III.

Các hình thức biểu hiện của giá trị

thặng dư trong nền kinh tế thị trường
1. Lợi nhuận
Lợi nhuận = Doanh thu – Chi phí sản xuất
= Giá trị hàng hóa – Chi phí sản xuất
(giá cả = giá trị)
 Khái niệm: Là chi phí mà nhà tư
bản bỏ ra để sản xuất hàng hóa,
*Chi bao gồm chi phí mua tư liệu sản
phí xuất và chi phí mua sức lao động
sản
Xuất
(TBCN)
Kí hiệu: k (k = C + v)
 Là sự chênh lệch giữa giá trị hàng hóa và
chi phí sản xuất, là sự chuyển hóa của
giá trị thặng dư

*Lợi
Kí hiệu: p (p = G - k)
nhuận
p=0
p>0
p<0
 Là tỷ lệ % giữa giá trị thặng dư và
bộ phận giá trị tư bản được sử
dụng để tạo ra giá trị thặng dư đó
*Tỷ
suất
Kí hiệu: p’
lợi
nhuận
 𝒎 𝒎Τ 𝒎′
𝒗
p’= 𝟏𝟎𝟎% = (𝑪+𝒗)ൗ 100% = 𝑪
𝑪+𝒗 𝒗 +𝟏
𝒗
*Các
nhân → m’ tỷ lệ thuận với p’
tố ảnh 𝐶
hưởng → cấu tạo hữu cơ tỷ lệ nghịch với
( )
𝑣
đến tỷ p’ (m’ = const)
suất → tốc độ chu chuyển của tư bản (n) tỷ
lợi lệ thuận với p’
nhuận
→ tỷ lệ tiết kiệm tư bản bất biến (%C)
tỷ lệ thuận với p’
 BÀI TẬP

1. Giả sử thời gian lao động thặng dư gấp 1,2 lần

thời gian lao động tất yếu. Giá trị tư bản bất biến
chiếm tỷ lệ 5/7 tổng giá trị tư bản đầu tư. Hãy
xác định tỷ suất lợi nhuận của tư bản trên (p’)
2. Giả sử thời gian lao động thặng dư chiếm ¾
thời gian lao động. Tỷ suất lợi nhuận của tư bản
này là 25%. Hãy xác định cấu tạo hữu cơ của tư
bản trên (C/v)
 *Lợi nhuận bình quân
- Lợi nhuận bình quân là lợi nhuận được hình thành do sự cạnh tranh
giữa các ngành. Ví dụ:
Ngành Chi Cấu Tỷ Giá trị hàng Lợi Tỷ Tỷ Lợi Giá Chênh
sản phí tạo suất hóa (G) nhuận suất suất nhuận cả lệch
xuất đầu hữu giá trị (p=m) lợi lợi bình sản giữa
tư cơ thặng nhuận nhuận quân xuất giá cả
(k) (C/v) dư (p') bình (p) sản
quân xuất
(p’) và giá
trị mỗi
ngành

Cơ khí 100 8/2 100% 80+20+20=120 20 20% 30% 30 130 +10

Dệt 100 7/3 100% 70+30+30=130 30 30% 30% 30 130 0

Thuộc 100 6/4 100% 60+40+40=140 40 40% 30% 30 130 -10

da
Tổng 300 90
Kết
quả
 - Sản xuất phát triển, chuyên môn hóa ngày càng tăng
làm xuất hiện bộ phận tư bản chuyên bán hàng hóa
cho những nhà sản xuất. Bộ phận này gọi là tư bản
thương nghiệp

*Lợi - Lợi nhuận thương nghiệp về thực chất là một

phần của giá trị thặng dư được tạo ra trong sản
nhuận xuất mà nhà tư bản công nghiệp đã nhường cho
nhà tư bản thương nghiệp vì tư bản thương nghiệp
thương đã bán hàng hóa giúp cho nhà tư bản công nghiệp
nghiệp
- Cách thức thực hiện: nhà tư bản công nghiệp bán
hàng hóa với mức thấp hơn giá trị của hàng hóa
(giá được in ấn trên bao bì sản phẩm), nhà tư bản
thương nghiệp bán đúng giá trị của hàng hóa đó
(giá được in ấn trên bao bì sản phẩm) và thu được
phần chênh lệch giữa giá mua và giá bán, phần đó
chính là lợi nhuận thương nghiệp
2. Lợi tức
Khái niệm: Lợi tức cho vay là một phần của lợi
nhuận bình quân mà người đi vay phải trả cho chủ tư
bản vì đã sử dụng tư bản cho vay trong một khoảng thời
gian nhất định. Kí hiệu: z
Đặc điểm: Tư bản cho vay là một loại hàng hóa đặc biệt
vì người bán không mất quyền sở hữu, người mua chỉ
Lợi được quyền sử dụng và khi sử dụng giá trị không giảm
sút mà ngày càng lớn lên
tức
cho Hình thức vận động: T – T’

vay Tỷ suất lợi tức cho vay: là tỷ lệ % giữa lợi tức và tư bản
cho vay trong một khoảng thời gian nhất định. Kí hiệu: z’
𝑧
z‘ = 100%
𝑇𝐵𝐶𝑉

Các yếu tố ảnh hưởng z’: tỷ suất lợi nhuận bình quân và
tình hình cung – cầu về TBCV
 Lợi
Lợi tức cổ phiểu (cổ tức): là một phần
tức lợi nhuận sau thuế được trả cho các cổ
cổ đông của công ty cổ phần
phiếu,
lợi
Lợi tức trái phiếu (trái tức): là số tiền
tức lãi phải trả cho người sở hữu trái phiếu
trái theo một khoảng thời gian thỏa thuận,
thông thường hàng năm hoặc nửa năm
phiếu một lần
 3. Địa tô tư bản chủ nghĩa
Không quan tâm đến độ màu
p mỡ của đất đai
Thuê Rtđ = GCSXchung - G
Tuyệt
T đất
đối
B m
N Thuê Độc
N quyền I
CN
r
Bản chất của địa tô TBCN Chênh
Địa tô tư bản chủ nghĩa là lệch
nhuận siêu ngạch được tạo ra
trong lĩnh vực nông nghiệp, là Ruộng đất có điều
II
phần còn lại của giá trị thặng dư kiện sản xuất
sau khi trừ đi phần lợi nhuận bình thuận lợi hơn
quân dành cho nhà tư bản nông (màu mỡ, vị trí)
nghiệp, là phần phải nộp cho địa
chủ - kẻ sở hữu ruộng đất