Expresión e linguaxe musical

2º curso - Grao en Educación Primaria

A métrica, o ritmo e os compases. Breve

introdución á lectura musical (I)

Lucía Casal de la Fuente

lucia.casal@uvigo.gal
 O pulso

Unidade básica que se emprega para medir o tempo,

con base regular e constante. Sucesión constante de
pulsacións que se repiten dividindo o tempo en partes
iguais. Elemento xerador de procedementos rítmicos. É
o latexo da música.
Mídese igual que os latexos cardíacos, en bpm (beats
per minute) / ppp (pulsacións por minuto).
Como atopar o pulso? Dar palmas, golpear co pé no
chan, balancearse, dar palmas nas coxas → sempre
de forma constante para emparellar a acción coa
música.

“Marcha Radetzky” (1848)

Johann Baptist Strauss I
(1804-1849) Fonte da imaxe: efemeridesdelamusica
 Pulso
REGULAR
vs.
irregular

Vídeo latexo cardíaco

 Pulso
regular
vs.
IRREGULAR

Cantamos levando o
pulso coa caixa chinesa:
que pasa se o pulso é
irregular?

Fonte da imaxe: instrumentosdepercusion.com

 O metrónomo
Aparello que xera e mide o
pulso/tempo
Permite axustar o tempo á
“velocidade” desexada metrónomo mecánico
vs.
metrónomo dixital
vs.
claqueta
Exemplo de metrónomo en liña

Fonte da imaxe do metrónomo dixital: amazon.es Exemplo de claqueta en estudo

O ritmo
Elemento primixenio da música e inherente ao ser
humano. Combinación harmoniosa de sons e silencios.
Sucesión a intervalos regulares de sons fortes e febles.
OS COMPOÑENTES DO RITMO MUSICAL
Métrica, compás e acento

A métrica (o metro)
Parte da técnica musical que se ocupa do referente á
estruturación do ritmo ou da melodía, a través dunha
unidade de medida chamada compás

Ritmo ≠ métrica (ordenación estruturada do ritmo)

Fala ≠ linguaxe (ordenación regulada da fala)
Pulso → elemento xerador de procedementos rítmicos

Ritmo (sucesión)

Métrica → ocúpase dos compases, das barras

divisorias entre compases etc.
O compás
Espazo que hai entre dous acentos. Representación
métrica do ritmo. Os pulsos que o integran teñen igual
duración pero non se acentúan da mesma maneira.
Barras divisorias de compás, acentos, 1º tempo, 2º tempo, 3º tempo, 4º tempo

Compás 1 Compás 2

Compás 3 Compás 4
O acento
Punto sobresaliente do compás: maior forza coa que
se executa un dos pulsos dun compás. Atópase no
tempo máis importante pois é o que outorga a
ordenación rítmica.

Compás 1 Compás 2

Compás 3 Compás 4
TIPOS DE COMPASES POR TEMPOS
Binario
O acento dáse cada dous pulsos (1: forte; 2: feble)
Ternario
O acento dáse cada tres pulsos (1: forte; 2 e 3: febles)

Cuaternario 1º tempo
O acento dáse cada catro pulsos acento
(1: forte; 2: feble; 3: semiforte; 4: feble) métrico
 Subdivisión
División
interna por
debaixo do
pulso que
ten un
compás

Fonte da imaxe: fundaciongrillos

Fonte da imaxe: musiqueandoconmaria
 MOVEMENTO DOS BRAZOS
E MANS NO SOLFEXO
CON 1 MAN-BRAZO

CON 2 MANS-BRAZOS:
abaixo e arriba, as dúas
mans sempre xuntas

Practicamos con:
“Estrellita, ¿dónde estás?”
Binario
Fonte da imaxe: josesanjuan.es
 Practicamos con:
“¿Dónde están las llaves? (Matarile)”
Binario (canción popular)
Fonte da imaxe: josesanjuan.es
 Fonte da imaxe: los40

Practicamos con:
“El sol no regresa”
(John William
Hartfiel; La quinta
estación, 2004)
Binario
Fonte da imaxe: josesanjuan.es
 DINÁMICA GRUPAL

“Parada de 3 minutos”
●
Por equipos de traballo das SB
●
Individualmente: 2-3 cuestións que se queiran formular
(aspectos que non quedaron claros, dúbidas que se
xeraron, comentarios...)
●
1 portavoz por equipo
●
Resolución de cuestións. Non repetir. Cambio de
portavoces en diferentes roldas
PRÁCTICA DA LECTURA RÍTMICA: 2/4

Fonte da imaxe: Ottman e Rogers (2011, p. 3)

 Fonte da imaxe: josesanjuan.es

Con 1 MAN-BRAZO

CON 2 MANS-
BRAZOS:

abaixo xuntas, aos

lados separadas,
arriba xuntas

Practicamos con:
“El pájaro carpintero” (John Thompson) Ternario
 Fonte da imaxe: josesanjuan.es

Practicamos con: “¿Qué será, será?”

(Jay Livingston e Ray Evans, 1959) Ternario
 Fonte da imaxe: josesanjuan.es

“Que Sera, Sera

(Whatever Will Be,
Will Be)”
(versión Doris Day,
1922-2019)
Fonte da imaxe: Vanitatis
Ternario
PRÁCTICA DA LECTURA RÍTMICA: 3/4

Fonte da imaxe: Ottman e Rogers (2011, p. 3)

 REFERENCIA
Ottman, Robert, & Rogers, Nancy (2011). Music for sight singing. Pearson Education.
https://edisciplinas.usp.br/pluginfile.php/4959251/mod_resource/content/0/Livro-OttmanRogers-
MusicForSightSinging.pdf
 Casal de la Fuente, Lucía (2023). O05G120V01403 – Expresión e
linguaxe musical. A MÉTRICA, O RITMO E OS COMPASES.
BREVE INTRODUCIÓN Á LECTURA MUSICAL (I). Presentación
utilizada nas sesións expositivas desta materia do Grao en Educación
Primaria. UVIGO, Curso 2022-2023. Facultade de Educación e
Traballo Social – Campus da Auga (Ourense). Documento sen publicar.
Profa. Lucía Casal de la Fuente
lucia.casal@uvigo.gal

Notas:
- Todas as imaxes usadas nesta presentación non referenciadas son libres de dereitos e non requiren
atribución.
- Este documento ten unha licenza Creative Commons CC BY-NC-SA: Recoñecemento-NonComercial-
CompartirIgual.