ANG ALAMAT NG KO SO THAH ng dugo’y sumulat ng liham para sa bana.
Itinali ng maghipag
ni. Joaquin Sy
Noong unang pahanon, sa paanan ng Bundok Pao Kai
ay may nakatirang isang pamilyang binubuo ng isang mag-
asawa at ang nakababatang kapatid na babae ng bana. Isang
pirasong bukirin na tulong-tulong nilang sinasaka at isang
maliit na bangkang pangisda ang pinagkukunan nila ng
ikabubuhay sa araw-araw.
Ang lalaki, si Hai Seng, ay kilala sa kasipagan at
katatagan. Pinupuri ng lahat ang kahusayan niya sa
pangingisda at maging sa pagsasaka. Ang kanyang maybahay
at nakababatang kapatid na babae nama’y kapwa maganda,
matalino at mahusay sa iba’t ibang gawain. Sinasabing sa
kanilang mga binurdang larawan, waring lumilipad ang mga
ibon at waring humahalimuyak ang mga bulaklak. Sinasabi ring
ang lambat na habi nila’y may likas na pang-akit sa mga isda
at iba pang lamang-dagat.
Kahit maralita, ang tatlo’y nabubuhay nang maligaya.
Lubos ang pagmamahal at paggalang ng mag-asawa sa isa’t
isa at ang maghipag ay walang hindi pinagkasunduan. Anupa’t
lagi na’y puno ng tawanan at masasayang usapan ang munti
nilang tahanan.
Ngunit sinalanta ng matinding tagtuyot ang kanilang
nayon. Nangalanta ang pananim sa mga bukurin. Wari’y bigla
ring naglaho ang mga isda sa dagat.
Dahil hindi maatim na nakikitang nagugutom ang
asawa’t kapatid, naipasya ni Hai Seng na maglayag at
makipagsapalaran sa malayong dagat. Isang hapon, bago
tuluyang nagkanlong ang araw sa karagatan, inihatid ng tanaw
ng maghipag ang papaalis na si Hai Seng. Malayong malayo
na ang bangkang may layag na sinasakyan ng huli’y
kumakaway pa rin sa dalampasigan ang maghipag. At
naitanong nila sa sarili: kalian kaya makakapiling muli ang
lumisang mahal sa buhay?
Mabilis na lumipas ang mga buwan at mga taon. Sabik
na sabik na ang maghipag at tuluyan nang nasaid ang
kanilang luha, ngunit hindi pa rin nagbabalik sa Hai Seng.
Nang magsawa sa kahihintay sa dalampasigan,
umakyat ang maghipag sa tuktok ng Bundok Pao Kai, at mula
doo’y halos araw-gabing naghitay sa pagbabalik ni Hai Seng.
Upang mapalayo ang tanaw, nag-akyat pa ang maghipag ng
malalaking tipak ng bato mula sa paanan ng bundok at saka
isinalansan sa tuktok nito. At mula sa salansan ng mga batong
tumaas nang tumaas paglipas ng mga araw, matiyagang
naghintay ang maghipag. Ngunit sila’y naghitay lamang sa
wala.
Hanggang isang araw, naipasya ng kabiyak ni Hai Seng
na kagatin ang daliri hanggang nagdugo, at sa pamamagitan
ang liham sa saranggola sa hinayaang tangayin ito ng hangin
sa malayong-malayo.
Samantala, sa isang pulong libong milya ang layo mula
sa nilisang bayan, abala si Hai Seng sa pagbubungkal sa
maramot na lupa. Lubhang mailap ang mabuting kapalaran, at
ang kabigua’y pinabigat pa ng matinding pangungulila sa mga
mahal sa buhay.
Hanggang isang araw, habang nakatayo sa
dalampasigan at nakatanaw sa dagat, nakita niya ang
saranggolang patid ang pisi sa may buhanginan. Walang patid
ang luhang dumaloy nang makita niya ang liham na sinulat sa
dugo ng kabiyak.
Agad siyang nagpasyang bumalik na sa bayang iniwan.
Sa tulong ng mga kasama sa pulo, gumawa siya ng bangkang
may layag, at isang umagang may kalakasan ang ihip ng
hangin, sinimulan niya ang paglalakbay pabalik sa sariling
bayan.
Pagkatapos ng maraming araw ng paglalayag, natanaw
niya ang tuktok ng Bundok Pao Kai, bagama’t medyo nag-
alinlangan siya dahil sa salansan ng mga bato. Noo’y
nagkataong nasa tuktok ng bundok ang maghipag, at laking
tuwa nila nang makita kung sino ang ulan ng bangkang may
layag. Magsigla silang kumaway at malakas na tinawag ang
pangalan ng pinakahihintay.
Naglaho ang pag-alinlangan ni Hai Seng at laking tuwa
rin niya nang matanaw sa tuktok ng bundok ang kumakaway
na asawa’t kapatid. Kung maari lang siyang tubuan ng pakpak
at lumipad patungo sa mga ito! Ngunit biglang bigla, sinalpok
ng pagkalalaking alon ang munting Bangka. Hanggang tuluyan
itong lamunin ng dagat kasama ang lulan nito.
Sa labis na pagkabigla, napatakbo pababa ng bundok
ang maghipag at tuloy-tuloy na tumalon sa dagat upang
sagipin si Hai Seng. Nguni’t sila ma’y walang magawa sa
bangis ng malalaking alon.
Ipinagluksa ng mga kanayon ang sinapit ng tatlo. At
bilang paggunita sa sawimpalad na maghipag, nagtayo sila ng
pagoda sa tuktok ng bundok, kung saan dating naroroon ang
salansan ng mga bato. Magpahanggang nagyon, ang Ko So
Thah o ang Pagoda ng maghipag ay waring matiyagang
naghihintay sa pagbabalik ng lumisang mahal sa buhay.