ვუდრო უილსონი

ეს იყო აშშ – ს პრეზიდენტის ვუდრო ვილსონის მიერ გაკეთებული

წინადადებები, რომლებიც მიზნად ისახავდა პირველი მსოფლიო ომის
დასრულებას. აშშ-ს პრეზიდენტმა ისინი საჯაროდ გამოაქვეყნა 1918
წლის 8 იანვარს, თავისი კონგრესის წინაშე სიტყვით გამოსვლის
დროს.

პირველი მსოფლიო ომი დაიწყო ევროპაში 1914 წელს, დიდი

ცენტრალური იმპერიების (Triple Alliance) და სამმაგი ანტანტის, დიდი
ბრიტანეთის, რუსეთისა და საფრანგეთის მიერ შექმნილ ალიანსის
წინაშე.
თავის მხრივ, 1917 წლის რუსეთის რევოლუციამ გამოიწვია, რომ ამ
ქვეყნის ახალმა ლიდერებმა დაიწყეს კონფლიქტიდან გამოსვლის
მომზადება. ამისათვის ლეონ ტროცკიმ შემოგვთავაზა
მოლაპარაკებების დაწყება მშვიდობის მისაღწევად. მოკავშირეებმა
უპირატესობა მიანიჭეს უპასუხოდ გამარჯვებას.ვილსონი, თავის
თოთხმეტი პუნქტით, ცდილობდა, შეწინააღმდეგებოდა საბჭოთა
კავშირის წინადადებას და, მეორე მხრივ, შეექმნა ისეთი პირობები,
რომ ამ მასშტაბის კონფლიქტი არასოდეს დაწყებულიყო. ამის
მიუხედავად, როდესაც მოკავშირეებმა დაამარცხეს სამმაგი ალიანსის
ძალაუფლება, მათ აირჩიეს არ შეესრულებინათ ამერიკელის
რეკომენდაციები.
1917 წლის რუსეთის რევოლუციის შემდეგ იმავე წლის ოქტომბერში
ბოლშევიკებმა აიღეს ძალაუფლება ქვეყანაში. ისინი თავიდანვე
ეწინააღმდეგებოდნენ ომში მონაწილეობას, ამიტომ დაიწყეს იმის
სწავლა, თუ როგორ უნდა დაეტოვებინათ კონფლიქტი. ამრიგად, მათ
დანარჩენ კონკურსანტებს შესთავაზეს შეხვედრები მშვიდობის
მისაღწევად.

იმავე წელს შეერთებულმა შტატებმა გადაწყვიტა ომში ჩაბმა,ამერიკის

მონაწილეობამ ახალი ძალა მისცა მოკავშირეებს, რომლებმაც
შეძლეს თავიანთი მიზნების მიღწევა.პირველი მსოფლიო ომის
დასრულებამდე რამდენიმე თვით ადრე, შეერთებულმა შტატების
პრეზიდენტმა ვუდრო ვილსონმა სიტყვით გამოვიდა თავისი
კონგრესის წინაშე, სადაც მან დაწვრილებით დაასახელა პუნქტები
მშვიდობის მისაღწევად.თოთხმეტი პუნქტი, წარმოდგენილი 1918 წლის
8 იანვარს, ემყარებოდა თვითონ კონგრესის საბჭოს მიერ გამოცემულ
წინადადებებს, რომელიც ჩამოყალიბდა მომავალი მოლაპარაკებების
მოსამზადებლად.ამ პუნქტების სულისკვეთება იყო ევროპული
სახელმწიფოებისთვის პირობების შექმნა ომის შესაჩერებლად და
საფუძველი ჩაეყარა ისე, რომ ამ მასშტაბის კონფლიქტი აღარ
განმეორებულიყო.
ვილსონის მიერ გაკეთებული პირველი ოთხი პუნქტი ეხებოდა იმას, თუ
როგორ უნდა გამოიყურებოდეს დიპლომატია ამ მომენტიდან და
ეკონომიკასა და შეიარაღებასთან დაკავშირებით.

1.- აშშ-ს პრეზიდენტისთვის ფარული დიპლომატია უნდა გაქრეს.

ყველა შეთანხმება უნდა გამოქვეყნებულიყო საჯაროდ,
საერთაშორისო კერძო შეთანხმებების გარეშე.

2.- ვილსონი მხარს უჭერდა ნავიგაციის სრულ თავისუფლებას

იურისდიქციული წყლების გარეთ, იქნება ეს მშვიდობის ან ომის დროს.

3.- ლიბერალური ამერიკის პოლიტიკის შესაბამისად, ის მხარს უჭერდა

ეკონომიკური ბარიერების გაქრობას.
4. - ბოლოს მან მოუწოდა თითოეული ერის შეიარაღების შემცირება.
ყველაზე საკამათო იყო ტერიტორიული რეორგანიზაციის საკითხები.
5. - ვილსონმა მოითხოვა კოლონიური პრეტენზიების გამოსწორება.
მისთვის თითოეული ხალხის ინტერესები ისეთივე ყურადღებას
იმსახურებდა, როგორც მთავრობების მისწრაფებები.

6.- რაც შეეხება რუსეთს, აშშ-ს პრეზიდენტმა სთხოვა, რომ ყველა

უცხოელმა ძალამ დატოვოს თავისი ტერიტორია. იგი ასევე მხარს
უჭერდა მას შესაძლებლობის გაღრმავებას მდგომარეობის
გაუმჯობესების მიზნით.

7.- ბელგიის სრული აღდგენა მის სრულ და თავისუფალ

სუვერენიტეტში.

8.- ანალოგიურად, მან მოითხოვა საფრანგეთის მთელი ტერიტორიის

განთავისუფლება და პრუსიამ გადახდა ანაზღაურება 1871 წელს
მიყენებული ზარალის ანაზღაურებაზე.
9.- მან ასევე სთხოვა იტალიის საზღვრების კორექტირებას ეროვნების
პრინციპის შესაბამისად, რაც ჩრდილოეთ რეგიონებს შეეხო.
10.- ძალიან საკამათო საკითხი იყო მისი თხოვნა ავტონომიური
განვითარებისათვის იმ ხალხებისთვის, რომლებმაც შექმნეს ავსტრია-
უნგრეთის იმპერია.

11.- ბალკანეთში, ევროპის ერთ-ერთ ყველაზე რთულ არეალში, მან

მოითხოვა რუმინეთის, სერბეთისა და მონტენეგროს ევაკუაცია, რომ
სერბეთს ჰქონდეს ზღვა და ამ ქვეყნებს შორის ურთიერთობები
ემყარებოდეს მათ ეროვნულ რეალობას.

12.- მან მსგავსი რამ მოითხოვა ოსმალეთის იმპერიის არა თურქი

ხალხებისთვის, რომელთაც სურდათ მიეცათ ავტონომიური
განვითარების შესაძლებლობა.

13.- ამ ბლოკის ბოლო პუნქტი ითხოვდა პოლონეთის შექმნას როგორც

დამოუკიდებელი სახელმწიფო ზღვაზე გასასვლელად.
თოთხმეტი პუნქტიდან ბოლო მიზნად ისახავდა ახალი ომის თავიდან
აცილებას.

14.- ვილსონმა შესთავაზა ასამბლეის შექმნა, რომელშიც ყველა

ქვეყანა იყო წარმოდგენილი.ამ პუნქტმა გამოიწვია ერთა ლიგის
შექმნა, ამჟამინდელი გაეროს (გაერო) წინამორბედი. საინტერესოა,
რომ ვილსონმა ვერ შეძლო თავისი ქვეყნის, შეერთებული შტატების
შეთანხმება ორგანიზაციაში შესვლაზე.