საუკუნის პრეზიდენტი - თეოდორ რუზველტის

საგარეო პოლიტიკა, დოლარის დიპლომატია.

ლექცია 6
ეკა ბერაია
მშრალი კანონი
• 1919 წელს კონგრესმა, ვუდრო
უილსონის ვეტოს მიუხედავად,
კონსტიტუციის მე–18
შესწორება მიიღო, რომელიც
ქვეყნის მასშტაბით
კრძალავდა ნებისმიერი ტიპის
ალკოჰოლურ სასმელს. ამ,
ერთი შეხედვით, ზნეობრივმა
კანონმა აშშ ლამის სრულ
კრახამდე მიიყვანა.
 წინაპირობები
• ჯორჯიაში აიკრძალა მაგარი სასმელების იმპორტი, იგივე მიზანს ემსახურებოდა
ვირჯინიაში მეღვინეობის განვითარების პროპაგანდაც.
• 1777 წელს-, კონტინენტურმა კონგრესმა დაადგინა, რომ შეერთებული შტატების
სხვადასხვა საკანონმდებლო ორგანოს უნდა მიეთითებოდა, რომ დაუყოვნებლივ
მიეღოთ შესაბამისი კანონები, რათა მომსპარიყო ხორბლისგან მაგარი
სპირტიანი სასმელების დამზადების პრაქტიკა
• . 1789 წელს, როცა აშშ–ს კონსტიტუცია მიიღეს საკმაოდ მაღალი გადასახადები
დაწესდა სპირტიან სასმელებზე.
• 1791 წელს გაიზარდა გადასახადები იმპორტულ და ადგილობრივ პროდუქციაზე,
ვისკის წარმოებაზეც, რამაც განსაკუთრებით პენსილვანიელები – შოტლანდიური
და ირლანდიური წარმოშობის ხალხი – გაანაწყენა,
 წინაპირობები
• დასავლეთ პენსილვანიაში ბოიკოტი გამოუცხადეს ამ კანონს, რაც
სრულიად მოულოდნელად, პოლიტიკურ მანიფესტადაც კი გადაიქცა.,
 ქვეყნის პრეზიდენტმა აქ 13 ათასიანი არმია გამოაგზავნა. ეს ამბოხი
„ ვისკის ამბოხის” სახელით შევიდა ისტორიაში
• მე–19 საუკუნის 20–იან წლებში დაიწყო ფართომასშტაბიანი ბრძოლა
პროჰიბიციისთვის.  ანტიალკოჰოლურ პროპაგანდაში თავი საკმაოდ
გამოიჩინა ეკლესიამ, რომელიც ლოთობას ქრისტიანული
პოზიციიდან აკრიტიკებდა.
• .
Prohibition
• 1826 წელს ჩამოყალიბდა ამერიკის ზომიერთა
კავშირი, რომელიც პროჰიბიციისკენ ისწრაფვოდა.
მათმა საქმიანობამ შედეგი გამოიღო და 1846 წელს
მენის შტატში მიიღეს მშრალი კანონი, ათ
წელიწადში კი უკვე 13 შტატში მოქმედებდა
ალკოჰოლური სასმელების შემზღუდველი
სხვადასხვა სახის კანონი.
• 1870–იანებში პროჰიბიციურ მოძრაობაში
აქტიურობის ახალი ტალღა წარმოიშვა.
• ამერიკის მოსახლე ქალბატონებმა დიდი
სოლიდარობა გამოუცხადეს ერთმანეთს და
აქტიურად დაიწყეს ბრძოლა ალკოჰოლის
მოხმარების წინააღმდეგ, ვინაიდან მათ, უწევდათ
მთვრალი ქმრებს ატანა
 მშრალი კანონი
• 80–იან წლებში კი ამერიკას მშრალი კანონების
მეორე ტალღა მოედო, მაგრამ საკმაოდ მალე დაცხრა
ისე, რომ 1905 წლისთვის მხოლოდ სამ შტატში
მოქმედებდა პროჰიბიცია. დაახლოებით ამ
პერიოდში დაიწყო აქტიურობის გადამწყვეტი,
• მესამე ტალღა. მშრალი კანონის მომხრეთა წარმატება
დიდწილად განაპირობა მოძრაობა ”
ანტისალუნური” ლიგის შექმნამ, რომელსაც
შემოწირულობების ხარჯზე საკმაოდ დიდი
ბიუჯეტი ჰქონდა პროჰიბიციის აქტიური
პროპაგანდისთვის.
• გერმანული ლყდის აკრძალვა( I მსოფლიო ომის
გავლენა)
 მშრალი კანონი:პირადი თავისუფლების
შელახვას წარმოადგენს ” 
• 1919 წელს მიიღეს მე–18 შესწორება( პრეზ. ჰარდინგია)
სრული აკრძალვა
• ქვეყანაში საკმაოდ ცუდი სიტუაცია შეიქმნა – იმას, რასაც
ადრე მოქალაქე დაუფარავად აკეთებდა და რაც წესით მე–
18 შესწორებას უნდა აღმოეფხვრა, ახლა ჩუმად, “speak
easy”- ში ხდებოდა. თან, ეს ყველაფერი უფრო და უფრო
აძლიერებდა კრიმინალურ დაჯგუფებებს და მათ
ლიდერებს ( ალ კაპონე, ტორიო, აპელო მარანცანო და სხვ)
და უფრო ამდიდრებდა მათ.  ანუ მოსალოდნელი
ქმედების ნაცვლად, კანონმა უკუქმედება გამოიწვია. რა
თქმა უნდა ამას ყველა ხედავდა, შესაბამისად
საზოგადოება ემზადებოდა იმის გასააზრებლად, რომ 1919
წლის მე–18 შესწორების მიღებით ძალიან დიდი შეცდომა
დაუშვა.
•  
• ამერიკელთა უმრავლესობა მუდამ პატივისცემით
ეკიდებოდა თავისი ქვეყნის კანონებს, მით უმეტეს
კი კონსტიტუციას, რომელსაც ისინი
“სამოქალაქო ბიბლიასაც” კი უწოდებენ.  მაგრამ
ამ შემთხვევაში დავრწმუნდით, რომ მიუხედავად
მიღებული  შეწსორებისა
• (1), მოქალაქეთა უმრავლესობა
ეწინააღდეგებოდა კანონს და ჩუმად, იატაკქვეშ
სჩადიოდა კანონსაწინააღმდეგო ქმედებებს.
• 2) ჩნდებოდა ეჭვი, რომ თუკი მოქალაქეები
უგულვებელყოფდნენ ერთ კანონს, იგივე ბედი
ეწეოდათ სხვა რეგულაციებსაც. ამ შემთხვევაში
კი აშშ ანარქიის ზღვარზე დადგებოდა და
შეიბღალებოდა კონსტიტუციის ძალაუფლებაც.
• . რესპუბლიკური პარტია მტკიცედ იდგა პროჰიბიციონისტურ პოზიციებზე. მათსავით
დემოკრატებიც მშრალი კანონის მომხრენი იყვნენ, თუმცა 1928 წელს საპრეზიდენტო კანდიდატად
ალფრედ სმიტი წარადგინეს, რომელიც “სველ” იდეებს ქადაგებდა.
• სმიტს ანტიპროჰიბიციონისტურმა განცხადებებმა ვერ უშველა და არჩევნებში რესპუბლიკური
პარტიის საპრეზიდენტო კანდიდატმა, ჰუვერმა გაიმარჯვა, რომელმაც შექმნა კიდეც კომისია.
კომისია თავდაუზოგადავად მუშაობდა, და მიუხედავად იმისა რომ მათი საბოლოო დასკვნა
მშრალი კანონის ძალაში დარჩენას გულისხმობდა, კომისიის საკმაოდ გავლენიანი პირები მაინც
საჭიროდ თვლიდნენ კანონის გაუქმებას, რათა თავიდან აეცილებინაც შტატებისა და
ფედერალური ხელისუფლების კონფლიქტი.
• 1932 წლის საარჩევნო კამპანიის დროს, დემოკრატებმა ყოველგვარი ყოყმანის გარეშე უარყვეს
ზოგადეროვნული მშრალი კანონი, მათი აზრით ეს პრობლემა ყოველ შტატს თავისით უნდა
გადაეწყვიტა.
მშრალი კანონის დასასრული
• 1932 წელს პრეზიდენტის ადგილი
ფრანკლინ რუზველტმა,
დემოკრატიული პარტიის
კანდიდატმა დაიკავა. სწორედ
დემოკრატებმა შეიტანეს 1933 წლის
თებერვალში კონგრესში
განსახილველად 21–ე შესწორება,
რომელიც მშრალი კანონის
გაუქმებას გულისხმობდა. სწორედ
ამით დასრულდა ერთ–ერთი ყველაზე
დიდი სოციალური ექსპერიმენტი
მსოფლიოში.
პირველი მსოფლიო ომი
• 1914 წელს დაწყებულმა პირველმა
მსოფლიო ომმა ევრაზიის კონტინენტი ორ
დაპირისპირებულ ბანაკად გაჰყო. შეიქმნა
სამხედრო – პოლიტიკური კავშირები :
• 1.“სამთა კავშირი ” ( გერმანია, ავსტრია-
უნგრეთი და იტალია, თუმცა იტალია
შემდეგ ანტანტას შეუერთდა, სამთა
კავშირს კი ოსმალეთი შეემატა)
• 2,და ანტანტა ( დიდი ბრიტანეტი,
საფრანგეთი და რუსეთი. მოგვიანებით
დაემატა იტალია (1915 წ) და აშშ ( 1917წ) )
 პირველი მსოფლიო ომი
• ევროპაში დაწყებული კონფლიქტის მიმართ
ამერიკელები თავდაპირველად ნეიტრალურ
• ჯერ კიდევ მანამ, სანამ აშშ
დამოკიდებულებას ამჟღავნებდნენ. პირველ მსოფლიო ომში
იზოლაციონიზმის პოლიტიკა, რაც ქვეყნის ჩაერთვებოდა, ანტანტას
გარეთ არსებული პრობლემების მიმართ
გულგრილ დამოკიდებულებას გულისხმობს გარკვეულ დახმარებებს
ქვეყნის პრეზიდენტმა, ვუდრო უილსონმაც უწევდა.
გაიზიარა. მისი დევიზი იყო ” impartial in
thought as well as in action”, თუმცა საკმაოდ
მალე ამერიკამ თავისი პოლიტიკა შეცვალა
და გადამწყვეტი როლიც კი ითამაშა
“ევროპული კონფლიქტის” მოგვარებაში.
 პირველი მსოფლიო ომი
• საპასუხოდ, გერმანული წყალქვეშა გემები ამერიკულ საზღვაო ლაინერებს ,
რომლებიც დიდ ბრიტანეთსა და საფრანგეთს იარაღსა და სურსათს აწვდიდა ,
ატლანტის ოკეანეში თავს დაესხა. გარდა ტვირთგადამზიდი გემებისა , გერმანელები
ყოველგვარი გაფრთხილების გარეშე ანადგურებდნენ სამგზავრო გემებსაც . ერთ –ერთი
ამგვარი შემთხვევის დროს, გერმანულმა წყალქვეშამ ინგლისური ლაინერი
ლუზიტანია ჩაძირა, რომლის ბორტზეც 100 ამერიკელი იმყოფებოდა. ამერიკამ რა თქმა
უნდა გააპროტესტა მომხდარი ფაქტი, რის შემდეგაც გერმანიამ პირობა დადო,
თავდასხმამდე გაეგო, იყო თუ არა გემი სამგზავრო და წინასწარ გაეფრთხილებინა
კაპიტანი. თუმცა ეს პირობა 1917 წელს რამდენჯერმე დაარღვია, რადგან გერმანიას
სჯეროდა, რომ იმ შემთხვევაშიც კი თუ აშშ ჩაერეოდა კონფლიქტში , მაინც
გაიმარჯვებდა. ომი უკვე მთავრდებოდა, გერმანელების აზრით კი მანამ ,სანამ ამერიკა
ომში ჩასაბმელად მოემზადებოდა, ანტანტის წევრებს უპირობოდ დაამარცხებდნენ .
 აშშ ომში ერთვება
• “ციმერმანის გეგმა” ( საიდუმლო ინსტრუქცია გაუგზავნა გერმანიის
ელჩს მექსიკაში. ინსტრუქციის თანახმად ელჩს უნდა შეეთავაზებინა
მექსიკის მთავრობისთვის აშშ–ის წინააღმდეგ გერმანია–მექსიკის
სამხედრო  თანამშრომლობის გაფორმება. )
• 1917 წლის მარტის შუა რიცხვებში გერმანულმა წყალქვეშა გემებმა
ამერიკული ლაინერები ჩაძირეს, ვუდრო უილსონმა გადაწყვიტა,
რომ მოქმედების დრო იყო. მან კონგრესს გაუგზავნა შეტყობინება
ომის დაწყების შესახებ, 6 აპრილს კი კონგრესმა შესაბამისი
რეზოლუცია მიიღო, რის შედეგად აშშ–მ ომი გამოუცხადა გერმანიას.
რომ აშშ პირველი მსოფლიო ომისთვის ცუდად მომზადებული აღმოჩნდა.
ქვეყანას მეტი იარაღი, საკვები და რაც მთავარია ცოცხალი ძალა დასჭირდა.
ამოქმედდა უკვე კარგად ნაცნობი ” druft” სისტემა. ივნისისთვის უკვე  10მლნ
დრაფტერი იყო დარეგისტრირებული. რაც შეეხება აშშ–ს მოკავშირეებს,
ბრიტანეთიცა და საფრანგეთიც სისხლისგან იცლებოდა. ამიტომაც
ამერიკის მხრიდან საჭირო იყო სწრაფი მოქმედება, რასაც ვერ ახერხებდა,
ვინაიდან დრაფტერების გაწვრთნას საკმაოდ დიდი დრო მიჰქონდა. თუმცა
გარკვეული ნაბიჯებიც გადაიდა – იმისთვის, რათა გერმანული წყალქვეშა
ნავებისგან თავდასხმები მოეგერიებინათ, ამერიკელებმა და ბრიტანელებმა
სავაჭრო გემებს სამხედრო ქარავანი მიამაგრეს, რითიც დანაკარგები
საკმაოდ შეამცირეს.
 WWI
• ამერიკელებმა დაიწყეს რესურსების
მომარაგება და რაციონალურად
გადანაწილება. შეიქნმა რიგი სააგენტოებისა,
რომელთაც პროდუქციის კოორდინირება
დაევალა. ფერმერებმა მეტი მარცვლეულის
მოყვანა დაიწყეს. სამართლიანმა და
მისაღებმა სამუშაო პირობებმა მუშათა
კლასის უკმაყოფილება შეამცირა. ქვეყანა
კრიტიკულ სიტუაციაშიც განაგრძობდა
რაციონალური გადაწყვეტილებების მიღებას,
რის შედეგადაც აშშ–მ მძიმე კრიზისს თავი
აარიდა.
 WWI
• საომარმა სიტუაციამ საკმაოდ
შეცვალა შავკანიანთა და ქალთა
როლი. ვინაიდან ქვეყანას მეტი მუშა
სჭირდებოდა,  მრავალმა ქალმა და
შავკანიანმა დაიწყო მუშაობა.
დაახლოებით 500 000 შავკანიანი
აგრარული სამხრეთიდან
ინდუსტრიულ ჩრდილოეთში
გადმოვიდა. ომიანობის დროს ქალთა
მიერ გაწეულმა ღვაწლმა მე–19
კონსტიტუციური შესწორების მიღება
დააჩქარა.
 პირველი მსოფლიო ომი
• ომისთვის სამზადისის დროს ქვეყანაში
ანტი–გერმანული დამოკიდებულებაა
გაჩნდა და გაღვივდა, რასაც სერიოზული
პროპაგანდაც უწყობდა ხელს.
იბეჭდებოდა ანტი–გერმანული
პოსტერები, სტატიები და სხვ.
გერმანელები გამოყვანილი იყვნენ
უძლური მოქალაქეების მხოცველებად,
მათი სახლების განმანადგურებლებად.
სკოლებში გერმანული ენის სწავლებაც კი
აიკრძალა, გერმანული წარმოშობის
სახელების/გვარების მქონდე ადამიანებს
სამსახურიდან ათავისუფლებდნენ და სხვ.
• მიუხედავად იმისა, რომ ამერიკელი
ჯარისკაცები კარგად
გადამზადებულები არ ყოფილან,
სწორედ მათმა მონდომებამ გადმოწონა
გამარჯვება ანტანტის მხარეს.
• 1917 - ამერიკელები აღმოჩნდნენ
ფრონტის ცხელ წერტილში, რომელზეც
გერმანელებს აქტიური იერიშები
მიჰქონდათ. 1914 წელს გერმანელები
პარიზიდან სულ 15 მილით იყვნენ
დაშორებულები, მაგრამ მოკავშირეებმა
მოახერხეს მათი უკან გაბრუნება.
 პირველი მსოფლიო ომი
• 1918 წელს კი გერმანელებმა კვლავ შეუტიეს ანტანტას და პარიზისკენ
დაიძრნენ. ამ დროს ამერიკა უკვე ჩართული იყო პირველ მსოფლიო
ომში. ამერიკელთა დახმარებამ კი შედეგი გამოიღო – ალიანსმა
მოახერხა გერმენალების დამარცხება
• 1918 წელს კი გერმანიის არმიამ უკან დახევა დაიწყო. მოკავშირეებმა
შეძლეს ბულგარეთის ალყაში მოქცევა და ოტომენის ჯარის
განადურება. ავსტრია – უნგრეთი დაზავებას ითხოვდა. გერმანელები
მალე მიხვდნენ, რომ დამარცხდებოდნენ, ამიტომაც დაზავება
ითხოვეს. გერმანიის იმპერატორმა ვილჰელმ ჰოჰენცოლერმა ქვეყანა
დატოვა.
 დასასრული
• 1918 წლის 5 ნოემბერს, დილის 5 საათზეე, როდესაც
დასავლეთ ფრონტზე ჯერ კიდევ ბობოქრობდა
არტილერია, კომპიენის ტყეში. რკინიგზის ვაგონში ხელი
მოეწერა ზავს. მიუხედავად ამისა, კიდევ 6 საათის
განმავლობაში ფრონტზე იღუპებოდნენ ჯარისკაცები.
ცეცხლი მხოლოდ დილის 11 საათზე შეწყდა.
თეოდორ რუზველტი
• თეოდორ რუზველტი აშშ-ს ისტორიაში ერთ-ერთი
ყველაზე გამორჩეული და ენერგიული
პრეზიდენტია. პროგრესივიზმის ლიდერმა განზე
გადადო რეკონსტრუქციის პერიოდიდან
გაბატონებული ტრადიცია, რომლის მიხედვითაც
აღმასრულებელი ორგანოს უმაღლეს
წარმომადგენელს მხოლოდ “ღამის დარაჯის”
ფუნქცია-მოვალეობები ეკისრებოდა და აქტიურად
დაიწყო ქვეყნის პოლიტიკურ, სოციალურ და
ეკონომიკურ ცხოვრებაში მართლაც რომ
პროგრესული რეფორმების გატარება.  მისი
ფიგურის დიდ მნიშვნელობას ისიც კი მოწმობს,
რომ ისეთი გამორჩეული პერიოდი, როგორიც
პროგრესული ერაა, სწორედ თედის
გაპრეზიდენტებიდან იწყება
 თოდორ რუზველტი
• 1904 წელს კი არჩევნებში გაიმარჯვა და
1908 წლამდე ღირსეულად ასრულებდა
აშშ-ს პრეზიდენტის უმთავრეს
მოვალეობებს. იგი თავის სამოქმედო
გეგმას ” Square Deal”-ს ეძახდა, რომელიც
ძირითადად 3 პუნქტისგან შედგებოდა.
• ბუნებრივი რესურსების
შენახვა/გაფრთხილება
• კორპორაციების კონტროლი
• მომხმარებლის უფლებათა დაცვა
 მონოპოლიებზე თავდასხმა
• გაპრეზიდენტებიდან სულ ცოტა ხანში რუზველტი თავს დაესხა მონოპოლიებს.
1870 წლიდან მოყოლებული ბიზნესმენთა გაერთიანებები, რომლებიც
ფაქტობრივად მონოპოლიებად იქცნენ აკონტროლებდნენ ამერიკის
ინდუსტრიის, ვაჭრობისა და ტრანსპორტის სფეროს.
• პროგრესივისტები თვლიდნენ, რომ აშშ-ს ბიზნესმენები მართავდნენ.
მიუხედავად იმისა, რომ რუზველტი ამ მოსაზრებას ითვალისწინებდა, იგი მაინც
თვლიდა, რომ არსებობდა “ცუდი” და “კარგი” მონოპოლია, ამიტომაც მან
განიზრახა გაეკონტროლებინა ე.წ. ” ცუდი” მონოპოლიები და გზა გაეხნა
“კარგი” ბიზნეს-კომპანიებისთვის.  სწორედ რუზველტის მეთაურობით ,
იუსტიციის სამინისტრომ  ( Department of Justice) მოხარეხა ერთ-ერთი ყველაზე
ძლიერი სარკინიგზო კომპანიის Northern Securities Company-ს დანგრევა.
 Meat Inspection Act of 1906
• რუზველტი აქტიურად ჩაერთო ჯანდაცვის სფეროშიც. განსაკუთრებით მან
ყურადღება გაამახვილა საკვების უსაფრთხოებაზე. საქმე იმაშია, რომ 1906 წელს
აპტონ სინკლერმა გამოსცა “ჯუნგლები”, სადაც აღწერილი იყო ჩიკაგოში
მდებარე ერთ-ერთი ხორცის მწარმოებელი ქარხანა – სინკლერმა დეტალურად
აღწერა, თუ რა პირობებში მზადდებოდა სოსისები – ინგრედიენტი ხშირად
ძველი, ობიანი ხორცი ან სულაც მკვდარი ვირთხები იყო, სამუშაო ადგილი კი
ჭუჭყით იყო სავსე. ამ ნოველის გამოსვლას საზოგადოების მხრიდან დიდი
აჟიოტაჟი მოჰყვა. 1906 წელს კონგრესმა მიიღო Meat Inspection Act of 1906,
რომლის მიხედვითაც ფედერალურ მთავრობას უფლება მიეცა
გაეკონტროლებინა და გაეძლიერებინა სანიტარული ნორმები.
 The Pure Food and Drug Act
• ხორცზე.  1906 წელს კონგრესმა კიდევ ერთი აქტი მიიღო – The Pure Food and Drug Act
– რომელმაც აკრძალა ზიანის მომტანი და ჯანმრთელობისთვის საშიში
საკვებისა და წამლების გაყიდვა. ამას გარდა, აქტის მიხედვით აუცილებელი
გახდა ნებისმიერი საქონლის შემოწმება და შესაბამისი , დამოწმებული
იარლიყის მიკვრა. ( ნებისმიერ პროდუქტზე უნდა ყოფილიყო იარლიყი , რომ ის
აკმაყოფილებდა უსაფრთხოებისა და სანიტარიის ნორმებს , წინააღმდეგ
შემთხვევაში საქონელი გაყიდვაში არ შევიდოდა). თვითონ სინკლერი კი
საკმაოდ უკმაყოფილო იყო – მას სურდა ამერიკული საზოგადოება
ჩაეფიქრებინა ამერიკის პოლიტიკურ სისტემასა და იმ რეფორმებზე , რომელსაც
იგი საჭიროებდა, ამიტომაც იგი იმედგაცრუებული წერდა საზოგადოების
რეაქციაზე : ” მე ვუმიზნებდი საზოგადოების გულს, მაგრამ გავარტყი
საზოგადოების კუჭს”
The Pure Food and Drug Act
 Newlands Act
• თეოდორ რუზველტი პირველი პრეზიდენტი იყო, რომელმაც დაიწყო ბუნებრივ
რესურსებზე ზრუნვა. მგზნებარე ნატურალისტი და სპორტსმენი მთელი
ძალისხმევით ცდილობდა გარემოს დაცვას. 1902 წელს, მისი მეოხებით მიიღეს
Newlands Act, რომლის მიხედვითაც შორეული დასავლეთის მიწების
გაყიდვიდან შემოსული თანხა საირიგაციო პროექტებს უნდა მოხმარებოდა. ამას
გარდა, რუზველტმა მოახერხა 80 მილიონი აკრი მინერალებით გამდიდრებული
მიწის გადარჩენა. ამასთან, რუზველტის ადმინისტრაციის დროს დაახლოებით
150 მლნ აკრი ნაციონალურ, დაცულ ტერიტორიად გამოცხადდა.  1908 წელს კი
რუზველტმა შტატების გუბერნატორები მოიწვია ეროვნულ კონფერენციაზე,
რომელიც გარემოსა და ბუნებრივის რესურსების დაცვის საკითხს მიეძღვნა.
 (National Conservation Commission),
• შედეგაც შეიქმნა ბუნებრივი რესურსების დაცვის
ნაციონალური კომისია (National Conservation Commission),
• სწორედ ამ კომისიის წყალობით ჩატარდა ქვეყნის
ნიადაგის, წყლის, მინერალური რესურსებისა და ტყეების
პირველი მეცნიერული გამოკვლევა.
 რუზველტის ადმინისტრაციის
საგარეო პოლიტიკა.
• რუზველტმა საკმაოდ მტკიცე პოლიტიკა გაატარა ვენესუელასა და დომინიკაში მომხდარი
არეულობის ფონზე. კერძოდ, ვენესუელას ვალები დაუგროვდა, რომელთა გადახდას ვერ
ახერხებდა, ამიტომაც ბრიტანეთმა, გერმანიამ და იტალიამ ვენესუელას ნავსადგურები
დაბომბეს და რამდენი გემი ჩაძირეს. თეოდორ რუზველტმა კი ევროპელების ამგვარი
ქმედება დაგმო. მართალია ეს საქმე მშვიდობიანი გზით გადაწყდა , მაგრამ რუზველტს
მაინც არ სურდა ევროპის ჩარევა დასავლეთ ნახევარსფეროს საქმეებში .
• 1904 წელს კი, მას შემდეგ რაც დომინიკის რესპუბლიკამ ვერ შეძლო ვალების გადაგდა,
რუზველტმა გადაწყვიტა თავად მიეხედა ამ საქმისთვის . მან განაცხადა , რომ აშშ -ს ჩარევა
კარიბის აუზის ქვეყნების საშინაო საქმეებში ზოგჯერ აუცილებელი იყო. სწორედ ამიტომ
1905 წელს აშშ-მ დომინიკის რესპუბლიკის ფინანსების მართვა დაიწყო და მომავალი სამი
დეკადის განმავლობაში ახლო ურთიერთობა ჰქონდა კარიბის ზღვის ქვეყნებთან .
 პანამის არხი,
• . დიდი ხნის განმავლობაში არსებობდა სურვილი გაეყვანათ არხი ცენტრალურ ამერიკაში,
რომელიც წყნარ და ატლანტის ოკეანეებს ერთმანეთს დააკავშირებდა.
• 1882წელს ფრანგულმა კომპანიამ დაიწყო კოლუმბიის ერთ-ერთ პროვინცია პანამაში
არხის გაყვანა, მაგრამ სხვადასხვა მიზეზთა გამო ( ფინანსური პრობლემები, ტროპიკული
დავაადებები) მშენებლობის დასრულება ვერ მოხერხდა.
• ამ არხის აშენების შემთხვევაში აშშ დიდ სარგებელს ნახავდა : ნიუ-იორკიდან სან-
ფრანცისკომდე საზღვაო გზა 8 000 მილით შემცირდებოდა; ამ არხის საჭიროება კიდევ
უფრო ნათელი გახდა მაშინ, როცა აშშ საზღვაო კონფლიკტში ჩაერთო. მაგალითად, აშშ-
ესპანეთის ომის დროს, ამერიკულ გემს, რომელიც კალიფორნიაში იდგა, უნდა შემოევლო
მთელი სამხრეთ ამერიკისთვის რათა კუბამდე მისულიყო. ამან კიდევ უფრო დაარწმუნდა
ამერიკის ხელისუფლება ამ არხის აშენების საჭიროებაში.
 პანამის არხი
• რუზველტმა კოლუმბიის ხელისუფალთ თანხა შესთავაზა პანამის სანაცვლოდ ,
მაგრამ იმ იმედით, რომ ამერიკას მეტ ფულს დასტყუებდნენ, მათ უარი
განაცხადეს. კოლუმბიის მთავრობის ამგვარმა ქმედებაბ რუზველტი გაანაწყენა
და მათ ბანდიტები უწოდა. თავის მხრივ პანამელებსაც არ აწყობდათ კოლუმბიის
ამგვარი ქმედება. მათ შეეშინდათ აშშ-ს სხვა ალტერნატიული ადგილი არ ეპოვა
არხის გასაყვანად, ამიტომაც ისინი კოლუმბიის წინააღმდეგ აჯანყდნენ და
დამოუკიდებლობა გამოაცხადეს. აშშ-მ პანამა კოლუმბიელთა თავდასხმისგან
დაიცვა, ქვეყნის დამოუკიდებლობაც სწრაფად ცნო და ხელშეკრულებაც
გააფორმა, რომლის მიხედვითაც აშშ-მ სრული კონტროლის უფლება მიიღო 10
მილის სიგანის მიწაზე. სანაცვლოდ აშშ-მ პანამას 10 მლნ$ გადაუხადა და
ამასთან 250 000 $ ყოველწლიურად აძლევდა, მოგვიანებით კი 25 მლნ$
კოლუმბიასაც მისცა.
პანამის არხი
 Treaty of Portsmouth
• ასეთი ეფექტური საგარეო პოლიტიკის • The Treaty ultimately gave Japan
გატარებისდა გამო რუზველტს პატივს control of Korea and much of
სცემდნენ არა მხოლოდ ამერიკელები,
არამედ სხვა ეროვნების ხალხიც კი. მის South Manchuria, including Port
ავტორიტეტს მოწმობს Treaty of Arthur and the railway that
Portsmouth- ის გაფორმება. რუსეთ- connected it with the rest of the
იაპონიის ომის დასრულების შემდეგ region, along with the southern
სწორედ თეოდორ რუზველტს
სთხოვეს საზავო ხელშეკრულების
half of Sakhalin Island;.
გაფორმება, რის გამოც მან ნობელის
პრემიაც კი მოიგო.
 Additional sources
• https://ka.answers-life.com/13920743-what-was-a-result-of-upton-sinclair
s-book-the-jungle
• ჯენტელსონი:110-11