ÔN VĂN 9

NGHỊ LUẬN XÃ HỘI

1
 CHỦ ĐỀ 1: NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
I. Kiến thức, kỹ năng:
- Nghị luận về một sự việc, hiện tượng trong đời sống xã hội là bàn về một sự việc, hiện tượng
có ý nghĩa đối với xã hội, đáng khen, đáng chê hay có vấn đề đáng suy nghĩ.
- Yêu cầu về nội dung của bài nghị luận này là phải nêu rõ được sự việc, hiện tượng có vấn đề;
phân tích mặt sai, mặt đúng, mặt lợi, mặt hại của nó; chỉ ra nguyên nhân và bày tỏ thái độ, ý
kiến, nhận định của người viết.
- Về hình thức, bài viết phải có bố cục mạch lạc; có luận điểm rõ ràng, luận cứ xác thực, phép
lập luận phù hợp; lời văn chính xác, sống động.
- Dàn bài chung:
+ Mở bài: Giới thiệu sự việc, hiện tượng có vấn đề.
- Dẫn dắt vấn đề.
- Nêu vấn đề nghị luận.
- Trích dẫn.
+ Thân bài: Liên hệ thực tế, phân tích các mặt, đánh giá, nhận định.
- Giải thích hoặc định nghĩa hiện tượng đó.
- Phân tích hiện tượng.
- Hiện tượng đó diễn ra như thế nào trong đời sống xã hội?→ DC
- Hiện tượng đó thường xảy ra ở đâu, đối tượng nào?→ DC
- Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng trên; nguyên nhân chung (nguyên nhân xã hội)
- Hậu quả, (hoặc kết quả) của hiện tượng trên → DC
- Đưa ra giải pháp.
- Đối với xã hội.
- Đối với cá nhân.
+ Kết bài: Kết luận, khẳng định, phủ định, lời khuyên.
- Cách viết:
a. Mở bài
Nghị luận về một hiện tượng đời sống cũng là một dạng văn bản. Vì vậy, nó cũng cần bắt đầu
bằng một mở bài. Và phần mở bài của nó dĩ nhiên không thể đi ngược lại những nguyên tắc
chung của mở bài.
Nghị luận là hoạt động nhằm thỏa mãn nhu cầu của con người muốn được bàn luận và đánh
giá về một hiện tượng (hoặc vấn đề) nào đấy. Mở bài của một bài nghị luận hiện tượng đời sống
phải thể hiện được định hướng đánh giá và bàn luận đó thông qua những câu hỏi, hoặc những
câu có tác dụng gợi suy nghĩ, trăn trở trong người đọc (người nghe).
b. Thân bài
Thân bài phải gồm đủ hai thành phần là bàn luận và đánh giá, để có thể đáp ứng yêu cầu bình
luận.
Các ý của thân bài cần được sắp xếp sao cho người đọc (người nghe) có thể tiếp nhận sự đánh
giá, bàn luận của người làm văn một cách dễ dàng và hứng thú, vì sự bình luận chỉ có ý nghĩa
khi nó thực sự hướng tới người đọc (người nghe). Chẳng hạn:
- Người đọc (người nghe) sẽ không thể tiếp nhận, và càng không thể tiếp nhận một cách hứng
thú những lời bình luận về một hiện tượng nếu họ còn mơ hồ về cái hiện tượng được đưa ra bình
luận ấy. Vì thế, trước khi bắt tay vào đánh giá hay bàn bạc, người bình luận nên trình bày một
cách trung thực, đầy đủ, rõ ràng về hiện tượng đời sống mà mình sẽ đem ra bàn luận cùng người

2
đọc (người nghe).
Người bình luận không nên cố trình bày hiện tượng đời sống đó sao cho phù hợp nhất với
quan điểm của mình, vì việc làm ấy có thể sẽ mâu thuẫn với yêu cầu khách quan, trung thực và
từ đó sẽ khién người đọc (người nghe) hoài nghi, cảm thấy sự bình luận không thật công bằng,
không vô tư.
Người bình luận cũng nên vận dụng các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh trong lúc
trình bày để bài văn của mình thêm chính xác, rõ ràng, sinh động và do đó, thêm sức thuyết phục
người đọc (người nghe).
- Người đọc (người nghe) sẽ không thể thực sự tin vào ý kiến của người nghị luận, nếu cảm thấy
ý kiến ấy chỉ là sự áp đặt một chiều. Sức thuyết phục của bài nghị luận sẽ cao hơn nhiều khi
người nghe có điều kiện so sánh ý kiến của người nghị luận với những ý kiến đã được nêu ra
trước đó. Do vậy, người làm văn nên làm công việc điểm lại và nhận xét một cách hợp tình hợp
lí các quan điểm chính đã có về hiện tượng đời sống được đưa ra bình luận, trước khi đưa ra
quan điểm của bản thân mình.
Việc điểm lại và nhận xét các quan điểm chính đã có về hiện tượng đời sống nêu ở đề bài rõ
ràng cũng cần phải đạt được các yêu cầu khách quan, trung thực, như vừa nêu ở điểm trên. Vì có
thế thì người nghị luận mới mong đạt được mục đích của mình.
- Khi nêu ra và bảo vệ quan điểm của riêng mình, người bình luận có thể đứng hẳn về một phía,
ủng hộ phía mình cho là đúng và phê phán phía mà mình chắc chắn là sai. Người bình luận cũng
có thể kết hợp những phần đúng và loại bỏ phần còn hạn chế của mỗi phía để đi tới một sự đánh
giá mà mình tin là thực sự hợp lí, công bằng. Và cũng không loại trừ khả năng người bình luận
đưa ra một cách đánh giá khác biệt của riêng mình, sau khi đã phân tích các quan điểm ý kiến
khác nhau về đề tài cần bình luận.
Việc lựa chọn cách làm nào trong cách kể trên cũng hoàn toàn chỉ xuất phát từ một và chỉ
một cơ sở duy nhất - cơ sở chân lí. Và sau khi đã lựa chọn được một cách thức phù hợp với chân
lí (lẽ phải) rồi thì nhiệm vụ của người bình luận là thuyết phục người nghe (người đọc) đặt niềm
tin vào sự đánh giá của mình, như chính mình đã từng có niềm tin như thế.
- Khi tiếp tục luận bàn sâu rộng hơn, người làm văn có thể đề cập tới thái độ, hành động, cách
giải quyết cần có trước hiện tượng vừa được nhận xét, đánh giá, cũng có thể bày tỏ những cảm
nhận, suy nghĩ mà mình đã rút ra khi liên hệ với thời đại, hoàn cảnh sống, lứa tuổi của mình và
của người đang lắng nghe mình bình luận. Sự bàn luận còn có thể đạt tới tầm vóc lớn hơn, có giá
trị cao hơn nếu người bình luận có thể mở ra những ý nghĩa sâu rộng, sâu sắc và bất ngờ nữa từ
hiện tượng đời sống mà mình đang bình luận.
c. Kết bài
Phần kết bài phải đóng được bài văn lại bằng một khẳng định chắc chắn, không thể nào bác
bỏ.
Ở một bài nghị luận hay, phần kết không chỉ làm một nhiệm vụ duy nhất là chốt lại bài văn.
Một phần kết chỉ thật hay khi nó còn mở ra được một phạm vi rộng lớn hơn cho những suy
ngẫm, những điều cần bàn luận tiếp.

3
 Vận dụng làm bài tập:
Đề 1: Tin học với thanh niên hiện nay.
Gợi ý tham khảo.
a. Mở bài.
b. Thân bài.
• Tin học là một bộ môn phát triển nhất trong lĩnh vực công nghệ thông tin.
• Nguyên nhân:
- Do trí tuệ và sự hiểu biết của con người ngày càng phát triển.
- Do nhu cầu giao lưu về kinh tế, văn hóa, chính trị.
- Xu thế hội nhấp.
-…
- Nêu dẫn chứng.
• Tác dụng
- Thế giới ngày càng hội nhập thì phương diện đơn giản nhất là chiếc vi tính: “cả thế giới
trong ngôi nhà bạn”.
- Thế hệ trẻ là thế hệ sung sức nhất có khả năng cống hiến và làm giàu cho tổ quốc nhiều nhất.
- Cung cấp kiến thức về các lĩnh vực: chính trị, văn hóa,…
- Vận dụng công nghệ thông tin để kinh doanh.
- Giảm thời gian, giảm sức lực, nhanh chóng, tiện lợi …
- Chức năng giải trí, thư giản, …
- Hội nhập nền kinh tế thế giới, giúp thu ngắn khoảng cách giữa con người và con người.
- Nêu dẫn chứng.
• Nhược điểm
- Truyền tải thông tin kém văn hoá (mặt trái)
- Nghiện game online.
- Ngôn ngữ sai lệch làm mất vẻ đẹp của ngôn ngữ.
- Dùng biểu tượng thay cho lời nói.
- Nêu dẫn chứng.
• Giải pháp
- Nâng cao quản lí mạng
- Xã hội, cộng đồng biết giáo dục mọi lứa tuổi.
- Bản thân: vận dụng công nghệ thông tin vào việc học, lựa chọn thông tin phù hợp để tiếp thu,
-…
c. Kết bài

Đề 2: Về một người đã cho em cuộc sống.

* Yêu cầu về kỹ năng:
- Không bắt buộc về kiểu văn bản. Học sinh có thể viết bằng phương thức lập luận hoặc kết
hợp giữa lập luận, tự sự và biểu cảm về một hiện tượng của đời sống xã hội.
- Thể hiện được suy nghĩ, cảm xúc về một người đóng vai trò cho em cuộc sống: cha, mẹ, ông
bà, người đỡ đầu, ân nhân, hoặc người giúp thay đổi nhận thức ...
- Bố cục mạch lạc (có mở, thân, kết bài), lập luận chặt chẽ, diễn đạt lưu loát, có chất văn, tình
cảm chân thực.
* Yêu cầu về kiến thức.

4
 - Cần làm rõ: Người mang lại cho em cuộc sống là người như thế nào? Mối quan hệ với em?
Người đó đã có suy nghĩ và hành động như thế nào vì cuộc sống của em? Đã mang lại cho em
cuộc sống vật chất, tinh thần, niềm hạnh phúc, sự hiểu biết, trưởng thành của em? ...
- Suy nghĩ, nhận thức, tình cảm của em đối với người đã cho em cuộc sống
- Đánh giá về ý nghĩ cuộc sống, sự trân trọng giá trị cuộc sống đang có, em đang được hưởng.
- Liên hệ rộng ra với truyền thống dân tộc: Đức hi sinh và đạo lý "Uống nước nhớ nguồn".
- Thể hiện lòng biết ơn của em bằng những suy nghĩ và hành động cụ thể.

Đề 3: Xưa các cụ đã dạy “Lời chào cao hơn mâm cổ”, vậy mà nay dường như việc chào hỏi ít
được quan tâm. Hãy bàn về hiện tượng này.
Gợi ý tham khảo.
a. Mở bài: Dẫn dắt vào vấn đề chào hỏi xưa và nay.
b. Thân bài:
* Nêu những hiện tượng thiếu lịch sự trong chào hỏi.
- Quan hệ giao tiếp trong gia đình: con cái đi không thưa, về không chào.
- Quan hệ xã hội:
+ Học sinh càng lớn càng ngại chào thầy cô.
+ Đồng nghiệp gặp nhau nhiều khi thiếu cả cái gật đầu.
+ Hàng xóm láng giềng gặp nhau có lúc như người xa lạ.
+ Cấp dưới với cấp trên có lúc lại xun xoe quá mức …
* Đề ra một số cách chào hỏi thể hiện nét đẹp văn hóa giao tiếp.
- Tình huống giao tiếp:
+ Có tính nghi thức: lời chào phải trang trọng, tôn nghiêm.
+ Thân mật, gần gũi: không cần phải trang trọng, tôn nghiêm.
- Đối tượng giao tiếp:
+ Quan hệ vị thế xã hội: cấp dưới chào cấp trên tránh xun xoe thái quá; cấp trên cần tôn
trọng cấp dưới, tránh xem thường, kiểu cách bề trên.
+ Quan hệ tuổi tác: thường thì người nhỏ tuổi chào người lớn tuổi trước; song cũng không
phải lúc nào cũng câu nệ như thế mà bắt bẻ, xét nét …
+ Quan hệ thân sơ: nếu là thân thì có thể bỗ bã; nhưng chỉ là sơ thì phải ý tứ, giữ gìn lời
nói, cử chỉ, hành vi …
c. Kết bài:
- Chào hỏi thể hiện nhân cách con người.
- Chào hỏi cũng phản ánh trình độ văn minh của xã hội, càng phải quan tâm khi đất nước hội
nhập với văn hóa toàn cầu.

Đề 4: Hiện tượng đua đòi ăn mặc thiếu văn hóa của một số học sinh hiện nay.
Gợi ý tham khảo.
a. Mở bài:
- Trang phục là như cầu không thể thiếu của con người.
- Cuộc sống càng phát triển thì con người càng có nhu cầu mặc đẹp.
- Nhưng hiện có một số bạn ăn mặc còn thiếu văn hóa.
b. Thân bài:
* Những biểu hiện thiếu văn hóa trong trang phục của một số học sinh.
- Chạy theo mốt lòe loẹt, thiếu đứng đắn.
5
 - Những kiểu dáng không phù hợp lúc đi học.
- Luôn thay đổi mốt cho phù hợp với kiểu tóc, kiểu giày …
* Tác hại:
- Phí thời gian học hành.
- Hao tốn tiền bạc của bố mẹ.
- Làm thay đổi nhân cách.
- Ảnh hưởng thuần phong mỹ tục.
* Đề ra cách ăn mặc có văn hóa:
- Trang phục đến trường: đồng phục theo quy định của nhà trường.
- Trang phục đi chơi: phù hợp với vóc dáng, lứa tuổi sao cho khỏe mạnh, trẻ trung mà không
lòe loẹt, lố bịch, diêm dúa …
c. Kết bài:
- Trang phục là nét đẹp của mỗi người và cũng góp phần thể hiện nét đẹp của xã hội, dân tộc.
- Mỗi học sinh biết cách ăn mặc đẹp chính là làm đẹp cho mình và làm đẹp cho mọi người.

Đề 5: Báo Tuổi trẻ ngày 12/07/2004 đưa tin:

“Theo Ban Chỉ đạo tuyển sinh đại học năm 2004, sau hai đợt thi đã có 3186 thí sinh bị xử lí
kỉ luật do vi phạm quy chế thi, trong đó có 2637 thí sinh bị đình chỉ thi, chủ yếu do mang và
sử dụng tài liệu trong phòng thi. Hình thức mang tài liệu, phao thi ngày càng tinh vi, chúng
được giấu trong thước kẻ, điện thoại di động, trong đế giày”.
Hãy bình luận về thực trạng đó.
Gợi ý tham khảo.
a. Mở bài: Nêu hiện tượng, trích dẫn đề, nhận định chung.
b. Thân bài
- Phân tích hiện tượng:
+ Hiện tượng thí sinh vi phạm quy chế thi, bị xử lí kỉ luật lên đến hai, ba nghìn người là hiệnt
tượng chứng tỏ một bộ phận thí sinh thiếu tự do chưa có kiến thức vững vàng, động cơ, thái độ
học tập, thi cử không đúng đắn.
+ Hiện tượng sử dụng nhiều hình thức mang tài liệu tinh vi chứng tỏ nhiều thí sinh đã có ý
thức vi phạm quy chế từ ở nhà, có chủ ý không tuân thủ quy chế thi, rõ ràng là phạm pháp có ý
thức.
+ Việc xử lí của các Hội đồng thi chứng tỏ việc thi cử được tổ chức nghiêm túc, các giám thị
đã có thái độ nghiêm khắc cần thiết.
- Bình luận hiện tượng:
Hàng năm, cả nước ta có khoảng tám, chín trăm nghìn cho đến một triệu thí sinh thi đại học.
Con số hai, ba nghìn nói trên là rất ít so với tổng số.
Đa số thí sinh Việt Nam có thái độ thi cử nghiêm túc, đúng đắn, tôn trọng quy chế thi. Không
nên vì một số ít có thái độ sai phạm mà vơ đũa cả nắm, đánh giá sai toàn bộ thí sinh.
- Phê phán những mặt sai:
+ Thái độ, động cơ học tập.
+ Thái độ gian lận, cố tình vi phạm.
- Khẳng định đa số học sinh có thái độ đúng đắn, giám thị hoàn thành tốt nhiệm vụ coi thi.
c. Kết bài
- Kêu gọi các thi sinh có thái độ đứng đắn trong thi cử, đảm bảo chất lượng các kì thi tuyển sinh.
- Bài tỏ thái độ của người viết trước hiện trạng đó.
6
Đề 6. An toàn giao thông
Gợi ý tham khảo.
a. Mở bài :
- Đặt vấn đề : trong nhiều năm trở lại đây, vấn đề tai nạn giao thông đang là điểm nóng thu hút
nhiều sự quan tâm của dư luận bởi mức độ thiệt hại mà vấn đề này gây ra.
- Nhận thức: tuổi trẻ học đường – những công dân tương lai của đất nước – cũng phải có những
suy nghĩ và hành động để góp phần giảm thiểu tai nạn giao thông.
b. Thân bài :
1. Thực trạng tai nạn giao thông ở Việt Nam hiện nay:
+ Đang diễn ra hàng ngày hàng giờ trên cả nước, 33 -34 người chết và bị thương / 1 ngày
+ Trong số đó, có không ít các bạn học sinh, sinh viên là nạn nhân hoặc là thủ phạm gây ra các
vụ tai nạn giao thông.
2. Hậu quả của vấn đề:
+ Thiệt hại lớn về người và của, để lại những thương tật vĩnh viễn cho các cá nhân và hậu quả
nặng nề cho cả cộng đồng.
+ Gây đau đớn, mất mát, thương tâm cho người thân, xã hội.
3. Nguyên nhân của vấn đề :
+ Ý thức tham gia giao thông của người dân còn hạn chế, thiếu hiểu biết và không chấp hành
nghiêm chỉnh luật lệ giao thông (lạng lách, đánh võng, vượt đèn đỏ, coi thường việc đội mũ bảo
hiểm. . .)
+ Thiếu hiểu biết về các quy định an toàn giao thông (lấy trộm ốc vít đường ray, chiếm dụng
đường . . .)
+ Sự hạn chế về cơ sở vật chất (chất lượng đường thấp, xe cộ không đảm bảo an toàn...)
+ Đáng tiếc rằng, góp phần gây ra nhiều tai nạn giao thông, còn có những bạn học sinh đang
ngồi trên ghế nhà trường.
4. Hành động của tuổi trẻ học đường góp phần giảm thiểu tai nạn giao thông:
+ Tham gia học tập luật giao thông đường bộ ở trường lớp. Ngoài ra, bản thân mỗi người phải
tìm hiểu, nắm vững thêm các luật lệ và quy định đảm bảo an toàn giao thông.
+ Chấp hành nghiêm chỉnh quy định về an toàn giao thông: không lạng lách, đánh võng trên
đường đi, không đi xe máy khi chưa có bằng lái, không vượt đèn đỏ, đi đúng phần đường, dừng
đỗ đúng quy định, khi rẽ ngang hoặc dừng phải quan sát cẩn thận và có tín hiệu báo hiệu cho
người sau biết, đi chậm và quan sát cẩn thận khi qua ngã tư...
+ Đi bộ sang đường đúng quy định, tham gia giúp đỡ người già yếu, người tàn tật và trẻ em qua
đường đúng quy định.
+ Tuyên truyền luật giao thông: trao đổi với người thân trong gia đình, tham gia các hoạt động
tuyên truyền xung kích về an toàn giao thông để góp phần phổ biến luật giao thông đến tất cả
mọi người, tham gia các đội thanh niên tình nguyện đảm bảo an toàn giao thông...
c. Kết bài :
- An toàn giao thông là hạnh phúc của mỗi người mỗi gia đình và toàn xã hội.
- Tuổi trẻ học đường với tư cách là chủ nhân tương lai của đất nước, là thế hệ tiên phong trong
nhiều lĩnh vực, có sức khoẻ, có tri thức... cần có những suy nghĩ đúng đắn và gương mẫu thực
hiện những giải pháp thiết thực để góp phần giảm thiểu tai nạn giao thông. . .
Bài tham khảo thêm:
Nước ta từ ngàn đời xưa cố vô số tập tục, văn hóa, Văn hoá ẩm thực, văn hoá du lịch, trong đó
còn có 1 thứ văn hóa gọi là văn hóa giao thông. Nhưng hiện nay ít ai quan tâm đến thứ văn hóa
7
này. Giao thông đã và đang trở thành vấn đề "quốc nạn" của nước ta. Nguyên nhân thì nhiều
nhưng việc nâng cao văn hóa của người khi tham gia giao thông cũng rất là quan trọng để giảm
thiểu tình trạng ùn tắc và tai nạn giao thông của nước ta hiện nay.
Theo tôi để là người có văn hóa khi tham gia giao thông trước hết chúng ta phải là người hiểu
biết đầy đủ và nghiêm chỉnh chấp hành luật giao thông.Và phải có tính cộng đồng khi tham gia
giao thông. Khi lưu thông trên đường phải biết không chỉ vì lợi của bản thân mình mà còn phải
bảo đảm an toàn cho những người tham gia giao thông. Gặp trường hợp người bị nạn cần giúp
đỡ, chia sẻ kịp thời. Ngoài ra chúng ta phải biết cư xử có văn hóa khi lưu thông trên đường như:
ưu tiên cho người già, trẻ nhỏ, biết xin lỗi, cảm ơn khi có va quệt, không xả rác khi tham gia
giao thông,...
Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc sinh thời đã nói: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống,
mà loài người mới sáng tạo ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn
học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về ăn, ở và các phương thức sử dụng.
Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa…”.
Người ta thường nói: Chật nhà thì nép, chật đường thì chen. Đèn đỏ, mọi người dừng lại trước
vạch vôi, ấy thế mà có một cô nàng xinh đẹp cứ đạp chân xuống đường cố nhích, cố lách mũi xe
của mình nhoi lên trước dù chỉ là vài xăng ti mét đường. Để làm gì. Không hiểu. Kết quả là bánh
xe của cô chẹt lên bàn chân của một người khác đang dừng xe bên cạnh cô. Thế là toáng lên
chửi nhau. Vậy văn hóa giao thông đang ở đâu trong mỗi người, tại nạn giao thông từ đâu mà
ra?
Đang buồn cười hơn nữa là có anh cảnh sát lăm lăm dùi cui đứng bên đường thì đi đứng sao mà
nghiêm chỉnh thế. Vậy mà khi vắng bóng anh thì ôi thôi Đường ta, ta cứ đi, chẳng còn coi thiên
hạ xung quanh là gì nữa. Hỏi sao tại nạn lại cứ xảy ra.
Ai cũng nghĩ ở nông thôn trình độ kém hơn ở thành thị, vậy tại sao những bản tin tai nạn đều ở
thành thị? Phải chăng trình độ hiểu biết của người nông thôn đã hơn người thành thị?Không phải
thế, chỉ vì con người ta biết luật mà vẫn cố không nghe theo, biết sai mà không dừng lại. Phải
chăng vấn nạn giao thông xảy ra do chính ý thức của con người.
Tôi cũng chỉ là một học sinh trung học, những gì tôi hiểu về cuộc sống còn rất ít, nhưng
những gì tai nghe mắt thấy hằng ngày thì không thể phủ nhận. Ra đến đường đã thấy lạng lách
đánh võng, nửa đêm tiếng xe rú ga ầm ầm, rồi lại tai nạn người khóc, kẻ mếu. Nhà nước ta chậm
phát triển cũng do ý thức cũng như tình hình giao thông còn kém.
Đường đi cũng không phải ít, từ một trục đường chính rẽ ra vô số đường nhánh nhỏ, nhưng
nhiều lúc đường chính còn " tồi tàn" hơn cả đường nhánh. Đường nhánh do dân tự bảo nhau xây
nên, còn đường chính do nhà nước, vậy tại sao đi đâu cũng có ổ gà, ổ voi trên đường, phải chăng
đây là hiện tượng tham ô? Thử hỏi tại sao lại không xảy ra tai nạn.
Vậy thì tôi và các bạn hãy cùng hành động.
Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức: Bác dạy “Muốn hướng dẫn nhân dân, mình
phải làm mực thước cho người ta bắt chước”. Những tấm gương đạo đức của những người tiêu
biểu, những người tốt, việc tốt có ý nghĩa thúc đẩy cho quá trình đó”.
Xây đi đôi với chống: Trong đời sống hàng ngày, những hiện tượng tốt-xấu, đúng-sai, cái đạo
đức-cái vô đạo đức vẫn luôn đan xen, đối chọi nhau, thông qua hành vi của những con người
khác nhau. Vì vậy việc xây dựng nếp sống văn hóa mới, đạo đức mới đặc biệt là nếp sống văn
hóa giao thông phải được tiến hành và phối hợp chặt chẽ từ bản thân với gia đình, nhà trường và
ngoài xã hội; nhất là những tập thể mà nơi con người, công nhân viên chức lao động dành phần
lớn thời gian cuộc đời gắn bó.
8
 Phải thường xuyên tu dưỡng văn hóa, đạo đức suốt đời: Đây là một công việc phải làm suốt
đời. Là người thì ai cũng có chỗ hay, chỗ dở, chỗ xấu, chỗ tốt. Vấn đề là ở chỗ thấy rõ cái hay,
cái tốt, cái thiện để phát huy, thấy rõ cái dở, cái xấu, cái ác để khắc phục. Vì vậy, mỗi người phải
tự tu dưỡng, gia đình và tập thể giúp đỡ tu dưỡng.
Tuyên truyền đội mũ bảo hiểm cho trẻ em tại trường học
Xây dựng nếp sống văn hóa giao thông là nâng cao ý thức và thái độ của mọi người khi tham
gia giao thông. Biết từ tốn, bình tĩnh ưu tiên nhường nhịn cho người già, trẻ em. Biết xin lỗi,
cảm ơn khi có va quệt, biết đội mũ bảo hiểm cho mình và cho trẻ em khi tham gia giao
thông…Văn hóa giao thông nâng lên thì những hành vi sai trái, quậy phá, không đội mũ bảo
hiểm, uống rượu bia khi tham gia giao thông…sẽ trở thành lố bịch, bị cộng đồng lên án, khi đó
văn hóa giao thông của cả cộng đồng sẽ được nâng lên, tai nạn giao thông và ùn tắc giao thông
sẽ từng bước được đẩy lùi.
Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cuộc sống mới luôn đòi hỏi phải
xây dựng nền văn hóa đạo đức mới Việt Nam ngang tầm với yêu cầu của cuộc cách mạng mới
và hội nhập quốc tế. Mỗi người chúng ta phải nghiêm túc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào
xây dựng nếp sống văn hóa giao thông, góp phần đưa đất nước phát triển bền vững.

Đề 7. Ý thức bảo vệ môi trường sống.

Gợi ý tham khảo.
a. Mở bài.
+ Môi trường sống của con người gồm: tất cả hoàn cảnh bao quanh con người, có ảnh hưởng
đến sự sống và phát triển của con người (như là một sinh vật và như là một thực thể xã hội), đến
chất lượng cuộc sống của con người.
+ Môi trường tự nhiên gồm nhiều yếu tố như nước, không khí, đất...
Môi trường tự nhiên bao gồm các thành phần của tự nhiên: - Địa hình, địa chất, đất trồng, khí
hậu, nước, sinh vật” Môi trường tự nhiên rất quan trọng đối với cuộc sống của con người.
+ Môi trường địa lý có ba chức năng chính:
. Là không gian sống của con người;
. Là nguồn cung cấp tài nguyên thiên nhiên;
. Là nơi chứa đựng các chất phế thải do con người tạo ra”
b. Thân bài:
- Môi trường sống bao gồm những vấn đề gì (nguồn nước, nguồn thức ăn, bầu không khí, cây
xanh trên mặt đất).
- Môi trường sống đang bị đe dọa như thế nào?
+ Nguồn nước.
+ Nguồn thức ăn.
+ Bầu không khí.
+ Rừng đầu nguồn.
- Nguyên nhân:
+ Đầu tiên là do những thói quen xấu lười biếng và lối sống lạc hậu ích kỷ chĩ nghĩ đến quyền
lợi cá nhân của một số người . Họ sống theo kiểu
“Của mình thì giữ bo bo
Của người thì thả cho bò nó ăn ”
+ Nguyên nhân tiếp theo là do thói quen đã có từ lâu, khó sửa đổi, phải có sự nhắc nhở thì người
ta mới không xả rác bừa bãi.
9
+ Do đó mà trình độ hiểu biết của người dân còn thấp dẫn đến thái độ tuân thủ nội quy nơi công
cộng chưa đi vào nề nếp. Một phần là do sự quản lý, kiểm soát của các cơ quan chức năng chưa
chặt chẽ, kém hiệu quả, …chưa có hình thức xử lý nghiêm khắc những cá nhân, đơn vị, công ty
vi phạm, hay nói cách khác là biết mà làm ngơ.
- Tác hại
+ Gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân.
+ Để lại ấn tượng không tốt đẹp cho khách du lịch.
+ Môi trường sinh thái bị hủy hại, mất đa dang sinh học, các loại cây loài vật sẽ bị tiệt chủng..
- Biện pháp:
+ Nhà trường phối hợp với các ban ngành thướng xuyên nhắc nhở, tuyên truyền, kiểm tra ý thức
tự giác của mọi người về việc giữ gìn vệ sinh.
+ Nên có những hình thức khiển trách đúng mức đối với những học sinh có thói quen vứt rác
bừa bãi. Đối với người dân vi phạm thì họp tổ dân phố kiểm điểm.
+ Còn công ty thẳng tay phạt nặng, rút giấy phép kinh doanh. Tốt nhất là các cơ quan nhà nước
phép hoạt động cần đưa ra những bộ luật thật cụ thể về vấn đề xâm hại môi trường.
+ Mỗi người đều phải có trách nhiệm bảo vệ môi trường. Cụ thể:
 Không chặt phá rừng bừa bãi
 Không vứt xác súc vật xuống sông
 Nên tái chế rác thành phân vi sinh
 Hạn chế sử dụng túi nilon để bao gói thực phẩm
 Không đổ trực tiếp nước thải công nghiệp vào sông, hồ
 Nên trồng cây, gây rừng
 Nên thường xuyên dọn vệ sinh đường làng, ngõ xóm
 Không săn, bắt động vật hoang dã
 Không Lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật
 Nên bỏ rác đúng nơi quy định.
Hành vi xả rác nơi công cộng đang là vấn đề đau đầu của các cơ quan chức năng. Bảo vệ môi
trường là bảo vệ sự sống của mọi người, vậy mỗi người chúng ta cần có ý thức góp phần chung
tay xây dựng một môi trường xanh-sạch-đẹp.

Đề 8: Suy nghĩ về bệnh “vô cảm” trong xã hội hiện nay?

Gợi ý tham khảo.
a. Mở bài.
Từ khi trên quả đất này có sự sống, thì Thượng Đế đã sinh ra vạn loại, trong đó có loài người.
Một điều đặc biệt thay là tạo hóa đã ban tặng cho loài người chúng ta một thứ quý báu đó chính
là “tình cảm”.
Người ta nói con người là loài sinh vật sống bằng “tình cảm”. Tình cảm cũng giống như một
thứ linh dược quan trọng, nó có thể cảm hóa được mọi thứ, nó là sợi dây gắn kết giữa con người
với con người, nó đã mang con người đến lại gần nhau hơn. Con người ai cũng sống bằng cái
“tình” thì chắc hẳn mọi thứ xung quanh ta sẽ đẹp vô cùng, bầu trời này sẽ không còn những áng
mây đen, mặt đất này sẽ không còn những lầm than, cơ cực, không có những lỗi lầm.
Tình thương yêu, sự chân thành, nỗi xót xa hay sự cảm thong, tha thứ tất cả đều xuất phát từ
cái “tình” mà ra, nếu một khi bạn đã đánh mất đi cái “tình người” ấy thì khi đó bạn đã tự tách
mình ra khỏi thế giới của lương tri và lúc này con người sẽ không còn là con người nữa. Cái
hạnh phúc lớn nhất của con người khi còn tồn tại trong cái thế giới này đó chính là được sống,
10
được tắm mình trong cái biển cả đầy tình yêu thương của mọi người.
b. Thân bài.
Danh ngôn có câu: “kẻ mất đi của cải là kẻ mất ít, mất bạn là kẻ mất nhiều, nhưng đánh mất đi
cái “tình” thì là mất tất cả”. Thật vậy một người sống mà không có tình cảm thì trở nên hung bạo
và tàn nhẫn vô cùng, cha con có thể bất hòa, vợ chồng vì cải nhau mà li tán, an hem vì tranh
giành mà bất đồng, bạn bè vì tình cảm mà có thể giết hại lẫn nhau, … Tất cả là vì họ không biết
cảm thông, họ không cảm nhận được cái hạnh phúc của cuộc sống, họ quá vô tình và thờ ơ với
thực tại.
Hằng ngày bạn thường đối mặt với những bộn bề của cuộc sống, nhiều lo toan trong công việc
hay cũng có lúc bạn mãi mê trải mình trong những phút giây lạc thú, vui vẽ bên bạn bè mà đã
lãng quên đi phút giây êm đềm, hạnh phúc, những hình ảnh thiêng liêng cao cả của cha, của mẹ,
những người ngày đêm thương nhớ, mong chờ, dõi theo bước chân bạn từng phút, từng giây. Ấy
thế mà mỗi khi đang đi với bạn bè tình cờ bắt gặp cha và mẹ đang làm những công việc “bán
mặt cho đất, bán lưng cho trời” thì bạn vẫn cuối đầu mà bước tiếp, điềm nhiên một cách lạ
thường. Thử hỏi “tại sao?” phải chăng vì rào cản của sự mặc cảm quá lớn đến nổi bạn không thể
trèo qua? Sao lại vô tình đến thế, chính cái bệnh vô cảm đã làm cho ngọn lửa yêu thương trong
trái tim của bạn đã vụt tắt?
Tình cảm nó giống như những hạt mưa, mưa càng to thì có thể dập tắt đi ngọn lửa của sự căm
hờn, của long thù hận hay ghen ghét, nhưng nó có thể là ngọn lửa của tình thương yêu, sự khoan
dung, lòng vị tha hay của ước mơ và hi vọng. Tại sao chúng ta lại để cho những ngọn lửa ấy lại
vụt tắt đi trong đêm tối.
Cuộc sống xung quanh ta còn đầy rẩy biết bao cảnh khổ, những hoàn cảnh thật đáng thương
trông mà ai chẳng xót, vậy mà cũng có những kẻ nhìn như không thấy. Nhìn những bà lão tuổi
ngoài 70, một tay run run chống gậy, tay kia cầm sấp vé số, đi hết đoạn đường này đến đoạn
đường kia, đi trong những hơi thở yếu ớt, đôi chân quằng quại mệt mỏi dường như muốn ngã
quỵ; Hay những ông lão khoát trên người bộ sơ-mi rách, không còn chỗ vá, sống một cuộc đời
hành khuất nhờ vào sự bố thí của xã hội. Đáng thương hơn là những đứa bé mới chào đời thì
chẳng được nhìn thấy cha mẹ đâu, 5, 3 tuổi thì phải đi lượm ve chai, bán vé số, nhặt từng mẫu
bánh dỡ vụn của người khác ăn thừa mà lót dạ, chứng kiến những cảnh đời ấy ai mà chẳng xót,
chẳng thương, thế mà có những kẻ lại rất thờ ơ, quá vô tâm cứ ngoảnh mặt mà bước đi trước
những số phận vô hình trong khi họ đang cần đến vòng tay nhân ái của mọi người. Phải chăng
chính cái bệnh vô cảm đã làm cho bạn trở nên vô tri, vô giác, chẳng them nhòm ngó gì đến sự
hiện hữu của mọi người chung quanh?
Nói đến đây làm tôi nhớ đến câu nói của Bác: “Hạnh phúc của tôi là đây, là chính cái giây
phút mà tôi được nhìn thấy đồng bào tôi ai cũng có cơm no áo ấm, ai cũng được học hành”. Lúc
sinh thời Bác thương yêu con người hết mực. Bác không bọ xót một việc nhỏ, Người đã hi sinh
hạnh phúc của mình để mang lại hạnh phúc cho nhân dân. Vậy sao chúng ta lại khong giống như
Bác, tại sao chúng ta lại không noi gương Bác, một con người luôn có tình thương yêu bao la
rông lớn, tại sao lại để cho cuộc đời này vẫn còn nhiều nổi khổ đau, vẫn còn nhiều trái tim phải
vụn vời như thế, tại sao khi nhìn thấy một người gặp hoạn nạn mà lại làm ngơ, thấy một chiếc xe
bị ngã hay một em bé bị rơi xuống nước bạn vẫn ung dung mà bước tiếp, thấy người khác mắc
lỗi lầm mà chẳng đói hoài đến.
Một người thầy giáo chỉ vì lo vun vén cho một đứa học trò cưng mà đã phụ đi biết bao trái tim
nhỏ bé của những đứa học trò khác, hay vì lí do, phương diện nhìn nào đó mà ở mỗi đứa học trò
khác nhau thì việc truyền đạt kiến thức cũng khác nhau. Trong lớp có học sinh gặp khó khăn mà
11
không được bước tiếp đến trường. Khi đó vì chỉ lo cho công việc của bản than mà thầy cô cứ
phó mặc cho học sinh.
Gần gũi với chúng ta hơn là những người bác sĩ. Một bác sĩ tuy không giỏi lắm nhưng với một
trái tim nhân hậu, tấm long của một lương y cảm hóa vào trong từng viên thuốc, từng đôi tay ân
cần chu đáo, sự quan tâm , chăm sóc và chia sẽ với bệnh nhân thì chắc chắn họ sẽ mau khỏi hơn
là khi được chửa trị với một bác sĩ mà không có cái tâm của người thấy thuốc, thấy người nghèo
là cứ muốn bỏ mặc, không cần biết họ thế nào. Hay có những lúc bạn vào trong những shop mua
hang, nhìn cách ăn mặc của bạn hơi sành điệu thì chủ shop đón tiếp và phục vụ một cách ân cần,
chu đáo, còn nếu bạn ăn mặc hơi “quê”, hơi “bình dân” một chút thì họ chẳng để ý, chẳng cần
biết đến sựi có mặt của bạn, ngay cả ngôn từ cũng thế. Có phải xã hội này không công bằng hay
chăng? Công lý là chính ở trái tim của mỗi người, nếu chúng ta biết hòa đồng điệu trái tim của
mình với suy nghĩ của người khác, chúng ta có đặt mình vào vị trí của người thì khi đó chúng ta
mới hiểu và cảm thông cho họ. Tức là khi đó cái bệnh vô cảm đã được cảm hóa bằng cái “tình”
của bạn.
c. Kết bài.
Chúng ta hãy sống bằng chính con tim của mình, bằng chính những gì mà tạo hóa đã ban tặng
cho ta, chúng ta sống và đừng để cho cái bệnh vô cảm len lỏi vào đời sống này, hãy lấy cái
“tình” mà cảm hóa hành động, hãy lấy tình thương yêu mà làm ngôi vị trung tâm của cuộc sống,
hãy vang rộng trái tim mình, hãy quan tâm đến mọi người, hãy thông cảm, sẽ chia với những
mảnh đời bất hạnh, hãy biết quý trọng tình cảm và tha thứ cho sự lổi lầm.
Bài tham khảo thêm:
Trong cuộc sống ồn ào và náo nhiệt hiện nay, song song với việc phát triển của xã hội thì cũng
nảy sinh nhiều vấn đề đáng quan tâm, trong đó có căn bệnh vô cảm. Rất nhiều tệ nạn và hiện
tượng thể hiện căn bệnh vô cảm không kể hết. Sở dĩ nảy sinh căn bệnh này vì những người đó
không tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức, không có lòng nhân đạo, thờ ơ với mọi người, ý
thức tập thể, ý thức cộng đồng quá kém.
Đó là một loại bệnh gần như stress, nó thường xuất hiện khi xã hội có những yếu tố vượt quá
mức bình thường, ví dụ ngày trước lâu lâu mới thấy một người ăn xin thì mình thấy tội và giúp
họ một ít tiền, bay giờ thì có một đống tiền cũng không giúp nổi vì quá nhiều ăn xin, rồi tai nạn
cũng vậy, rồi vé số cũng vậy. Bệnh này sẽ làm cho con người dần dần xa cách nhau.
Vô cảm có nhiều nguyên nhân gây nên, và các yếu tố dễ gây nên bệnh này nhất là do gia đình,
bạn bè hay chính bản thân không vượt qua được khó khăn trong phút chốc, làm cho tinh thần
suy giảm, lo lắng, sợ hãi, cuối cùng họ không muốn tiếp xúc hay nói chuyện với những người
xung quanh.
Bệnh này thể hiện ở chỗ không hề động lòng trước những nỗi đau của người khác cũng như
không hề phẫn nộ trước những tệ nạn xảy ra hàng ngày. Liệu rằng chúng ta đã hiểu rõ căn bệnh
này chưa?nguyên nhân hình thành ntn ? Tác hại ra sao? Đó là một khó khăn .... vô tức là không,
cảm tức là tình cảm cảm xúc của con người. Vô cảm tức là không có cảm xúc trước bất kì sự vật
sự việc gì. Chẳng hạn như : Không sẵn lòng giúp đỡ những người gặp khó khăn hoạn nạn, mặc
dầu mình có điều kiện có thể giúp đỡ được. Rất nhiều người, nhất là thanh niên nam nữ, khi thấy
những người hành khất thì xua đuổi, dè bỉu. Đi đường gặp người bị tai nạn vẫn bỏ đi không sẵn
sàng cứu giúp.
Thậm chí có kẻ còn nhân cơ hội tìm cách lấy cắp tiền của người bị nạn. - Thấy người tàn tật
không giúp đỡ, trên xe buýt, ở nơi công cộng, không nhường chỗ cho người tàn tật, có khi lại
còn cười trước những khuyết tật của họ. Những người có trách nhiệm giải quyết, nhưng không
12
quan tâm giải quyết công việc cho người dân, mặc dân phải đến trình bày lần này lượt khác, có
khi còn vòi vĩnh rồi mới giải quyết. Các cán bộ đã giàu sang nhưng vẫn tìm cách cướp đất của
dân, đuổi dân đi chỗ khác để lấy những mảnh đất đẹp chia nhau như vụ tiêu cực đất đai ở Đồ
Sơn và nhiều nơi khác.
Có những cán bộ giải quyết chính sách đã ăn chặn của những thương binh, những gia đình
chính sách, của những người tàn tật, những gia đình hộ nghèo như báo chí đã từng nêu lên.
Trường hợp một bà mẹ già ở Hà Tĩnh có con nuôi là liệt sĩ mà lãnh đạo xã tìm cách cắt tiêu
chuẩn không cho nhận, khiến các nhà báo phải vào cuộc mới giải quyết được. Rất nhiều tệ nạn
và hiện tượng thể hiện căn bệnh vô cảm không kể hết.
Sở dĩ nảy sinh căn bệnh này vì những người đó không tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức,
không có lòng nhân đạo, thờ ơ với mọi người, ý thức tập thể, ý thức cộng đồng quá kém, không
giữ được truyền thống quý báu của dân tộc ta là "thương người như thể thương thân". Căn bệnh
vô cảm đã có ở không ít nhân vật được giao trọng trách từ lâu, nó biểu hiện dưới nhiều dạng
"lâm sàng" khác nhau nhưng tất cả đều rất dễ phát hiện, chỉ có điều không ai chịu chữa trị hay
nói cách khác là đang trong tình trạng vô phương cứu chữa Đã có nhiều bệnh nhân quan chức vô
cảm :
Đó là các quan chức của UBND huyện Tây Trà - tỉnh Quảng Ngãi. Dân của huyện nhà bị đói,
Chính phủ chi nguồn cứu trợ và địa phương đã chuyển trên 100 tấn gạo để cứu đói cho dân.Số
gạo này chuyển đến huyện lỵ Tây Trà vào ngày 11/7 với chỉ đạo của UBND tỉnh Quảng Ngãi là
phải chuyển tận tay người dân trong tháng 7.
Thế nhưng, mãi đến cuối tháng 9, số gạo này vẫn còn nằm trong kho lương thực của huyện.
Gạo mốc meo, người dân cũng vẫn phải chờ. Giải thích cho vụ việc không thể chấp nhận được
này, Chủ tịch UBND huyện - ông Hồ Thanh Hùng - lại đưa ra lý lẽ, rằng do giá xăng dầu tăng,
nên thiếu 5 triệu đồng kinh phí cho việc vận chuyển số gạo này đến các xã. Không thể tưởng
tượng được, một ông chủ tịch huyện lại có thể ăn nói thể hiện sự vô cảm đến tận cùng như vậy.
Hãy dùng con tim để lắng nghe người khác nói, không chỉ với những con người mắc căn bệnh
vô cảm mà ngay cả những người đang ở xung quanh mình. Hãy biết lắng nghe và chia sẻ, dành
những tình cảm chân thành để giúp họ vượt qua khó khăn, sống một cuộc đời tươi đẹp nhất.

Đề 9: Em hãy viết một bài văn ngắn với chủ đề: Trong học tập, tự học là cách học hiệu quả
nhất, giúp ta có thể tiến bộ hơn trong học tập.
Gợi ý tham khảo
Cuộc sống luôn vận động và phát triển không ngừng. Nó đòi hỏi mọi người phải vận
động để theo kịp sự phát triển của xã hội. Chính vì vậy mà tinh thần tự học có vai trò vô cùng
quan trọng .
Trước hết ta phải hiểu “ tự học ” là như thế nào? Nếu học là quá trình tìm hiểu, thu nhận kiến
thức và hình thành kỹ năng của bản thân thì tự học là sự chủ động, tích cực, độc lập tìm hiểu,
lĩnh hội tri thức và hình thành kỹ năng cho mình. Quá trình tự học cũng có phạm vi khá rộng:
khi nghe giảng, đọc sách hay làm bài tập, cần tích cực suy nghĩ, ghi chép, sáng tạo nhằm rút ra
những điều cần thiết, hữu ích cho bản thân. Tự học cũng có nhiều hình thức: có khi là tự mày
mò tìm hiểu hoặc có sự chỉ bảo, hướng dẫn của thầy cô giáo …Dù ở hình thức nào thì sự chủ
động tiếp nhận tri thức của người học vẫn là quan trọng nhất
Phải tự học mới thấy hết những ý nghĩa lớn lao của công việc này. Tự học giúp ta nhớ lâu và
vận dụng những kiến thức đã học một cách hữu ích hơn trong cuộc sống. Không những thế tự
học còn giúp con người trở nên năng động, sáng tạo, không ỷ lại, không phụ thuộc vào người
13
khác. Từ đó biết tự bổ sung những khiếm khuyết của mình để tự hoàn thiện bản thân .
Tự học là một công việc gian khổ, đòi hỏi lòng quyết tâm và sự kiên trì. Càng cố gắng tự học
con người càng trau dồi được nhân cách và tri thức của mình .Chính vì vậy tự học là một việc
làm độc lập gian khổ mà không ai có thể học hộ , học giúp. Bù lại, phần thưởng của tự học thật
xứng đáng: đó là niềm vui, niềm hạnh phúc khi ta chiếm lĩnh được tri thức. Biết bao những con
người nhờ tự học mà tên tuổi của họ được tạc vào lịch sử. Hồ Chí Minh với đôi bàn tay trắng ra
đi từ bến cảng nhà Rồng, nhờ tự học Người biết nhiều ngoại ngữ và đã tìm được đường đi cho cả
dân tộc Việt Nam đến bến bờ hạnh phúc. Macxim Gorki với cả một thời thơ ấu gian khổ, không
được đi học, bằng tinh thần tự học ông đã trở thành đại văn hào Nga. Và còn rất nhiều những
tấm gương khác nữa: Lê Quí Đôn, Mạc Đĩnh Chi, Nguyễn Hiền …Nhờ tự học đã trở thành bậc
hiền tài, làm rạng danh cho gia đình quê hương xứ sở .
Việc tự học có ý nghĩa to lớn như vậy nên bản thân mỗi chúng ta phải xây dựng cho mình tinh
thần tự học trên nền tảng của sự say mê, ham học, ham hiểu biết, giàu khát vọng và kiên trì trên
con đường chinh phục tri thức. Từ đó bản thân mỗi con người cần chủ động, tích cực, sáng tạo,
độc lập trong học tập. Có như vậy mới chiếm lĩnh được tri thức để vươn tới những ước mơ, hoài
bão của mình .
Càng hiểu vai trò và ý nghĩa của việc tự học, em càng cố gắng và quyết tâm học tập hơn. Bởi
tự học là con đường ngắn nhất và duy nhất để hoàn thiện bản thân và biến ước mơ thành hiện
thực. Có lẽ bởi vậy mà Lê-nin đã từng đặt ra một phương châm : “ Học, học nữa, học mãi”.

Đề 10: Vấn đề chơi Game.

Gợi ý tham khảo.
Ngày nay, trong giới học sinh cũng như mọi người, trò chơi điện tử đã quá quen thuộc, nó đã
trở thành một thú vui tiêu khiển giết thời gian cực kì hấp dẫn. Cùng với sự phát triển tốc độ của
trò chơi điện tử đã làm nhiều người phải kinh ngạc, thì kéo theo đó là những tác hại, khuyết
điểm của nó khiến các bậc phụ huynh phải quan tâm. Một trong số tác hại đó là khiến nhiều bạn
vì mãi chơi game mà sao nhãng việc học tập, mắc những sai phạm lớn.
Vì sao các bạn trẻ ngày nay lại thích trò chơi điện tử đến vậy? là vì tính hấp dẫn của nó. Đây là
một thú vui tiêu khiển rẻ tiền, dễ chơi với những âm thanh được đồ họa rất sống động, bắt mắt,
mới lạ, hợp với tính cách của giới trẻ. Về một khía cạnh nào đó, trò chơi điện tử mang lại cho
chúng ta một số ích lợi. Chơi trò chơi điện tử (trò chơi điện tử) giúp chúng ta rèn luyện tư duy,
nhạy bén, xử lí các tình huống một cách sáng tạo và khéo léo. Hơn thế nữa, nó tạo cho chúng ta
sự kiên trì, nhẫn nại. Một điều rất quan trọng để trò chơi điện tử cuốn hút bạn trẻ là sự hồi hộp
khi chơi. Càng chơi, các bạn càng thích thú hơn, càng tò mò hơn, và càng thõa mãn tính hiếu
thắng khi chơi thắng một trò chơi nào đó, rất phù hợp với tâm lí tuổi mới lớn, ưa khám phá,
thích thú trước những điều mới lạ.
Không những thế, ngoài mục đích chính là để giải trí, nó còn giúp ta mở rộng quen biết với
mọi người bởi tính cộng đồng của trò chơi điện tử rất cao, nhất là các trò chơi trực tuyến. Chơi
game giúp ta rèn luyện tính cách. Đặc biệt là các game hóa thân vào nhân vật. Thế giới trong
game như một xã hội ngoài đời thu nhỏ, cũng có cái thiện, cái ác, cái tốt, cái xấu do đó bạn phải
biết "gạn đục khơi trong", gặp người xấu thì làm thế nào, gặp người tốt thì phải làm sao, .....Một
số trò chơi điện tử du nhập từ nước ngoài vào, do đó khi chơi chúng sẽ giúp bạn trau dồi vốn từ
tiếng anh của mình. Bên cạnh đó, chơi game còn mang lại cho một số người những nguồn lợi
lớn. Chẳng hạn như bạn L hay B ở TP HCM, hằng ngày kiếm tiền bằng việc chơi thuê, mua bán
đồ ảo, hơn thế, họ còn mở hẳn cả 1 công ty chơi game thuê. Tóm lại, trò chơi điện tử được ví
14
như một món ăn tinh thần của bạn trẻ hiện nay. Và một số game online đang được ưa chuộng
hiện nay là Võ Lâm Truyền Kì, thiên Long bát Bộ, MU…
Bất cứ việc gì cũng có hai mặt - lợi và hại. Sau một quá trình phát triển, trò chơi điện tử cũng
đã bộc lộ những khuyết điểm không đáng có của nó . Nhưng nguyên nhân chính là do người
chơi không tự làm chủ, điều khiển được bản thân mình để sa đà vào game đến mức không thể
dứt ra được. Thực tế hiện nay, có nhiều bạn trẻ vì quá ham mê “món ăn tinh thần” này mà bỏ bê
việc học, quên đi nhiệm vụ chính của mình. Phần lớn thời gian, các bạn dành vào việc chơi
game nên không còn thời gian ngó ngàng gì tới quyển vở chứ đừng nói là học bài, làm bài, ôn
bài. Tình trạng đó kéo dài lâu ngày dẫn đến kiến thức ngày càng mơ hồ, mông lung. Bởi kiến
thức cũ chưa nắm được thì kiến thức mới lại đến.
Chơi game nhiều sẽ làm đầu óc trở nên mê mụi. Để giải thích cho việc này, các bạn hãy nhìn
lại luận điểm trên, bạn sẽ suy ra được ngay thôi. Một ngày hết 1/3 thời gian cắm cúi trong ctdt,
đầu óc chỉ nghĩ đến game thì thử hỏi thời gian đâu bạn có thể thư giãn, có thể đọc báo, chơi thể
thao, hay ít ra là giải trí với bạn bè. 2/3 thời gian còn lại bạn đã phải giành cho ngủ, ăn và những
sinh hoạt ngày thường, thì thử hỏi liệu đầu óc của bạn đến đâu? Lại còn thức khuya. Đối với các
game thủ, chơi trắng đêm là một khái niệm hết sức bình thường. Những ai học sinh học cũng
biết khi người ta không ngủ đủ giấc, hoặc thức đêm nhiều thì đầu óc cực kì mệt mỏi. Dẫn đến
tình trạng ngủ gà ngủ gật trong lớp, uể oải…, và hậu quả thấy rõ nhất là kết quả học tập sa sút.
Chơi trò chơi điện tử mang những hình ảnh bạo lực hoặc không phù hợp với lứa tuổi sẽ làm
cảm xúc của con người bị tê liệt, và sau khi không còn cảm xúc về bạo lực nữa, bạn sẽ thực hiện
nó một cách dễ dàng. Có rất nhiều bạn nhiễm tính bạo lực ấy và áp dụng nó vào cuộc sống hằng
ngày với tất cả mọi người. Điển hình và vụ một thanh niên trẻ người Thái lan đã giết một anh lái
taxi vì bắt chước trò chơi điện tử mà người thanh niên ấy đang chơi.
Nói về vấn đề kinh tế, trò chơi điện tử tác hại vô cùng ngay cả với gia đình có kinh tế khá giả.
Khi quá đam mê, không có tiền để chơi, họ sẽ làm gì? Nói dối bố mẹ để có tiền đi chơi, nối dối
thầy cô để cúp học bỏ tiết. Nếu bố mẹ không cho tiền, họ sẽ lấy cắp đồ đạc trong nhà đi bán, táo
tợn hơn, họ còn trấn lột, trộm đạo… thậm chí gây án mạng để có tiền thoản mãn thú vui chơi.
Điển hình là một bạn 14 tuổi ở HN, đã trèo vào nhà người dân rồi giết hại họ để cướp tài sản lấy
tiền chơi game.
Về vấn đề sức khỏe. Chơi game nhiều gây hại cho sức khỏe là điều không cần bàn cãi. Hầu
hết các game hiện nay đều đã mất đi chức năng vốn có của nó là giải trí, thay vào đó là sự cạnh
tranh, dễ gây nghiện, gây tác hại ít nhiều đến người chơi. Những tác hại này gồm gây căng
thẳng, cận thị, một số bệnh về xương (như đau cột sống), phản ứng chậm, lười vận động khiến
sức khỏe suy giảm. Đặc biệt đối với những người chơi game online, do phải cày nhiều nên dễ
gây suy kiệt sức khỏe, mất ngủ, các bệnh về tim và não, rối loạn chức năng sinh lý; nặng hơn có
thể gây đột quỵ, rối loạn tâm thần, dẫn đến TỬ VONG!!!! Tuy vậy, chơi game một cách điều độ
thì vẫn không sao, cố gắng chơi game dưới 1 tiếng/ngày, giảm thời gian chơi game xuống càng
ít càng tốt! Thế giới đã ghi nhận nhiều trường hợp người chơi game quá độ dẫn đến tử vong.
Những trường hợp này có thể đến từ Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc, Việt Nam... do chơi game hơn
12 tiếng/ngày. Một vấn đề nhức nhối hiện nay của một số học sinh nữ là do nhẹ dạ, lên mạng
chat làm quen với một vài người lạ nhưng lại không biết đó là những kẻ xấu, chuyên đi dụ dỗ,
lừa đảo. và các học sinh nữ đã dễ dàng trở thành nạn nhân của những ổ chứa, bị bán ra nước
ngoài hoặc bị những yêu râu xanh làm nhục tập thể.
Việc mãi chơi game mà sao nhãng việc học tập và những sai phạm của 1 số bạn đã gióng lên
hồi chuông báo động Các bạn còn trẻ, chưa ý thức được tác hại của trò chơi điện tử , còn dễ dãi
15
với chính mình và thiếu ý thức trong học tập. Vì vậy, gia đình và xã hội phải có trách nhiệm về
việc này. Về phía gia đình : cần có sự quan tâm của bố mẹ đến con cái, cũng như cần có những
quy định về giờ học, giờ chơi, hướng con cái đến các hình thức giải trí phong phú, tham gia các
hoạt thể dục thể thao để có lối sống và tinh thần lành mạnh. Về phía nhà nước, các cơ quan ban
ngành : cần tăng cường công tác kiểm tra để kịp thời chấn chỉnh và xử lý những cơ sở vi phạm
các quy định về quản lý Internet. Đề ra những quy định cụ thể về thời gian, nội dung của các trò
chơi điện tử trước khi cấp giấy phép lưu hành. Và hiện nay, ở một số nước đã mở những trung
tâm cai nghiện game, tuy nhiên, ở nước ta loại hình này chưa được phổ biến. Và hơn ai hết, bản
thân mỗi bạn trẻ cần ý thức rõ ràng những mặt lợi hại của trò chơi điện tử để tự điều chỉnh mình,
tự rèn luyện ý thức tự giác. Chỉ nên xem đây là thú tiêu khiển mang tính giải trí để không quá
lạm dụng nó, phụ thuộc vào nó.
Trò chơi điện tử là thú vui tiêu khiển, hấp dẫn và có ích nếu chơi điều độ.

Đề 11: Suy nghĩ của em về nạn bạo hành trong gia đình và xã hội.
Gợi ý tham khảo.
1. Giải thích thế nào là bạo hành (Bạo hành là một hành động vũ phu, bất chấp công lí, đạo lí
làm tổn thương đến tinh thần và thể xác của người khác).
2. Những biểu hiện của nạn bạo hành ngày nay: Lăng mạ, day nghiến, xúc phạm, chà đạp, đánh
đập, tra tấn,..
Thực trạng ngày nay: nạn bạo hành diễn ra không ít, ở nhiều nơi (dẫn chứng thực tế)
3. Bạo hành là một hành động xấu xa, cần lên án
- Bạo hành trong gia đình gây nên mối bất hòa làm ảnh hưởng đến sự bền vững của gia đình, ảnh
hưởng đến sự phát triển nhân cách của trẻ em, tổn thương tình cảm và lòng tự trọng.
- Bạo hành trong xã hội ảnh hưởng đến tâm lí, nhận thức & ứng xử của con người.
4. Thái độ của bản thân trước nạn bạo hành hiện nay.
5. Bài học nhận thức về nạn bạo hành trong gia đình và xã hội.

16
 CHỦ ĐỀ 2: NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÝ
I. Kiến thức, kỹ năng:
- Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí là bàn về một vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo
đức, lối sống … của con người.
- Yêu cầu về nội dung của bài nghị luận này là phải làm sáng tỏ các vấn đề tư tưởng, đạo lí bằng
cách giải thích, chứng minh, so sánh, đối chiếu, phân tích … để chỉ ra chỗ đúng (hay chỗ sai)
của một tư tưởng nào đó, nhằm khẳng định tư tưởng của người viết.
- Về hình thức, bài viết phải có bố cục ba phần; có luận điểm đúng đắn, sáng tỏ; lời văn chính
xác, sinh động.
- Dàn bài chung:
+ Mở bài: Giới thiệu vấn đề tư tưởng, đạo lí cần bàn luận.
- Dẫn dắt vấn đề.
- Nêu vấn đề nghị luận.
- Trích dẫn.
+ Thân bài:
 Giải thích, chứng minh nội dung vấn đề tư tưởng đạo lí.
 Nhận định, đánh giá vấn đề tư tưởng, đạo lí đó trong bối cảnh của cuộc sống riêng, chung.
- Giải thích: nghĩa đen và cả nghĩa bóng
- Bình luận: phân tích, lý giải, mổ xẻ vấn đề thành nhiều khía cạnh bằng nhiều câu hỏi
khác nhau như:
+ Nói như thế có nghĩa là gì?
+ Vì sao lại nói như vậy?
+ Nói như vậy để làm gì?
(Phải có dẫn chứng minh họa cho từng câu hỏi)
- Phần luận:
+ Mở rộng, nâng cao vấn đề.
+ Lật ngược vấn đề.
+ Liên hệ bản thân.
+ Kết bài: Kết luận, tổng kết, nêu nhận thức mới, tỏ ý khuyên bảo hoặc tỏ ý hành động.
- Cách viết :
a. Mở bài
- Giới thiệu vấn đề được đưa ra bình luận.
- Nêu luận đề: dẫn nguyên văn câu danh ngôn hoặc nội dung bao trùm của danh ngôn.
- Giới hạn nội dung và thao tác nghị luận sẽ triển khai.
b. Thân bài
- Giải thích tư tưởng, đạo lí cần nghị luận (nêu các khía cạnh nội dung của tư tưởng, đạo lí này).
- Phân tích, chứng minh, bình luận các khía cạnh ; bác bỏ, phê phán những sai lệch (nếu có).
- Khẳng định chung, nêu ý nghĩa, liên hệ thực tế, rút ra bài học nhận thức và hành động.
- Lấy dẫn chứng minh họa (ngắn gọn, tiêu biểu, dễ hiểu).
c. Kết bài
Tóm tắt các ý, nhấn mạnh luận đề đã nêu ở đầu bài nhằm chốt lại bài viết hoặc dẫn thơ, văn để
mở rộng, gợi ý thêm cho người đọc về vấn đề đang bàn luận.

Mở rộng cách viết đoạn thân bài cho bài văn nghị luận một vấn đề tư tưởng đạo lí:

17
 a. Những điều chú ý:
- Trong văn nghị luận thường xây dựng câu chủ đề, có thể đặt đầu hoặc cuối đoạn, nghĩa là có
thể trình bày đoạn văn theo diễn dịch hoặc quy nạp. Cũng có khi các đoạn văn không có câu chủ
đề nghĩa là các đoạn này ngang hàng nhau về ý.
- Cần sử dụng các phương tiện để liên kết đoạn tốt.
- Mỗi đoạn văn thường giải quyết một vấn đề.
b. Dàn ý chung phần thân bài:
* Giải thích vấn đề: (nghĩa đen, nghĩa bóng)
* Bình luận vấn đề:
- Đánh giá vấn đề (bình):
 Đối với vấn đề hoàn toàn đúng:
+ Đúng như thế nào?
+ Khía cạnh 1.
+ Khía cạnh 2.
 Dùng lí lẽ và dẫn chứng để phân tích làm rõ vấn đề.
 Đối với vấn đề vừa đúng vừa sai:
+ Chỉ rõ điểm nào đúng?
+ Đúng trong trường hợp nào?
+ Đúng ở thời điểm nào?
+ Đúng với loại người nào?
 Dùng lí lẽ, dẫn chứng phân tích làm rõ vấn đề.
+ Vì sao đúng?
+ Vì sao sai?
+ Chỉ rõ điểm sai?
 Dùng lí lẽ, dẫn chứng làm rõ vấn đề.
 Đối với vấn đề hoàn toàn sai:
+ Sai như thế nào?
+ Khía cạnh 1.
+ Khía cạnh 2.
 Dùng lí lẽ, dẫn chứng để phân tích làm rõ.
+ Tại sao sai?
+ Khía cạnh 1.
+ Khía cạnh 2.
 Dùng lí lẽ, dẫn chứng để phân tích làm rõ.
- Bàn luận, mở rộng vấn đề (luận)
+ Xem xét vấn đề trong hoàn cảnh khác nhau.
+ Nêu những quan điểm trái ngược nhau để tranh luận.
+ Mở rộng liên hệ với những vấn đề khác.

18
 II. Vận dụng làm bài tập:
Đề 1: Suy nghĩ của em về tác hại của thuốc lá.
Gợi ý tham khảo.
a. Mở bài: Nêu vấn đề và sự cần thiết phải bày tỏ ý kiến cá nhân về vấn đề đó.
b. Thân bài:
* Bày tỏ suy nghĩ:
- Những hiểu biết về thuốc lá và thực trạng hút thuốc lá:
+ Là sản phẩm gây độc hại cho sức khoẻ con người.
+ Đã có từ lâu, nhiều người dùng, ở nhiều lứa tuổi, nhiều nơi.
+ Là vấn đề được nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm.
- Nguyên nhân hút thuốc lá:
+ Do thói quen và xã giao trong giao tiếp.
+ Do làm việc căng thẳng mệt mỏi.
+ Do môi trường sống, lao động và công tác.
+ Do đua đòi, bắt chước.
- Tác hại:
+ Ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ và tuổi thọ người hút thuốc lá.
+ Vô tình, gián tiếp làm hại sức khoẻ những người xung quanh.
+ Ảnh hưởng đến hiệu quả lao động.
+ Tiêu tốn tiền bạc của cá nhân và cộng đồng, làm nảy sinh những tác hại khác.
+ Là một trong những nguyên nhân chủ yếu gây tử vong.
* Những đề xuất:
- Cần có những biện pháp cụ thể của cộng đồng và cá nhân nhằm giải quyết vấn đề này.
(Tuyên truyền, ngăn cấm, ....)
- Xác định trách nhiệm: Không hút thuốc lá, vận động mọi người không hút thuốc lá.
c. Kết luận: Nêu nhận thức và hành động đúng.

Đề 2: Tục ngữ có câu : “Thời gian là vàng”. Ý kiến của em?

Gợi ý tham khảo.
* Về kỹ năng:
Hiểu đúng yêu cầu của đề bài. Biết cách làm bài nghị luận xã hội, bố cục rõ ràng, kết cấu hợp
lí, diễn đạt tốt; không mắc các lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.
* Về nội dung :
Học sinh có thể sắp xếp trình bày theo nhiều cách khác nhau đôi chỗ có thể có những cảm
nhận riêng nhưng phải hiểu đúng ý, tránh suy diễn tuỳ tiện và có sức thuyết phục người đọc.
+ Giải thích:
- Thời gian là khái niệm chỉ sự chuyển động của vật chất;
- Vàng là kim loại quí hiếm rất có giá trị;
So sánh thời gian là vàng để làm rõ giá trị của thời gian. Thời gian của vũ trụ là thời gian vô
cùng vô tận, nhưng thời gian với cá nhân mỗi con người lại hữu hạn, ngắn ngủi (thời gian trôi
qua là thời gian mãi ra đi không trở lại, không lấy lại được) nên người đời thường tiếc thời gian,
ví thời gian cuộc đời như “bóng câu qua cửa ”, “thời gian là vàng”...
+ Phân tích - Bình luận:

19
 - Vàng (kim loại Vàng) dù quí nhưng người ta có thể mua, trao đổi để có được thứ kim loại
quí này (có thị trường và có thể mua bán được) nhưng thời gian thì không có gì mua được. Thời
gian quí giá vô cùng (vô giá).
- Thời gian là sự sống cho mỗi con người, mỗi sinh vật, thời gian sống một đi không trở
lại (giới hạn). Không biết quí trọng thời gian, con người sẽ hối tiếc.
- Thời gian là quí giá với tất cả mọi người, trong mọi lĩnh vực đời sống, nghề nghiệp …
- Thời gian là hiểu biết, là vốn sống được tích luỹ, mở rộng theo ngày tháng và sự chuyên
cần.
- Thời gian quí giá hơn mọi thứ nên mỗi người (đặc biệt là học sinh đang học tập ở nhà
trường) phải quí trọng thời gian. Biết sử dụng thời gian hợp lý, tận dụng thời gian sẽ làm được
nhiều điều có ích cho bản thân và xã hội (học sinh có thể dùng dẫn chứng để minh họa).

Đề 3: Dân gian ta có câu tục ngữ: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”. Nhưng có bạn lại
bảo: Gần mực chưa chắc đã đen, gần đèn chưa chắc đã rạng. Ý kiến em thế nào?
Gợi ý tham khảo.
Mở bài:
Dân gian ta có câu tục ngữ: “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”. Tôi thấy ý nghĩa câu này rất
đúng với thực tế cuộc sống. Tuy nhiên, trong lớp tôi lại có một vài bạn cho rằng: “Gần mực
chưa chắc đã đen, gần đèn chưa chắc đã rạng” nên tôi thấy cần phải viết bài này để tranh luận
cùng các bạn đó.
Thân bài:
Trước hết, tôi xin làm sáng tỏ ý nghĩa câu tục ngữ này. Câu này có hai nghĩa. Nghĩa đen: nếu ta
tiếp xúc với mực, loại mực có màu đen dùng để viết chữ Hán thời xưa, thì tay ta, quần áo của ta
rất dễ bị dây vết mực đen; còn nếu ta gần một ngọn đèn đã được thắp lên thì ta sẽ nhận được một
phần ánh sáng đèn. Còn nghĩa bóng của câu là: trong cuộc sống nếu ta luôn luôn gần gũi, tiếp
xúc với người xấu, ta luôn sống trong một môi trường xấu thì ta cũng rất dễ lây nhiễm những cái
xấu; ngược lại, nếu ta luôn luôn gần gũi, quan hệ với người tốt, ta luôn được sống trong một môi
trường tốt đẹp, lành mạnh thì ta cũng dễ học tập được những điều tốt đẹp.
Nghĩa của câu tục ngữ trên quá rõ ràng đối với chúng ta. Tôi cho rằng mấy bạn còn nghi ngờ
tính chân thực của nó là do các bạn chưa suy xét vấn đề thực thấu đáo. Chắc các bạn đã nghĩ:
mình cứ gần gũi kẻ xấu nhưng mình nhất quyết không làm theo chúng thì làm sao mà “đen”
được; mình tiếp xúc với người tốt nhưng chẳng thích học theo anh ta thì sao mà “rạng” lên đây?
Tôi thấy đó là một cách nghĩ hết sức chủ quan. Trong thực tế hiện nay, một số thanh niên chơi
bời giao du với bọn trộm cắp, bọn xì ke ma tuý và chỉ một thời gian ngắn sau đó, họ cũng trở
thành dân trộm cắp, họ cũng trở thành “tù binh” của ma tuý xì ke. Một số cô gái ở quê ra thành
phố thích giao du với những kẻ ăn chơi đàng điếm có vẻ như rất giàu sang, lắm tiền nhiều bạc
thì cũng rất dễ trở thành gái nhảy, gái “bán hoa”, một nghề bị gia đình và xã hội phản đối, lên
án. Đọc truyện Chí Phèo của Nam Cao, tôi thấy anh Chí vốn là một nông dân rất hiền lành,
lương thiện nhưng rồi anh bị ném vào tù, luôn tiếp xúc với bọn lưu manh trong một môi trường
đày thù hận, và kết quả là khi ra tù, anh trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại làm hại cả những
gia đình lương thiện trong làng khiến cho bao cơ nghiệp nát tan, bao nhiêu nước mắt và máu
phải đổ xuống. Đọc báo chí ngày nay ta cũng được biết: có rất nhiều thanh niên nghiện ngập đã
đi cai nghiện thành công trở về nhưng lại lân la đến chỗ bạn bè nghiện ngập cũ rồi “ngựa quen
đưòng cũ”, lại tái nghiện, lại trở lại con đường hút chích.

20
 Có bạn nói khi gần kẻ xấu nhưng quyết không học theo cái xấu của bọn chúng. Xin hỏi rằng
các bạn đã thực sự có được cái bản lĩnh vững vàng ấy chưa? Nhiều người gần bọn xấu, cũng
thấy điều xấu là không nên làm nhưng rồi bị bọn xấu ép buộc, đe doạ, lừa vào bẫy và cuối cùng
trở nên một phần tử xấu. Còn gần “đèn” mà không được tiếp nhận một chút ánh sáng nào ư? Đó
là do các bạn hoặc do kiêu căng, tự ái, hoặc do thiếu ý chí, thiêú nghị lực nên đã không học theo
cái tốt.
Tóm lại, tôi thấy câu tục ngữ “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” là hoàn toàn đúng chỉ có
mấy bạn phản bác lại nó là sai thôi.
Kết bài:
Câu tục ngữ này đúng là một lời răn dạy hết sức đúng và hay. Chúng ta cần suy nghĩ về nó để
tìm một môi trường tốt đẹp mà sống và quyết xa lánh môi trường xấu.

Đề 4: Suy nghĩ của em về câu tục ngữ: Có công mài sắt, có ngày nên kim.
Gợi ý tham khảo.
Người Việt Nam ta, hầu như ai cũng biết câu tục ngữ rất quen thuộc “Có công mài sắt, có
ngày nên kim”. Câu này cùng với một số câu khác có ý nghĩa tương tự như “Có chí thì nên”,
“Kiến tha lâu cũng đầy tổ”, “Năng nhặt chặt bị” … đã khẳng định điều này: kiên trì, nhẫn nại,
bền lòng, quyết chí chắc chắn sẽ giúp cho con người thành công trong cuộc sống.
Thật vậy, chúng ta hãy nhìn lại một số nhân vật tiêu biểu để thấy cuộc đời họ đã thể hiện sâu
sắc chân lí “Có công mài sắt, có ngày nên kim”.
Mạc Đĩnh Chi, con nhà nghèo, ban ngày còn phải làm ăn kiếm sống chỉ tối đến mới có thời
gian học tập. Nhưng tiền mua dầu thắp đèn không có, cậu bé họ Mạc phải bắt đom đóm bỏ vào
vỏ trứng rồi soi lên trang sách mà đọc chữ. Với ngọn đèn đom đóm ấy, cậu vẫn miệt mài học tập
và đến khoa thi năm 1304 cậu đã thi đỗ trạng nguyên rồi trở thành một vị quan có tài năng lớn
trong triều nhà Trần.
Vào thời nhà Nguyễn, Nguyễn Văn Siêu nổi tiếng là học giỏi, văn hay nhưng đến khi đi thi, do
viết chữ quá xấu, thần Siêu bị đánh tụt xuống hàng thứ hai trong bảng cử nhân. Khi đi thi tiến sĩ,
cũng do chữ xấu, ông chỉ được xếp trúng tuyển trong bảng phụ. Ông thấy rõ tác hại của việc viết
chữ xấu nên đã về nhà ngày đêm khổ công tập viết. Cuối cùng chữ của ông cũng đẹp nổi tiếng
như lời văn hay. Ngày nay, bút tích ghi lại nét chữ đẹp của ông còn lưu lại ở đền Ngọc Sơn – Hà
Nội, được nhiều người chiêm ngưỡng và bái phục.
Gần đây hơn, ta đều biết Nguyễn Ngọc Kí bị liệt cả hai tay, phải tập viết bằng chân mà vẫn tốt
nghiệp đại học.
Nhìn ra nước ngoài, ta thấy các nhà khoa học nổi danh như Niutơn, Lui Paxtơ đều là những
tấm gương kiên trì về học tập và nghiên cứu. Niutơn, sinh trong một gia đình nông thôn ở nước
Anh, mãi năm 12 tuổi mới được ra thành phố học và kết quả học tập năm đầu chỉ đạt mức trung
bình. Đến cuối năm thứ hai cậu bị một anh bạn học giỏi nhất lớp bắt nạt. Cậu tức quá, quyết tâm
học giỏi hơn anh ta để “trả thù”. Sau đó, cậu say mê làm việc, miệt mài đọc sách và trở nên giỏi
nhất lớp. Năm 16 tuổi, Niutơn lại phải nghĩ học về quê sống với mẹ. Bà mẹ muốn hướng cậu
vào công việc làm ăn nhưng cậu chẳng thiết tha gì mà chỉ chăm chú tìm sách đọc. Năm sau, nhờ
sự góp ý của ông chú, bà mẹ cậu lại cho cậu vào Đại học. Ở đây, Niutơn đã bỏ hết thời gian vào
việc học tập, nghiên cứu và cuối cùng ông đã trở thành một nhà bác học vĩ đại của thế giới.
Về Lui Paxtơ, khi đi học phổ thông, ông cũng chỉ là một học sinh trung bình. Xếp hạng môn
Hoá, ông đứng thứ 15 trong tổng số 22 học sinh của lớp. Nhưng sau này, nhờ kiên trì tự học, tìm

21
tòi, thí nghiệm và nghiên cứu, ông đã trở thành một nhà bác học lớn của nhân loại, có công phát
minh ra thuốc chữa bệnh chó dại cứu sống hàng triệu người trên trái đất.
Qua một vài tấm gương tiêu biểu trên đây, ta có thể rút ra kết luận: chỉ có kiên trì, nhẫn nại,
bền lòng, quyết chí, con người mới có thể làm nên sự nghiệp giống như người bền bỉ mài mãi
một miếng sắt để làm nên một cây kim.
Nếu thiếu sự kiên trì, bền chí thì mỗi người làm sao có thể vượt qua trăm ngàn trở ngại luôn
chắn ngang con đường đi tới của mình? Sự nãn chí, thiếu nhẫn nại, vững lòng chỉ dẫn tới đầu
hàng và thất bại.
Tóm lại, điều mà câu tục ngữ “Có công mài sắt, có ngày nên kim” muốn nhắn nhủ mọi người
là quá đúng đắn và xác thực. Chính là từ rất nhiều kinh nghiệm sống mà nhân dân ta đã đúc kết
nên câu tục ngữ trên. Mỗi chúng ta có thể ngẫm nghĩ về câu tục ngữ này để xem đó là một bài
học rất quý giá giúp cho ta trau dồi ý chí nhằm vươn lên, tiến tới trong học tập, trong cuộc sống.

Đề 5: Viết một bài văn bàn về vai trò của sách.

Gợi ý tham khảo.
a. Mở bài: sách là cầu nối đưa ta đến với tri thức. Tuy nhiên, khi nền kinh tế thị trường, công
nghệ thông tin phát triển thì đọc sách không còn ý nghĩa nữa. Tuy nhiên đại văn hào Mác-xim
Gorki đã nói: “Sách mở ra cho ta những chân trời mới”. như vậy sách có một vai trò rất quan
trọng đối với chúng ta.
b. Thân bài:
- Giải thích: Sách là sản phẩm tinh thần của con người, là kho tri thức vô cùng phong phú của
con người.
- Bình: Sách cung cấp tri thức để nâng cao hiểu biết ở nhiều lĩnh vực (dẫn chứng)
+ Giải trí (dẫn chứng)
+ Bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm (dẫn chứng)
- Luận:
+ Phê phán những người đọc sách không chọn lọc.
+ Phê phán hiện tượng lười đọc sách và cho rằng kiến thức của mình là đủ.
+ Rèn luyện đọc sách và đọc sách có chọn lọc.
- Liên hệ bản thân:
c. Kết bài: dẫn các câu nói của những người nổi tiếng về việc đọc sách.

Đề 6: Lợi ích của việc đọc sách.

Gợi ý tham khảo.
a. Mở bài.
Để thỏa mãn nhu cầu hưởng thụ và phát triển cho tâm hồn, trí tuệ thì không gì thay thế được
việc đọc sách...
Cuốn sách tốt là người bạn giúp ta học tập, rèn luyện hằng ngày.
a. Thân bài.
Sách mở mang trí tuệ, hiểu biết cho ta, dẫn dắt ta vào những chỗ sâu sắc, bí ẩn của thế giới
xung quanh từ sông ngòi, rừng núi cho tới vũ trụ bao la. Sách đưa ta vào những thế giới cực lớn
như thiên hà, hoặc cực nhỏ như thế giới của các hạt vật chất.
Sách đưa ta vượt qua thời gian, tìm về với những biến cố lịch sử xa xưa hoặc chắp cánh cho
những tưởng tượng tới ngày mai hoặc hiểu sâu hơn hiện tại.
Sách văn học đưa ta vào thế giới của những tâm hồn người đủ các thời đại để ta thông cảm với
22
những cuộc đời, chia sẻ những niềm vui, nỗi đau dân tộc và nhân loại.
Sách đem lại cho con người những phút giây thư giãn trong cuộc đời đầy bận rộn, bươn chải.
Sách làm cho ta thưởng thức vẻ đẹp của thế giới và con người. Sách cho ta hưởng vẻ đẹp và thú
chơi ngôn từ, giúp ta biết nghĩ những ý hay, dùng những lời đẹp, mở rộng con đường giao tiếp
với mọi người xung quanh.
1. Đọc sách giúp tăng cường khả năng giao tiếp:
Bạn có bao giờ thấy ngại ngùng khi đứng trước đám đông? Bạn có bao giờ run lẩy bẩy không
biết diễn đạt ý mình như thế nào trước mọi người? Bạn có bao giờ nói vòng vo một vấn đề và cố
gắng giải thích mà người khác vẫn không sao hiểu nổi?
Đọc sách thực chất là một quá trình giao tiếp, khi đó tác giả quyển sách và bạn là những nhân
vật tham gia giao tiếp. Chỉ có điều quá trình giao tiếp này diễn ra 1 chiều, những vấn đề tác giả
nói đến đi sâu vào trí não và hình thành tư duy ở bạn thế nhưng những suy nghĩ của bạn tác giả
không hề biết được nếu bạn không viết thư hay gọi điện thoại phản hồi. Quá trình giao tiếp này
giúp các bạn hiểu vấn đề, biết cách trình bày vấn đề theo chiều hướng triển khai hay khái quát
hợp lý, cách lý luận hay dùng dẫn chứng chứng minh cho một luận điểm nào đó. Đọc sách một
thời gian lâu, bạn sẽ biết trình bày vấn đề một cách khúc chiết, mạch lạc, suông sẻ, có đầu có
đũa gọn gàng dễ hiểu.
Không chỉ vậy, nhờ loại hình giao tiếp đặc biệt này, bạn sẽ tinh tế hơn khi cảm nhận, phán
đoán những cảm xúc, thái độ của người khác. Hình thành những phản xạ và sự nhạy cảm, linh
hoạt cần thiết để xử lý vấn đề. Chẳng hạn, bạn biết nói bằng ngữ điệu thế nào, khi nào nói khi
nào ngưng, khi nào đặt câu hỏi khơi gợi, khi nào pha trò tạo cảm hứng mới ở người tham gia
giao tiếp...
2. Đọc sách giúp rèn luyện năng lực tưởng tượng, liên tưởng, sáng tạo:
Sách được viết bằng hệ thống ngôn ngữ, cụ thể là các chữ viết được nối kết liên tục với nhau
tạo thành câu, dòng, đoạn, bài... Từ ngữ được dùng luôn có nghĩa, và nét nghĩa đó lại được quy
chiếu vào các sự vật tương ứng trong cuộc sống. Thí dụ nói đến 'tĩnh vật' chúng ta nghĩ đến một
loạt các đồ dùng hay cây trái được đặt trong trạng thái yên tĩnh, nói đến 'quỹ đạo' chúng ta nghĩ
đến tập hợp những điểm tạo nên một con đường khép kín dành cho sự chuyển động của một
thực thể nào đó, hoặc nói đến 'hoa mai' chúng ta nghĩ đến loại hoa nhiều cánh, nở vào mùa xuân,
đẹp và mọi người thích thưởng thức... Như vậy, quá trình đọc sách thực chất cũng là một quá
trình quan sát các sự vật và hiện tượng trong cuộc sống thực mà chữ viết được quy ước tượng
trưng thông qua quá trình tưởng tượng, liên tưởng.
Rồi cũng có khi sự liên tưởng nảy sinh khi bạn so sánh những vấn đề đã được đọc trong sách
này và sách khác, trong quan điểm của người này người khác, cái giống và khác nhau, tại sao lại
có giống và khác như vậy... Trí tưởng tượng phong phú, suy nghĩ cặn kẽ, kết hợp với những
động lực khám phá tìm tòi sẽ giúp bạn hình thành năng lực sáng tạo, nghĩ ra cái mới, tìm ra cái
mới và từ đó làm ra cái mới.
Không có đọc sách, người ta khó có thể thực hiện được điều đó.
3. Đọc sách giúp rèn luyện năng lực ngôn ngữ:
Bạn thường viết sai chính tả và rất ngại viết vì sợ mọi người chọc. Bạn hay viết những câu
không đúng ngữ pháp tiếng Việt, hoặc những câu cụtttt, câu quèèèè không đủ các thành phần
chính. Cũng có thể bạn sử dụng những từ ngữ không hợp với đối tượng bạn muốn đề cập. Hoặc
bạn có vốn từ vựng quá ít, không đủ để huy động ra trình bày sáng tỏ một vấn đề. Thậm chí bạn
không hiểu rất nhiều từ ngữ trong tiếng Việt có nghĩa là gì vì bạn chưa hề nghe qua...
Việc đọc sách là biện pháp hữu hiệu nhất giúp bạn khắc phục những sai sót đó trong việc sử
23
dụng ngôn ngữ. Bạn đọc một cuốn sách văn chương thấy tác giả dùng những từ ngữ rất hay để
miêu tả bầu trời trong những trạng thái khác nhau. Bạn sẽ thấy những câu văn bắt đầu bằng chủ
ngữ hay vị ngữ, bắt đầu bằng động từ hoặc tính từ mà vẫn đúng cấu trúc ngữ pháp tiếng Việt.
Bạn biết cách dùng những từ ngữ chuyển tiếp 'như vậy', 'đương nhiên' một cách khéo léo uyển
chuyển để diễn đạt vấn đề. Bạn cũng sẽ bắt gặp những hình thức viết đúng của những từ ngữ mà
bạn phân vân lưỡng lự không biết viết thế nào...
Và chính quá trình đọc sách lâu dài, sự tập trung và tinh ý sẽ giúp bạn hình thành những kĩ
năng ngôn ngữ đó.
4. Đọc sách giúp sống tốt trong xã hội và làm người:
Đọc sách và sống tốt là hai việc xem ra chẳng ăn nhập gì với nhau nhưng thực chất có sự tác
động qua lại rất lớn.
Ai cũng biết, người biết suy nghĩ phải trái, biết lý lẽ là những người không sống tùy tiện. Mọi
lời nói, suy nghĩ và việc làm của họ luôn hướng tới cái hay, cái đẹp; hướng tới lợi ích bản thân
trong mối quan hệ với lợi ích chung của những người xung quanh. Cách sống đó là món trang
sức quý giá nhất mà mỗi người tự trang bị cho mình thông qua học vấn, cụ thể là từ việc đọc
sách.
Đọc sách thể dục thể thao, chúng ta biết rèn luyện sức khỏe dẻo dai bền bĩ hơn. Đọc sách triết
học, chúng ta nhận ra những quy luật và những diễn biến ý thức hệ trong cuộc sống, từ đó hình
thành cách nhìn và cách nghĩ của bản thân. Đọc sách vật lý chúng ta hiểu biết về quy luật vận
động của thế giới tự nhiên hơn, từ đó ứng dụng vào cuộc sống. Đọc sách văn học để hình thành
cảm xúc, thái độ hợp lý trước mọi cảnh ngộ, cuộc đời; xây dựng đời sống hài hòa, nhân văn, có
chiều sâu... Tóm lại, sách đem đến cho con người một cuộc sống tốt đẹp, hòa hợp giữa bản thân
với cộng đồng, môi trường xung quanh, xã hội và cả nhân loại.
Dĩ nhiên, những điều được trình bày phía trên không phải là tất cả những lợi ích mang lại của
việc đọc sách. Chúng ta còn có thể thấy, người đọc nhiều sách có kiến thức sâu rộng, hội tụ
nhiều năng lực, lời nói có cơ sở và có uy tín nên được mọi người lắng nghe, xem trọng... Nhưng
ai cũng biết, đọc sách trước tiên là để giúp mình càng tốt hơn
a.
Đề 7. Bình luận câu nói sau: “Học vấn là chùm rễ đắng cay nhưng hoa quả lại ngọt ngào”.
Đề 8: “Giữa vùng sỏi đá khô cằn, cây hoa dại vẫn mọc lên và nở những chùm hoa thật đẹp”.
Từ hiện tượng trên anh chị suy tưởng gì về việc học.
Đề 9: Hãy phát biểu ý kiến của mình về mục đích học tập do UNESCO đề xướng: “Học để
biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình”.
Gợi ý tham khảo:
- Làm việc gì có mục tiêu đúng đắn thì thường dẫn tới thành công. Việc phấn đấu học hành
trong suốt đời người, nhất là giai đoạn tuổi trẻ tập trung cho việc học càng cần xác định rõ mục
đích thì mới đem lại kết quả mong muốn.
- Việc học ở thời đại văn minh ngày nay có ý nghĩa rộng lớn và được Tổ chức Giáo dục-Khoa
học-Văn hóa (UNESCO) của LHQ xác định rõ bốn mục tiêu cơ bản: Học để biết; Học để làm;
Học để chung sống; Học để tồn tại với tư cách là Con Người của thời đại ngày nay . Đấy vừa là
mục tiêu vừa là nhu cầu thiết yếu của mỗi con người cũng như của cộng đồng xã hội.
- Xác định mục tiêu của việc học thời nay như UNESCO đã xác định quả là có ý nghĩa sâu sắc
và toàn diện. Quá trình phấn đấu thực hiện bốn mục tiêu đó cũng là quá trình không ngừng tự
hoàn thiện bản thân, để tự khẳng định sự tồn tại của mình ở thời đại văn minh ngày nay.
- Dân tộc ta có truyền thống hiếu học. Thế nhưng câu hỏi “Học để làm gì?” vẫn còn là một nỗi
24
băn khoăn của không ít người và có nhiều cách trả lời khác nhau.
1. Giải thích ý nghĩa câu tục ngữ:
- Học vấn có những chùm rễ đắng cay: việc học đầy gian khổ, phải thức khuya dậy sớm, suy
nghĩ tìm tòi, khổ luyện, nhiều khi mệt mỏi… đó là chưa kể đến những lúc thi hỏng.
- Hoa quả ngọt ngào: kết quả của sự học: sự học thành công - có sự vẻ vang, có cuộc sống hạnh
phúc, được mọi người quý mến…
2.Câu ngạn ngữ này gợi cho chúng ta bài học gì?
- Phải kiên trì, vượt mọi gian khổ, có khi là cay đắng để học tập, rèn luyện, chuẩn bị hành trang
cho một tương lai tốt đẹp…”.
Đáp án của người ra đề khiến chúng tôi ngạc nhiên. Như vậy, theo quan điểm của tác giả tài
liệu, mục đích duy nhất của việc học là “hoa quả ngọt ngào”, là thành công, vẻ vang, hạnh phúc,
được mọi người quý mến. Mục đích ấy khiến người ta có thể chịu đựng gian khổ để học hành,
rèn luyện.
Cách trả lời ấy rất phiến diện, chỉ hướng vào mục tiêu thực dụng có phần hẹp hòi của việc học.
Đặc biệt, tác giả tài liệu trên đã mắc sai lầm khi cho rằng việc học là gian khổ, cay đắng mà
không biết rằng bản thân việc học đã là hạnh phúc, cái “hoa quả ngọt ngào” nằm ngay chính
trong quá trình học tập. Phân biệt rạch ròi giữa “chùm rễ đắng” (học tập) và “hoa quả ngọt
ngào”(thành công) cũng không đúng. Nói thế nghĩa là người ta chỉ dành một khoảng thời gian
nhất định để học tập, rồi sau đó chỉ việc hưởng những thành quả ngọt ngào của nó? Giả sử nếu
không có “hoa trái ngọt ngào” mang màu sắc thực dụng như trên thì người ta không chịu học
chăng?
Như vậy, cách trả lời của tài liệu trên tưởng như đúng nhưng thực chất đã gieo vào trí óc học
sinh những quan niệm sai lầm, lệch lạch về vai trò, vị trí của học vấn đối với đời sống con
người. Phải chăng những tiêu cực trong giáo dục hiện nay cũng xuất phát từ những quan niệm
sai lầm về mục đích của việc học? Quan niệm học chỉ vì những mục tiêu lợi ích trước mắt sẽ gây
ra những hậu quả hết sức nặng nề.
Trở về cội nguồn của triết học của phương Đông, người xưa quan niệm học vấn, giáo dục có
vai trò thiêng liêng đối với việc giúp con người hoàn thiện nhân cách, trí tuệ. “Ngọc bất trác bất
thành khí, nhân bất học bất tri lý” (ngọc không mài giũa chẳng nên hình, người không học
không biết đạo lý). Đạo lý ở đây là chân lý của vũ trụ, trời đất, và đặc biệt là đạo lý làm người,
cách ứng xử tốt đẹp giữa con người với nhau. Người xưa quan niệm “Tiên học lễ, hậu học văn”,
nghĩa là mục tiêu đạo lý, lễ nghĩa được đặt lên hàng đầu. Ca dao có câu: “Học là học để làm
người. Biết điều hơn thiệt, biết lời thị phi”. Các nhà giáo luôn chú trọng giáo dục đạo đức cho
học trò, và dùng chính mình để nêu gương cho học trò.
Người dân Việt Nam đặc biệt coi trọng việc học, cho rằng được học hành là một hạnh phúc
lớn lao. “Thương con cho bạc cho tiền-Không bằng cho bút cho nghiên học hành”. Học là một
hành trình không có điểm dừng vì “bể học vô bờ”, như Khổng Tử đã dạy “Học nhi bất yếm”
(học không biết chán). Bậc học giả chân chính tìm thấy niềm vui vô bờ bến ngay trong chính
hành trình vô tận của việc học. Ngạn ngữ có câu “Rất vui chẳng gì bằng đọc sách…”. Vì vậy,
việc học hành đối phó, chạy theo bằng cấp, học chỉ để tìm kiếm danh vọng, lợi lộc là hoàn toàn
xa lạ với đạo học chân chính.
Giai thoại danh nhân kể rằng C.R.Darwin dù đã được mệnh danh là nhà bác học nhưng vẫn
miệt mài học tập, nghiên cứu. Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tấm gương sáng ngời về ý thức, tinh
thần học hỏi không ngừng. Có nhiều cụ tuổi gần đất xa trời vẫn đăng kí tham gia các chương
trình học Thạc sỹ, Tiến sỹ… Chính niềm đam mê học vấn đã tạo nên những bộ óc vĩ đại của
25
nhân loại.
Quan niệm về “học” cũng không chỉ bó hẹp trong quãng thời gian ngồi trên ghế nhà trường,
hay chỉ là những quá trình đào tạo chính quy, bài bản mà mở rộng tới tất cả những hoạt động
mang tính chất tiếp thu tri thức, kĩ năng, hoàn thiện nhân cách vô cùng phong phú trong cuộc
sống. Theo quan niệm của chúng tôi, đối với những người có ý thức hoàn thiện mình thì phần
lớn những hoạt động của người ấy ít nhiều đều có tính chất “học”. Những con người đó sẽ luôn
tìm thấy ý nghĩa, niềm vui trong cuộc sống.
Dĩ nhiên việc học trước hết nhằm hướng tới mục đích giúp con người có điều kiện xây dựng
một cuộc sống vật chất, tinh thần đầy đủ, tốt đẹp hơn. “Nên thợ nên thầy vì có học. No ăn no
mặc bởi hay làm” (Nguyễn Trãi). Giáo dục, học vấn cũng là nhân tố quan trọng để xây dựng
quốc gia văn minh, giàu mạnh như Hoàng đế Quang Trung quan niệm “Dựng nước lấy việc học
làm đầu. Muốn thịnh trị lấy nhân tài làm gốc”. Học giả Thân Nhân Trung cũng có một câu nổi
tiếng “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”. Bác Hồ cũng viết “Vì lợi ích trăm năm trồng
người”.
Hiền tài chỉ có được từ một nền giáo dục phát triển, từ những cá nhân biết coi trọng, chăm lo
việc học. Muốn phát triển nền giáo dục, thiết nghĩ trước hết mỗi cá nhân cần xác định đúng mục
đích của việc học

Đề 10: “Ôi, sống đẹp là thế nào hỡi bạn” (Một khúc ca – Tố Hữu). Quan niệm của anh chị về
sống đẹp.
Gợi ý tham khảo.
I . Tìm hiểu đề
- Câu thơ của Tố hữu viết dưới dạng câu hỏi , nêu lên vấn đề sống đẹp của con người , vấn đề
mà mỗi cá nhân cần nhận thức đúng đắn và rèn luyện một cách tích cực .
-Với thanh niên , học sinh ngày nay , sống đẹp là sống không ngừng học tập mở mang kiến thức
, rèn luyện hoàn thiện nhân cách , trở thành người có ích .
- Để sống đẹp , con người cần :
+ xác định lí tưởng , mục đích sống đúng đắn , cao đẹp .
+ bồi dưỡng tâm hồn , tình cảm lành mạnh , nhân hậu .
+ làm cho trí tuệ , kiến thức mỗi ngày thêm mở rộng , sáng suốt .
+ cần hành động tích cực , lương thiện , có tính xây dựng …
- Với đề bài này , có thể vận dụng các thao tác lập luận như : giải thích thế nào là sống đẹp ;
phân tích các khía cạnh biểu hiện của lối sống đẹp ; chứng minh , bình luận bằng việc nêu gương
những cá nhân , tập thể sống đẹp ; bàn cách thức rèn luyện cách sống sao cho đẹp ; bác bỏ lối
sống ích kỷ , vô trách nhiệm , thiếu ý chí nghị lực …
- Bài viết có thể dùng tư liệu thực tế , có thể lấy dẫn chứng trong văn học
II . Lập dàn ý
1. Mở bài .
- Giới thiệu , dẫn dắt để nêu vấn đề .
+ trực tiếp : nêu ngay câu thơ của Tố Hữu và nội dung , mục đích của câu thơ .
+ gián tiếp : lựa chọn lối sống là vấn đề vô cùng khó khăn , đặc biệt đối với bạn trẻ
+ phản đề : nêu thực trạng một bộ phận thanh thiếu niên sống ích kỷ , trục lợi .
- Nêu vấn đề : vấn đề sống đẹp mà câu thơ của Tố Hữu đưa ra là vấn đề mỗi con người cần nhận
thức và rèn luyện một cách đúng đắn , tích cực .
2. Thân bài
26
 a. Giải thích nội dung , ý nghĩa câu thơ của Tố Hữu .
- Câu thơ của Tố Hữu viết dưới dạng một câu hỏi , nêu lên vấn đề sống đẹp trong cuộc sống mỗi
con người .
- Sống đẹp là một đòi hỏi tất yếu của loài người từ khi xã hội xuất hiện nền văn minh , văn hóa .
- sống đẹp là : sống có ý nghĩa , sống có ích cho cộng đồng , quốc gia dân tộc , sống khẳng định
năng lực bản thân, giá trị của mỗi cá nhân ; sống khiến người khác cảm phục, yêu mến , kính
trọng , noi theo ; sống với tâm hồn , tình cảm nhân cách , suy nghĩ khát vọng chính đáng , cao
đẹp .
- Câu thơ của Tố Hữu là lời chất vấn, thực chất là lời nhắc nhở định hướng con người cần rèn
luyện cách sống đẹp .
b. Biểu hiện của lối sống đẹp
- Sống có lý tưởng, mục đích đúng đắn, cao đẹp :
+ Sống tự lập, có ích cho xã hội .
+ sống biết dung hòa lợi ích bản thân và cộng đồng .
+ Sống có ước mơ, khát vọng, hoài bão vươn lên, khẳng định giá trị, năng lực bản thân.
- Sống có tâm hồn, tình cảm lành mạnh, nhân hậu :
+ Hiếu nghĩa với người thân
+ Quan tâm, yêu thương, chia sẻ với những người xung quanh .
+ Dũng cả, lạc quan, giàu ý chí, nghị lực .
+ Không chạy theo lối sống lập dị, không phù hợp với truyền thống, thẩm mĩ, văn hóa dân tộc .
- Sống không ngừng học hỏi, mở mang trí tuệ, bồi bổ kiến thức :
+ Học để biết, để có kiến thức về các lĩnh vực xã hội, để khám phá chính mình .
+ Học để sống có văn hóa, tiến bộ .
+ Học để làm , để chung sống , để khẳng định chính mình .
- Sống phải hành động lương thiện , tích cực :
+ Không nói suông mà phải có hành động cụ thể để chứng tỏ lối sống đẹp
+ hành động cần có tính xây dựng, tránh vì lợi ích cá nhân mà gây bất lợi cho lợi ích tập thể .
c. Phê phán quan niệm và lối sống không đẹp .
- Thói ích kỷ , vụ lợi không những làm cho con người nhỏ nhen , ti tiện , vô cảm mà còn gây
những hậu quả xấu cho xã hội : như nạn tham ô , phạm pháp , …
- Thói sống buông thả , tùy tiện , thiếu lý tưởng dẫn đến tình trạng tha hóa nhân cách , sống vô
nghĩa , không có mục đích , vô giá trị , sống thừa .
- Thói lười nhác trong lao động , học tập dẫn đến ngu dốt , thiếu kỹ năng sống , kỹ năng làm
việc và quan hệ xã hội .
- Sống vô cảm , thiếu tình yêu thương , lòng trắc ẩn … dẫn đến cô độc , thiếu tính nhân văn .
d. Phương hướng rèn luyện lối sống đẹp.
- Tích cực học tập trong cuộc sống , lịch sử , sách vở .
- Xác định mục đích sống rõ ràng .
- Rèn luyện đạo đức , tinh thần lao động , mở mang tri thức .
3. Kết bài .
- Khẳng định ý nghĩa tích cực của lối sống đẹp .
+ Sống đẹp là chuẩn mực cao nhất của nhân cách con người, là tiêu chí đánh giá giá trị con
người .
+ Câu thơ của Tố Hữu có ý nghĩa nhắc nhở, gợi mở về lối sống đẹp, nhất là cho thế hệ trẻ ngày
nay .
27
 Tham khảo thêm: Thế nào là sống đẹp.
Trước hết cần phải hiểu từ “sống" không phải là một khái niệm tồn tại đơn thuần. "Tồn tại
nhưng phải để cho người khác biết có sự tồn tại của mình tức là phải thể hiện rằng "Tôi đang ở
đây! Tôi có mặt trên cõi đời này, bằng hành động trong cuộc sống chứ không phải chỉ lặng lẽ
như một cái bóng qua đêm rồi lại đến ngáy". Và mỗi người chọn cho mình những cách thể hiện
khác nhau hình thành lên những cách sống khác nhau: sống đẹp, sống có ích và lối sống ích kỷ,
buông thả thậm chí chìm trong vòng tội lỗi. Như vậy “sống đẹp" là một lối sống tích cực mà mỗi
người cần phải hướng tới. Nhưng sổng thế nào mới là lối "sống đẹp”, còn là điều băn khoăn của
rất nhiều người.
“Đẹp” không phải chỉ là cái đẹp hình thức. Cái "đẹp" thể hiện từ những hành động cư xử nhỏ
nhất trong cuộc sống đến nghị lực vươn lên trong mỗi con người. "Sống đẹp" trước hết phải xuất
phát từ lòng nhân ái, từ chính tình yêu trong trái tim để từ đó mà sống hết mình vì người khác,
để bao dung, thứ tha ... Xuất phát từ tình yêu thương nên bất cứ hành động nào dù là nhỏ nhất
cũng đầy sự quan tâm, chia sẻ giữa những con người. Một sáng đến trường, bạn không sợ muộn
học mà dừng lại giúp một cụ già qua đường. Mỗi ngày dành dụm tiền để ủng hộ quỹ "Vì người
nghèo". Những hành động ấy dù nhỏ nhặt nhưng đều là những nghĩa cử cao đẹp.
Lại nhớ đến hơn 30 năm trước đây, người con gái Hà Nội Đặng Thuỳ Trâm xung phong vào
chiến trường Quảng Trị gian khổ bản thân chịu những thiệt thòi nhưng chị vẫn dành một tình
thương bao la cho những người quanh chị. Bất lực trước một ca mổ, chị đau đớn, lo lắng cho
người em nuôi giờ này đang đè nặng tang tóc, đêm chị mất ngủ.
Tất cả những điều ấy đều xuất phát từ lòng yêu thương trong trái tim chị! Để chính từ những
lo lắng, đớn đau ấy dân tộc Việt Nam có một người con anh dũng, kiên cường tận tụy làm người.
Đó là chuyện của 30 năm trước, còn giờ đây có biết bao người ngày đêm nhen lên ngọn lửa tình
yêu thương trên cõi đời này. Một nhà giáo già ngày ngày đạp xe khắp chốn bán những bức hình
cụ Rùa Hồ Gươm mà thầy vô tình chụp được để lấy tiền góp vào quỹ "Vì người nghèo". Bao
nhà hảo tâm, bao con người có mỗi năm lại lắng lòng mình nhớ đến những người còn trong đói
khổ bần cùng.
Cuộc sống muôn màu muôn vẻ tạo nên muôn nghìn gương mặt con người khác nhau: có
người tốt, kẻ xấu, có những người từng gây ra tội ác. Nhưng không có ai chưa từng sai lầm. Dẫu
có lầm lạc bước vào ngõ cụt vẫn có thể quay đầu lại. Chúng ta vẫn luôn dang tay chờ đón một
con người mới ở những người từng mắc tội. Mỗi dịp lễ lớn, không chỉ những người ngoài khung
sắt nhà lao mới náo nức chờ đợi mà những người ở trong cũng vui mừng vì mỗi dịp ấy họ lại có
cơ hội được ân xá, được trở về với người thân, bè bạn. Chào đón họ bằng lòng bao dung tha thứ,
tin vào một sự thay đổi ở họ đó cũng là "sống đẹp". Chính nhờ có lòng yêu thương mà không ít
người tìm lại được chính mình. Có một nhà thơ với bút danh "Hoàn Lương" từng nửa đời làm
tướng cướp trên những chuyến tàu Đà Nẵng - Nha Trang, làm đại gia buôn lậu xảo quyệt, thi
nhân ấy tên là "Nguyễn Đức Tân" (Đông Mỹ - Thanh Trì - Hà Nội). Nửa đời làm việc thất đức
nhưng trong trại giam được nghe lời khuyên nhủ tâm tình của giám thi, như người tỉnh cơn mê
anh tâm sự:
“Đêm đêm nghe tiếng vọng vang
Tiếng ngoài xã hội rộn ràng trong đêm
Đã buồn lại thấy buồn thêm
Khát thèm cuộc sống ấm êm ngoài đời”
Và cuộc đời của tên tướng cướp ấy rẽ sang một ngả khác khi mãn hạn tù, anh trở thành một
nhà thơ, một thành viên của đội Công an xã. Khi được hỏi làm thế nào mà cá sự thay đổi lớn
28
trong anh như vậy, tướng cướp, thi nhân ấy trả lời nhờ có sự bao dung, tình yêu của người vợ
hiền và của tất cả mọi người.
Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn từng viết "Sống trên đời cần có một tấm lòng. Để làm gì em biết
không? Để gió cuốn đi, để gió cuốn đi…". Gió sẽ cuốn những tấm lòng thảo thơm gieo tình yêu
khắp muôn nơi, mang lại ánh sáng cho miền đất tăm tối, mang lại hạnh phúc cho những người
cùng khổ. Mỗi chúng ta, hãy gửi theo gió tấm lòng mình để cứu giúp bao người và để chính
chứng ta là những con người có lối "sống đẹp”.
“Cuộc sống không có con đường cùng - chỉ có những ranh giới, điều cốt yếu là phải làm sao
để vượt qua được những ranh giới ấy” (Nguyễn Khải). Cuộc sống luôn chứa đựng những thử
thách, và không ai là không vấp ngã một lần. Vậy nhưng sau cú ngã đau đớn ấy, bạn làm gì mới
là điều đáng nói. Trong đầu tôi cứ thể hiện lên hình ảnh con lật đật nhỏ bé miệng luân nở nụ
cười và lần nào vấp ngã cũng bật dậy, trên môi vẫn là nụ cười lạc quan. Đã bao giờ bạn được
như con búp bê ấy, kiên cường và nghị lực?... Đọc Đặng Thuỳ Trâm, những dòng tâm sự của
chị, từng câu từng chữ bao giờ cũng tràn ngập một lòng ham sống phi thường. "Đời phải trải qua
giông tố nhưng chớ cúi đầu trước giông tố ". Câu nói tâm đắc ấy của chị, giờ đây, mỗi chúng ta
cũng phải lấy đó làm châm ngôn sống cho cuộc sống của mình.
Tôi được nghe thầy dậy Hoá kể câu chuyện về người học trò cũ của thầy. Anh là một học sinh
chăm ngoan, học giỏi, luôn nằm trong nhóm đầu. Vậy nhưng trong kỳ thi Đại học quan trọng
anh lại trượt điều tưởng như không thể đã xảy ra. Đau buồn, thất vọng về chỉnh mình, cuộc sống
của một thanh niên 18 tuổi lúc ấy chỉ toàn một màu đen khi bao hứa hẹn tương lai, kỳ vọng của
gia đình, thầy cô đều sụp đổ. Không chịu giam mình trong màn đêm, anh tự mình thắp lên ngọn
nến niềm tin và tiếp tục học tập hết mình. Anh đã đỗ vào năm sau với một số điểm cao. Dù so
với bạn bè, anh là người đến sau nhưng anh lại là người đạt được chiến thắng lớn nhất: Chiến
thắng chính mình, cuộc sống với những ranh giới của nó luôn bao quanh bạn. Nếu không có
nghị lực làm sao bạn có thể đi hết được con đường của riêng mình ? Từ số 1 đến số 0 chỉ trong
gang tấc nhưng khoảng cách từ số 0 đến số 1 trên trục đời là cả một quá trình mà nếu không có
niềm tin, nghị lực, bạn sẽ mãi chỉ là con số 0 mà thôi. Hãy là một người bộ hành với đôi chân
dẻo dai sẵn sàng đạp lèn mọi chông gai để bước đi: "Chặng đường nào trải bước trên hoa hồng,
bàn chân cũng thấm đau vô vàn những mũi gai” - Lời bài hát của ban nhạc tôi yêu thích cứ văng
vẳng bên tai. Bàn chân có thể sẽ chảy máu vì gai nhọn nhưng đừng ngồi xuống rên xiết, hãy để
máu ấy thấm lên những cánh hồng đỏ thắm trên bước đường vinh quang của bạn! Làm được như
vậy tức là bạn đang "sống đẹp", sống và luôn giữ cho mình một niềm tin vào ngày mai, luôn có
một nghị lực vươn lên hướng đến ánh mặt trời.
Tôi từng đọc một bài thơ nghe qua tưởng chỉ là thơ vui nhưng lại mang một ý nghĩa sâu sắc:
"Khi anh sinh ra
Mọi người đều cười
Riêng anh thì khóc tu tu
Hãy sống sao để khi chết đi
Mọi người đều khóc
Còn môi anh thì nở nụ cười”
Bạn và tôi, hãy tự chiêm nghiệm cho mình lối sống đẹp để khi ở cuối con đường, chúng ta đều
mỉm cười mãn nguyện!
Đề 11: Trong thư gửi thầy hiệu trưởng của con trai mình,Tổng thống Mỹ A. Lin-côn (1809-
1865) viết: “Xin thầy hãy dạy cho cháu biết chấp nhận thi rớt còn vinh dự hơn gian lận khi
thi”. (Theo Ngữ văn10, tập 2, NXB Giáo dục, 2006, tr. 135). Từ ý kiến trên, anh/chị hãy viết 1
29
bài văn ngắn (không quá 600 từ) trình bày suy nghĩ của mình về đức tính trung thực trong
khi thi và trong cuộc sống.
Gợi ý tham khảo:
- Dẫn dắt, nêu đúng yêu cầu của đề: bàn luận về đức tính trung thực trong thi cử và trong cuộc
sống.
- Trình bày thực trạng thiếu trung thực:
+ Trong thi cử, hiện tượng gian lận ngày càng phổ biến về đối tượng, tinh vi về hình thức,
nghiêm trọng về mức độ.
+ Trong cuộc sống, sự gian dối thiếu trung thực cũng rất phổ biến từ gia đình đến xã hội , với
mọi lứa tuổi…
Điều đó làm ảnh hưởng tới đạo đức xã hội, phần nào làm đổ vỡ niềm tin củacon người vào
những giá trị tốt đẹp, cản trở sự phát triển bền vững củađất nước.
- Sự cần thiết của việc giáo dục, rèn luyện đức tính trung thực trong thi cử và trong cuộc sống:
+ Trung thực là ngay thẳng, thật thà, đúng với sự thật, không làm sai lạcđi. không gian dối , thể
hiện đúng trình độ năng lực của mình….
+ Trung thực đánh giá đúng hiệu qủa giáo dục, giúp cho người học , người day, các cơ quan
quản lí nắm đúng thực trang để đề ra các biện pháp phù hợp.
+ Trung thực là một trong những đức tính nền tảng của đạo đức con người, xây dựng một xã hội
văn minh, thân thiện, đáng tin cậy…
- Biện pháp để giáo dục tính trung thực:
+ Cần có sự phối hợp đồng bộ giữa gia đình, nhà trường và xã hội…
+ Cần xử lí nghiêm với những biểu hiện thiếu trung thực, gian dối
+ Cần biểu dương những tấm gương trung thực, dám đấu tranh với những biểu hiện gian dối.
- Liên hệ rút ra bài học với bản thân.

Đề 12. Học đi đôi với hành.

Gợi ý tham khảo.
* Tìm hiểu đề:
- Thể loại: nghị luận bình luận.
- Nội dung: mối quan hệ giữa học và hành.
* Lập dàn bài
a. Mở bài:
- Giới thiệu vấn đề cần bàn luận và câu tục ngữ "Học đi đôi với hành".
- Suy nghĩ về mối quan hệ giữa học và hành (chặt chẽ, mật thiết).
b.Thân bài:
Giải thích ý nghĩa của "Học và hành"
- Học là gì? Học là lãnh hội, tiếp thu kiến thức, lý thuyết từ thầy cô, trường lớp, tiếp thu những
điều hay, có ích trong cuộc sống và xã hội. Học còn là nền tảng cho việc áp dụng vào thực tế đạt
hiệu quả .
- Nhân bất học bất tri lí: người không học là người không có kiến thức, con người đó sẽ không
tồn tại được trong xã hội và sẽ bị đắm chìm trong sự ngu ***.
- Hành là gì? Hành là vận dụng những điều học được vào thực tế , hành còn là mục đích của việc
học.
- Việc thực hành giúp ta nắm chắc kiến thức hơn, nhớ lâu hơn và hiểu sâu hơn những điều được
học.
30
- Vì sao cần phải học đi đôi với hành? Vì có học lí thuyết mà không thực hành thì sẽ không hiểu
được vấn đề, gây hậu quả lãng phí. Còn hành mà không học lí thuyết thì sẽ không đạt được kết
quả cao. Vô tình trở thành kẻ phá hoại.
Mở rộng: Hành là vận dụng những điều được học vào thực tế, hành còn là mục đích của việc
học. Việc thực hành giúp ta nắm chắc được kiến thức hơn, nhớ lâu hơn, hiểu sâu hơn, cụ thể hơn
những điều được học.
Nếu chỉ học lí thuyết mà không thực hành thì sẽ không hiểu được vấn đề gây hậu quả lãng phí.
Còn hành mà không học lí thuyết thì sẽ không đạt được kết quả tốt và vô tình trở thành kẻ phá
hoại.
Học mà không hành sẽ rất lãng phí. Chúng ta cần hiểu một điều rằng: học lí thuyết để áp dụng
vào thực tế có hiệu quả . Học kiến thức để rèn giũa phẩm hạnh đạo đức từ các môn khoa học, xã
hội, nhân văn, để ứng dụng sáng tạo từ các môn khoa học, tự nhiên.Tác dụng của việc học đi đôi
với hành là giúp ta khẳng định được con đường chiếm linh tri thức là đúng đắn, phát huy được
sự chủ động và sáng tạo trong học tập. Song song với việc thực hiện những điều trên, ta cần
nhận ra được tác hại của việc học vẹt, lười học.Trong xã hội ngày nay có học thì phải có hành
thì công việc mới đạt hiệu quả cao.
- Từ đó nêu ra phương pháp học đúng đắn: kết hợp giữa học và hành.
Đây là một phương pháp học đúng đắn và hiệu quả nhất. Chúng ta phải áp dụng ngay những
kiến thức mà chúng ta học được sau mỗi buổi học để nhớ bài học được lâu hơn, hiểu sâu sắc bài
học hơn.
- Khẳng định được trong xã hội hiện đại ngày nay, việc học luôn phải đi đôi với hành vì nếu
chúng không đi đôi với nhau thì công việc của chúng ta sẽ không đạt kết quả tốt.
c.Kết bài: Khẳng định phương pháp học đi đôi với hành luôn đúng ở mọi thời đại. Thực hiện
việc học và hành sao cho hiệu quả.

Đề 13: Nói không với các tệ nạn xã hội.

Gợi ý tham khảo.
a. Mở bài:
- Trong cuộc sống, bên cạnh nhiều nề nếp, thói quen tốt còn không ít thói quen xấu và tệ nạn có
hại cho con người, xã hội.
- Những thói xấu có sức quyến rũ ghê gớm như cờ bạc, thuốc lá hoặc ma túy, sách xấu, băng đĩa
có nội dung độc hại...
- Nếu không tự chủ được mình, dần dần con người sẽ bị nó ràng buộc, chi phối, dần dần biến
chất, tha hóa.
- Chúng ta hãy kiên quyết nói "Không!" với các tệ nạn xã hội.
b. Thân bài:
* Tại sao phải nói "không!"?
+ Cờ bạc, thuốc lá, ma túy... là thói hư tật xấu, những tệ nạn xã hội gây ra tác hại ghê gớm
đối với bản thân, gia đình và xã hội về nhiều mặt: tư tưởng, đạo đức, sức khỏe, kinh tế, nòi
giống...
Tệ nạn xã hội là mối nguy trước mắt và lâu dài của đất nước, dân tộc.
+ Sự ràng buộc, chi phối ghê gớm của thói hư tật xấu:
- Do bạn bè xâu rủ rê hoặc tò mò thử cho biết. Sau một vài lần không có thì bồn chồn, khó
chịu. Dần dần dẫn tới nghiện ngập. Không có thuốc cơ thể sẽ bị hành hạ, mọi suy nghĩ và hành
động đều bị cơn nghiện chi phối. Để thỏa mãn, người ta có thể làm mọi thứ, kể cả giết người,
31
trộm cắp...Một khi đã nhiễm thì rất khó từ bỏ, nó sẽ hành hạ và làm cho con người điêu đứng.
- Thói hư tật xấu là bạn đồng hành của chủ nghĩa cá nhân ích kỉ.
* Tác hại của cờ bạc, ma túy, sách xấu sẽ dẫn đến thoái hóa đạo đức, nhân cách con người.
+ Cờ bạc:
- Đó cũng là một loại ma túy, ai đã sa chân thì không thể bỏ.
- Trò đỏ đen, may rủi kích thích máu cay cú, hiếu thắng.
- Mất nhiều thời gian, sức khoẻ, tiền bạc và sự nghiệp.
- Ảnh hưởng rất lớn đến nhân cách và hạnh phúc gia đình, an ninh trật tự xã hội.
- Hành vi cờ bạc bị luật pháp cấm và tùy theo mức độ vi phạm mà có mức xử lí khác nhau.
+ Thuốc lá:
- Là sát thủ giấu mặt với sức khỏe con người.
- Khói thuốc có thể gây ra nhiều bệnh: ung thư phổi, ung thư vòm họng, tai biến tim
mạch...
- Khói thuốc không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của bản thân mà còn ảnh hưởng tới những
người xung quanh.
- Tiêu tốn tiền bạc, làm giảm thu nhập gia đình, ảnh hưởng đến kinh tế quốc dân.
- Trên thế giới, nhiều nước đã cấm quảng cáo thuốc lá, cấm hút thuốc ở công sở và chỗ
đông người.
+ Ma túy:
- Thuốc phiện, hêrôin là chất kích thích gây nghiện rất nhanh. Người dùng thuốc sẽ rơi vào
trạng thái ảo giác, hoang tưởng. Nghiện ma túy nghĩa là tự mang án tử hình.
- Khi mắc nghiện, vỏ não bị tổn thương rất lớn, sức khỏe suy kiệt nhanh chóng.
- Đối với người nghiện ma túy thì tiền bạc bao nhiêu cũng không đủ.
- Nghiện ma túy cũng đồng nghĩa với việc mất hết danh dự, đạo đức, tình yêu, hạnh phúc,
gia đình, sự nghiệp...
+ Văn hóa phẩm độc hại:
- Khi tiếp xúc với loại này, con người sẽ bị ám ảnh bởi những hành vi không lành mạnh, có
những ham muốn phi đạo đức, sa vào lối sống ích kỉ, bản năng, mất hết khả năng phấn đấu, sống
không mục đích.
- Nếu làm theo những điều bậy bạ sẽ dẫn đến sự thay đổi đạo đức, nhân cách, ảnh hưởng
đến uy tín bản thân và gia đình, có thể sẽ dẫn tới vi phạm pháp luật.
c. Kết bài:
Chúng ta cần:
- Tránh xa những thói hư tật xấu và tệ nạn xã hội
- Khi đã lỡ mắc thì phải có quyết tâm từ bỏ và làm lại cuộc đời
- Xây dựng cho mình và tuyên truyền cho mọi người lối sống lành mạnh.

Đề 14: Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lí tưởng thì không có phương hướng kiên
định, mà không có phương hướng thì không có cuộc sống (Lép Tôn-xtôi).
Anh (chị) hãy nêu suy nghĩ về vai trò của lí tưởng nói chung và trình bày lí tưởng riêng của
mình.
Gợi ý tham khảo.
a. Mở bài
- Giới thiệu về ý kiến của L.Tôn-xtôi.
- Nêu nội dung câu nói của L.Tôn-xtôi:
32
+ Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường ; không có lí tưởng thì không có cuộc sống.
+ Nâng cao vai trò của lí tưởng lên một tầm cao ý nghĩa của cuộc sống. Ở đây đòi hỏi phải giải
thích mối quan hệ giữa lí tưởng và ngọn đèn, phương hướng và cuộc sống.
- Yêu cầu của đề: suy nghĩ về vai trò của lí tưởng nói chung đối với mọi người và lí tưởng riêng
của mình.
b. Thân bài
- Giải thích câu nói của L.Tôn-xtôi về vai trò của lí tưởng đối với cuộc sống:
+ Lí tưởng là ước mơ, khát vọng định hướng cuộc sống. Lí tưởng xấu có thể làm hại cuộc đời
của một người và nhiều người. Không có lí tưởng tốt đẹp thì không có cuộc sống tốt đẹp.
+ Lí tưởng tốt đẹp, thực sự có vai trò chỉ đường vì đó là lí tưởng vì dân, vì nước, vì gia đình và
hạnh phúc bản thân. Lí tưởng tốt đẹp có vai trò chỉ đường cho chính sự nghiệp cụ thể mà mỗi
người theo đuổi: khoa học, giáo dục, an ninh, kinh doanh,…
- Nêu suy nghĩa tán thành hay không tán thành đối với ý kiến của nhà văn Nga.
- Nêu lí tưởng riêng của mình: vấn đề bức thiết đặt ra cho mỗi HS tốt nghiệp THPT là chọn
ngành nghề, một ngưỡng cửa để bước vào thực hiện lí tưởng.
c. Kết bài
Khẳng định vai trò của lí tưởng trong cuộc sống mỗi con người mỗi thế hệ, mỗi dân tộc.

Đề 15: Thế nào là tình bạn chân chính?

Bài tham khảo.
a. Mở bài: Ông cha ta từng có câu:
“Bạn bè là nghĩa tương thân
Khó khăn hoạn nạn, ân cần có nhau”
Con nguời không ai có thể sống thiếu bạn. Tình bạn là một trong những tình cảm cao đẹp và
trong sáng nhất. Như nhà văn Thomas Hughs từng nói: “Phước thay người nào đó có tài kết bạn,
vì đó là một trong những quà tặng quý nhất của Thượng Đế.” Quả thật như thế, tình bạn có một
sức ảnh hưởng vô cùng to lớn đến cuộc sống của mỗi chúng ta.
b. Thân bài.
Con người từ khi sinh ra đến ngày trưởng thành không ai không có bạn. Tình bạn rất gần gũi,
giản dị chứ không xa vời hay khó nói như nhiều thứ tình cảm khác. Tình bạn là một phạm trù xã
hội, được dùng để chỉ quan hệ giữa người với người có những nét giống nhau về tâm tư, tình
cảm, quan điểm hay hoàn cảnh… mà họ có thể chia sẻ, đồng cảm, giúp đỡ nhau cùng tiến bộ.
Tình bạn có thể là bạn tri kỉ, bạn nối khố, bạn học, bạn đồng hương, bạn đồng lứa, bạn đồng
minh hay bạn chiến đấu. Bạn là người có cùng sở thích, cùng lí tưởng, quan niệm sống với
chúng ta. Bạn là người cho ta một bờ vai mỗi khi ta khóc, cho ta một điểm tựa khi ta rơi vào
tuyệt vọng, cho ta một bầu trời ánh sáng khi ta lạc bước vào thế giới tăm tối, là người sẽ luôn
bên ta dù cuộc đời có đổi thay, khi ta gặp hoạn nạn cũng như tìm thấy hạnh phúc.
Nhưng tại sao ta cần phải có bạn? Phải chăng vì bạn là người luôn ở bên ta như câu nói: “Ở
nhà thì nhờ ba mẹ, ra đường thì nhờ bạn bè”. Có lẽ vì vậy mà bạn bè rất quan trọng, nếu ai
không có bạn thì đó là một thiệt thòi lớn trong đời. Có bạn là điều hạnh phúc nhất của mỗi cuộc
đời như nhà văn A.Manzoni đã nói: “Một trong những hạnh phúc lớn nhất đời này là tình bạn,
và một trong những hạnh phúc của tình bạn là có một người để gửi gắm tâm sự thầm kín. Tình
bạn đến với mỗi chúng ta một cách rất tự nhiên bởi lẽ nó xuất phát từ trái tim của mỗi người.
Trong cuộc sống, tình bạn được biều hiện trên nhiều phương diện khác nhau. Bất cứ thời đại
nào cung tồn tại rất nhiều tình bạn đẹp. Chẳng hạn như tình bạn của Lưu Bình và Dương Lễ
33
ngày xưa. Khi Dương Lễ là một thư sinh nghèo khổ, Lưu Bình không những không chê bai mà
còn kết giao bạn hữu và tạo điều kiện cho Dương Lễ ăn học. Đến khi Dương Lễ công thành danh
toại, Lưu Bình chỉ là một kẻ ăn mày rượu chè bê tha. Nhớ đến nghĩa tình bạn bè năm xưa,
Dương Lễ đã nhờ vợ mình giúp nuôi và đốc thúc việc học của Lưu Bình. Sau đó, Lưu Bình đỗ
đạt làm quan. Hay tình bạn vô cùng tốt đẹp và sâu sắc của hai nhà chính trị lớn là Các-mác và
Ăng-ghen. Tình bạn của hai ông bắt nguồn từ việc có cùng chung mục đích và lí tưởng. Trong
suốt thời gian nghiên cứu và làm việc, hai ông đã không ngừng viết thư cho nhau và vô cùng vui
sướng khi gặp lai nhau. Có lần Ăng-ghen bị bệnh, Các-mác đã bỏ ra rất nhiều thời gian và tâm
huyết nghiên cứu sách vở để tự tìm ra cách trị bệnh cho bạn.. Đó mới chính là tình bạn chân
thành và cao quý.
Bên cạnh tình bạn chân chính còn có tình bạn không chân chính. Đó là tinh bạn dựa trên sự giả
dối và lợi dụng. Tình bạn ấy sẽ không bao giờ vĩnh cửu cả. Bởi tình bạn được xây dựng dựa trên
những tình cảm, những cảm xúc chân thành nhất. Chính vì vậy, nếu thiếu đi những thứ này, tình
bạn sẽ không bao giờ bền vững.Viên pha lê “tình bạn” óng ánh kia sẽ không còn sáng lấp lánh
nữa mà thay vào đó là những ánh sáng mờ nhạt, đen tối.Tình bạn dối lừa sẽ làm cho con người
ta mất đi nhân phẩm, đạo đức của mình. Tình bạn dối trá sẽ khiến cho hai chữ “tình bạn” không
còn thiêng liêng và cao quý nữa. Tình bạn này sẽ khiến cho bất cứ ai trong cuộc đều cảm thấy
buồn phiền và thất vọng. Không những ta đã gây cho người khác sự tổn thương mà chính ta
cũng bị tổn thương ngược lại bởi những gì ta đã gây ra. Vì vậy, chúng ta cần tránh xa thứ tình
bạn đáng xấu xa này.
c. Kết bài.
Tình bạn là một trải nghiệm lí thú của cuộc đời mỗi người. Tình bạn giúp chúng ta hoàn thiện
nhân cách của mình. Chính nhờ tình bạn mà ta trưởng thành hơn, giàu nghị lực hơn trong cuộc
sống. Không những thế, tình bạn giúp cuộc sống trở nên vô cùng ý nghĩa, đúng như Democrite
đã nói: “Ai không có một người bạn chân chính thì người đó không xứng đáng được sống.”

Đề 16 : Viết một văn bản nghị luận (không quá 1 trang giấy thi), trình bày suy nghĩ về đức hi
sinh.
Tham khảo
Bàn về phẩm chất của con người thì đức hi sinh là biểu hiện cao nhất của lòng nhân ái, tình
yêu thương giữa con người với con người. Bởi đức hi sinh bao gồm trong đó lòng nhân ái và
tình yêu thương, tinh thần nhân đạo của con người. Nhưng đức hi sinh đòi hỏi con người phải
biết san sẻ
cuộc sống tinh thần và vật chất của mình cho người khác, cho đồng loại để họ có thể vượt qua
khó khăn trong cuộc sống.
Lịch sử của mọi tôn giáo trên thế giới, từ Gia tô giáo, Ki tô giáo, đạo Islam...đạo Phật đều
khuyên con người hãy sống nhân hậu, giữ gìn lòng nhân ái. Đạo Phật đề cao đức tính “ từ bi hỉ
xả” là đề cao đức hi sinh của con người. Con người sẵn sàng xả thân vì người khác. Xả thân vì
người khác là một cách tự nguyện và lấy đó làm niềm vui không một tính toán vụ lợi. Hi sinh vì
người khác, xả thân vì người khác cũng có khi là một hành động không vô tư mà có tính vụ lợi,
vị kỉ tức là nhằm cầu lợi cho mình. Đạo Nho cũng đề cao tinh thần vị tha, tức là hi sinh vì người
khác, đề cao đức hi sinh vì người khác.
Ngày nay, nói đến đức hi sinh, không phải chỉ nói tới một hành động hi sinh cụ thể nào vì một
con người cụ thể nào mà là nói tới phẩm chất đạo đức của con người. Phải xây dựng đức hi sinh
thành một thái độ sống, luôn quan tâm, sẻ chia, thậm chí xả thân vì người khác. Xây dựng đức hi
34
sinh thành một quan niệm sống, lẽ sống của con người. Xây dựng đức hi sinh ở mỗi con người
phải là cả một quá trình lâu dài từ lúc tấm bé đến lúc lớn lên, trưởng thành, từ việc nhỏ thường
ngày đến việc lớn trong cuộc sống, từ một hành vi nhường nhịn bạn bè đến việc hi sinh bản thân
mình cho đất nước, nhân dân...
Nếu trong xã hội ai cũng biết sống nhân ái, có đức hi sinh thì cuộc đời sẽ đẹp biết bao!

Đề 17: Suy nghĩ về con đường dẫn đến thành công

Bài tham khảo:
Khi sinh ra , bản năng sinh tồn là cái mà mỗi con vật có được.Chúng có thể đứng lên bằng
chính đôi chân mình có thể chạy nhảy . Tạo hoá đã ưu ái ban cho chúng những khả năng kì diệu
đó. Nhưng con người thì khác khisinh ra tiếng khóc chào đời là tất cả những gì họ có được.
Tiếng oa oacất lên chỉ đơn giản cho mọi người biết một mầm sống mới đã ra đời. Nhưng mầm
sống đó sẽ ra sao ? và tương lai của nó sẽ như thế nào . Cuộc sống phía trước là của chính nó và
do nó quyết định.Giống như một nhà triết học đã nói :” mỗi con vật khi sinh ra đều là tất cả
những gì nó có .Chỉ có con người là ngay từ thuở lọt lòng thì chẳng là gì cả .Nó làm thế nào thì
nó sẽ trở thành như thế ấy ,và nó phải làm bằng tự do của chình nó Tôi chỉ có thể trở thành kẻ do
chính tôi làm ra”.
“Mỗi con vật khi sinh ra đều là tất cả những gì nó có. Chỉ có con người là ngay từ thuở lọt
lòng thì chẳng là gì cả”Thoạt đầu câu nói này có vẻ vô lý nhưng khi để ý từng câu từng chữ thì
đây đúng là một quy luật của tự nhiên.Điều rõ ràng nhất ta có thể thấy được chính là thú non của
một giống loài nào đó khi sinh ra đều mang tất cả những đặc điểm hình thái và cả tính chất của
bố mẹ.Mèo con vừa mới sinh ra đã được thừa hưởng tất cả những đặc điểm của mèo bố mẹ .Màu
lông bao phủ cơ thể giống với bố hoặc mẹ móng vuốt sắc nhọn phục vụ cho thói quen bắt chuột
sau này. Hay một đàn rùa con vừa cắn đứt vỏ trứng chui ra ngoài về với biển khơi nhưng tại sao
thú non yếu ớt như vậy làm sao bơi được trong dòng nước lạnh lẽo kia nhưng mẹ tạo hoá đã ban
cho chúng khả năng đó hai chân như hai mái chèo có thể di chuyển dễ dàng trong làn nước .
Những khả năngđặc biệt đó chỉ có thể thấy ở loài vật sống trên Trái đất .
Nhưng còn con người thì sao? Một cô bé hay cậu bé vừa chào đời trông bụ bẫm kháu khỉnh
nhưng không ai có thể nhìn nó mà đoán biết được bố mẹ nó là ai.Cơ thể yếu ớt kia không thể
nào tự chống chọi với những khắc nghiệt của cuộc sống bên ngoài .Không như những con vật
khi mở mắt thấy ánh sáng mặt trời cũng là lúc chúng phãi bươn chải lo cho cuộc sống cùa mình.
Cũng có những giống loài được sự chăm sóc của bố mẹ nhưng theo nặm tháng chúng sẽ tự lập
và có thể không bao giò được gặp lại bố mẹ nữa. khác rất nhiều so với con người .Con người
chúng ta ngay từ khi sinh ra tuy không sở hữu bất cứ thứ gì nhưng đã được đón nhận bao nhiêu
tình thương yêu dịu dàng của mẹ và sự chăm sóc chu đáo của cha …. Theo thời gian chúng ta
lớn lên từng ngày trong vòng tay ấm áp đó.
Cuộc sống thì không bao giờ êm dịu như vậy và luôn trớ trêu với nhiều người.Nhiều đứa bé
sinh ra không biết mặt cha và cũng không biết thế nào là ngọt nào của sữa mẹ.. Nhưng chúng
cũng lớn lên theo năm tháng và trở thành một công dân của một đất nước nhưng tương lai và
cuộc sống thì bị chôn sâu trong bốn bức tường của sự bất hạnh và cô đơn.
Vừa lọt lòng mỗi người không là gì cả và củng có những số phận bất hạnh không có quyền
được biết đấng sinh thành ra mình. Nhưng không vì thề mà tương lai và cuộc sống kia trở nên
mù mịt và tối tăm.và họ không có cái quyền được mơ ước hay hi vọng.và tương lai tươi sáng ,
thành công và vinh quang se không bao giờ thuộc về họ.vì tất cả những mơ ước cao đẹp ấy
không phãi được quyết định bởi hoàn cảnh sinh ra mà chính là do ý chí quyết tâm của mỗi
35
người.
“Nó làm thế nào thì nó sẽ trở thành như thế ấy , và nó phải làm bằng tự do của chình nó Tôi
chỉ có thể trở thành kẻ do chính tôi làm ra”. Vế sau câu nói của nhà triết hoc như một lời khuyên
cho chúng ta.phải luôn biết vươn lên trong cuộc sống, phải có hoài bảo và lý tưởng và vạch ra
một mục đích rõ ràng cho cuộc sống bản thân. Không bao giờ biết chùn bước trước bất cứ khó
khăn nào.
Thanh niên ngày nay không chỉ vùi đầu vào sách vở như đàn anh lớp trước. Cuộc sống hiện
đại khoa học kĩ thuật tiến bộ thói quen hằng ngày không gói gọn trong bốn bức tường chỉ có học
học và học. Thời gian hằng ngày dường như được mở rộng hơn với rất nhiều những hoạt động
thú vị. như chiến dịch mùa hè xanh. Thanh niên được tự do vô tư đến những vùng khó khăn giúp
đỡ nhân dân nghèo vùng sâu vùng xa hay những chuyến đi ngắn ngày chỉ đơn giản là chia sẻ quà
bánh cho những trẻ em ở những làng trẻ mồ côi , tất cả đều xuất phát từ lòng tình nguyện và sự
yêu thương giống nòi.Thanh niên ngày nay không chỉ học tập tốt lao động tốt mà còn có cả lòng
nhân ái khoan dung. Những điều kiện đó chính là nền tảng cho sự thành công sau này. Sự thành
công đó họ đạt được là do chính đôi tay và khối óc của họ không dựa dẫm vào bất cứ ai……”
Khát vọng chính là nguồn động lực có sức mạnh vô biên, tiềm tàng bên trong mỗi con người.
Động lực này được thể hiện qua những hành động liên tục và bền bỉ, để con người không bao
giờ từ bỏ ước mơ, không bao giờ khuất phục hoàn cảnh.” Quả thật như cau danh ngôn con người
có thề đạt được tât cả khi có khát vọng bạn chi thật sự thất bại khi ban từ bỏ khi ước mơ và cố
gắng.
Nhưng những ý chí quyết tâm kia không phải lúc nào cũng mỉm cười với mọi người và sẽ
không tìm đến bất cứ ai ,chỉ có những người luôn có gắng vươn lên trong cuộc sống vượt qua
mọi khó khăn và đến lúc những khó khặn kia không làm chùng bước họ thì chính là lúc họ tím
được những hạnh phúc và những khám phà bổ ích cho bản thân. Và có một số đông sẽ không
bao giờ khám phá ra những chân lý đó vì sự bi quan luôn yếu lòng trước những khó khăn vấp
phải. Thất bại là khởi đầu của sự thành công và thất bại chỉ là thành công khi chúng ta cố gắng
hết sức và không ngừng hoàn thiên mình.
Con người khi sinh ra không là gì cả chỉ là mầm sống mới được sinh ra chỉ là một đúa trẻ sơ
sinh không tên tuổi, Nhưng bằng tất cả sự nổ lực không ngừng lòng quyết tâm bền bỉ và ý chí
vươn lên thì mầm sống ấy sẽ lớn lên và sinh hoa kết trai góp cho đời những hương sắc.Và khi
chết đi họ đã có được tất cả mặc dù không còn trên cỏi đời này nữa .
“Tạo lập! Xây dựng! Phục vụ!”. Đó là những mệnh lệnh của thiên nhiên. Hãy làm theo những
mệnh lệnh đó, và bạn sẽ thấy sự giàu sang và phong phú của vũ trụ là vô tận.”. Hãy sống hết
mình và khong ngừng phấn đấu ban sẽ tìm thấy được tất cả và làm chủ mọi thứ vì “Tôi chỉ có
thể trở thành kẻ do chính tôi làm ra” mà không phải do ai khác sắp đặt hay ép buộc và tư do
chính là trang mà chúng ta có được.

Đề 18: Chị (anh) hãy phân tích câu nói của Bác Hồ
“Hiền dữ phải đâu là tính sẵn,
Phần nhiều do giáo dục mà nên.”
Từ đó rút ra kết luận cho bản thân.
Bài tham khảo:
a. Mở bài:
Sinh thời Bác Hồ kính yêu của chúng ta luôn quan tâm tới công tác chăm sóc, bồi dưỡng, giáo
dục. Cùng với việc nhấn mạnh đến vấn đề học tập của các thế hệ thanh, thiếu niên; Bác Hồ cũng
36
đặc biệt chú trọng đến việc giáo dục đạo đức. Bác đã từng nói: “Đoàn viên và thanh niên ta nói
chung là tốt, mọi việc đều hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng cần
phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây
dựng chủ nghĩa xã hội vừa “ hồng” vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là
một việc rất quan trọng và rất cần thiết”. Cũng trong bài thơ “Nửa đêm” ( Nhật ký trong tù ) Bác
đã khẳng định:

“Hiền dữ phải đâu là tính sẵn

Phần nhiều do giáo dục mà nên”.
Hai câu thơ đã thể hiện quan điểm của Bác về sự hình thành và phát triển nhân cách của con
người dưới sự ảnh hưởng của yếu tố di truyền và giáo dục. Từ đó, mỗi chúng ta cần rút ra những
bài học cho bản thân về rèn luyện nhân cách.
b. Thân bài:
Câu nói trên chính là sự chiêm nghiệm của Bác về con người. Trước hết, Bác phủ nhận quan
điểm cho rằng, đức tính con người là “tính sẵn”, là do tiền định. Hồ Chí Minh phủ định để rồi đi
đến khẳng định: khi mới sinh ra con người ta vốn mang bản chất là tốt nhưng chỉ sau do ảnh
hưởng phần nhiều của sự giáo dục và môi trường sống( vì bản chất con người là tổng hòa các
mối quan hệ xã hội) cùng sự phấn đấu, rèn luyện của mỗi cá nhân mà hình thành những con
người thiện, ác khác nhau. Như trong câu nói của người xưa trong Tam Tự Kinh: “Nhân chi sơ,
tính bản thiện” nghĩa là con người sinh ra bản chất là tốt. Theo Hồ Chí Minh chính sự tác động,
sự giáo dục của xã hội cùng với khả năng và sự tiếp nhận của mỗi cá nhân đã làm nên bản chất
thiện hay ác của mỗi con người trong xã hội. Có thể nói đây cũng chính là quan điểm cơ bản của
Người về bản chất quá trình xã hội hoá cá nhân. Đó là quá trình tương tác qua lại liên tục giữa
một bên là xã hội và một bên là cá nhân. Người không hoàn toàn tuyệt đối hoá vai trò tác động
của xã hội hay vai trò tiếp nhận của cá nhân trong quá trình này. Điều quan trọng tuỳ từng điều
kiện cụ thể với từng cá nhân cụ thể mà vai trò đó được thể hiện ở các mức độ khác nhau, thậm
chí mâu thuẫn nhau. Khi nói về sự tác động của xã hội, Người đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò
giáo dục của xã hội, nhất là với lớp người trẻ. Người cho rằng để mỗi con người trở thành một
người thiện, một công dân tốt, có ích cho xã hội thì sự tác động của xã hội, đặc biệt là quá trình
giáo dục có một ý nghĩa thật to lớn. Nội dung hai câu thơ trên đã thể hiện đầy đủ nhất những suy
nghĩ của Người về vai trò của di truyền và vai trò giáo dục trong quá trình phát triển nhân cách.
Kẻ hiền, người dữ trên đời đều không phải khi sinh ra đã là như thế, mà đó là kết quả trực tiếp
của sự giáo dục trong xã hội: “Phần nhiều do giáo dục mà nên”. Quan điểm này cũng hướng đến
mục tiêu: nếu xã hội chúng ta muốn có nhiều người hiền tài, hạn chế những điều ác, thì xã hội
cần quan tâm đến việc giáo dục, đến việc đào tạo thế hệ mai sau.
Từ hai câu thơ này, ta thấy có một số vấn đề được thể hiện rõ nét:
Thứ nhất, tác giả đưa ra vai trò của yếu tố di truyền đối với sự hình thành và phát triển nhân
cách. Di truyền là sự tái tạo lại ở trẻ những thuộc tính sinh học nhất định của cha mẹ. Đó là sự
truyền lại từ cha mẹ đến con những thuộc tinh và những đặc điểm sinh học nhất định đã được
ghi lại trong chương trình của hệ thống gien. Di truyền đóng vai trò quan trọng là tiền đề vật
chất tạo điều kiện cho sự hình thành và phát triển nhân cách. Di truyền có liên quan đến việc
hình thành các năng lực hoạt động trong các lĩnh vực nhất định như kinh tế, khoa học, nghệ
thuật, thể dục thể thao… Di truyền không quy định xu hướng phát triển nhân cách của các cá
nhân, cũng như không giới hạn trình độ phát triển của nhân cách. Nhưng trong mỗi cá nhân con
người đều có những năng lực tiềm ẩn. Làm thế nào để phát hiện, khơi dậy và phát huy những
37
năng lực ấy? Đó là một trong những mục đích cao cả của giáo dục, của các nhà trường, các nhà
giáo, vì con người và cho con người.
Thứ hai, tác giả nêu bật giáo dục là yếu tố chủ đạo trong việc hình thành và phát triển nhân
cách, bởi giáo dục có những đặc điểm và tính chất ưu việt của nó. Giáo dục là quá trình toàn vẹn
hình thành nhân cách, được tổ chức có mục đích, có kế hoạch, thông qua hoạt động và quan hệ
giữa nhà giáo dục và người được giáo dục nhằm chiếm lĩnh kinh nghiệm xã hội của loài người.
Giáo dục là quá trình tác động tới thế hệ trẻ về đạo đức, tư tưởng, hành vi nhằm hình thành niềm
tin, lý tưởng, động cơ, thái độ, hành vi, thói quen ứng xử đúng đắn trong xã hội. Câu ca dao :
“Con ơi muốn nên thân người ,
Lắng tai nghe lấy những lời mẹ cha .”
thêm một lần nữa khẳng định quan điểm đúng đắn trên. Đứa con, một cá thể, muốn có nhân cách
(nên thân người), nhất thiết phải được hưởng sự giáo dục của những thế hệ đi trước (lắng tai
nghe lấy những lời mẹ cha). Mẹ cha ở đây là đại biểu đại diện cho nền văn minh xã hội. Bởi vậy,
giáo dục được xem là yếu tố quan trọng nhất, có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất và sâu sắc nhất. Cũng
chính vì thế, Sainte Vremod cũng đã từng nói: “Nếu được giáo dục chu đáo không con người
nào không có cái tốt, cái tuyệt hảo” .Nhưng sự hình thành và phát triển nhân cách là kết quả phối
hợp, cộng hưởng của nhiều nhân tố tác động. Yếu tố giáo dục chỉ có thể phát huy được tác dụng
khi có sự hỗ trợ, phối hợp với các yếu tố khác. Vì vậy, giáo dục không phải là yếu tố vạn năng,
là tất cả, mà chỉ là “phần nhiều”, phần chủ đạo trong các yếu tố trên. Ta biết rằng, hoạt động
giáo dục có tính ưu việt cao. Tính ưu việt ấy thể hiện ở chỗ, nó không những không phủ nhận
mà còn phát huy những lợi thế của các yếu tố bẩm sinh di truyền, của hoàn cảnh sống, bù đắp sự
thiếu hụt và khiếm khuyết của các yếu tố trên, tạo điều kiện cho cá nhân thông qua các hoạt
động giao lưu mà tự rèn luyện và giáo dục mình. Tuy nhiên, dù có tính ưu việt trội bật, yếu tố
giáo dục vẫn không thể thay thế được các yếu tố khác. Bởi thế, ta càng thấy Bác dùng chữ “phần
nhiều” thật chính xác. Mặt khác, quá trình hình thành và phát triển nhân cách thực chất là sự tác
động qua lại giữa các nhân tố bên trong, bên ngoài, các nhân tố khách quan và chủ quan. Vì vậy,
cần có sự nỗ lực, tích cực, tự giác, ý thức vươn lên tự hoàn thiện mình của mỗi cá nhân. Như
Edison đã chỉ ra: “Thiên tài chỉ có 1/100 là linh cảm còn 99% là mồ hôi và nước mắt”.
Hai câu thơ tuy ngắn gọn nhưng súc tích của Hồ Chủ Tịch trích“Nhật ký trong tù” cho đến
nay vẫn còn giữ nguyên giá trị. Qua đó, đã làm sáng tỏ về vai trò của di truyền và giáo dục đối
với sự hình thành và phát triển nhân cách con người. Với tác động tích cực của môi trường bên
ngoài trong đó giáo dục đóng vai trò quan trọng không nhỏ trong việc hình thành nhân cách con
người. Nội dung hai câu thơ cũng phát họa lên bức tranh xã hội trong đó có cái đẹp ngày càng
lấn át cái xấu; riêng con người luôn vươn lên, hoàn thiện, chiến thắng những thói hư, tật xấu
trong chính bản thân mình để hướng đến giá trị “chân - thiện - mỹ - ích”, góp phần xây dựng
một xã hội tốt đẹp, nhân văn hơn.
Từ hai câu thơ của Bác đã gợi lên nhiều điều suy nghĩ cho học sinh, sinh viên chúng em và đặc
biệt với những nhà giáo dục của nước ta.
Là những học sinh, thế hệ trẻ của đất nước, những chủ nhân tương lai vào thế kỷ 21 trong xu
thế “toàn cầu hóa” trên tinh thần chủ động hội nhập kinh tế quốc tế trước hết chúng em cần phải
ý thức được tầm quan trọng của giáo dục đối với tương lai của chính bản thân mình và cho toàn
xã hội. Giáo dục định hướng cho những tương lai của đất nước những hướng đi, những nhận
thức đúng đắn, sáng suốt, những tri thức khoa học, xã hội,… để từ đó mỗi chúng em có những
trang bị cần thiết cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước ngày càng giàu mạnh “Non
sông VN có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc VN có bước tới đài vinh quang để sánh vai với
38
các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các
em” (Hồ Chí Minh ). Hơn nữa, tự bản thân cần phải chăm chỉ học tập, nâng cao ý thức tự học,
vạch ra và thực hiện những kế hoạch phát triển bản thân, không ngừng học hỏi và trau dồi rèn
luyện kiến thức chuyên môn, kĩ năng, kĩ xảo, nâng cao khả năng sáng tạo đồng thời rèn luyện
phẩm chất đạo đức, ý thức tổ chức kỉ luật, kĩ năng sống, giúp đỡ bạn bè cùng nhau tiến bộ, tích
cực tham gia các hoạt động xã hội nhằm nâng cao khả năng giao tiếp và mở rộng các mối quan
hệ. Ngoài những yếu tố trên còn cần phải rèn luyện sức khỏe để trở thành con người khỏe mạnh,
không ngại khó khăn có niềm tin hơn vào chính mình và cuộc sống. "Mỗi một người dân yếu ớt,
tức là cả nước yếu ớt, mỗi một người dân mạnh khỏe tức là cả nước mạnh khỏe”. Nhờ có câu nói
này của Bác, bản thân em đã chăm chỉ rèn luyện sức khỏe và khả năng nhanh nhạy hơn trong
trong học tập và nhận thức. Những điều đó giúp em phát triển toàn diện, có đức, có tài, chân-
thiện-mĩ.
c. Kết bài:
Và sau này có thể trở thành một nhà giáo thì bản thân phải là tấm gương tốt ,xây dựng một
môi trường giáo dục cần có sự kết hợp của giáo dục nhà trường, giáo dục gia đình và giáo dục xã
hội đồng thời không ngừng nâng cao khả năng, kĩ năng, tiếp cận khoa học kĩ thuật, rèn luyện
phẩm chất một nhà giáo, quan tâm tới học sinh để có thể phát hiện ra những khả năng của học
sinh để từ đó có phương pháp giáo dục sao cho hợp lí, tổ chức cho học sinh hoạt động và giao
lưu, tạo điều kiện để học sinh phát triển trong tập thể và cùng với tập thể.
Giáo dục là hoạt động suốt đời, vì thế trong bài nói chuyện tại lớp học chính trị các giáo viên
cấp II, cấp III toàn miền Bắc tháng 9 năm 1958, Bác đã đưa ra“Vì lợi ích mười năm thì phải
trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”. Mỗi cá nhân đều phải tự rèn luyện bản thân,
học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh để trở thành một con người phát triển toàn
diện, một công dân có ích cho xã hội trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

39