at

Page | 1
ROWILLYN C. TURIJA

Page | 2
YUNIT
1: AN
G
PANITIKA
N
Page | 3
 INTRODUKSYO
N
Ang Pilipinas ay mayroon na talagang panitikan, at ito ay nagmula sa sari-saring mga lipon o
pangkat ng mga tao na dumating sa ating kapuluan. Ito ay ang mga Negrito, mga Indones, at mga
Malay. Ito ay nagpapatunay na mayroon ng sistema ng pagsulat at pagsasalita ang bawat Pilipino,
ngunit karamihan ng mga naisulat ng mga Pilipino ay sinunog ng mga Kastila sa panahong kanila
tayong nasakop at ang iba naman ay ibinbaon na sa limot ng kahapon.

Kababakasan ito ng sarili nating pagkakakilanlan na kung saan nagpapakita ng tradisyon,

paniniwala at paraan ng pamumuhay na hanggang sa kasalukuyan ay atin pa rin itong binibitbit at
ipinapasa.

Sa pamamagitan nito, malalaman natin kung paano nag-ugat at namuhay ang ating mga
ninuno sa paraan o sistemang kanilang binigyang - pansin. Higit sa lahat, bilang mga nagmamahal
sa sariling kultura ay kailangan nating maipamalas ang pagmamalasakit sa ating bayan – at panitikan
ang siyang magiging daan. Isa pa sa mga dahilan ng pagsasabuhay muli ng panitkan ay makilala at
magamit natin ang ating mga kakayahan sa pagsulat at magsikap na ito’y malinang at mapaunlad.

Sa yunit na ito, magbabalik – tanaw tayo at bubuksang muli ang portal ng panitikan upang
mabakas at maisatao ang mga akonsepto o kaalaman hinggil sa kaligirang pangkasaysayan at
pinagmulan ng panitkan.

Page | 4
Kaya’t atin nang lakbayin ang mundo ng PANITIKAN!

LAYUNIN
1. Nasusuri ang kaligirang pangkasaysayan ng panitkan;
2. Naipaliliwanag ang katuturan at kahalagahan ng panitikan; at
3. Naisasabalikat ang kahalagahan ng pagtatalakay ng panitikan bilang bahagi ng
kani – kaniyang identidad.

PAKSA

Kahulugan at Kahalagahan ng Panitikan

Maikling Kasaysayan at Pag-unlad ng Panitikan

Page | 5
 BUHAYIN

Panuto: Suriin ang bawat larawan na makikita sa kasunod na pahina. Sa mga

inilaang mga patlang sa ilalim ng bawat larawan, bigyan ito ng maikling
pagtatalakay mula sa mga nakaimpok mong kaalaman tungkol sa ating kasaysayan.
Pagkatapos, magbigay ng pangkalahatang konklusyon hinggil sa mga larawan na
ibinigay.

_________________________________ ______ __________________________

_________________________________ ________________________________

_________________________________ ________________________________

_________________________________ ________________________________

Page | 6
_________________________________ ________________________________

_________________________________ ________________________________

Konklusyon:

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________ .

Page | 7
 ANGKININ

KAHULUGAN NG PANITIKAN

Ang panitikan ay nagsasabi o nagpapahayag ng mga kaisipan, mga damdamin, mga

karanasan, hangarin at diwa ng mga tao.

Ito rin ang pinakapayak na paglalarawan lalo na sa pagsulat ng tuwiran o tuluyan at patula.

Ang salitang panitikan ay nanggaling sa salitang "pang-titik-an" na kung saan ang unlaping
"pang" ay ginamit at hulaping "an". At sa salitang "titik" naman ay nangunguhulugang
literatura, na ang literatura ay galing sa Latin na littera na nangunguhulugang titik.

Nagsasalaysay din ito sa pamahalaan, lipunan at mga pananampatalaya at mga karanasang

may kaugnay ng iba't ibang klase ng damdamin. Ang halimbawa nito ay ang pag-ibig,

Page | 8
kaligayahan, kalungkutan, pag-asa, pagkapoot, paghihiganti, pagkasuklam, sindak at
pangamba.

KAHALAGAHAN NG PANITIKAN

Ang Panitikan o Panulatan ay ang pagsulat ng tuwiran o tuluyan at patula na nag-uugnay sa

isang tao. Ito ay maaaring nagsasabi o naghahayag ng mga hangarin, kaisipan, damdamin at
karanasan ng isang tao. Naihahayag at nailalarawan ito sa pagsulat ng tuwiran, tuluyan at
patula.

Ito ay kaugnay ng kasaysayan dahil sa pag-aaral ng kasaysayan, napapaloob dito ang mga
damdamin, mga paniniwala, kultura at tradisyon na siyang sinasalamin ng panitikan.

Ito ay may malaking bahagi sa ating buhay sa pang araw- araw na gawain man, ito ay
nagbibigay ng kaalaman sa atin upang malaman na ang mga naging buhay sinaunag tao, mga
kultura, mga nagawa tula at iba pa.kahit sa kasalukuyang kaganapan.

Sa pag-aaral ng panitikan:
▪ Masusumpungan ng bumabasa ang pinakatampok na kasaysayan ng daigdig, ang
kamalayan ng bansang kanyang kinabibilangan, ang kanyang katutubong kultura, ang
tradisyong bumabalot sa kanyang lahing pinagmulan.

▪ Nagagawa ng bumabasa na marating niya ang ibang daigdig.

▪ Magagawa niyang makahalubilo ang kahit hindi niya kalahi.

Page | 9
 ▪ Nakikilala niya ang kalinangan na kung hindi man kawangis ng sa kanya ay iba kaysa
sa kanyang lahi.

▪ Dito ay napapag-ugnay-ugnay niya ang kanyang kinamulatang tradisyon, ang dangal

ng kanyang lipi at ang dakilang kabihasnan na hindi gaanong nalalayo sa kanyang
katutubong lahi.

▪ Maangkin ng tao ang likas na kahalagahan ng panitik kahit sa anupamang wika ito
nasusulat, kahit sa anupamang panahon ito nalimbag at sa kahit anupamang paraan ito
ipinahahayag.

MAIKLING KASAYSAYAN AT PAG – UNLAD NG PANITIKAN

PANAHON NG KATUTUBO
▪ Bago pa man dumating ang mga Kastila sa Pilipinas, mayroon nang sining at panitikan
ang mga sinaunang Pilipino.

▪ Karamihan sa mga panitikan nila’y yaong mga pasalin-dila gaya ng mga bulong,
tugmang-bayan, bugtong, epiko, salawikain at awiting-bayan na anyong patula;
mga kwentong-bayan, alamat at mito na anyong tuluyan at ang mga katutubong
sayaw at ritwal ng babaylan bilang pinakaunang anyo ng dula sa bansa.

Page | 10
 ▪ Karamihan sa mga panitikang ito
ay pasalin-dila.

▪ May mga panitikan ring nasulat sa mga piraso ng kawayan, matitibay na kahoy at
makikinis na bato. Ngunit iilan na lamang ang mga natagpuan ng mga arkeologo
(archeologists) sapagkat batay sa kasaysayan, pinasunog at pinasira ito ng mga prayle
nang dumating sila sa bansa sa paniniwalang ang mga ito ay gawa ng demonyo.

Page | 11
PANANAKOP NG KASTILA
▪ Dumating ang mga Kastila sa bansa

taglay ang tatlong G’s – GOD,

GOLD at GLORY.

▪ Dumating sila na ang pangunahing

layunin ay ihasik ang Kristiyanismo,
maghanap ng ginto at upang lalong
mapabantog sa pamamagitan ng
pagdaragdag ng kanilang nasasakop.

▪ Mahahati ang panitikan sa dalawa sa panahong ito: una ay pamaksang pananampalataya

at kabutihang-asal at ang ikalawa ay ang panitikang panrebolusyon.

Panitikang Pamaksang Pananampalataya at Kabutihang-asal

Pananampalataya ang pangunahing pakay ng mga Kastila, karamihan sa mga unang

akdang nalikha sa panahong ito ay halos paksang pananampalataya.

Halimbawa sa mga ito ay ang mga uri ng dulang senakulo,santa cruzan at tibag; tulang
gaya ng mga pasyong inaawit.

Page | 12
 Sila rin ang nagpakilala ng konseptong maharlika o
dugong bughaw sa mga Pilipino na mababatid sa mga akdang
awit na ang mga pangunahing tauhan ay mga hari, reyna,
prinsipe at prinsesa – isang patunay ang awit na Florante at
Laura ni Balagtas at mga dulang duplo at karagatan.

Sa panahong ito, piling-pili lamang ang nakasusulat sapagkat wikang

Kastila lamang ang kinikilala sa ganitong larangan.

Kaunti lamang ang nakasusulat sa Kastila dahil sa pagpipigil, sa

nadaramang takot at pagiging madamot ng mga Kastila.

Sa panahong ito nalimbag ang pinakaunang aklat sa bansa; ang Doctrina Christiana na nalimbag
noong 1553 na isang panrelihiyong aklat.

Ang mga panitikan namang ukol sa

kabutihangasal ay ang Urbana at Feliza ni
Padre Modesto de Castro.

Nalimbag rin sa panahong ito ang pinakaunang

newsletter sa bansa noong 1637 – ang
Successos Felices (Fortunate Events) ni
Tomas Pinpin na may 14 na pahina. Ngunit
noong Agosto 8, 1811 lamang nalathala ang
pinakaunang pahayagan sa bansa – ang

Page | 13
 DelSuperior Govierno na umabot hangganglabinlimang tomo.

Panitikang Rebolusyonaryo at Sedisyoso

Sa ikalawang bahaging ito ng kasaysayang pampanitikan sa panahon ng pananakop ng Kastila,

karamihan sa mga panitikang nalikha ay may diwang rebolusyonaryo at nagbukas sa kamalayang
Pilipino sa di-makataong pagtrato sa kanila ng mga Kastila at nag-uudyok na kalabanin ang
pamahalaan.

Dahil sa labis na pang-aalipin at pang-aalispusta at masidhing diskriminasyon ng mga Kastila sa mga

Pilipino; nagsilunsad ng mga kilusan ang iilang Pilipinong hindi na sumasang-ayon sa pamamalakad
ng mga prayle at pamahalaang Kastila.

Nagsisulat ang mga Pilipino sa panahong ito ng mga panitikang nagrerebolusyon. Nalathala ang mga
pahayagang propagandista na pinangunahan ng La Solidaridad noong Pebrero 19, 1889 na
naglalayong“matamo ang pagbabagong kailangan ng bansang bilang tugon sa kalagayang
panlipunan at pang-ekonomiya,
maisiwalat ang malubhang kalagayan ng
bansa sa ilalim ng pamamalakat ng mga
Kastila at upang pairalin ang kalayaan
at
demokrasya.”

Page | 14
 Dahil sa mahigpit ang pamahalaan, nagsitago ang mga manunulat sa ilalim ng iba’t ibang sagisag-
panulat upang
maprotektahan ng mga sarili laban sa
mapang-alipustahang Kastila at upang patuloy na makasulat.

Ang pambansang bayaning si Dr. Jose P. Rizal na

may sagisag-panulat na Laong Laan ay naging
bahagi ng pahayagang La Solidaridad; at ang
mayakda ng mga nobelang Noli Me Tangere at
El
Filibusterismo na unang nalimbag at nalathala sa
Espanya at naging mitsa sa mga rebolusyonaryong

Pilipino na mag-aklas laban sa mga Kastila. Sumulat din si Rizal ng mga sanaysay gaya ng Hinggil
sa Katamaran ng mga Pilipino at Sa Mga Kabataang Dalaga sa Malolos.

Ang mga bayaning sina Marcelo H. Del Pilar (na may sagisag-panulat na PLARIDEL), Graciano
Lopez-Jaena, Antonio Luna, Mariano Ponce, Pedro Serrano Laktaw, Emilio Jacinto, Apolinario
Mabini, at marami pang iba ay nagsisulat din.

Page | 15
PANANAKOP NG AMERIKANO
▪ Dahil sa pagnanais ng mga Pilipino na mapatalsik ang mga Kastila, naging tagapagsagip
ang mga Amerikano nang dumating sila
noong 1898 na tuluyang nagpabagsak sa
pamahalaang Kastila.Kung relihiyon ang
naging pamana ng mga Kastila sa Pilipino,
edukasyon naman ang naging
pangunahing ipinamana ng mga Amerikano.
▪ Sa panahong ding ito isinilang ang mga
ilang imortal na makatang Pilipino na
nagsisulat sa Ingles at Tagalog.

▪ Sa mga unang taon ng pananakop ng Amerikano sa bansa, sumulat ang mga Pilipino sa
Kastila, Tagalog at iba pang wikang panlalawigan. Nagsimula lamang umusbong ang mga
panitikan sa Ingles noong 1910 dahil sa mga bagong silang na manunulat. ▪ Kabilang sa
mga manunulat sa panahong ito sina
➢ Cecilio Apostol na sumulat ng mga oda para kay Rizal
➢ Claro M. Recto na naging tanyag sa kanyang natatanging mga talumpati
➢ Lope K. Santos na sumulat ng obra-maestrang “Banaag at Sikat” at nagpauso ng
panitikang sosyalista
➢ Jose Corazon de Jesus na tinaguriang Makata ng Pag-ibig at may panulat-sagisag
na ‘Huseng Batute
➢ Jose dela Cruz na may panulat-sagisag na ‘Huseng Sisiw’ dahil sisiw ang
ipinababayad kapag nagpapagawa sa kanya ng tulang pag-ibig

Page | 16
 ➢ Severino Reyes na sumulat ng imortal na dulang “Walang Sugat” at tinaguriang
Ama ng Dulang Tagalog
➢ Zoilo Galang na pinakaunang nobelistang (A Child of Sorrow) Pilipino sa Ingles at
maraming-marami pang iba.
▪ Ang mga Amerikano ang nagpakilala ng mga fairy tale sa mga Pilipino na ginamit ng mga
gurong Tomasites sa pagtuturo.Ipinakilala rin ng mga ito ang iba pang uri (genre) ng
panitikan gaya ng oda at nagpakilala sa pinilakang-tabing – ang pelikula.
▪ Dahil sa impluwensiyang pangteknolohiyang dala ng mga Amerikano, naimpluwensiyahan
din ang panitikan sa bansa.
▪ Dula ang naging pangunahing panitikan sa panahong ito.
▪ Dala nila ang mga bodabil na isang uri ng dula kung saan umaawit at sumasayaw ang mga
artista na nagbunga sa sarsuwela ng Pilipinas.
▪ Dahil sa dala rin ng mga Amerikano ang pelikula sa bansa, ngunit nag-umpisa ito sa mga
artistang gumagalaw lamang at nagsasalitang walang tinig (silent films); unti-unting
naisantabi pansamantala ang dulang panteatro sa bansa dahil sa nakahiligan na ng mga
Pilipino ang panonood ng pelikulang-tahimik.

Page | 17
▪ Ang mga unang pelikulang ginawa sa bansa ay halos mga
dokumentaryo ukol sa pagsabog ng mga bulkan at iba
pang kalamidad at ang iilang dokumentaryong bunga lamang
ng pagka-ignorante ng mga Amerikano sa mga katutubong
Pilipino.
▪ Ang pinakaunang pelikulang Hollywood na ginawa sa bansa
ay ang pelikulang Zamboanga.
▪ Di naglaon, ninais na rin ng mga Pilipino na makawala sa
kamay ng mga Amerikano. Ngunit hindi rin naging mabilis
ang pagkamit sa kalayaan.

PANANAKOP NG HAPON
▪ Sa pambobomba ng Amerika sa Hiroshima, gumanti ang Hapon sa paglusob nito sa Pearl
Harbor noong Disyembre 7, 1941 dahil nasa isalalim ng kolonya ng Estados Unidos kaya’t
sinakop ng Hapon ang Pilipinas.

▪ Ngunit para sa karamihang manunulat na Pilipino, isang biyaya sa larangang panitikan ng

bansa ang pangyayaring ito.

▪ Sumibol nang lubos ang panitikan ng bansa sa panahong ito dahil ipinagbawal ng
namumunong Hapon ang paggamit ng wikang Ingles at itinaguyod ang pagpapayaman sa
panitikan gamit ang mga katutubong wika sa bansa.

▪ Sinunog din ang mga aklat na nasusulat sa Ingles upang masigurong hindi mababahiran ng
kanluraning ideya ang panitikang nililikha.

Page | 18
▪ Ang panahong ito sa kasaysayan ng bansa at ng panitikan ang tinaguriang Gintong

Panahon ng Panitikang Filipino dahil higit na malaya ang mga Pilipino (kaysa noong
sa Amerikano) sa pagsulat ng panitikan at pagsanib ng kultura, kaugalian at paniniwalang
Pilipino sa mga ito.

▪ Sa panahon ding ito kinilala ang mga manunulat na babaeng Pilipino sa pangalan nina
Liwayway A. Arceo at Genoveva Edroza-Matute dahil sa mga makintal na makafeministang
maikling-kwento.

Page | 19
▪ Dahil sa dinalang haiku (maikling tulang may tatlong taludtod at may bilang na pantig na 57-5
sa taludtod), nagkaroon ang mga Pilipino ng tanaga (maikling tulang may apat na taludtod at
ang bilang ng pantig ay 7-7-7-7)

PANAHON NG PAGKAMIT NG KALAYAAN HANGGANG KASALUKUYAN

▪ Naging makasaysayan sa mga Pilipino ang pagbabalik ng kanilang kalayaan mula sa kamay
ng mga Hapon. At dahil sa kalayaang natamo, higit ring sumigla ang kalayaang
pampanitikan ng bansa.

▪ Bilang patunay ng kasiglahan ng panitikang Filipino sa iba’t ibang uri sa panahong ito ay ang
pagkakalimbag ng mga sumusunod na katipunan ng mga aklat:
➢ Mga Piling Katha at Mga Piling Sanaysay ni Alejandro Abadilla
➢ Maiikling Kwentong Tagalog ni Teodoro Agoncillo
➢ Ako’y Isang Tinig ni Genoveva Edroza-Matute

▪ Kinilala rin buhat sa panahong ito ang mga panitikang panlalawigan dahil sa mga inilunsad
na mga pambansang pananaliksik at pagsasaling-wika ng panitikan ng Pilipinas.

▪ Lalo pang sumigla ang panitikang Filipino nang ilunsad ang gawad Carlos Palanca
Memorial Awards for Litetature.

Page | 20
 ▪ Sumilang din sa panahong ito ang aktibismo ng mga batang mag-aaral noong
nagsisimula ang dekada ’80 at ang kanilang panitikang aktibista gaya nina Virgilio Almario
(na may sulat-panulat na Rio Alma) at Quintin Perez.

Patuloy na dumarami ang mga manunulat na Pilipino sa iba’t ibang anyo at uri ng panitikan gamit ang
iba’t ibang media dahil sa mga inumpisahang kurso sa mga universidad at kolehiyo at pangangasiwa
ng gobyerno ng mga pagsasanay sa mga kinakikitaang husay na mga mamamayan. Ngunit ang
kasiglahan ng panitikan ay hindi magiging buo kung aasahan lamang ang pagdami at pag-usbong ng
mga manunulat; kailangan din ang pagpapahalaga at pagmamalasakit ng mga mambabasa na
katuwang sa pagtaguyod ng panitikan ng lahi.

GAMITIN
1. Ano ang panitikan?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ .

2. Bakit mahalagang pag – aralan ang panitikan?

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

Page | 21
 ___________________________________________________________________________
_____________________________________________ .

3. Sa kasalukuyang panahon, paano mo mailalarawan ang panitikanng Filipino?

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ .

4. Sa anong paraan mapananatili mo ang kaigitingan ng panitikan at hindi tuluyyang mabaon sa

limot?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ .

Page | 22
 TAYAHI
N
Panitikan sa Katutubong Panahon

Panitikan sa Panahon ng Kastila

Panitikan sa Panahon ng Amerikano

Panitikan sa Panahon ng Hapon

Punan ang bawat patlang ng mga mahahalagang kaisipan kung paano umusbong at umunlad ang
panitikang Filipino. Paras sa paglalagay ng sagot, gamitin ang kahong inilaan na nasa ilaim ng
bawat titulo.

Page | 23
 SANGGUNIAN

https://medium.com/@vargascarlamae50/ang-panitikan-sa-panahon-ng-kasalukuyan-

f396438df1e0 http://panitikankarunungangbayan.blogspot.com/2015/04/ano -ang-panitikan-ang-

panitikan-ay.html https://www.coursehero.com/file/68795993/kahulugan -ng-panitikandocx/

https://philnews.ph/2019/07/15/ano-ang-panitikan-kahulugan-ng-panitikan-mga-halimbawa/

http://ffaijm.blogspot.com/2017/06/ang-kasaysayan-ng-panitikan-ang.html

http://kadipanvalsci.blogspot.com/2010/08/panitikang -filipino-sa-ibat-ibang.html

http://yzaabldguzman.blogspot.com/2017/08/bakit -mahalaga-ang-panitikan-sa-isang_29.html

http://pinoy-genius.blogspot.com/2008/07/ano-ang-panitikan.html

http://panitikanatlipunan.blogspot.com/2018/

Page | 24