Chương 2

CHỦ NGHĨA
DUY VẬT BIỆN CHỨNG
⁂
 PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

HAI LOẠI HÌNH

NỘI DUNG CỦA
BIỆN CHỨNG VÀ
PHÉP BIỆN CHỨNG
PHÉP BIỆN CHỨNG
DUY VẬT
DUY VẬT

BIỆN CHỨNG KHÁI NIỆM

KHÁCH QUAN & PHÉP BIỆN CHỨNG
BIỆN CHỨNG CHỦ QUAN DUY VẬT
 KHÁI NIỆM BIỆN CHỨNG

NHỮNG MỐI LIÊN HỆ, TƯƠNG TÁC,

CHUYỂN HÓA VÀ VẬN ĐỘNG, PHÁT TRIỂN
THEO QUY LUẬT CỦA THẾ GIỚI

BIỆN CHỨNG BIỆN CHỨNG

KHÁCH QUAN CHỦ QUAN

PHÉP BIỆN CHỨNG

LÀ HỌC THUYẾT NGHIÊN CỨU, KHÁI QUÁT

BIỆN CHỨNG CỦA THẾ GIỚI
 CÁC HÌNH THỨC CƠ BẢN CỦA
PHÉP BIỆN CHỨNG

PHÉP BIỆN CHỨNG PHÉP BIỆN CHỨNG

PHÉP BIỆN CHỨNG
CHẤT PHÁC THỜI DUY TÂM
DUY VẬT
CỔ ĐẠI CỔ ĐIỂN ĐỨC

LÀ NỘI NHỮNG ĐƯỢC

LÀ ĐƯỢC ĐƯỢC
DUNG TƯ TƯỞNG MARX
HÌNH KHỞI LÊNIN
CƠ BẢN CƠ BẢN VÀ
THỨC ĐẦU PHÁT
TRONG NHẤT ENGELS
ĐẦU Ở KANT TRIỂN
NHIỀU CỦA PBCDT SÁNG
TIÊN VÀ VÀO
HỆ THỐNG ĐÃ ĐƯỢC LẬP VÀO
CỦA HOÀN CUỐI
TRIẾT HỌC TRÌNH BÀY CUỐI
PBC THIỆN TK.XIX
Ở TRUNG MỘT CÁCH NỬA ĐẦU
TRONG Ở ĐẦU
QUỐC VÀ CÓ HỆ THỂ KỶ
LỊCH SỬ HEGEL TK.XX
ẤN ĐỘ THỐNG XIX
 PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

KHÔNG ĐƯA RA MỘT ĐỊNH NGHĨA THỐNG NHẤT

F.ENGELS V.I.LENIN
28/11/1820- 05/8/1895 (22/4/1818 – 21/41883)

KARL MARX
(5/5/1818 – 14/31883)
 PHÉP “Phép biện chứng chẳng qua là
BIỆN môn khoa học về những quy luật
phổ biến của sự vận động và phát
CHỨNG
triển của tự nhiên, của xã hội loài
DUY người và của tư duy”
VẬT
BÀN VỀ QUY LUẬT

BÀN VỀ NỘI DUNG CHỦ YẾU CỦA PBC

“Phép biện chứng là khoa học về sự

liên hệ phổ biến”
 “Phép biện chứng, tức là học thuyết về sự
phát triển, dưới hình thức hoàn bị nhất,
sâu sắc nhất và không phiến diện,...”

NHẤN MẠNH ĐẾN VAI TRÒ CỦA

NGUYÊN LÝ VỀ SỰ PHÁT TRIỂN

PHÉP BÀN VỀ CÁC YẾU TỐ CỦA PBC

BIỆN
CHỨNG “Có thể định nghĩa vắn tắt PBC là học
DUY thuyết về sự thống nhất của các MĐL.
Như thế nắm được hạt nhân của PBC,
VẬT nhưng điều đó đòi hỏi phải có những sự
giải thích và một sự phát triển thêm”
PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

ĐẶC VAI
ĐIỂM TRÒ
ĐỐI
TƯỢNG
ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA PBCDV

LÀ PBC ĐƯỢC CÓ SỰ THỐNG

XÁC LẬP TRÊN NHẤT GIỮA
NỀN TẢNG CỦA NỘI DUNG
THẾ GIỚI QUAN TGQ (DVBC) VÀ
KHOA HỌC PPL (BCDV)

Khắc phục được hạn chế

của PBC tự phát và PBC duy tâm

ĐÚNG ĐẮN NHẤT,

SÂU SẮC NHẤT, HOÀN BỊ NHẤT
 VAI TRÒ CỦA PBCDV
LÀ MỘT HÌNH THỨC TƯ
LÀ PHƯƠNG PHÁP
DUY HIỆU QUẢ QUAN
LUẬN KHOA HỌC,
TRỌNG NHẤT ĐỐI VỚI
CÁCH MẠNG
KHOA HỌC

ĐEM LẠI PHƯƠNG PHÁP GIẢI

ĐỀ RA CÁC NGUYÊN TẮC
THÍCH ĐÚNG ĐẮN NHỮNG
ĐÚNG ĐẮN TRONG NHẬN
QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN
THỨC VÀ THỰC TIỄN
TRONG THẾ GIỚI

KHÔNG DỪNG LẠI Ở GIẢI THÍCH THẾ GIỚI

MÀ CÒN LÀ CÔNG CỤ ĐỂ CẢI TẠO THẾ GIỚI
 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
CỦA PBCDV

TRẠNG THÁI TỒN TẠI CÓ TÍNH QUY LUẬT

PHỔ BIẾN NHẤT CỦA SỰ VẬT,
HIỆN TƯỢNG TRÔNG THẾ GIỚI

NỘI DUNG
CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

HAI NGUYÊN LÝ CƠ BẢN

BA QUY LUẬT CƠ BẢN SÁU CẶP PHẠM TRÙ

HAI NGUYÊN LÝ CƠ BẢN
CỦA PBCDV

NỘI DUNG HAI

KHÁI NIỆM NGUYÊN LÝ
“NGUYÊN LÝ” CƠ BẢN CỦA
PBCDV
 KHÁI NIỆM “NGUYÊN LÝ”

“ĐẦU TIÊN NHẤT” –

định đề, khẳng định để trên cơ sở đó
các định luật và các lý thuyết khoa học,
các văn bản pháp luật được xấy dựng,
các chuẩn mực, các hoạt động trong xã
hội được lựa chọn tuân theo.
 NGUYÊN LÝ
TRIẾT HỌC

Là những luận điểm – định đề khái quát nhất

được hình thành nhờ sợ quan sát, trải nghiệm
của nhiều thế hệ người trong mọi lĩnh vực tự
nhiên, xã hội và tư duy; rồi đến lượt mình,
chúng lại làm cơ sở, tiền đề cho những suy lý
tiếp theo rút ra những nguyên tắc, quy luật, quy
tắc, phương pháp... phục vụ cho các hoạt động
nhận thức và thực tiễn của con người.
NỘI DUNG HAI NGUYÊN LÝ
CƠ BẢN CỦA PBCDV

NGUYÊN LÝ VỀ
NGUYÊN LÝ VỀ
MỐI LIÊN HỆ
SỰ PHÁT TRIỂN
PHỔ BIẾN
 NGUYÊN LÝ
VỀ MỐI LIÊN HỆ PHỔ BIẾN

QUAN NIỆM CỦA

KHÁI NIỆM
CÁC TRƯỜNG PHÁI
“LIÊN HỆ” &
TRIẾT HỌC VỀ MỐI
“MỐI LIÊN HỆ”
LIÊN HỆ

QUAN NIỆM SIÊU HÌNH QUAN NIỆM CỦA

& QUAN NIỆM DUY PHÉP BIỆN CHỨNG
TÂM BIỆN CHỨNG DUY VẬT
 KHÁI NIỆM

LIÊN HỆ MỐI LIÊN HỆ

Là sự Là sự quy định, sự tác động

tương tác qua lại, sự ràng buộc tương
lẫn nhau hỗ, sự chuyển hóa lẫn nhau
giữa các giữa các sự vật, hiện tượng
đối tượng hay giữa các mặt, các yếu tố
trong thế của một sự vật, của một hiện
giới. tượng trong thế giới.
 QUAN NIỆM CỦA TRIẾT HỌC
DUY TÂM VỀ MỐI LIÊN HỆ

George Berkeley Georg Wilhelm Friedrich Hegel

1685-1753) 1770-1831

CẢM GIÁC LÀ NỀN Ý NIỆM TUYỆT ĐỐI

TẢNG CỦA MLH LÀ NỀN TẢNG CỦA MLH
QUAN NIỆM CỦA TRIẾT HỌC
DUY VẬT SIÊU HÌNH

PHỦ ĐỊNH MỐI LIÊN HỆ TẤT YẾU

GIỮA CÁC SV-HT

…
 QUAN NIỆM TRIẾT HỌC
DUY VẬT BIỆN CHỨNG
VỀ MỐI LIÊN HỆ

CƠ SỞ CỦA TÍNH CHẤT CỦA

MỐI LIÊN HỆ MỐI LIÊN HỆ

TÍNH THỐNG
TÍNH TÍNH TÍNH
NHẤT VẬT
KHÁCH PHỔ ĐA
CHẤT CỦA
QUAN BIẾN DẠNG
THẾ GIỚI
 TÍNH CHẤT CỦA CÁC MỐI LIÊN HỆ

TÍNH KHÁCH QUAN TÍNH PHỔ BIẾN TÍNH ĐA DẠNG

Bất cứ SV-HT nào SV-HT có vô vàn

MLH là cái vốn có
cũng nằm trong MLH. Song mỗi
của các SV-HT.
MLH với các MLH lại có vị trí,
Chỉ có liên hệ &
SV-HT khác. Hay, vai trò khác nhau
với nhau các
không có SV-HT đối với sự tồn tại,
SV-HT mới tồn tại,
nào không nằm Vận động và
vận động và
trong MLH với phát triển của
phát triển
SV-HT khác SV-HT
 BÊN TRONG BÊN NGOÀI

CƠ BẢN KHÔNG CƠ BẢN

MỘT
CHỦ YẾU THỨ YẾU
SỐ
LOẠI
MỐI BẢN CHẤT KHÔNG BẢN CHẤT

LIÊN
HỆ TẤT YẾU NGẪU NHIÊN

TRỰC TIẾP GIÁN TIẾP

VỀ KHÔNG GIAN, VỀ THỜI GIAN…

 NỘI DUNG NGUYÊN LÝ VỀ
MỐI LIÊN HỆ PHỔ BIẾN

MỌI SỰ VẬT, HIỆN TƯỢNG, QUÁ TRÌNH

CỦA THẾ GIỚI KHÁCH QUAN ĐỀU NẰM
TRONG MỐI LIÊN HỆ VỚI CÁI KHÁC

KHÁCH QUAN
TÍNH CHẤT
CỦA CÁC PHỔ BIẾN
MỐI LIÊN HỆ

ĐA DẠNG, RIÊNG BIỆT

 Ý NGHĨA – PHƯƠNG PHÁP LUẬN
RÚT RA TỪ NGUYÊN LÝ
VỀ MLHPB

NGUYÊN LÝ VỀ MLHPB LÀ CƠ SỞ
LÝ LUẬN TRỰC TIẾP CỦA
QUAN ĐIỂM (NGUYÊN TẮC)

TOÀN DIỆN LỊCH SỬ - CỤ THỂ

 NỘI DUNG NGUYÊN TẮC TOÀN DIỆN

ĐÒI HỎI CON NGƯỜI TRONG NHẬN THỨC

VÀ THỰC TIỄN CẦN PHẢI

XÁC ĐỊNH
VỊ TRÍ, VAI
XEM XÉT
TRÒ CỦA CHỐNG CHỐNG CHỐNG
SV-HT
TỪNG MLH PHIẾN CHIẾT NGỤY
TRONG
CỤ THỂ DIỆN TRUNG BIỆN
MỌI MLH
TRONG ĐK
CỤ THỂ
3 nhà máy điện hạt nhân của Trung Quốc
sát biên giới Việt Nam
ĐẬP THỦY ĐIỆN TRÊN SÔNG MÊKONG
Dự kiến năm 2030, cả vùng hạ lưu ĐBSCL sẽ bị
bao phủ bởi khoảng 468 đập thủy điện lớn nhỏ
 NGUYÊN LÝ VỀ SỰ PHÁT TRIỂN

QUAN NIỆM CỦA CÁC

KHÁI NIỆM
TRƯỜNG PHÁI TRIẾT HỌC
“PHÁT TRIỂN”
VỀ SỰ PHÁT TRIỂN

QUAN NIỆM SIÊU QUAN NIỆM CỦA

HÌNH & QUAN
NIỆM DUY TÂM
PHÉP BIỆN CHỨNG
BIỆN CHỨNG DUY VẬT

NGUỒN GỐC TÍNH CHẤT Ý NGHĨA

PHÁT TRIỂN PHÁT TRIỂN PHƯƠNG PHÁP LUẬN
 PHÁT TRIỂN
LÀ MỘT HÌNH THỨC
VẬN ĐỘNG

VẬN ĐỘNG PHÁT TRIỂN

Chỉ phản ánh một khuynh hướng

Là sự thay
vận động: vận động đi lên
đổi diễn ra
từ thấp tới cao, từ đơn giản đến
theo nhiều
phức tạp, từ chưa hoàn thiện đến
khuynh hướng
hoàn thiện.
Phát triển là một hình thức vận động
Phát triển là một hình thức vận động
 CẦN
PHÂN BIỆT
PHÁT TIẾN
TRIỂN ≠ HÓA ≠ TIẾN BỘ

Quá trình
vận động từ Là sự phát
Là một
thấp đến triển có giá
dạng của
cao, từ đơn trị tích cực;
phát triển,
giản đến là phát triển
diễn ra theo
phức tạp, từ theo hướng
cách thức
chưa hoàn đi lên tốt
từ từ
thiện đến hơn trước
hoàn thiện
CÁC QUAN ĐIỂM TRIẾT HỌC
VỀ PHÁT TRIỂN

QUAN ĐIỂM QUAN ĐIỂM

SIÊU HÌNH BIỆN CHỨNG

QUAN ĐIỂM QUAN ĐIỂM

DUY TÂM DUY VẬT
BIỆN CHỨNG BIỆN CHỨNG
 QUAN ĐIỂM SIÊU HÌNH
VỀ PHÁT TRIỂN

Phát triển là
Nguồn Phát triển chỉ là sự
một quá
gốc của tăng lên hay giảm đi
trình tiến lên
sự phát đơn thuần về mặt
liên tục,
triển nằm lượng, không có sự
không có
bên ngoài thay đổi gì về mặt
những bước
sự vật, chất của sự vật,
quanh co,
hiện không có sự ra đời
thăng trầm,
tượng cái mới, chất mới.
phức tạp.
 QUAN ĐIỂM BIỆN CHỨNG
VỀ PHÁT TRIỂN

PHÁT TRIỂN QUÁ TRÌNH QUÁ TRÌNH PHÁT

LÀ MỘT QUÁ PHÁT TRIỂN TRIỂN DIỄN RA
TRÌNH TIẾN DIỄN RA QUÁ TRÌNH KHÔNG PHẢI LÚC
LÊN TỪ THẤP VỪA DẦN PHÁT TRIỂN NÀO CŨNG THEO
TỚI CAO, TỪ DẦN, VỪA DIỄN RA ĐƯỜNG THẲNG,
ĐƠN GIẢN NHẢY VỌT, TRONG CẢ MÀ QUANH CO,
ĐẾN PHỨC DẪN ĐẾN TỰ NHIÊN, PHỨC TẠP, THẬM
TẠP, TỪ SỰ RA ĐỜI XÃ HỘI VÀ CHÍ BAO HÀM CẢ
CHƯA HOÀN CỦA CÁI TƯ DUY NHỮNG BƯỚC
THIỆN ĐẾN MỚI THAY THỤT LÙI TẠM
HOÀN THIỆN THẾ CÁI CŨ THỜI

DUY VẬT DUY TÂM

SỰ PHÁT TRIỂN
“Hai quan niệm cơ bản (…) về sự phát PHÂN BIỆT
triển (tiến hóa): sự phát triển coi như là SỰ KHÁC
giảm đi và tăng lên, như là sự lặp lại, và sự NHAU CƠ
phát triển coi như là sự thống nhất của BẢN GIỮA
các mặt đối lập (sự phân đôi của cái thống QUAN ĐIỂM
nhất thành những mặt đối lập bài trừ lẫn SIÊU HÌNH
nhau và mối quan hệ lẫn nhau giữa các VÀ QUAN
mặt đối lập ấy)… Quan niệm thứ nhất là ĐIỂM BIỆN
chết cứng, nghèo nàn khô khan. Quan CHỨNG
niệm thứ hai là sinh động… cho ta chìa
khóa của sự “tự vận động” của tất thảy
mọi cái đang tồn tại; chỉ có nó mới là chìa
khóa của những “bước nhảy vọt”, của sự
“gián đoạn của tính tiệm tiến”, của sự
“chuyển hóa thành mặt đối lập”, của sự
tiêu diệt cái cũ và sự nảy sinh ra cái mới”
 TRÊN
LẬP TRƯỜNG
Phát triển của DUY TÂM
KHÁCH QUAN
tự nhiên, xã HEGEL CHO
hội là do “Ý RẰNG:
niệm tuyệt
đối” quy định
 QUAN ĐIỂM CỦA PBCDV
VỀ SỰ PHÁT TRIỂN

NGUỒN GỐC CỦA TÍNH CHẤT

SỰ PHÁT TRIỂN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN

NẰM BÊN TRONG

BẢN THÂN SV-HT,
DO MÂU THUẪN
TÍNH
CỦA CHÍNH SV- TÍNH TÍNH TÍNH TÍNH
KHÁCH PHỔ ĐA PHỨC KẾ
HT QUY ĐỊNH. QUAN BIẾN DẠNG TẠP THỪA
DO ĐÓ, PHÁT
TRIỂN LÀ QUÁ
TRÌNH TỰ THÂN
 TÍNH CHẤT CỦA SỰ PHÁT TRIỂN

TÍNH
TÍNH TÍNH TÍNH TÍNH
ĐA DẠNG,
KHÁCH QUAN PHỔ BIẾN PHỨC TẠP KẾ THỪA
RIÊNG BIỆT

Nguyên nhân Khuynh hướng Phát triển là

của sự phát triển là Một quá trình
khuynh hướng Phát triển là biến đổi, trong
phát triển Sự phát triển
vhung của mọi quá trình đó giai đoạn sau
nằm ngay trong diễn ra ở mọi
quanh co,
bản thân lĩnh vực: tự SV-HT. Song bảo tồn tất cả
phức tạp
SV-HT, không nhiên, xã hội mọi SV-HT lại những mặt tích
bao gồm cả
phụ thuộc vào và tư duy; ở có quá trình cực của giai đoạn
những bước
ý muốn, mọi SV-HT phát triển trước và bổ sung
thụt lùi
nguyện vọng, của TGKQ không thêm những mặt
tạm thời
ý chí của giống mới phù hợp với
con người nhau hoàn cảnh mới
 NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA
NGUYÊN LÝ VỀ SỰ PHÁT TRIỂN

PHÁT TRIỂN LÀ KHUYNH HƯỚNG CHUNG

CỦA THẾ GIỚI KHÁCH QUAN

TÍNH CHẤT CỦA SỰ PHÁT TRIỂN

KHÁCH PHỔ RIÊNG PHỨC KẾ

QUAN BIẾN BIỆT TẠP THỪA
SỰ PHÁT TRIỂN
PHÁT TRIỂN
CHIỀU CAO
SỰ PHÁT TRIỂN
 Ý NGHĨA – PHƯƠNG PHÁP LUẬN RÚT RA
TỪ NGUYÊN LÝ VỀ SỰ PHÁT TRIỂN

TRONG NHẬN THỨC VÀ THỰC TIỂN

CON NGƯỜI CẦN PHẢI
QUÁN TRIỆT NGUYÊN TẮC

PHÁT TRIỂN LỊCH SỬ - CỤ THỂ

 NỘI DUNG CỦA
NGUYÊN TẮC PHÁT TRIỂN

NGUYÊN TẮC PHÁT TRIỂN ĐÒI HỎI CON NGƯỜI

TRONG NHẬN THỨC VÀ THỰC TIỄN PHẢI

XEM XÉT LUÔN LUÔN

MỌI SV-HT LẠC QUAN, KHÔNG ĐƯỢC
THEO KHUYNH TIN TƯỞNG THÀNH KIẾN,
HƯỚNG ĐI LÊN, VÀO CÁCH ĐỊNH KIẾN
PHÁT TRIỂN MẠNG
 NGUYÊN TẮC PHƯƠNG PHÁP LUẬN
RÚT RA TỪ HAI NGUYÊN LÝ

NGUYÊN LÝ VỀ NGUYÊN LÝ VỀ
MỐI LIÊN HỆ PHỔ BIẾN SỰ PHÁT TRIỂN

NGUYÊN TẮC
NGUYÊN TẮC NGUYÊN TẮC
LỊCH SỬ -
TOÀN DIỆN PHÁT TRIỂN
CỤ THỂ