Baèng chöùng kieåm toaùn

Leâ Vuõ Ngoïc Thanh

UEH
 UEH
Muïc ñích

▪ Giuùp ngöôøi hoïc hieåu roõ vieäc thu thaäp

vaø ñaùnh giaù baèng chöùng kieåm toaùn.

2
 UEH
Noäi dung

° Khaùi nieäm baèng chöùng kieåm toaùn

° Tieâu chuaån cuûa baèng chöùng
° Caùc kyõ thuaät thu thaäp baèng chöùng

3
 UEH
1.BAÈNG CHÖÙNG KIEÅM TOAÙN – Khaùi nieäm

Thuû tuïc ñaùnh

giaù ruûi ro

BAÈNG CHÖÙNG KIEÅM TOAÙN

Thöû nghieäm
kieåm soaùt

Thöû nghieäm
cô baûn

4
 UEH
Khaùi nieäm Baèng chöùng kieåm toaùn

“Bằng chứng kiểm toán là tất cả các tài

liệu, thông tin do kiểm toán viên thu
thập được liên quan đến cuộc kiểm toán
và dựa trên các thông tin này kiểm toán
viên hình thành nên ý kiến của mình.

VSA 500

5
5
 UEH

• Sổ sách kế toán
Tài liệu kế toán • Hóa đơn, phiếu thanh
toán, hợp đồng…

• Giấy phép kinh doanh,

điều lệ công ty
Taøi lieäu, Hiểu biết về khách • Biên bản các cuộc họp,

Thoâng tin
quy định nội bộ…
hàng & KSNB • Phỏng vấn, quan sát
NV,DN

• Ý kiến chuyên gia, luật sư

Các thông tin từ • Xác nhận của khách
bên ngoài hàng, nhà cung cấp…

6
 UEH
2. TIEÂU CHUAÅN CUÛA BAÈNG CHÖÙNG

Thích hôïp
Phuø hôïp vôùi muïc tieâu kieåm toaùn
Ñaùng tin caäy (nguoàn goác, loaïi hình cuûa baèng chöùng)

Ñaày ñuû
Ruûi ro coù sai soùt troïng yeáu
Chaát löôïng cuûa baèng chöùng

7
 UEH
a. Thích hợp – Phuø hôïp vôùi muïc tieâu kieåm toaùn

Phuø hôïp vôùi muïc tieâu kieåm toaùn coù nghóa laø ñaït ñöôïc muïc
ñích cuûa thuû tuïc kieåm toaùn.

Löu yù: Baèng chöùng phuø hôïp vôùi muïc tieâu kieåm toaùn naøy coù
theå khoâng phuø hôïp vôùi muïc tieâu kieåm toaùn khaùc

8
 UEH
Phuø hôïp vôùi muïc tieâu kieåm toaùn

Phù hợp với cơ sở dẫn liệu

Hieän höõu vaø phaùt sinh

Kieåm keâ haøng toàn kho

Quyền & Nghĩa vụ

Kieåm tra chöùng töø Đầy đủ

Tính toaùn laïi Ñaùnh giaù vaø phaân boå

Ñoái chieáu BCTC vaø soå toång Ghi cheùp chính xaùc
hôïp

… Trình baøy vaø thuyeát

minh

9
 UEH
Phuø hôïp vôùi muïc tieâu kieåm toaùn – Thí duï

Toâi ñaõ
chöùng
kieåm tra ❖ Nhöng ñieàu ñoù ñaõ
chöùng töø ñaûm baûo haøng toàn kho
hieän höõu trong thöïc teá
chöa ?

10
 UEH
Phuø hôïp vôùi muïc tieâu kieåm toaùn – Thí duï

Ñoùù khoâng phaûi laø baèng

chöùng veà söï ñaày ñuû Toâi ñaõ göûi thö
xaùc nhaän nôï

11
 UEH
Phuø hôïp vôùi muïc tieâu kieåm toaùn – Thí duï

ÑG-
HH Q-NV PS ÑÑ TB-TM
CX
Chöùng kieán kieåm keâ
taøi saûn coá ñònh treân
danh saùch
Göûi thö xaùc nhaän nôï
phaûi thu
Kieåm tra vieäc thu tieàn
sau ngaøy khoùa soå cuûa
NPT
Kieåm tra chöùng töø
taêng TSCÑ trong kyø

12
 UEH
a. Thích hôïp - Ñaùng tin caäy
…noùi ñeán möùc ñoä thuyeát phuïc cuûa baèng chöùng

Nguoàn goác

Söï keát hôïp

Dạng bằng
giöõa caùc baèng
chứng
chöùng

Ñaùng tin
caäy
Taøi lieäu Kieåm soaùt
goác/Taøi lieäu noäi boä
photo

Phöông thöùc
thu thaäp
(tröïc
tieáp/giaùn
tieáp)

13
Ñaùng tin caäy – Nguoàn goác
UEH

Beân ngoaøi laäp, göûi tröïc tieáp cho KTV

Beân ngoaøi laäp, ñôn vò ñöôïc kieåm toaùn löu tröõ

Ñôn vò laäp, beân ngoaøi löu tröõ

Ñôn vò laäp, ñôn vò löu tröõ

14
Ñaùng tin caäy – Daïng baèng chöùng UEH

Độ tin cậy Dạng bằng chứng Ví dụ .

Cao Vật chất Kiểm kê hàng tồn kho

Tài liệu
Bên ngoài Xác nhận từ đơn vị nhận ký gửi
Bên ngoài/Bên trong Biên bảng kiểm kho có xác nhận
của bên ký gửi do đơn vị thực hiện
Bên trong Phiếu tổng hợp tại đơn vị
Thấp Phỏng vấn Thông tin được ghi nhận lại

15
 UEH
Löu yù

Những
• Hợp vấn đề thỏa
đồng, cần quan
thuậntâm
• Yêu
Sự cầu của
hữu hiệu của kiểm soát nội bộ
toán án…
Baèng chöùng
• Hóa
Rủi đơn,
ro và phiếu
động thanh
lực gian lậntoán
của người quản lý
beân trong • Đơn đặt hàng…
Sự hình thành của các chứng từ, tài liệu
ñôn vò • Bảng tính khấu hao, dự phòng
Sự độc lập của người lập chứng từ với người ghi nhận giao dịch
• Bảng tính giá thành…

Những vấn đề cần quan tâm

Baèng chöùng Tài liệu được lập bởi người có năng lực
beân ngoaøi • Hóa
Có đượcđơn
nhậnmua
trựchàng
tiếp bởi kiểm toán viên?
ñôn vò • Thư xác nhận
Sự hình thành của các chứng từ, tài liệu
• Số liệu thống kê
Sự độc lập của người cho ý kiến và đơn vị được kiểm toán

16
 UEH
Löu yù
Söû duïng coâng vieäc cuûa chuyeân gia cuûa ñôn vò ñöôïc
kieåm toaùn laøm baèng chöùng kieåm toaùn

❖ KTV phaûi:
• Ñaùnh giaù naêng löïc, khaû naêng vaø tính khaùch quan cuûa
chuyeân gia;
• Tìm hieåu veà coâng vieäc cuûa chuyeân gia .
• Ñaùnh giaù tính thích hôïp cuûa coâng vieäc chuyeân gia söû duïng
laøm baèng chöùng kieåm toaùn cho cô sôû daãn lieäu coù lieân quan

17
 UEH
Löu yù
Baèng chöùng khoâng nhaát quaùn/thieáu tin caäy

- Caàn ñieàu chænh hoaëc boå sung thuû tuïc kieåm toaùn
- Xem xeùt aûnh höôûng (neáu coù) cuûa vaán ñeà ñoù
ñeán caùc khía caïnh khaùc cuûa cuoäc kieåm toaùn.

18
 UEH
b. Tính ñaày ñuû
Soá löôïng baèng chöùng caàn thieát

SL
bằng chứng
cần thiết

Chất lượng
Rủi ro có sai của bằng
sót trọng yếu chứng

19
Tính ñaày ñuû
UEH

Đaùnh giaù söï ñaày ñuû cuûa baèng chöùng

• Phaûi söû duïng xeùt ñoaùn chuyeân moân

• Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán xeùt ñoaùn:
- Noäi dung caùc thuû tuïc kieåm toaùn
- Tính kòp thôøi cuûa vieäc laäp vaø trình baøy BCTC
- Söï caân baèng giöõa lôïi ích vaø chi phí

20
 UEH
3. CAÙC THUÛ TUÏC THU THAÄP BAÈNG CHÖÙNG

Hiểu biết
(1) Quan sát
(2) Phỏng vấn

Khoanh vùng, phát hiện sai lệch

(8) Thủ tục phân tích

Phát hiện sai lệch

(3)Kiểm tra vật chất
(4) Kiểm tra tài liệu
(5) Xác nhận bên ngoài
(6)Tính toán lại
(7) Thực hiện lại
21
 UEH
(1) Quan sát

Xem các công việc do người khác thực hiện để đạt

sự hiểu biết về vấn đề cần kiểm tra.
Không thể cung cấp bằng chứng đáng tin cậy, cần
kết hợp với bằng chứng khác.
Lưu ý: sự khác nhau giữa thời điểm quan sát và
thời điểm không quan sát

22
 UEH
(2) Phỏng vấn

Trao đổi với những người bên trong hoặc bên

ngoài đơn vị. Có thể thực hiện bằng văn bản hay vấn
đáp.
Độ tin cậy không cao, cần phải kết hợp với các
bằng chứng khác.
Lưu ý: sự khách quan và năng lực của người được
phỏng vấn.

23
 UEH
(3) Kiểm tra vật chất

❖ Được áp dụng đối với các tài sản có thể cân, đong, đo, đếm …
được
❖ Bao gồm việc kiểm kê hoặc chứng kiến kiểm kê tài sản trong
thực tế đối với :
▪ Hàng hóa, vật tư tồn kho,
▪ Máy móc thiết bị, nhà xưởng,
▪ Tiền mặt tồn quỹ ...
 Bằng chứng vật chất >> có độ tin cậy rất cao, đặc biệt là đối
với mục tiêu hiện hữu.

24
 UEH
(4) Kiểm tra tài liệu

❖ Các tài liệu thường bao gồm :

▪ Tài liệu kế toán: chứng từ, sổ kế toán, BCTC.
▪ Các tài liệu khác liên quan đến thông tin trình bày trên BCTC.
❖ Phương pháp kiểm tra tài liệu :
▪ Từ một kết luận có trước  thu thập tài liệu làm bằng chứng cơ sở cho
kết luận này.
▪ Kiểm tra các tài liệu của một nghiệp vụ từ khi phát sinh cho đến khi ghi
vào sổ sách (hoặc ngược lại).
 Bằng chứng tài liệu : độ tin cậy phụ thuộc các nhận tố : nguồn
gốc, hệ thống kiểm soát nội bộ.v.v..

25
 UEH
Kiểm tra tài liệu- Tracing và Vouching

Tracing Mục tiêu: đầy đủ

Chứng Sổ
từ sách

Vouching

Mục tiêu: hiện hữu & phát sinh

26
 UEH
(5) Xác nhận bên ngoài

❖ Thu thập thư xác nhận của bên thứ ba về số dư hoặc các thông
tin khác.
❖ KTV thường gửi thư xác nhận cho:
▪ Nhà cung cấp, khách hàng.
▪ Luật sư, tòa án
❖ Lưu ý:
▪ Đối tượng có tồn tại hay không?
▪ Đối tượng có khách quan và độc lập
▪ Thời gian trả lời.
 Mục tiêu: hiện hữu, quyền và nghĩa vụ.
27
 UEH
(6) Tính toán lại

❖Là sự kiểm tra lại tính chính xác về những phép tính
số học của các chứng từ, tài liệu hay các sổ sách kế
toán của đơn vị.
❖Các phép tính thường thực hiện:
▪ Tính toán độc lập
• Cộng ngang, cộng dọc.
• Nhân tính thành tiền, chia tính đơn giá thành.
• Tính toán lại các ước tính kế toán
▪ Chỉnh hợp

28
(7) Thöïc hieän laïi
UEH

Thöïc hieän laïi laø vieäc kieåm toaùn vieân thöïc hieän
moät caùch ñoäc laäp caùc thuû tuïc hoaëc caùc kieåm
soaùt ñaõ ñöôïc ñôn vò thöïc hieän tröôùc ñoù nhö
moät phaàn kieåm soaùt noäi boä cuûa ñôn vò

29
 UEH
(8) Thuû tuïc phaân tích – a. Vai troø

❖ Thuû tuïc phaân tích laø thuû tuïc ñaùnh giaù ruûi ro (VSA 315)

❖ Thuû tuïc phaân tích laø thöû nghieäm cô baûn (VSA 520)

❖ Thuû tuïc phaân tích vaøo giai ñoaïn gaàn keát thuùc cuoäc kieåm toaùn
(VSA 520)

30
 UEH
Thuû tuïc phaân tích nhaèm ñaùnh giaù ruûi ro

❖ Giuùp xaùc ñònh caùc ñaëc ñieåm cuûa ñôn vò & ñaùnh giaù ruûi ro coù
sai soùt troïng yeáu ñeå laøm cô sôû cho vieäc thieát keá vaø thöïc hieän
caùc thuû tuïc kieåm toaùn ñoái vôùi ruûi ro ñaõ ñaùnh giaù.

❖ Giuùp xaùc ñònh söï toàn taïi cuûa caùc giao dòch, söï kieän baát
thöôøng, caùc soá lieäu, tyû troïng vaø xu höôùng coù theå laø daáu hieäu
cuûa caùc vaán ñeà coù aûnh höôûng ñeán cuoäc kieåm toaùn.

❖ Keát quaû TT phaân tích chæ cung caáp nhöõng thoâng tin chung
ban ñaàu veà khaû naêng coù theå xaûy ra sai soùt troïng yeáu.

31
 UEH
Thuû tuïc phaân tích laø thöû nghieäm cô baûn

❖ Laø moät loaïi thöû nghieäm cô baûn giuùp KTV phaùt hieän caùc sai
leäch troïng yeáu treân BCTC

❖ Taêng hieäu quaû cuûa cuoäc kieåm toaùn

❖ Löu yù veà ñieàu kieän aùp duïng vaø tính ñaùng tin caäy cuûa keát quaû
phaân tích

32
 UEH
Thủ tục phaân tích khi gaàn keát thuùc kieåm toaùn

❖ Aùp duïng thuû tuïc phaân tích ñeå chöùng thöïc cho caùc keát luaän ñaõ
hình thaønh trong quaù trình kieåm toaùn.

❖ Giuùp KTV xaùc ñònh ñöôïc ruûi ro coù sai soùt troïng yeáu chöa
ñöôïc phaùt hieän tröôùc ñoù.

❖ Thuû tuïc phaân tích naøy coù theå töông töï vôùi caùc thuû tuïc phaân
tích ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù ruûi ro

33
 UEH
8b. Caùc nguoàn döõ lieäu cho phaân tích

Soá lieäu kyø naøy - kyø tröôùc

Soá lieäu thöïc teá - keá hoaïch
Soá lieäu ñôn vò - Bình quaân ngaønh
Soá lieäu taøi chính - Phi taøi chính (dieän tích, coâng suaát, naêng suaát,
soá löôïng CBCNV…)

34
 UEH
8c. Caùc phöông phaùp phaân tích chuû yeáu

(PP1). Phaân tích xu höôùng (Trend Analysis)

(PP2). Phaân tích tyû soá (Ratio Analysis)
(PP3). Phaân tích döï baùo (phaân tích tính hôïp lyù)
(Expectation Analysis)

35
 UEH
PP1. Phaân tích xu höôùng
Xem xét sự biến động qua thời gian

500

400

300 Naêm 2001

200 Naêm 2002

100

0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Bieåu ñoà bieán ñoäng doanh thu qua caùc thaùng naêm
2002, so vôùi 2001. Nhaän xeùt?
36
 UEH
PP2. Phaân tích tyû soá
❖X laø moät coâng ty thöông maïi. Naêm nay, tyû leä
laõi goäp cuûa ñôn vò suït giaûm töø 20% xuoáng coøn
14%.
❖Döï ñoaùn caùc khaû naêng?
❖Caùc thuû tuïc kieåm toaùn caàn thieát?

-Do cạnh tranh  giá bán giảm (bình quân ngành cũng giảm)
-Do nền kinh tế, do sản xuất Giá vốn cao.
-Do thay đổi cơ cấu mặt hàng
-Do gian lận, sai sót: Khai thiếu DT, khai khống GV…

37
 UEH
PP3. Phaân tích döï baùo (Phaân tích tính hôïp lyù)

▪ Laø quaù trình tính toaùn nhaèm ñöa ra caùc öôùc tính cho
moät soá dö hay khoaûûn muïc treân BCTC :
▪ So saùùnh soá lieäu öôùc tính vôùi soå saùch ñôn vò.
▪ Tìm hieåu nhöõng cheâânh leäch baát thöôøng.

Thöôøng ñöôïc thöïc hieään cho caùùc khoaûûn muïc treân baùo caùo
keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh

38
 UEH
Phaân tích döï baùo
(THÍ DUÏ 1 )

Trong naêm 2008, chi phí laõi vay phaûi traû theo soå saùch
laø 390 trieäu ñoàng. Tình hình dö nô vay nhö sau (tyû
ñoàng )
Thaùng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Dö nôï 2 3 4 2 1 4 2 3 2 1 4 8
Laõi suaát 20% naêm.
Haõy xem xeùt söï hôïp lyù cuûa chi phí laõi vay soå saùch.
Dö nôï vay bình quaân : 36 tyû : 12 = 3 tyû
Chi phí laõi vay hôïp lyù : 3 tyû x 20% = 600 trieäu
Keát luaän : Chi phí laõi vay theo soå saùch laø 390
trieäu laø khoâng hôïp lyù, caàn kieåm tra chi tieát ñeå
tìm hieåu nguyeân nhaân.
39
 UEH
Tình huoáng 1

Sau khi phoûng vaán Ban giaùm ñoác, kieåm toaùn vieân bieát ñôn vò
coù moät soá khoaûn vay öu ñaõi vôùi laõi suaát thaáp laø 10% naêm.
Keát quaû tính toaùn laïi :
Laõi suaát 20% : Dö nôï vay bình quaân 1 tyû, chi phí laõi vay öôùc
tính laø 200 trieäu
Laõi suaát 10% : Dö nôï vay bình quaân laø 2 tyû, chi phí laõi vay öôùc
tính laø 200 trieäu
Toång chi phí laõi vay öôùc tính laø 400 trieäu
Keát luaän : Chi phí laõi vay 390 trieäu hôïp lyù

Tình huoáng 2
Keát quaû kieåm tra cho thaáy moät soá khoaûn chi phí laõi vay cuûa
Ngaân haøng X chöa ghi cheùp laø 195 trieäu .
Sau khi ñieàu chænh sai soùt naøy, chi phí laõi vay ñaõ ñieàu chænh:
390 trieäu + 195 trieäu = 585 trieäu thì hôïp lyù.

40
 UEH

(THÍ DUÏ 2)
Soá lieäu naêm tröôùc : Saûn phaåm Doanh thu
A 20.000
B 28.000
Khaùc 2.000
Coäng 50.000

Doanh thu theo baùo caùo naêm nay : 63.200

Döõ lieäu töø boä phaän kinh doanh veà tình hình tieâu thuï naêm nay
Saûn phaåm Giaù baùn Saûn löôïng
A Taêng 20% Taêng 10%
B Giaûm 3% Taêng 30%
Khaùc Taêng töø 1% ñeán 7% Taêng töø 10% ñeán 15%

41
 UEH

Doanh thu öôùc tính naêm nay :

Saûn phaåm A :
Doanh thu naêm tröôùc : 20.000
Taêng leân do saûn löôïng : ( 20.000 x 10% ) 2.000
Taêng leân do giaù baùn : ( 22.000 x 20% ) 4.400
Doanh thu öôùc tính naêm nay : 26.400
Saûn phaåm B :
Doanh thu naêm tröôùc : 28.000
Taêng leân do saûn löôïng :(28.000 x 30%) 8.400
Giaûm do giaù baùn : ( 36.400 x3%) (1.092)
Doanh thu öôùc tính naêm nay : 35.308
Saûn phaåm khaùc :
Doanh thu naêm tröôùc : 2.000
Taêng do saûn löôïng : ( 2.000 x 12,5%) 250
Taêng do giaù baùn : ( 2.250 x 4%) 90
Doanh thu öôùc tính naêm nay : 2.340
Toång doanh thu öôùc tính naêm nay : 64.048
Doanh thu theo baùo caùo naêm nay : 63.200
Cheänh leäch : 848
42
 UEH

(THÍ DUÏ 3)
Chi phí hoa hoàng keá hoaïch ‘08 : 12.000
Chi phí hoa hoàng thöïc teá ‘08 : 17.000
Cheânh leäch : 5.000

? Phöông phaùp xaùc ñònh chi phí keá hoaïch

Hoa hoàng KH = Tyû leä hoa hoàng bình quaân ‘07 x Doanh thu döï kieán
= 1,2% x 1.000.000

? Caùc thay ñoåi trong ñieàu kieän ( doanh thu, chính saùch hoa
hoàng )

Doanh thu thöïc teá : 1.100.000

Chính saùch hoa hoàng khoâng ñoåi ( Saûn phaåm A : 2%. Saûn phaåm B 1% ).

Phaûi xem xeùt cô caáu doanh thu

43
 UEH
Chi phí hoa hoàng thöïc teá öôùc tính :

1. Tyû leä hoa hoàng bình quaân thöïc teá :

Saûn Tyû leä Cô caáu Tyû leä hoa Cô caáu Tyû leä hoa
phaåm hoa doanh hoàng bình doanh thu hoàng bình
hoàng thu ‘07 quaân ‘07 ‘08 quaân ‘08
A 2% 20% 0,4% 60% 1,2%
B 1% 80% 0,8% 40% 0,4%
Coäng 100% 1,2% 100% 1,6%

2. Chi phí hoa hoàng öôùc tính :

1,6% x 1.100.000 = 17.600

Cheânh leäch so vôùi soå saùch : 17.600 – 17.000 = 600
Keát luaän : Chi phí hoa hoàng 17.000 laø hôïp lyù

44
 UEH
Caùc ví duï khaùc

Khoaûn muïc Thuû tuïc phaân tích

Doanh thu cho thueâ Soá phoøng, coâng suaát cho thueâ x tieàn
phoøng cuûa khaùch saïn cho thueâ phoøng bình quaân

Doanh thu hoïc phí Soá hoïc vieân bình quaân x hoïc phí bình
quaân

Chi phí tieàn löông Soá nhaân vieân bình quaân x tieàn löông
bình quaân

Chi phí nhieân lieäu Soá Km xe chaïy x luôïng nhieân lieäu

tieâu hao x Ñôn giaù nhieân lieäu

45
 UEH
Möùc tin caäy cuûa thuû tuïc phaân tích

▪ Tính troïng yeáu cuûa caùc taøi khoaûn.

▪ Caùc thuû tuïc kieåm toaùn khaùc coù cuøng muïc tieâu
kieåm toaùn.

▪ Ñaùnh giaù ruûi ro tieàm taøng & ruûi ro kieåm soaùt.

▪ Ñoä chính xaùc coù theå döï kieán cuûa quy trình.

VSA 520.16

46
UEH

47
 UEH
Độ tin cậy của bằng chứng kiểm toán
Sự kết hợp giữa các loại bằng chứng kiểm toán
Khi bằng chứng kiểm toán thu thập từ nhiều
nguồn khác nhau cho kết quả mâu thuẩn nhau
thì tính đáng tin cậy của các bằng chứng sẽ giảm.

Thư xác nhận nợ phải thu Số liệu của bên nào

chênh lệch với hóa đơn đáng tin cậy hơn?
bán hàng của đơn vị.

? 48
48
 UEH
Độ tin cậy của bằng chứng kiểm toán
Sự kết hợp giữa các loại bằng chứng kiểm toán

Nên sử dụng bằng Tìm thêm bằng chứng

chứng nào có độ tin và kết luận theo
cậy cao hơn? nguyên tắc đa số?

? 49
49