Nội dung

Chương 10 1. Giới thiệu

2. Tính chất động học
• CÁC HỆ PHÂN TÁN 3. Tính chất quang học
(HỆ KEO) 4. Tính chất điện học
5. Sự bền vững và keo tụ

1 2

Giới thiệu Giới thiệu

0,1 nm 1 nm 100 nm 1000 nm Keo: Traïng thaùi ñaëc bieät cuaû moät pha trong moät heä
dò theå, khi kích thöôùc caùc phaàn töû cuaû pha ñoù giaûm
10-7 mm 10-6 mm 10-4 mm 10-3 mm xuoáng döôùi moät giôùi haïn naøo ñoù (qui öôùc).
Giôùi haïn kích thöôùc keo: ≈ 1 nm < keo < ≈ 1000 n
m
Haït keo: Phaàn töû cuaû moät pha ôû traïng thaùi keo.
Heä keo: Heä dò theå bao goàm pha keo vaø moâi tröôøng
bao quanh pha keo = moâi tröôøng phaân taùn
Nghiaõ heïp hay duøng: heä keo = pha keo.

3 4

Hệ phân tán
Hệ phân tán Hệ Tên gọi hệ Ví dụ

Hệ phân tán Kích thước hạt, Đặc điểm R/L huyền phù Nước phù sa
nm
L/L Nhũ tương Sữa, mủ cao su

Dung dịch <1 Hệ đồng thể một pha K/L Bọt Bọt xà phòng
phân tử R/R Dung dịch keo rắn Hợp kim, đá quí

Hạt đi qua giấy lọc, L/R Vật xốp Chất hấp phụ xốp
Dung dịch 1-100 không nhìn thấy
keo trong kính hiển vi K/R Vật xốp Chất hấp phụ xốp
(bọt rắn)
Hạt không đi qua giấy R/K Sol khí Khói bụi
Hệ phân tán > 100 lọc, nhìn thấy trong
L/K Sol khí Mây, sương mù
TB và thô kính hiểm vi thường

5 6

1
 Tính chaát ñoäng hoïc Tính chaát ñoäng hoïc
Chuyeån ñoäng Brown (1828) Khueách taùn: quaù trình töï san baèng noàng ñoä
 Chuyeån ñoäng Brown cuûa caùc phaân töû laø chuyeån  khueách taùn töï xaûy khi c  0
ñoäng nhieät ~ kT  Ñònh luaät Fick I: dci
dni   Di  S   dt
 Chuyeån ñoäng Brown cuûa caùc phaàn töû pha phaân dx
taùn laø heä quaû va chaïm vôùi caùc phaàn töû moâi dci d 2c
tröôøng phaân taùn.  Ñònh luaät Fick II:  Di  2i
 Kích thöôùc phaàn töû phaân taùn > ~ 5 m thì phaàn dt dx
töû gaàn nhö ñöùng im (khoâng Brown) R T k T
daïng caàu
Quaõng ñöôøng chuyeån dòch trung bình

D 

6   r  N 6   r
Chaäm hôn nhieàu so vôùi söï khueách taùn trong dung dòch
7 8

Tính chaát ñoäng hoïc Tính chaát ñoäng hoïc

AÙp suaát thaåm thaáu

  (i)  c  R  T

Sự sa lắng và cân bằng sa lắng

Dung dòch ñieän ly i 1

Heä keo i  1 9 10

Tính chất quang Tính chất quang

Phaân taùn aùnh saùng - Hieäu öùng Tyndall (1868)

Kính thöôùc haït keo Böôùc soùng aùnh saùng

ñôn saéc
10-5 - 10-7 cm <
4.10-5 - 7.10-5 cm

1. Phaân taùn aùnh saùng

2. Haáp thuï aùnh saùng

11 12

2
 Tính chất quang Tính chất quang
Söï phaân taùn aùnh saùng do nhieãu xaï treân
Haït keo hình caàu, khoâng daãn ñieän, baùn
caùc haït keo:
kính r <  /10, noàng ñoä keo loaõng:
Haït keo  phaân cöïc  haáp thu  Heäthöùc Rayleigh
phaùt ra aùnh saùng thöù caáp.
2
24 3  Ch  V  n12  n o2 
AÙnh saùng phaân taùn truyeàn khaép moïi Ip    2   Io
2 
höôùng cöôøng ñoä phuï thuoäc vaøo höôùng 4  d  1
n  2n o 
phaân taùn.

13 14

Tính chất quang

Bầu trời có màu xanh da trời là do tán xạ
Rayleigh của khí quyển Trái Đất.

15 16

Tính chất quang Tính chất quang

Haáp thuï aùnh saùng
Cöôøng ñoä aùnh saùng loù khoûi heä
keo giaûm so vôùi cöôøng ñoä aùnh saùng
tôùi, coâng thöùc Lambert-Beer

I 
I  I o  e    c  ln 0     c  
 I 
I0
Độ trong suốt tương đối
I

I 
D  ln 0   .C.l Độ hấp thu (mật độ quang)
 I 
17 18

3
 Tính chất quang Tính chaát ñieän hoïc
Lôùp ñieän tích keùp treân beà maët haït keo
AÙnh saùng qua heä keo bò phaân taùn vaø haáp thuï
 hấp thu giả
 Beà maët keo thöôøng tích ñieän – ion taïo theá treân beà
D  (   ).C.l
'
maët keo raén.
 Löïc huùt tónh ñieän  lôùp ion tích ñieän traùi daáu trong
'  f ( , Ck , n1 , no , d...) Pha loûng aùp saùt beà maët keo – lôùp ion ñoái.
 Lôùp ion taïo theá & lôùp ion ñoái  lôùp ñieän tích keùp
 AÙnh saùng qua heä keo bò phaân taùn vaø haáp thuï
 Nguyeân nhaân caùc hieän töôïng ñieän ñoäng.
 c   Beà daøy chòu aûnh höôûng cuûa moâi tröôøng phaân taùn.

 I   c
I  Io  e f (r3 )
ln  0    Vai troø quan troïng giöõ heä keo beàn (khoâng keo tuï)
 I  f (r )
3

19 20

Tính chaát ñieän hoïc

Lôùp ñieän tích keùp treân beà maët haït keo
* Ion hoùa beà maët chaát raén: chuyeån moät soá ion
vaøo dung dòch  beà maët tích ñieän traùi daáu vôùi
ion bò taùch ra.
AuCl2H  AuCl2- + H+
haït keo (-)
* Haáp thuï ion treân beà maët pha raén: ion ñöôïc
haáp thuï leân beà maët trung hoøa  beà maët tích
ñieän cuøng daáu ion ñoù:
Cu2+ trong dd CuSO4 haáp thuï leân thanh Cu.

21 22

Lôùp ñieän tích keùp treân beà maët haït keo Lôùp ñieän tích keùp treân beà maët haït keo

• Ion taïo theá: ion haáp thuï • LÑTK: lôùp caùc

hay ion hoùa treân beà ion taïo theá, ion
maët ñoái, coion phaân
boá coù quy luaät
treân beà maët
• Ion ñoái: ion ngöôïc daáu pha ôû traïng
ion taïo theá ñi vaøo dd thaùi caân baèng
hay coøn laïi trong dd ñoäng

• Coion: ion cuøng daáu

ion taïo theá nhöng ôû
trong dung dịch taïo söï
caân baèng ñieän tích.
23 24

4
 ELECTRICAL DOUBLE LAYER
Lôùp ñieän tích keùp treân beà maët haït keo
- + - +
+ - + - +
Quan ñieåm hieän ñaïi: caùc ion trong
+ - + - - -
+ - + LÑTK coù hai xu höôùng traùi
+ - + - +
+ ngöôïc nhau:
+ - -
+ +
– Töông taùc vôùi nhau do löïc
+
+
- +
- -
+
tónh ñieän & löïc phaân töû (haáp
+
- + - thuï)  giöõ ion ñoái ôû gaàn beà
- + - -
+ - + + - maët phaân chia pha.
+ -
+
+ - +
– Chuyeån ñoäng nhieät hoãn
- + - loaïn cuûa caùc ion  san
+
- + -
+
- + -
+
+ baèng (khueách taùn) noàng ñoä
+
- + caùc ion trong lôùp beà maët &
+ - -
+ - + - trong theå tích dung dòch
+ - + -
+ - + - +
+

Helmholtz model (1879) Guoy-Chapman model (1914)

25 26

STERN MODEL (1924)

Lôùp ñieän tích keùp treân beà maët haït keo + -
+ - -
Lôùp Stern 0 +
+ - - Stern layer
Surface potential + -
• Lôùp ion ñoái saùt beà maët + - - -
+ -
tích ñieän, goàm moät hay vaøi +
-
lôùp phaân töû, lieân keát vôùi +
+ - -
beà maët do löïc tónh ñieän &  + -
löïc haáp phuï (Van der Stern potential +
+
-
waals) + - - -
+ -
+ - -
+ - - (x)
+
-

d Stern layer thickness

27 28

Lôùp ñieän tích keùp treân beà maët haït keo Lôùp ñieän tích keùp treân beà maët haït keo

 Caáu truùc lôùp Stern: moät hoaëc vaøi lôùp ion, phuï thuoäc 
lôùp solvat hoaù cuûa caùc ion • Trong lôùp Stern 0 Lớp Stern
(x<d) ñieän theá
• Chieàu daøy lôùp Stern: töø beà  (phi) giaûm tuyeán
maët ñeán trung taâm ion saùt beà tính Lớp khuếch tán
maët 1
• Ñieän tích trong lôùp Stern: x = 0  0
1/e
khoâng được töï do vì löïc haáp x = d  1
phuï vaø löïc tónh ñieän maïnh x==0
d
x


29 30

5
 Tính chaát ñieän hoïc
Lôùp ñieän tích keùp treân beà maët haït keo Lôùp ñieän tích keùp treân beà maët haït keo
Lôùp khueách taùn Lôùp khueách taùn

RT 2 Dung dịch nước chất điện ly 1-1, T = 300K

Khi 1 lớn: 1  [2 ln  2  ln( )  ln C0 ]
z0 F RT C0 (M) 10-1 10-3 10-5 10-7
4 . 2 2: mật độ điện  (Å) 9,6 96 960 10000
Khi 1 nhỏ: 1   tích bề mặt lớp
 khuếch tán Dung môi không phân cực:  
trăm/nghìn m
1 giảm khi C0 tăng
1 giảm khi z0 tăng
31 32

Lôùp ñieän tích keùp treân beà maët haït keo

Theá ñieän ñoäng zeta 

0

 1

d
x

33 34

Particle Surface Shear Plane

Lôùp ñieän tích keùp treân beà maët haït keo

Theá ñieän ñoäng zeta  I

-
-
-

• Thöïc teá khoâng ño

+ NO 3
Na NO 3
- Na
+
I
ñöôïc 1, chæ ño - Na
+ Na
+

ñöôïc 
+
I Na
-
- NO 3 +

• beà maët tröôït 

Na
I Na
+ +
Na
-
=
+
I Na
-
NO 3
-
• d/dx caøng nhoû 
-
I Na
+ NO 3
Na
+

caøng ít khaùc bieät

+
- Na
I
1. Diffuse Double Layer
35 36

6
 Tính chaát ñieän hoïc

Xaùc ñònh 
Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán theá
ñieän ñoäng 
• Phöông phaùp ñieän thaåm CÑL trô
• chaát khoâng coù ion coù theå tham gia vaøo maïng
• Phöông phaùp ñieän di tinh theå (baûn trong tuï ñieän), khoâng laøm thay ñoåi
theá nhieät ñoäng 0, 0
• Phöông phaùp ñieän theá chaûy • Noùi chung C    do phaàn khueách taùn cuûa
lôùp ÑT bò neùn laïi
• Phöông phaùp sa laéng • vôùi caùc ion ñoái coù hoùa trò cao, hoaëc laø CHC phöùc
taïp (ion taïo theá öôùc leä) haáp thuï ôû baûn ngoaøi
cuûa tuï ñieän baèng löïc Vanderwaal  coù theå laøm
ñoåi daáu 1 & .
•  = 0: ñieåm ñaúng ñieän.
37 38

Tính chaát ñieän hoïc Tính chaát ñieän hoïc

Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán
theá ñieän ñoäng  theá ñieän ñoäng 
CÑL khoâng trô pH
• laø chaát coù theå taïo maïng tinh theå
vôùi pha raén do haáp phuï vaøo baûn • H+ coù baùn kính nhoû  haáp phuï
trong tuï ñieän laøm thay ñoåi 0, 0, ñaëc bieät
. • OH- coù momen löôõng cöïc cao 
• Ion cuøng daáu vôùi ion taïo theá theá phuï lôùn
• Ion ngöôïc daáu vôùi ion taïo theá

39 40

Tính chaát ñieän hoïc Tính chaát ñieän hoïc

Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán
theá ñieän ñoäng  theá ñieän ñoäng 
Pha loaõng Nhieät ñoä:

• giaõn lôùp ñieän tích keùp    • T0    chuyeån ñoäng nhieät 

• giaûi haáp phuï ion taïo theá  0,   phaàn khueách taùn 
• T0    giaûi haáp phuï ion taïo theá
 0,  

41 42

7
 Tính chaát ñieän hoïc Tính chaát ñieän hoïc
Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán Caùc hieän töôïng ñieän ñoäng
theá ñieän ñoäng  Ñieän thaåm: Aùp hieäu theá coá ñònh vaøo heä keo  dung
moâi dòch chuyeån veà moät ñieän cöïc.
Haèng soá ñieän moâi 
Ñieän di: Aùp hieäu theá coá ñònh vaøo heä keo  Caùc haït keo d
òch chuyeån veà 1 ñieän cöïc.
•  beù   beù.
Hieäu öùng chaûy: Cho chaát loûng chaûy qua heä keo 
xuaát hieän ñieän theá chaûy (ño ñöôïc). (ngöôïc vôùi ñieän thaåm)
Hieäu öùng sa laéng: Cho heä keo sa laéng  xuaát hieän
ñieän theá sa laéng (ño ñöôïc) . (ngöôïc vôùi ñieän di)

43 44

Tính chaát ñieän hoïc

Caùc hieän töôïng ñieän ñoäng
Ñieän thaåm & Ñieän di: Söï beàn vöõng cuûa
Söï tích ñieän traùi daáu giöõa hai pha  LÑTK
heä keo
Trong ñieän tröôøng moät chieàu:
Phaàn +  (-) Phaàn -  (+)
 keùo theo caû dung moâi theo lôùp ñt ngoaøi.
Hiệu ứng chaûy & sa laéng:
Taùch haït keùo theo lôùp ñieän tích ngoaøi  khaùc
bieät theá.
45 46

keo öa loûng keo kî loûng

Tính beàn vöõng (lyophinsol) (lyophobicsol)

• töï phaân taùn  phaân taùn nhôø ngoaïi

baát bieán theo löïc
ñoä phaân taùn thôøi gian  khoâng beàn nhieät
ñoäng.
phaân boá cuûa pha coù theå coù hieän töôïng
phaân taùn trong phaân boá caân 

baèng giaû beàn do haøng raøo

moâi tröôøng. theá naêng cao.

47 48

8
 Ñoä beàn
 Heä keo khoâng beàn veà maët nhieät ñoäng.

Beàn sa laéng: Trong khoaûng thôøi gian ñuû daøi, caùc

haït keo khoâng laéng xuoáng ñaùy hoaëc
noåi leân beà maët heä.
Beàn hôïp theå: Trong khoaûng thôøi gian ñuû daøi, caùc
haït keo khoâng keát hôïp vôùi nhau 
taêng kích thöôùc, giaûm noàng ñoä haït 
keo tuï

49 50

Beàn sa laéng (ñoäng hoïc) Beàn hôïp theå (taäp hôïp)

• Laø söï beàn vöõng cuûa pha phaân taùn döôùi taùc duïng • Tính beàn cuûa caáu truùc heä.
troïng löïc
• Caáu truùc bò phaù vôõ do 2 hieän töôïng:

• Heä phaân taùn cao beàn ñoäng hoïc, phaân bố caân

baèng trong moâi tröôøng. – Taùi keát tinh trong toaøn heä (chaäm)
• Haït nhoû  hoøa tan
• Haït lôùn  lôùn leân  giaûm
beà maët phaân chia pha, giaûm soá
haït.
• Haït lôùn lôùn daàn  maát tính
beàn sa laéng

51 52

Keo tuï vaø keát tuï AGGREGATION

Aggregation- Keo tuï: nhieàu haït keát dính nhau taïo van der Waals attraction
thaønh taäp hôïp lôùn hôn  maát ñoä beàn sa laéng.
Do: Tröôøng ñieän töû, tia cöïc maïnh, cô, nhieät, hoùa
chaát…

electrostatic repulsion

53 54

9
 Keo tuï vaø keát tuï
Coalescence - Keát tuï : keo tuï  caùc
haït hoaøn toaøn dính chaäp laïi  maát tính
beàn hôïp theå  maát tính beàn sa laéng
55
Caùc yeáu toá quyeát ñònh tính beàn
• Haøng raøo tónh ñieän ñaåy
• Haøng raøo haáp phuï / solvat hoùa bao quanh haït
 ngaên caùc haït taùc xuùc nhau
57
Taùc duïng keo tuï cuûa CÑL
AÛnh höôûng cuûa ñieän tích ion
• Qui taéc Sunze - Hadi (Schulse H.- Hardy.D):
Ion ngöôïc daáu vôùi ion keo coù taùc duïng gaây
keo tuï vaø khaû naêng gaây keo tuï taêng leân tyû leä
thuaän vôùi moät soá baäc cuûa ñieän tích ion.
59
10
Ñoä beàn
Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoä beàn keo
Ñeán ñoä beàn sa laéng: Kích thöôùc, hình daïng keo,
Cheânh leäch khoái löôïng rieâng,
Tröôøng löïc taùc duïng (ly taâm),
Ñoä nhôùt dung moâi …
Ñeán ñoä beàn hôïp theå: Noàng ñoä haït keo,
Lôùp ñieän tích keùp, lôùp voû solvat,
Tính chaát cuûa dung moâi…
56
Taùc duïng keo tuï cuûa CÑL
Keo + CÑL traùi daáu  keo tuï
• Taêng noàng ñoä chaát ñieän ly  giaûm beà daøy lôùp ñieän
tích keùp, giaûm theá ñieän ñoäng, giaûm khoaûng caùch vaø
löïc ñaåy tónh ñieän giöõa caùc haït keo.
• Ck : Ngöôõng keo tuï (noàng ñoä keo tuï), mmol/l
• Ck : Laø noàng ñoä nhoû nhaát cuûa CÑL coù theå gaây keo
tuï vôùi moät toác ñoä nhaát ñònh
58
Söï solvat hoùa caùc haït keo
• Lôùp Solvat hoùa ñöôïc taïo thaønh do haáp phuï
CHÑBM hay CPT  che phuû beà maët laøm ngaên
caûn söï keo tuï xaûy ra.
• CPT & CHÑBM taïo trôï löïc cô hoïc - caáu theå vôùi
heä keokî loûng goïi laø chaát laøm beàn. Chuùng saép
xeáp coá ñònh höôùng treân beà maët haït, coù khaû naêng
laøm beàn heä khi noàng ñoä pha phaân taùn lôùn  khaû
naêng baûo veä cuûa CPT.
60
 Quaù trình keo tuï trong xöû lyù nöôùc
Taïp chaát caàn xöû lyù ôû traïng thaùi keo trong nöôùc
Trung
Keo tuï ñeå taùch pha bằng chaát trôï keo tuï
hoøa
ñieän
tích &
haáp
phuï

61 62

Taùc ñoäng cuûa chaát trôï keo tuï

 Al2(SO4)314H2O  2Al3++ 3SO42-+ 14H2O
 2Al3+ + colloids  neutralize surface charge

 2Al3+ + 6HCO3-  2Al(OH)3() + 6CO2

 If insufficient bicarbonate is available:
Al2(SO4)314H2O  2Al(OH)3() + 3H2SO4 +
14H2O

63 64

11