัดทํา
ประมวลกฎหมายในรู ปของการสรุ ปผลงานของนักนิติศาสตร์ เรี ยกว่า
Corpus Juris Civilis
 ประมวลกฎหมายของพระเจ้าจัสติเนียน แบ่งออกเป็ น 4 ภาค คือ
 ภาคแรก Pandect หรื อ Digest เป็ นการรวมเอากฎหมาย
ทั้งหมดโดยเฉพาะส่ วนที่เป็ นความเห็นทางกฎหมายของนักนิติศาสตร์
โรมันที่มีเหตุผลเป็ นที่ยอมรับนับถือ เข้าไว้ดว้ ยกัน
 ภาคที่สอง เป็ นการนําเอา Pandect เฉพาะที่สาํ คัญ เป็ นหลัก
เบื้องต้นจัดไว้เป็ นหมวดหมู่ เพื่อประโยชน์ในการศึกษาของคนรุ่ น
หลัง เรี ยกว่า Institute
 ภาคที่สาม เรี ยกว่า Codex เป็ นการรวบรวมกฎหมายที่บญั ญัติข้ ึน
ได้แก่ พระราชโองการ พระราชบัญญัติ กฤษฎีกาที่ได้ประกาศออกมา
และยังมีผลใช้ได้อยูเ่ ข้าไว้ดว้ ยกัน
 ภาคที่ 4 เรี ยกว่า Novels เป็ นการรวบรวมกฎหมายใหม่ที่
ประกาศใช้ภายหลังที่ได้ทาํ ประมวลกฎหมายแล้ว
 ประมวลกฎหมายของพระเจ้าจัสติเนียน ได้รับการยอมรับว่าเป็ น
กฎหมายทัว่ ไปของยุโรป และสําหรับผูท้ ี่ตอ้ งศึกษาวิชากฎหมายต่อมา
ในสมัยกลางจนกระทัง่ สมัยใหม่เป็ นเวลาอีกหลายร้อยปี
 ความยุติธรรม คือเจตจํานงอันแน่วแน่ตลอดกาลที่จะให้แก่ทุกคนใน
ส่ วนที่เขาควรจะได้ วิชานิติศาสตร์ (Jurisprudence) คือ
ความรู ้เกี่ยวกับเรื่ องของมนุษย์และสิ่ งศักดิ์สิทธิ์ เป็ นวิทยาการที่วา่ ด้วย
ความยุติธรรมและความอยุติธรรม (Institute)
 จักรวรรดิโรมันรุ่ งเรื องในทางการปกครองและกฎหมาย แผ่อาํ นาจ
ครอบคลุมภาคพื้นทวีปยุโรปเกือบทั้งหมด
 ภายใต้การปกครองของโรมัน ดินแดนทุกส่ วนอยูใ่ นความสงบร่ มเย็น
เพราะการปกครอง ไม่ใช่เป็ นเพราะการใช้อาํ นาจข่มไว้
 รอบทะเลเมดิเตอร์เรเนียน เอเชียไมเนอร์ อียปิ ต์ สเปน อังกฤษ
เยอรมัน ฝรั่งเศส
 จักรวรรดิโรมันเริ่ มเสื่ อมอํานาจจากความมัง่ คัง่ รํ่ารวย คุณธรรมเสื่ อม
และถูกอนารยชนรุ กราน เข้าสู่ ยคุ มืด