Auditoriski Po NNEIO

Нисконапонски електрични инсталации и осветление Аудиториски вежби
ЗАШТИТА ОД НАПОН НА ИНДИРЕКТЕН ДОПИР
Заштита со автоматско исклучување на напојувањето: Заштита на TN напојниот систем,

Заштита на TT напојниот систем, Заштита со употреба на уреди од класа 2 или соодветна
изолација, Заштита со поставување во непроводни простории, Заштита со локално
изедначување на потенцијалите, Заштита со електрично одвојување.
ЗАШТИТА НА TN НАПОЈНИОТ СИСТЕМ
Кај TN напоен систем, сите маси на инсталацијата мораат да се врзат со заземјената

точка на TN системот со помош на заштитниот спроводник. Обично заземјената точка на
системот е и неутрална точка на системот.
Услови кои мораат да бидат исполнети за ефикасна заштита во TN системот на
напојување:
• Сите изложени спроводни маси на уредите мораат да бидат поврзани со

заземјената точка RB (вообичаено тоа е неутралната точка на трансформаторот).
Според тоа заштитните спроводници мораат да бидат заземјени во/или блиску
(<50m) до соодветниот трансформатор;
• Не постои барање за одредена минимална вредност на погонското заземјување
RB. Меѓутоа, за случај на грешка (спој) помеѓу надземен спроводник и земјата,
мора да биде задоволен следниот услов:
RB 50V
≤ ;
RE U o − 50V
RB е вкупна отпорност на заземјувањето на сите паралелни заземјувачи
(вклучувајќи го и заземјувачот на трансформаторот)
RE е најмала вредност на отпорот на контактот на надземниот спроводник
и земјата
U o е напон во однос на земјата изразен во волти
50V е гранична вредност на допуштен континуиран напон на допир
• Во инсталации со трајно положени кабли чии што пресек е најмалку 10mm2 Cu
или 16mm2 Al, еден ист спроводник може да се користи и како заштитен и како
неутрален спроводник (PEN-спроводник).За пресеци помали од горенаведените
или пак ако се применува TN-S системот на напојување, заштитниот и
неутралниот спроводник мораат да бидат раздвоени. По точката на раздвојување,
овие два спроводника не смеат повторно да се врзуваат заедно, а неутралниот
спроводник не смее да биде заземјен;
• Пожелно е да се изведе заземјување на заштитниот спроводник во додатни точки
што е можно порамномерно;
• При влезот на заштитните спроводници во зградата тие треба да се заземјат;
Проф.д-р Властимир Гламочанин -1-

Максимално дозволени времиња на исклучување во TN системот според (IEC 60 364-4-

41) за преносливи уреди кои се напојуваат преку приклучници се дадени во Табела 1.
Номинален фазен напон Uo [V] Време на исклучување [sec]

230 (Uo/U=230/400V) 0,4
>400V 0,1
Табела 1.
За да бидат исполнети условите од Табела 1. треба заштитните уреди и пресеците на

спроводниците да го задоволат следниот услов:
Zs gIa ≤ U o
Uo
Zs ≤
Ia
Zs- импеданса на струјното коло на грешка;

Ia- струја на активирање на заштитниот орган;
Uo(f)- напон помеѓу фазниот спроводник и земјата (фазен напон);
1. Zt- импеданса на трансформаторот и генераторот на фазата во која тече струјата Ik;

2. Zf- импеданса на фазниот спроводник;
3. Zpe- импеданса на PE-спроводникот;
4. Riz- преоден отпор на местото на пробој;
5. Импеданса на струјните мерни трансформатори;
6. Импеданса на собирниците;
7. Импеданса на струјниот окинувач;
8. Преоден отпор на контактите на автоматот;

Задача 1.1. Да се пресмета импедансата на струјното коло на грешка на електромоторот.
TR : 630kVA;10 / 0, 4; uk = 4%; ∆PFe = 1300W ; ∆PCun = 6500W

Z1 = (3, 030 + j 0, 09)Ω / km
Z 2 = (1, 090 + j 0, 30)Ω / km
Z 3 = (0,193 + j 0, 07)Ω / km
Z 3' = (0, 268 + j 0, 07)Ω / km
Решение:
U k % U n2 4 0, 4 2
ZT = ≈ XT = g = 0, 01Ω = 10g10−3 Ω
100 S n 100 0, 63
U n2 0, 42
RT = ∆PCun = 6, 5g g10−3 = 2, 62g10 −3 Ω
S n2 0, 632
⋅ −3 +(1,09+ j0,3)⋅3010
Zf =Z1 +Z2 +Z3 =(3,03+ j0,09)⋅610 ⋅ −3 +(0,193+ j0,07)⋅12010
⋅ −3 =
(74,04+ j17,94)⋅10−3Ω
⋅ −3 +(1,09+ j0,3)⋅3010
ZPE =Z1 +Z2 +Z3' =(3,03+ j0,09)⋅610 ⋅ −3 +(0,268+ j0,07)⋅12010
⋅ −3 =
(83,04+ j17,94)⋅10−3Ω
ZS =Zf +ZPE +ZT =(74,04+ j17,94)⋅10−3 +(83,04+ j17,94)⋅10−3 +(2,62+ j10)⋅10−3 =
(159,7+ j45,88)⋅10−3Ω
ZS =(0,16+ j0,046)Ω

Задача 1.2. Да се провери ефикасноста на заштита од превисок напон на индиректен допир во

TN системот на напојување за примерот прикажан на сликата ако:
а) L1=450m; L2=20m;
б) L1=700m; L2=20m;
Z k = Z f 1 + Z f 2 + Z PE1 + Z PE 2 + ZT + R p
32,5
rOAl ≈ [Ω / km]
s
19, 25
rOCu ≈ [Ω / km]
s
xO ≈ 0,3 [Ω / km]
Zt, Rp-имаат занемарливо мали вредности;
Решение:
а)
2
 32,5 
Z PE1 = Z f 1 = L1   + 0,3 = 0, 450 ⋅ 2, 05 = 0,92Ω
2
 16 
2
 19, 25  19, 25
Z PE 2 = Z f 2 = L2   = 0,02 ⋅ = 0, 26Ω
 1, 5  1,5
Uo 220
Ik = = = 93, 2 A
Z PE1 + Z PE 2 + Z f 1 + Z f 2 2 ⋅ 0,92 + 2 ⋅ 0, 26
I n = 10 A; I a = 80 A за tisk = 0, 4sec
Заштитата од напон на индиректен допир е ефикасна. (Ik>Ia).

б)
2
 32,5 
Z PE1 = Z f 1 = L1   + 0,3 = 0, 700 ⋅ 2, 05 = 1, 435Ω
2
 16 
2
 19, 25  19, 25
Z PE 2 = Z f 2 = L2   = 0, 02 ⋅ = 0, 26Ω
 1, 5  1,5
Uo 220
Ik = = = 64, 9 A
Z PE1 + Z PE 2 + Z f 1 + Z f 2 2 ⋅1, 435 + 2 ⋅ 0, 26
Заштитата од напон на индиректен допир не е ефикасна. (Ik<Ia).За да биде

ефикасна заштитата, треба да се зголеми пресекот на спроводникот од алуминиум.
Првиот нареден стандарден пресек кој го задоволува условот за ефикасна заштита
изнесува 25mm2.
2
 32,5 
Z PE1 = Z f 1 = L1   + 0,3 = 0, 700 ⋅ 1,334 = 0, 934Ω
2
 25 
2
 19, 25  19, 25
Z PE 2 = Z f 2 = L2   = 0, 02 ⋅ = 0, 26Ω
 1, 5  1,5
Uo 220
Ik = = = 92,13 A
Z PE1 + Z PE 2 + Z f 1 + Z f 2 2 ⋅ 0,934 + 2 ⋅ 0, 26

Задача 1.3. На сликата е прикажан TN систем и потрошувач кој истовремено е поврзан со

громобранско заземјување. Каква е опасноста од допир на громобранскиот заземјувач? Познати
се преодните отпори на заземјувачите:
Rb = 5Ω; Rgr = 20Ω; и RPE , R f = Rb , Rgr
Колкава треба да биде струјата на активирање на заштитниот орган за да биде безбедно ваквото
поврзување на громобранскиот заземјувач?
Rb-погонско заземјување;
Rgr-громобранско заземјување;
Rpe-отпорност на нултиот спроводник;
Rf-отпорност на фазниот спроводник;
Решение:
RPE ( Rb + Rgr )
Ik ⋅ = I gr ⋅ ( Rb + Rgr ) = I PE ⋅ RPE
RPE + Rb + Rgr
RPE RPE
I gr = I k ⋅ = Ia ⋅
RPE + Rb + Rgr RPE + Rb + Rgr

Падот на напонот на громобранскиот заземјувач до прегорување на осигурувачот ќе има

вредност:
Rgr ⋅ RPE
U gr = Rgr ⋅ I gr = I a ⋅ ≈ 0V
RPE + Rb + Rgr
Вредноста на RPE е многу мала и може да се занемари, па Ugr=0V.
Задача 1.4. При прекин на PEN-спроводникот помеѓу погонското и додатното заземјување како
што е прикажано на сликата, да се одредат напоните на заземјувачите.
Rb = 2Ω; Rb' = 3Ω; Rp = 10Ω;
Решение:
Uf 220
Ik = = = 14, 67 A
R p + Rb + R '
b 10 + 2 + 3
Uf 220
U b = I k ⋅ Rb = '
= = 30V ; од TS до местото на прекин
R p Rb 10 3
1+ + 1+ +
Rb Rb 2 2
Uf 220
U b' = I k ⋅ Rb' = = = 44V ; од местото на прекин до крајот на водот
R p Rb 10 2
1+ ' + ' 1 + +
Rb Rb 3 3
Ако вредноста на Rb и Rb’ е мала, тогаш струјата на грешка е многу помала од струјата на
исклучување на соодветните осигурувачи и тогаш кинењето на PEN спроводникот не би било
опасно.( Напоните на допир на заземјувачите се Ub=30V и Ub’=44V и се под максимално
дозволената вредност за напон на допир <50VAC). Но доколку Rb’=10 Ω тогаш Ub=20V, но
Ub’=100V што е многу поголема вредност од максимално дозволената за напон на допир.
Струјата на грешка Ik=10A<<Ia за да реагира заштитниот орган (осигурувачот).
Задача 1.5. Прекин на PEN спроводникот настанал по последниот заземјувач. Ако Rp=22 Ω ,
Rb=2 Ω и Rm=2000 Ω , да се оцени опасноста на ваквиот прекин.
Решение:
Rb < Rb' + Z PE
Uf 220
Ik = = = 108, 69mA
Rb + Rp + Rm 2 + 22 + 2000
Овој случај е поопасен од претходниот. Од местото на прекин па до крајот на

водот, PEN спроводникот доаѓа под напон (220V), а со тоа и масите на потрошувачите.
Со приклучување на само еден потрошувач, сите маси на потрошувачите во објектот ќе
дојдат под напон чија големина ќе зависи од големината на Rp. Ова е редок случај во
дистрибутивната и кабелска мрежа, но во инсталациите на домаќинствата се случува. До
прекин на PEN спроводник на воздушниот куќен приклучок или на периферната мрежа доаѓа
поради снег, мраз, ветер, сообраќајни незгоди и сл. Во објектите доаѓа до вакви неисправности
само при брзање-заборавање да се приклучи PEN спроводникот на разводната табла. Во вакви
случаи големината на Rb и Rb’ не влијае.
Ако човекот стои на добро проводна површина, низ него ќе тече струја Ik која е
смртоносна и која нема да предизвика реагирање на заштитниот орган (осигурувачот нема да се
прекине).На оваа јачина на струјата единствено може да се влијае со поставување на
изолациона подлога со големо Rst. Но бидејќи ваквата заштита не е многу сигурна, треба да се
обезбеди воопшто да не дојде до ваков случај.
Задача 1.6. Да се одреди напонската состојба на PEN спроводникот при негов прекин помеѓу
погонското и додатното заземјување и допир со фазниот спроводник.
Rb = 2Ω; Rb' = 5Ω; Z f = Z PE ≈ 0;
Решение:
Uf Uf 220
Ik = ≈ = = 31, 43 A
Z f + Z PE + Rb + R '
b Rb + R '
b 2+5
Uf 220
U b = Rb ⋅ I k = '
= = 62,86V ; од трансформаторот до местото на прекин
R 5
1+ b 1+
Rb 2
Uf 220
U b' = Rb' ⋅ I k = = = 157,14V ; од местото на прекин до крајот на водот
Rb 2
1+ ' 1+
Rb 5
Овие напони се опасни! Не е потребно да настане грешка на уредот, ниту пак е

потребно уредот да е приклучен бидејќи напонот на фазниот спроводник L3 е всушност
напон на PEN спроводникот кај објектот, односно на масите на уредите.

Задача 1.7. Каква е опасноста при замена на фазниот со PEN спроводникот во куќните
инсталации? Во конкретниов пример вредностите на одделните отпорности се следните:
R p = 10Ω; Rm = 1000Ω; R b = 2Ω; Z f = Z PE ≈ 0;
Решение:
Uf Uf
Ik = =
( Rm + Rst + Rb ) ⋅ ( Rp + Z PE1 + Z PE 2 ) Z f1 + Z f 2 +
Rp + Z PE1 + Z PE 2
Z f1 + Z f 2 + R + Z PE1 + Z PE 2
Rm + Rst + Rb + Rp + Z PE1 + Z PE 2 1+ p
Rm + Rst + Rb
Rm + Rst + Rb ? Rp + Z PE1 + Z PE 2
Uf 220
Ik = ≈ = 22 A
Z f 1 + Z f 2 + R p + Z PE1 + Z PE 2 10
Низ човекот ќе протече струја со јачина:
Uf 220
Im = = ≈ 219,56mA
Rm + Rst + Rb 1000 + 2
Проф.д-р Властимир Гламочанин - 10 -

Задача 1.8. Каква е опасноста при замена на неутралниот со заштитниот спроводник во куќните
инсталации ако како заштитен спроводник се употреби водоводната инсталација?
Решение:
Во овој случај водоводната цевка игра улога на N спроводник се до моментот кога прави
нејзино раздвојување. Тогаш човекот кој го извршил раздвојувањето доаѓа под фазен напон.
До несреќата нема да дојде ако во приклучницата, заштитниот PE спроводник и
неутралниот N спроводник се галвански споени. Меѓутоа и да не е направена грешка во
поврзувањето на контактите, ако водоводната инсталација е поврзана како на сликата и има
улога на заштитен спроводник, пак може да дојде до несреќа. Имено при грешка во изолацијата,
а при премостени осигурувачи, водоводната цевка ќе се најде под напон и во зависност од
големината на струјата на грешка, односно од грешката на изолација, може да настане горниот
случај.

Задача 1.9. Да се објаснат аспектите на примената на заштита од индиректен допир со

автоматско исклучување на напојувањето во TN напојните системи на градилиштата.
Решение:
Во овој случај е потребен голем акционен радиус на машините и затоа се користи кабел
од типот GG/T. Овој кабел е скап и при прекин, неквалификувани работници вршат негово
продолжување. Ваквата врска не е солидна и може да дојде до прекин на PEN спроводникот,
како што е прикажано на сликата.
Во ваков случај, приклучување на само еден еднофазен потрошувач ги доведува под
напон сите сите потрошувачи приклучени на PEN спроводникот по местото на прекин.
Затоа прописот бара PEN спроводникот да биде заземјен на што повеќе места. Односно,
секој потрошувач кој е заштитен со TN напоен систем треба уште и да се заземји.
ЗАШТИТА НА ТТ НАПОЈНИОТ СИСТЕМ
Кај TT напојниот систем, сите изложени спроводни делови на уредите, кои се штитат
преку исти заштитни органи, мораат да бидат поврзани со помош на заштитниот спроводник
на:
• Сопствен заземјувач;
• Заземјувач на група на уреди;
Услови кои мораат да бидат исполнети за ефикасна заштита во TТ системот на

напојување:
• Сите изложени спроводни делови на уредите кои можат да се допрат во исто
време, мораат да бидат поврзани со заштитен спроводник на ист заземјувач;
• Неутралната точка на напојниот трансформатор мора да биде заземјена;
• За TT системот на напојување не постои барање за одредена минимална вредност
на погонското заземјување Rb и за односот Rb/RE;
За да се обезбеди ефикасна заштита, потребно е да биде исполнет следниот услов:

RA( Z ) ⋅ I a ≤ 50V
50V
RA ( Z ) ≤
Ia
RA(Z)- сума на отпорности на заштитниот спроводник и на заземјувачите на кои се

врзани масите на уредите;
Ia- струја на автоматско активирање на заштитниот орган за време од 5sec.(без
додатни барања како кај TN системот). Доколку се употребува струјна заштитна
склопка, Ia се однесува на номиналната струја на активирање IAn.
50V- дозволен напон на континуиран допир;
1. Zt и Zf -занемарливо мали;
2. Riz -занемарливо мало;
3. Rz -отпорност на заземјувачкиот систем;
Задача 1.10. Еднофазен рефлектор со моќност од 1000W се напојува преку кабел од типот
PP-Y 3x2,5. Напојувањето е преку TT напоен систем со номинален напон од 230V. На
почетокот е инсталиран осигурувач со топлив вметок од типот gL и номинална струја In=10A.За
да биде ефикасна заштитата од индиректен допир, колкава треба да биде најголемата вредност
на преодната отпорност на распростирање на заземјувачот на кој се приклучени изложените
спроводни делови на рефлекторот?
Решение:
I n = 10 A; I a = 48 A за tisk = 5sec
50V
RA ( Z ) ≤ ≤ 1, 042Ω
48 A

Задача 1.11. Колкав треба да биде односот помеѓу преодниот отпор на погонското заземјување
и заштитното заземјување? Настанувањето на грешка кај електричниот приемник заземјен со
поединечен заземјувач е дадено на сликата.
Решение:
Ако се занемарат ZT и Z f тогаш:

U o = I k ⋅ ( Rb + RA )
Напонот на допир на кој е изложен човекот (при Rst=0), во најнеповолен случај ќе биде
RA
U A = I k ⋅ RA = U o ⋅ ≤ 50V ;
RA + Rb
Uo R + Rb Uo R Rb 220
≤ A ; ≤ 1+ b ; > − 1 = 3, 4;
50V RA 50V RA RA 50
1
RA < ⋅ Rb ; RA < 0, 294 ⋅ Rb ;
3, 4
Од горниот однос може да се заклучи дека преодниот отпор на заштитното заземјување

мора да биде барем три пати помал од преодниот отпор на погонското заземјување
(ѕвездиштето на системот), што е тешко изводлив услов!

Задача 1.12. Електромоторот M1 е заштитен со осигурувачи со топлив вметок и номинална

струја In=6A, а електромоторот M2 со осигурувачи со топлив вметок и номинална струја
In=10A. Колку ќе изнесуваат дозволените вредности на преодните отпори на заземјувачите RA1,
RA2 и Rb? За така избраните отпори да се провери ефикасноста на заштитата!
Решение:
I n = 6 A; I a1 = 28 A за tisk = 5sec
I n = 10 A; I a 2 = 48 A за tisk = 5sec
50V
RA1 ≤ = 1, 786Ω
28 A
50V
RA 2 ≤ = 1, 042Ω
48 A
Rb се димензионира според осигурувачот со најголема струја на активација;
Rb = 1, 042Ω
Uo 220
I k1 = = = 77, 79 A ? 28 A
Rb + RA1 1, 042 + 1, 786
Uo 220
Ik2 = = = 105,57 A ? 48 A
Rb + RA 2 1, 042 + 1, 042
Заштитата од напон на индиректен допир е ефикасна (Ik1>Ia1; Ik2>Ia2)!

Задача 1.13. Електричен уред е заштитен со заеднички заземјувач со отпорност RA=0,03 Ω .

Покрај тоа тој е поврзан и со громобранскиот заземјувач со отпорност Rgr=20 Ω , а вредноста на
отпорноста на погонското заземјување изнесува Rb=2 Ω . Колкава е максималната вредност на
номиналната струја на тромиот топлив вметок на осигурувачот со кој се штити уредот во TT
напоен систем?
Решение:
RA ⋅ ( Rgr + Rb )
I gr ⋅ ( Rgr + Rb ) = I k ⋅
RA + Rgr + Rb
RA
I gr = I k ⋅
RA + Rgr + Rb
напонот на допир на громобранскиот заземјувач изнесува:
RA ⋅ Rgr
U gr = I gr ⋅ Rgr = I k ⋅ ≤ 50V
RA + Rgr + Rb
RA + Rgr + Rb 0, 03 + 2 + 20
I k = I a = U gr ⋅ = 50 ⋅ = 1835,8 A
RA ⋅ Rgr 0, 03 ⋅ 20
За добиената струја на активација на топливиот вметок се добива вредноста Ia=1835,8A.

Според тој податок, и според напојниот систем, сега треба да се избере осигурувач со
топлив вметок кој за време на исклучување tisk=5sec.(специфично за TT напоен систем)
треба да поседува струја на активација која е помала или еднаква (пожелно е помала) на
пресметаната! Се одбира осигурувач со топлив вметок и номинална струја In=250A.
(Вредноста е отчитана од сл.7.6.од учебникот што претставува карактеристика струја-време за
осигурувачи со топлив вметок).

Задача 1.14. На сликата се прикажани два електромотори од кои едниот е поврзан во TN

систем, а другиот е поврзан во TT систем. Ако вредноста на отпорот на заземјување на PEN
спроводникот е Rb=2 Ω , отпорот на заштитниот заземјувач е RA=3 Ω , отпорот на човекот
изнесува Rm=1000 Ω , а отпорот на стојното место варира од влажна Rst=5 Ω до сува подлога
Rst=10000 Ω , да се одреди колкав ќе биде напонот на допир кој ќе се јави на погонскиот
заземјувач и на PEN спроводникот? Пробојот настанува на електромоторот M2. Колкава ќе
биде струјата што ќе потече низ човекот?
Решение:
Uo 220
Ik = = = 44 A
RA + Rb 3 + 2
U b = I k ⋅ Rb = 44 ⋅ 2 = 88V
Ub 88
Im = = = 87,56mA
Rm + Rst (влажна подлога) 1000 + 5
Ub 88
Im = = = 8, 00mA
Rm + Rst (сува подлога) 1000 + 10000
Во случајот кога подлогата е влажна, вредноста на струјата која би протекла низ

човекот е опасна по неговиот живот, а освен тоа постои опасност од зголемен
потенцијал долж PEN спроводникот во целата мрежа независно од тоа од каде опасноста
се јавува.
Во случајот кога подлогата е сува, вредноста на струјата која би протекла низ човекот не
е опасна по неговиот живот.

ПРИЛОГ 1.
Во овој прилог се дадени табелите од кои се отчитуваат струите на активација при различни
времиња на исклучување кај осигурувачи со топлив вметок и кај автоматски инсталациони
прекинувачи (табелите се извадок од предавањата).
Струја на активирање во A
Номинална струја In во A 5 s 0,4 s 0,2 s 0,1 s
6 28 50 60 73
10 48 80 95 120
16 70 120 140 180
20 86 150 180 220
25 115 210 250 300
35 130 200 270 440
50 250 460 570 690
63 330 610 720 900
80 430 800 980 1100
100 580 1050 1200 1400
Струја на активирање кај осигурувачи со топлив вметок според погонска класа gL/gG, gM
ТИП НА ПРЕКИНУВАЧ СТРУЈА НА АКТИВИРАЊЕ ВО A

Карактеристика A 3 ⋅ In
Карактеристика B 5 ⋅ In
Карактеристика C 10 ⋅ In
Карактеристика D 20 ⋅ In
Струја на активирање кај автоматски инсталациони прекинувачи при tisk < 100m s

ТРАЈНО ДОЗВОЛЕНО СТРУЈНО ОПТОВАРУВАЊЕ НА

ИЗОЛИРАНИ СПРОВОДНИЦИ И КАБЛИ
Задача 2.1. Колку изнесува трајно дозволената струја за кабел од типот PP-Y 3x2,5 поставен на
ѕид при номинални работни услови?
Решение: Се работи за развод од типот C, за кој во табела 2. се отчитува дека трајно

дозволените струи се отчитуваат од табела 3, 6 или 7. Бидејќи се работи за изолација од PVC,
трајно дозволената струја се отчитува од табела 3. Од табела 3. за тип на развод C, два
оптоварени спроводника ( бидејќи се работи за еднофазен кабел со заштитен спроводник
низ кој во нормални услови не тече струја се зема дека има два оптоварени спроводника) и
материјал бакар, отчитуваме трајно дозволена струја од 25А.
Задача 2.2. Колку изнесува трајно дозволената струја за кабел од типот PP-Y 5x2,5 поставен на
ѕид при номинални работни услови?
Решение: Се работи за развод од типот C, за кој трајно дозволените струи се отчитуваат од

табела 3. Од табела 3. за тип на равод C, три оптоварени спроводници (се смета дека
трифазниот кабел е симетрично оптоварен што значи дека низ неутралниот спроводник
не тече струја, додека низ заштитниот спроводник во нормални услови исто така не тече
струја па се зема дека има три опптоварени спроводници) и материјал бакар, отчитуваме
трајно дозволена струја од 23А.
Задача 2.3. Колку изнесува трајно дозволената струја за тип на кабел како во претходната
задача ако до него се поставени уште два такви кабли и ако тие се наоѓаат во просторија во која
температурата на амбиентот изнесува 35оC?
Решение: Од табела 2. се отчитува дека за равод од тип C, корекционите фактори за групни

струјни кола се отчитуваат од табела 5 и 10. Од табела 5. (која се однесува токму за кабли за
кои отчитувањето на вредноста за трајно дозволени струи е од табела 3.) за
корекциониот фактор за три повеќежилни кабли отчитуваме вредност k p = 0,8 .
Корекциониот фактор за температурата го отчитуваме од табела 8. од
каде за температура од 35оC и изолација од PVC, отчитуваме вредност kt = 0,94 .
Трајно дозволената струја на кабелот изнесува:
I d = 23 ⋅ kt ⋅ k p = 23 ⋅ 0,94 ⋅ 0,8 = 17,3 A

Задача 2.4. Колку изнесува трајно дозволената струја за кабел од типот PP 4x10 поставен во
земја, ако до него е поставен уште еден таков кабел и ако температурата на земјата изнесува
15оC?
Решение: Од табела 4. за развод од тип D, три оптоварени спроводници и материјал

бакар, отчитуваме трајно дозволена струја од 52А.
Од табела 5. за корекциониот фактор за два повеќежилни кабли отчитуваме
вредност k p = 0,8 .
Од табела 9. за корекциониот фактор за температура од 15оC и изолација од
PVC отчитуваме вредност kt = 1, 05 .
I d = 52 ⋅ kt ⋅ k p = 52 ⋅1, 05 ⋅ 0,8 = 43, 7 A
Задача 2.5. Колкав треба да биде пресекот на кабел со изолација од PVC кој треба да напојува
еднофазен електричен бојлер со номинална моќност Pn=3kW. Кабелот е поставен во ѕид и на
дел од својата траса, тој се наоѓа заедно со уште два други кабли. Температурата на воздухот е
нормална.
Решение: Номиналната струја на бојлерот изнесува:
Pn 3000
In = = = 13, 64 A
Un 220
За развод од тип А, од табела 5. за корекциониот фактор за три повеќежилни кабли

отчитуваме вредност k p = 0, 7 .
За трајно дозволената струја на кабелот важи следната релација:
I n 13, 64
Id ≥ = = 19, 49 A
kp 0, 7
Трајно дозволената струја ја отчитуваме од табела 3. за два оптоварени спроводници и

материјал бакар, ја бараме ПРВАТА ПОГОЛЕМА ВРЕДНОСТ од горе пресметаната
(19,49А), а тоа е вредноста од 19,5А која одговара на пресек на спроводниците од 2,5mm2.
Според тоа ознаката на употребениот кабел ќе биде PP 3x2,5.
Задача 2.6. Колкав треба да биде пресекот на кабел со изолација од PVC кој треба да напојува
трифазен асинхрон мотор со номинални податоци дадени подолу. Кабелот е поставен на
осамена перфорирана полица (регал) заедно со уште три други такви кабли кои се допираат,
при што температурата на воздухот изнесува 20оC?
Номинални податоци за асинхрониот мотор:
Pn = 55kW ; U n = 380V ; cos ϕ n = 0,85; η n = 0,8;

Решение: Номиналната струја на моторот изнесува:
Pn 55000
In = = = 122,9 A
3 ⋅ U n ⋅ cos ϕn ⋅ηn 3 ⋅ 380 ⋅ 0,85 ⋅ 0,8
За развод од тип J, од табела 13. за корекциониот фактор за четири повеќежилни кабли

отчитуваме вредност k p = 0,8 .
Корекциониот фактор за температура го отчитуваме од табела 9. од каде за
температура од 20оC и изолација од PVC отчитуваме вредност kt = 1,12 .
In 122,9
Id ≥ = = 137, 2 A
k p ⋅ kt 0,8 ⋅1,12
Трајно дозволената струја ја отчитуваме од табела 11. во која разводот J се смета за

идентичен со разводот E. Во втората колона од табелата се бара ПРВАТА ПОГОЛЕМА
ВРEДНОСТ од горе пресметаната (137,2А), а тоа е вредноста од 147А која одговара на
пресек на проводниците од 35mm2.
Задача 2.7. Шест кабли од типот PP 00-AS 4x185 0,6/1kV се поставени во земја, во една
рамнина непосредно еден до друг. Температурата на земјата е 15оC. Колкаво е дозволеното
струјно оптоварување за секој од каблите ако оптоварувањата на каблите се еднакви и ако тие
претставуваат дел од една трифазна урамнотежена мрежа?
Решение: Од табела 4. за тип на развод D, три оптоварени спроводници, изолација од PVC

и материјал алуминиум, отчитуваме вредност за трајно дозволена струја од 200А.
Од табела 5. за корекциониот фактор за шест повеќежилни кабли
Од табела 9. за корекциониот фактор за температура од 15оC и изолација од
PVC отчитуваме вредност kt = 1, 05 .
I d = 200 ⋅ kt ⋅ k p = 52 ⋅1, 05 ⋅ 0,55 = 115, 5 A
Задача 2.8. Два еднакви трифазни асинхрони мотори се напојуваат со одделни кабли од мрежа
со номинален напон од 380V. Каблите се поставени на ѕид, еден покрај друг. Температурата во
просторијата изнесува 35оC. Секој од моторите има номинални податоци дадени подолу.
Истите работат номинално оптоварени. Да се определи најмалиот потребен пресек на кабелот за
напојување на еден од електромоторите ако:
а) спроводниците на кабелот се изработени од бакар, а изолацијата е од умрежен

полиетилен;
б) спроводниците на кабелот се изработени од алуминиум, а изолацијата е од поливинил-
хлорид PVC;

Номинални податоци за асинхроните мотори:
Pn = 22kW ; U n = 380V ; cos ϕ n = 0,83; η n = 0,89;
Решение: Номиналната струја на моторот изнесува:
Pn 22000
In = = = 45, 25 A
3 ⋅ U n ⋅ cos ϕ n ⋅η n 3 ⋅ 380 ⋅ 0,83 ⋅ 0,89
а) За развод од тип C, од табела 5. за корекциониот фактор за два повеќежилни

кабли отчитуваме вредност k p = 0,85 .
температура од 35оC и изолација од умрежен полиетилен XP отчитуваме вредност
kt = 0,96 .
In 45, 25
Id ≥ = = 55, 45 A
k p ⋅ kt 0,85 ⋅ 0,96
Трајно дозволената струја ја отчитуваме од табела 3. Во шестата колона од табелата се

бара ПРВАТА ПОГОЛЕМА ВРEДНОСТ од горе пресметаната (55,45А), а тоа е вредноста
од 71А која одговара на пресек на проводниците од 10mm2.
Според тоа ознаката на употребениот кабел ќе биде XP 00-Y 4x10 0,6/1kV.
б) За развод од тип C, од табела 5. за корекциониот фактор за два повеќежилни кабли

температура од 35оC и изолација од поливинил-хлорид PVC отчитуваме вредност
kt = 0,94 .
In 45, 25
Id ≥ = = 56, 63 A
k p ⋅ kt 0,85 ⋅ 0,94
Трајно дозволената струја ја отчитуваме од табела 3. Во четвртата колона од табелата

се бара ПРВАТА ПОГОЛЕМА ВРEДНОСТ од горе пресметаната (56,63А), а тоа е
вредноста од 58А која одговара на пресек на проводниците од 16mm2.
Според тоа ознаката на употребениот кабел ќе биде PP 00-YA 4x16 0,6/1kV.
НАПОМЕНА: ДИМЕНЗИОНИРАЊЕТО НА КАБЛИ И ОТЧИТУВАЊЕТО НА

СПЕЦИФИЧНИТЕ ГОЛЕМИНИ ПОТРЕБНИ ПРИ ДИМЕНЗИОНИРАЊЕТО НА
ИСТИТЕ, Е ПРЕДМЕТ НА ОБРАБОТКА НА МАКЕДОНСКИОТ СТАНДАРД ЗА
“ЕЛЕКТРИЧНИ ИНСТАЛАЦИИ ВО ЗГРАДИ, ТИПОВИ НА ЕЛЕКТРИЧЕН РАЗВОД И
ТРАЈНО ДОЗВОЛЕНИ СТРУИ” MK N.B2.752 !

ПАД НА НАПОН ВО ДИСТРИБУТИВНИ ЕЛЕКТРОЕНЕРГЕТСКИ

ВОДОВИ
Трифазен урамнотежен вод; Еднофазен вод; Дозволена загуба на напон;
∑ P ⋅l i i
 x 
Vu% = i =1
1 + r ⋅ tgϕ 
k ⋅s
Каде што:
• Vu% -дозволена загуба на напон во проценти;
n
• ∑ P ⋅ l -сума од производи на моќности изразени во [kW] и должини на
i =1
i i
каблите изразени во [m] низ кои таа моќност протекува;

• k -коефициент изразен во [kW*m/mm2] кој се отчитува од табела А-2 од
прилогот во стандардот MK N.B2.752;
• s -пресек на спроводниците изразен во [mm2] за употребениот кабел;
• x -подолжна реактанса на употребениот кабел изразена во [ Ω / km ]. Се
определува според следната релација:
x = 0,1⋅ π ⋅ L
каде што L претставува подолжна индуктивност изразена во [mH/km]. Се

отчитува од табела А-1 од прилогот во стандардот MK N.B2.752;
• r -подолжна отпорност на употребениот кабел изразена во [ Ω / km ]. Се
отчитува од табела А-1 од прилогот во стандардот MK N.B2.752;
Задача 3.1. Трифазен електромотор со номинални податоци дадени подолу, се напојува од

урамнотежена трифазна мрежа со номинален напон од 400V. Напојувањето е преку кабел долг
200m, поставен во земја. Ознаката на кабелот е следната XP 00 3x185+95 0,6/1kV. Да се
пресмета загубата на напон во кабелот.
Pn = 110kW ; U n = 400V ; cos ϕ n = 0,83; ηn = 0, 93;
Решение: Од табела А-1 за пресек на фазните спроводници од 185 mm2, и изолација од

умрежен полиетилен, за вредностите на подолжната отпорност и индуктивност, се
отчитуваат следните вредности соодветно:
r = 0,129 [Ω /km];
L = 0, 222 [mH/km];
x = 0,1 ⋅ π ⋅ L = 0,1⋅ 3,14 ⋅ 0, 222 = 0, 0697 [Ω /km]

Од табела А-2 за коефициентот k за напон од 400V и материјал на

спроводниците од бакар, се отчитува вредност:
k = 66 [kW ⋅ m/mm 2 ]
Pn 110
P= = = 118, 280kW
η 0,93
x 0, 0697
= = 0,54
r 0,129
n
∑ P ⋅l i
 x
i

Vu% = i =1
1 + ⋅ tgϕ  =
k ⋅s  r 
118, 280 ⋅ 200
= 1 + 0, 54tg ( arccos 0,83) = 2, 64%
66 ⋅185 
Задача 3.2. Три светилки се напојуваат преку кабел со ознака PP 00-Y 3x2,5. Должината на
кабелот од разводна табла до првата светилка е 40m. Помеѓу првата и втората светилка како и
помеѓу втората и третата светилка, кабелот е долг по 30m.Номиналниот фазен напон изнесува
220V. Во првата светилка е инсталирана сијалица со моќност од 700W, во втората светилка е
инсталирана сијалица со моќност од 400W, додека пак во третата светилка е инсталирана
сијалица со моќност од 250W. Да се пресмета падот на напон за ова струјно коло.
Решение: Од табела А-2 за коефициентот k за напон од 220V и материјал на

спроводниците од бакар, се отчитува вредност:
k = 11 [kW ⋅ m/mm 2 ]
∑ P ⋅l i i
 x  0, 25 ⋅ 30 + 0, 65 ⋅ 30 + 1,35 ⋅ 40  x 
Vu% = i =1
1 + r ⋅ tgϕ  = 1 + ⋅ tg ( 00 ) = 2,945%
k ⋅s 11 ⋅ 2, 5  r 

Задача 3.3. Три еднакви асинхрони мотори се напојуваат преку кабел со ознака
PP 00-YA 4x6 0,6/1kV. Напојувањето е од мрежа чиј номинален напон изнесува 380V.
Должината на кабелот помеѓу разводната табла и првиот електромотор е 40m, помеѓу првиот и
вториот електромотор е 20m и помеѓу вториот и третиот електромотор е 10m. Номиналните
податоци за моторите се дадени подолу. Моторите се номинално оптоварени и работат
едновремено. Колкав е падот на напон за ова струјно коло?
Номинални податоци за асинхроните мотори:
Pn = 4kW ; U n = 380V ; cos ϕ n = 0,84; η n = 0,86;

поливинил-хлорид, за вредностите на подолжната отпорност и индуктивност, се
r = 6, 02 [Ω /km];
L = 0, 296 [mH/km];
x = 0,1 ⋅ π ⋅ L = 0,1⋅ 3,14 ⋅ 0, 296 = 0,0929 [Ω /km]

спроводниците од алуминиум, се отчитува вредност:
k = 40 [kW ⋅ m/mm 2 ]
Pn 4
P= = = 4, 651kW
η 0,86
x 0,0929
= = 0, 0154
r 6, 02
n
∑ P ⋅l  x
i i

Vu% = i =1
 1 + ⋅ tgϕ  =
k ⋅s  r 
4, 651⋅10 + 2 ⋅ 4, 651⋅ 20 + 3 ⋅ 4, 651⋅ 40
= 1 + 0, 0154tg ( arccos 0,84 ) = 3, 327%
40 ⋅ 6

Задача 3.4. Трифазен асинхрон мотор со номинални податоци дадени подолу, се напојува преку
кабел од типот XP 00-YA 3x50+25 0,6/1kV. Моторот се напојува од мрежа со номинален напон
од 380V. Колкава треба да биде должината на кабелот за падот на напон во него да не надмине
5% ?
Pn = 90kW ; U n = 380V ; cos ϕn = 0, 76; η n = 0,92;

умрежен полиетилен, за вредностите на подолжната отпорност и индуктивност, се
r = 0,822 [Ω /km];
L = 0, 229 [mH/km];
x = 0,1 ⋅ π ⋅ L = 0,1⋅ 3,14 ⋅ 0, 229 = 0, 0719 [Ω /km]

спроводниците од алуминиум, се отчитува вредност:
k = 40 [kW ⋅ m/mm 2 ]
Pn 90
P= = = 97,826kW
η 0,92
x 0, 0719
= = 0, 0875
r 0,822
n
∑ P ⋅l i i
 x 
Vu% = i =1
1 + r ⋅ tgϕ  =
k ⋅s
97,826 ⋅ l
= 1 + 0, 0875tg ( arccos 0, 76 ) ≤ 5%
40 ⋅ 50 
l = 95,106m

ДИМЕНЗИОНИРАЊЕ НА ВОДОВИ
Критериуми за избор на нисконапонски водови; Заштита од преоптоварување; Координација на
пресекот на каблите и заштитните уреди; Заштита од струи на куси врски; Димензионирање на
напојувањето на електрични мотори;
1. ЗАШТИТА ОД ПРЕОПТОВАРУВАЊЕ;
Услови кои треба да бидат задоволени:
Ib ≤ I n ≤ I Z
I 2 ≤ 1, 45 ⋅ I Z
Каде што:
-Ib струја за која е проектирано струјното коло (номинална струја на
потрошувачот);
-In номинална струја на заштитниот уред;
-IZ дозволена струја на оптоварување на кабелот (одредена е во
зависност од условите на поставување на кабелот согласно
стандардот MK N.B2.752);
-I2 струја која обезбедува сигурно активирање на заштитниот уред
(за осигурувачи со топлив вметок од класа gL/gG, тоа е струја која
сигурно го прегорува топливиот вметок за време од еден час);
2. ЗАШТИТА ОД СТРУИ НА КУСА ВРСКА;
Услов кој треба да биде задоволен (за куси врски со времетраење до 5sec.):
s
t = c⋅
I
Каде што:
-t време на протекување на струјата на куса врска во секунди;
-s пресек на спроводниците во mm2 ;
-I ефективна вредност на струјата на куса врска во ампери;
-c коефициент кој зависи од изолацијата на спроводникот и видот
на материјалот на спроводникот и неговата вредност е дадена во
табелата подолу;
Изолација Напон[kV] Материјал Дозв.темп.[0C] c

P 10 Cu 160 112
P 10 Al 150 75
PE 35 Cu 150 108
PE 35 Al 150 73
IP 6 Cu 180 116
IP 6 Al 180 75
P 1 Cu 160 115
P 1 Al 160 74
G 1 Cu 160 120
G 1 Al 160 78
3. ДОЗВОЛЕН ПАД НА НАПОН;
Услови кои треба да бидат задоволени:
-ако електричната инсталација се напојува од нисконапонската

дистрибутивна мрежа: за струјно коло на осветлувањето -3%, а за
струјно коло на други потрошувачи -5%;
-ако електричната инсталација се напојува од сопствена
трансформаторска станица: за струјно коло на осветлувањето -5%, а
за струјно коло на други потрошувачи -8%;
Релација која се користи за пресметување на дозволениот пад на напон:
∑ P ⋅l i i
 x 
Vu% = i =1
1 + r ⋅ tgϕ 
k ⋅s

Задача 4.1. Еден електромоторен погон се напојува од трифазна урамнотежена нисконапонска

мрежа како што е прикажано на сликата подолу. Разводната табла се напојува од сопствена
трансформаторска станица 10/0,4kV со кабел од типот PP 00-A поставен во земја на
температура од 150C (струјно коло 3). Кабелот од струјното коло 1 е поставен на ѕид и е од
типот PP 00, додека пак кабелот од струјното коло 2, кој е исто од типот PP 00, е поставен на
неперфориран регал заедно со уште два кабли. Меѓусебното растојание помеѓу каблите е
поголемо од нивниот дијаметар. Температурата на воздухот изнесува 350C. Должините на
делниците на одделните струјни кола се прикажани на сликата. На почетокот на секој од
каблите е предвиден осигурувач со топлив вметок од типот gL. Во струјното коло 1 се врзани
трифазни приклучници со можни оптоварувања од 4kW и 3kW и претпоставен фактор на
моќност cosφ=0,95. Податоците за моторите се дадени подолу. Истите се пуштаат во работа
истовремено и директно. Да се изврши димензионирање на каблите и да се изберат номинални
струи на топливите вметоци на осигурувачите.
Номинални податоци за моторите:
Pn = 4kW ; U n = 380V ; cos ϕ n = 0,92; ηn = 0,84; I p = 7 ⋅ I n ; за М1

Pn = 11kW ; U n = 380V ; cos ϕ n = 0,91; η n = 0,86; I p = 6, 2 ⋅ I n ; за М2

Решение:
Струјно коло 1
-струја на оптоварување:
n
Pi 4000 3000
I bsk 1 = ∑ = + = 11, 2 A
i =1 3 ⋅ U n ⋅ cos ϕni 3 ⋅ 380 ⋅ 0,95 3 ⋅ 380 ⋅ 0,95
-за номиналната струја на осигурувачот ја бираме ПРВАТА ПОГОЛЕМА НАРЕДНА

ВРЕДНОСТ:
In=16A
-станува збор за развод од тип C и материјал на спроводниците бакар, па според тоа

избираме тип на кабел PP 00 5x1,5 кој поседува трајно дозволена струја IZ=17A
(отчитано од табела 3. од MK N.B2.752)
-струјата која обезбедува сигурно активирање на осигурувачот со номинална струја од

16А за време од еден час изнесува:
I 2 = 1, 75 ⋅ 16 = 28 A
-сега треба да се провери дали се задоволени условите за заштита од преоптоварување:
I bsk 1 ≤ I n ≤ I Z ; 11,2 ≤ 16 ≤ 17;

I 2 ≤ 1, 45 ⋅ I Z ; 28 ≤ 1,45 ⋅17; 28 ≤ 24,65 (не е исполнето)
-во овој случај се оди на усвојување на првиот поголем нареден пресек т.е. PP 00 5x2,5
кој поседува трајно дозволена струја IZ=23A (отчитано од табела 3. од MK N.B2.752).
Постапката се повторува се додека не биде задоволен и вториот услов!
I bsk 1 ≤ I n ≤ I Z ; 11,2 ≤ 16 ≤ 17;

I 2 ≤ 1, 45 ⋅ I Z ; 28 ≤ 1,45 ⋅ 23; 28 ≤ 33,35 (исполнето)
-За струјно коло 1 се усвојува кабел од типот PP 00 5x2,5!
Струјно коло 2:
Pnomi 4000 11000

n
ηnomi
I bsk 2 = ∑
0,84 0,86
= 3⋅ + 3⋅ = 87, 63 A
i =1 3 ⋅ U n ⋅ cos ϕ nomi 3 ⋅ 380 ⋅ 0,92 3 ⋅ 380 ⋅ 0,91

ВРЕДНОСТ:
In=100A
-станува збор за развод од тип H и материјал на спроводниците бакар, па според тоа

избираме тип на кабел PP 00 3x35+16 кој поседува трајно дозволена струја IZ=147A
-корекциониот фактор за групни струјни кола (отчитано од табела 13. од

MK N.B2.752) за развод од тип H изнесува:
k p = 0,95
-корекциониот фактор за температурата (отчитано од табела 8. од MK N.B2.752) за

развод од тип H изнесува:
kt = 0,94
I Z' = k p ⋅ kt ⋅ I Z = 0,95 ⋅ 0,94 ⋅147 = 131, 3 A

100А за време од два часа изнесува:
I 2 = 1, 6 ⋅100 = 160 A
I bsk 2 ≤ I n ≤ I Z' ; 87,63 ≤ 100 ≤ 131,3;

I 2 ≤ 1, 45 ⋅ I Z' ; 160 ≤ 1,45 ⋅131,3; 160 ≤ 190,4 (исполнето)
-За струјно коло 2 се усвојува кабел од типот PP 00 3x35+16!
I bsk 3 = Ibsk1 + I bsk 2 = 11, 2 + 87, 63 = 98,83 A

ВРЕДНОСТ:
In=100A
-станува збор за развод од тип D2 и материјал на спроводниците алуминиум, па според

тоа избираме тип на кабел PP 00-А 3x70+35 кој поседува трајно дозволена струја
IZ=117A (отчитано од табела 4. од MK N.B2.752)

развод од тип D2 изнесува:
kt = 1, 05
I Z' = kt ⋅ I Z = 1, 05 ⋅117 = 122,85 A


I 2 = 1, 6 ⋅100 = 160 A
I bsk 3 ≤ I n ≤ I Z' ; 98,83 ≤ 100 ≤ 122,85;

I 2 ≤ 1, 45 ⋅ I Z' ; 160 ≤ 1,45 ⋅122,85; 160 ≤ 178,13 (исполнето)
-За струјно коло 3 се усвојува кабел од типот PP 00-A 3x70+35!
Пад на напон:
Падот на напон се определува во најоддалечената точка во мрежата и добиената

вредност треба да ги задоволува условите за дозволен пад на напон!
∑ P ⋅l i i
1  11 4  50 1  11 4  30
Vu% = ∑ i =1
=  7 + 3⋅ + 3⋅  ⋅ + 3 ⋅ + 3⋅ ⋅ +
k ⋅s 40  0,86 0,84  70 66  0,86 0,84  35
1  4 11  20 1  4 11  40 1  11  60
+  3⋅ +2 ⋅ +  + ⋅ + ⋅ = 2, 73% ≤ 5%
66  0,84 0,86  35 66  0,84 0,86  35 66  0,86  35

Пуштање на моторите:
Кога би се пуштиле сите мотори истовремено, при што пуштањето трае 5sec. треба да се
провери дали избраните пресеци на каблите ги задоволуваат условите!
I p1 = 7 ⋅ I n1 = 7 ⋅ 7,86 = 55, 02 A
I p 2 = 6, 2 ⋅ I n 2 = 6, 2 ⋅ 21,35 = 132,37 A
I p = 3 ⋅ I p1 + 3 ⋅ I p 2 = 562,17 A
Ip t 562,17 ⋅ 5
s= = = 10,93mm 2
c 115

Ефикасност на заштита во TN систем:
U0 220
I a1 = = = 133, 73 A
∑ Rkabel (0, 050 ⋅ 0,533 + 0, 050 ⋅1, 05) + 2 ⋅ 0, 090 ⋅ 8, 7
I a16 A(0,4sec) = 120 A ≤ 133, 73 A = I a1 (задоволува)
U0 220
I a2 = = = 583, 24 A
∑ Rkabel (0, 050 ⋅ 0,533 + 0, 050 ⋅1, 05) + (0,150 ⋅ 0, 627 + 0,150 ⋅1,36)
I a100 A(0,4sec) = 1050 A ≤ 583, 24 A = I a1 (не задоволува)
-Бидејќи заштитата за струјно коло 2 не задоволува, треба да се изврши корекција на

пресекот на струјно коло 2 и струјно коло 3 (не мора секогаш да се врши корекција
на сите струјни кола. Истата се врши струјно коло по струјно коло се додека не се
задоволат условите за ефикасна заштита). Од тие причини се усвојува пресек на
спроводниците за кабелот што го напојува струјно коло 2 од 50mm2 и се зголемува
пресекот на заштитниот спроводник на кабелот од струјно коло 3 на 70mm2.
-За струјно коло 2 се усвојува кабел од типот PP 00 4x50!

-За струјно коло 3 се усвојува кабел од типот PP 00-A 4x70!
U0 220
I a2 = = = 1144, 64 A
∑ Rkabel (2 ⋅ 0, 050 ⋅ 0, 533) + (2 ⋅ 0,150 ⋅ 0, 463)
I a100 A(0,4sec) = 1050 A ≤ 1144, 64 A = I a 2 (задоволува)
Согласно зададените правила и услови за димензионирање на инсталацијата, за проектираните

струјни кола и зададените потрошувачи, усвоени се следните типови на нисконапонски кабли:
-За струјно коло 1 се усвојува кабел од типот PP 00 5x2,5!

-За струјно коло 3 се усвојува кабел од типот PP 00-A 4x70!
НАПОМЕНА: Вредноста за подолжната отпорност на каблите изразена во [Ω/km], при

одредување на ефикасноста на заштита во TN систем, се отчитува од табела А-1 од
MKN.B2.752.

Задача 4.2. Трансформатор со преносен однос 10/0,4kV напојува нисконапонска мрежа со

номинален напон од 400V.Од нисконапонските собирници на кои е приклучен
трансформаторот до првата разводна табла е поставен во земја кабел долг 60m. Од првата
разводна табла до втората разводна табла во земја е поставен кабел долг 40m. Од првата
разводна табла до првиот трифазен асинхрон мотор, на ѕид е поставен кабел долг 20m. Од
втората разводна табла до вториот трифазен асинхрон мотор е поставен кабел долг 15m. Од
втората разводна табла до третиот трифазен асинхрон мотор е поставен кабел долг 10m. На
најголемиот дел од трасата, каблите за напојување на вториот и третиот мотор се поставени
еден покрај друг на неперфорирани полици, при што температурата на средината е 350C.
Номиналните податоци за моторите се дадени подолу. Моторите не се пуштаат едновремено
туку еден по еден и тие работат едновремено и со номинално оптоварување. За секој од
моторите, времето на пуштање не е подолго од 10sec. и струјата на пуштање е шест пати
поголема од номиналната струја. Падот на напон кај секој од моторите не смее да биде поголем
од 3%. Сите кабли се со спроводници од типот PP 00. За заштита од струи на куса врска и
преоптоварување, на почетокот од секој кабел е предвиден соодветен осигурувач со топлив
вметок. Да се определат номиналните напречни пресеци на каблите и номиналните струи на
топливите вметоци.
Номинални податоци за асинхроните мотори се:
Pn = 18, 5kW ; U n = 400V ; cos ϕ n = 0,84; η n = 0,885; I p = 6 ⋅ I n ; за М1;

Pn = 11kW ; U n = 400V ; cos ϕn = 0, 75; η n = 0,87; I p = 6 ⋅ I n ; за М2 и М3;
Pnomi 11000
n
η nomi
I bsk 5 = ∑
0,87
= = 24, 33 A
i =1 3 ⋅U n ⋅ cos ϕnomi 3 ⋅ 400 ⋅ 0, 75

ВРЕДНОСТ:
In=25A

-станува збор за развод од тип H и материјал на спроводниците бакар, па според тоа

избираме тип на кабел PP 00 4x4 кој поседува трајно дозволена струја IZ=40A
-корекциониот фактор за групни струјни кола (отчитано од табела 13. од

MK N.B2.752) за развод од тип H изнесува:
k p = 0,85

развод од тип H изнесува:
kt = 0,94
I Z' = k p ⋅ kt ⋅ I Z = 0,85 ⋅ 0,94 ⋅ 40 = 31,96 A

I 2 = 1, 75 ⋅ 25 = 43, 75 A
I bsk 5 ≤ I n ≤ I Z' ; 24,33 ≤ 25 ≤ 31,96;

I 2 ≤ 1, 45 ⋅ I Z' ; 43,75 ≤ 1,45 ⋅ 40; 43,75 ≤ 46, 432 (исполнето)
Бидејќи ова струјно коло напојува потрошувач со исти карактеристики како струјното
коло 5, се усвојува осигурувач со топлив вметок и кабел од ист тип како за струјното
коло 5.
I bsk 3 = Ibsk 4 + I bsk 5 = 24,33 + 24, 33 = 48, 66 A

ВРЕДНОСТ:
In=50A

-станува збор за развод од тип D и материјал на спроводниците бакар, па според тоа


I 2 = 1, 6 ⋅ 50 = 80 A
I bsk 3 ≤ I n ≤ I Z ; 48,66 ≤ 50 ≤ 67;

I 2 ≤ 1, 45 ⋅ I Z ; 80 ≤ 1,45 ⋅ 67; 80 ≤ 97,15 (исполнето)
Pnomi 18500
n
ηnomi
I bsk 2 = ∑
0,885
= = 35, 496 A
i =1 3 ⋅ U n ⋅ cos ϕ nomi 3 ⋅ 400 ⋅ 0,85

ВРЕДНОСТ:
In=50A
-станува збор за развод од тип C и материјал на спроводниците бакар, па според тоа


I 2 = 1, 6 ⋅ 50 = 80 A
I bsk 2 ≤ I n ≤ I Z ; 35,496 ≤ 50 ≤ 73;

I 2 ≤ 1, 45 ⋅ I Z ; 80 ≤ 1,45 ⋅ 73; 80 ≤ 105,85 (исполнето)

I bsk 1 = I bsk 2 + I bsk 3 = 35, 496 + 48, 66 = 84,156 A

ВРЕДНОСТ:
In=100A
-станува збор за развод од тип D2 и материјал на спроводниците алуминиум, па според

тоа избираме тип на кабел PP 00-А 3x70+35 кој поседува трајно дозволена струја
IZ=117A (отчитано од табела 4. од MK N.B2.752)

I 2 = 1, 6 ⋅100 = 160 A
I bsk 1 ≤ I n ≤ I Z ; 84,156 ≤ 100 ≤ 117;

I 2 ≤ 1, 45 ⋅ I Z ; 160 ≤ 1,45 ⋅117; 160 ≤ 169, 65 (исполнето)
-За струјно коло 1 се усвојува кабел од типот PP 00-А 3x70+35!
Пад на напон:
Падот на напон се определува во најоддалечената точка во мрежата и добиената

вредност треба да ги задоволува условите за дозволен пад на напон!
∑ P ⋅l i i
1  11 18,5  60 1  18,5  20
Vu% = ∑ i =1
= 2⋅ + ⋅ + ⋅ = за М1
k ⋅s 40  0,87 0,885  70 66  0,885  16

= 1,384% ≤ 3% (задоволува)
n
∑ P ⋅l i i
1  11 18,5  60 1  11  40
Vu% = ∑ i =1
= 2⋅ + ⋅ + 2⋅ ⋅ +
k ⋅s 40  0,87 0,885  70 66  0,87  16

за М2
1  11  15
+ ⋅ = 2, 665% ≤ 3% (задоволува)
66  0,87  16
n
∑ P ⋅l i i
1  11 18,5  60 1  11  40
Vu% = ∑ i =1
= 2⋅ + ⋅ + 2⋅ ⋅ +
k ⋅s 40  0,87 0,885  70 66  0,87  16

за М3
1  11  10
+ ⋅ = 2, 426% ≤ 3% (задоволува)
66  0,87  4
Пуштање на моторите:
Кога би се пуштиле сите мотори истовремено, при што пуштањето трае 5sec. треба да се
провери дали избраните пресеци на каблите ги задоволуваат условите! Во овој случај
бидејќи моторите се пуштаат еден по еден, се проверува дали задоволуваат избраните
пресеци на каблите за секое пуштање поединечно!
I p1 = 6 ⋅ I nM 1 = 6 ⋅ I bsk 2 = 6 ⋅ 35, 496 = 212,976 A

I p 2 = 6 ⋅ I nM 2 = 6 ⋅ I nM 3 = 6 ⋅ I bsk 5 = 6 ⋅ Ibsk 4 = 6 ⋅ 24,33 = 145,98 A
I p1 t 212, 976 ⋅ 5
s= = = 4,14mm 2
c 115
I p2 t 145, 98 ⋅ 5
s= = = 2,83mm 2
c 115
Ефикасност на заштита во TN систем:
U0 220
I a1 = = = 1472 A
∑ Rkabel (0, 060 ⋅ 0,533 + 0, 060 ⋅1, 05) + 2 ⋅ 0, 020 ⋅1,36
I a100 A(0,4sec) = 1050 A ≤ 1472 A = I a1 (задоволува)
I a50 A(0,4sec) = 460 A = 1472 A = I a1 (задоволува)
U0 220
I a2 = = =
∑ Rkabel (0, 060 ⋅ 0,533 + 0, 060 ⋅1, 05) + (0, 040 ⋅1,36 + 0, 040 ⋅1, 36) + ( 0, 015 ⋅ 5, 46 + 0, 015 ⋅ 5, 46 )
= 598,5 A
I a 50 A(0,4sec) = 460 A ≤ 598,5 A = I a 2 (задоволува)
I a 25 A(0,4sec) = 210 A = 598,5 A = I a 2 (задоволува)
U0 220
I a3 = = =
∑ Rkabel (0,060 ⋅ 0,533 + 0, 060 ⋅1,05) + (0,040 ⋅1,36 + 0, 040 ⋅1,36) + ( 0, 010 ⋅ 5, 46 + 0, 010 ⋅ 5, 46 )
= 702,9 A
I a 50 A (0,4sec) = 460 A ≤ 702,9 A = I a 3 (задоволува)
I a 25 A(0,4 sec) = 210 A = 702,9 A = I a 3 (задоволува)
Согласно зададените правила и услови за димензионирање на инсталацијата, за проектираните

струјни кола и зададените потрошувачи, усвоени се следните типови на нисконапонски кабли:
-За струјно коло 1 се усвојува кабел од типот PP 00-А 3x70+35!


НАПОМЕНА: Вредноста за подолжната отпорност на каблите изразена во [Ω/km], при

одредување на ефикасноста на заштита во TN систем, се отчитува од табела А-1 од
MKN.B2.752.

Auditoriski Po NNEIO

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Auditoriski Po NNEIO

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Нисконапонски електрични инсталации и осветление Аудиториски вежби

ЗАШТИТА ОД НАПОН НА ИНДИРЕКТЕН ДОПИР

Заштита со автоматско исклучување на напојувањето: Заштита на TN напојниот систем,

ЗАШТИТА НА TN НАПОЈНИОТ СИСТЕМ

Кај TN напоен систем, сите маси на инсталацијата мораат да се врзат со заземјената

• Сите изложени спроводни маси на уредите мораат да бидат поврзани со

Проф.д-р Властимир Гламочанин -1-

Максимално дозволени времиња на исклучување во TN системот според (IEC 60 364-4-

Номинален фазен напон Uo [V] Време на исклучување [sec]

За да бидат исполнети условите од Табела 1. треба заштитните уреди и пресеците на

Zs- импеданса на струјното коло на грешка;

1. Zt- импеданса на трансформаторот и генераторот на фазата во која тече струјата Ik;

Проф.д-р Властимир Гламочанин -2-

Задача 1.1. Да се пресмета импедансата на струјното коло на грешка на електромоторот.

TR : 630kVA;10 / 0, 4; uk = 4%; ∆PFe = 1300W ; ∆PCun = 6500W

Проф.д-р Властимир Гламочанин -3-

Задача 1.2. Да се провери ефикасноста на заштита од превисок напон на индиректен допир во

Zt, Rp-имаат занемарливо мали вредности;

Заштитата од напон на индиректен допир е ефикасна. (Ik>Ia).

Проф.д-р Властимир Гламочанин -4-

Заштитата од напон на индиректен допир не е ефикасна. (Ik<Ia).За да биде

Проф.д-р Властимир Гламочанин -5-

Задача 1.3. На сликата е прикажан TN систем и потрошувач кој истовремено е поврзан со

Проф.д-р Властимир Гламочанин -6-

Падот на напонот на громобранскиот заземјувач до прегорување на осигурувачот ќе има

Вредноста на RPE е многу мала и може да се занемари, па Ugr=0V.

Rb = 2Ω; Rb' = 3Ω; Rp = 10Ω;

Овој случај е поопасен од претходниот. Од местото на прекин па до крајот на

Rb = 2Ω; Rb' = 5Ω; Z f = Z PE ≈ 0;

Овие напони се опасни! Не е потребно да настане грешка на уредот, ниту пак е

Проф.д-р Властимир Гламочанин -9-

R p = 10Ω; Rm = 1000Ω; R b = 2Ω; Z f = Z PE ≈ 0;

Проф.д-р Властимир Гламочанин - 10 -

Проф.д-р Властимир Гламочанин - 11 -

Задача 1.9. Да се објаснат аспектите на примената на заштита од индиректен допир со

ЗАШТИТА НА ТТ НАПОЈНИОТ СИСТЕМ

Услови кои мораат да бидат исполнети за ефикасна заштита во TТ системот на

За да се обезбеди ефикасна заштита, потребно е да биде исполнет следниот услов:

Проф.д-р Властимир Гламочанин - 12 -

RA(Z)- сума на отпорности на заштитниот спроводник и на заземјувачите на кои се

Проф.д-р Властимир Гламочанин - 13 -

Ако се занемарат ZT и Z f тогаш:

Од горниот однос може да се заклучи дека преодниот отпор на заштитното заземјување

Проф.д-р Властимир Гламочанин - 14 -

Задача 1.12. Електромоторот M1 е заштитен со осигурувачи со топлив вметок и номинална

Заштитата од напон на индиректен допир е ефикасна (Ik1>Ia1; Ik2>Ia2)!

Проф.д-р Властимир Гламочанин - 15 -

Задача 1.13. Електричен уред е заштитен со заеднички заземјувач со отпорност RA=0,03 Ω .

За добиената струја на активација на топливиот вметок се добива вредноста Ia=1835,8A.

Проф.д-р Властимир Гламочанин - 16 -

Задача 1.14. На сликата се прикажани два електромотори од кои едниот е поврзан во TN

Во случајот кога подлогата е влажна, вредноста на струјата која би протекла низ

Проф.д-р Властимир Гламочанин - 17 -

16 70 120 140 180

20 86 150 180 220

25 115 210 250 300

35 130 200 270 440

50 250 460 570 690

63 330 610 720 900

80 430 800 980 1100

100 580 1050 1200 1400

ТИП НА ПРЕКИНУВАЧ СТРУЈА НА АКТИВИРАЊЕ ВО A

Проф.д-р Властимир Гламочанин - 18 -