CHƯƠNG I : NHẬP MÔN QUAN HỆ QUỐC
TẾ trọng nhất là Đảng cầm quyền
1. Cách tiếp cận
a. Chiết tự : International Relations
+ Relate : Có mỗi liên quan và tương tác yêu cầu
có từ hai chủ thể trở lên. Sự tương tác của hai chủ
thể có hai tính chất khác nhau : Hợp tác hoặc đấu
tranh
+ Inter + nation : Chủ thể quan trọng nhất là quốc
gia, có tính chất vượt biên giới vượt lãnh thổ
quốc gia hay còn gọi là quốc tế
 Mối quan hệ được triển khai ngoài biên giới quốc
gia
b. Hiện thực:
-> Quan hệ quốc tế là mối quan hệ trên phạm vi thế
giới, phạm vi nhân loại giữa các quốc gia, dân
tộc, các tổ chức và phong trào quốc tế, các vùng ,
khu vực, gồm nhiều MQH như chính trị, kinh tế,
văn hóa, khoa học, quân sự, luật pháp, tư tưởng,
an ninh…
2. Quan hệ chính trị quốc tế là gì?
A.Chính trị là gì?
- Quyền lực lấy phục tùng làm tiền đề, khiến người
khác phục tùng theo ý chí.
- Quyền lực nhà nước mà giai cấp nào có được sẽ
khiến nhà nước phục tùng theo ý chí của giai cấp
ấy.
 Giành, giữ và sử dụng quyền lực nhà nước là cốt
lõi của chính trị.
Chính trị là hoạt động quan hệ của các chủ thể sau
đây:
a) Hoạt động quan hệ của hai chủ thể.
- Tổ chức : Đảng chính trị, nhà nước, tổ chức chính
trị xã hội, giai cấp và quốc gia
- Cá nhân : Thủ lĩnh chính trị, chính trị gia và công
dân
b) Học thuyết chính trị, hệ tư tưởng,
- Đường lối, cương lĩnh của đảng chính trị mà quan
- Chính sách , đường lối của nhà nước
 Chính trị là hoạt động và mỗi quan hệ giữa các tổ
chức , các cá nhân, các học thuyết chính trị, các
hệ tư tưởng tham gia và quá trình giành giữ và
sử dụng quyền lực chính trị mà trước hết và
chủ yếu là Quyền lực nhà nước.
B. Quan hệ chính trị quốc tế là gì ?
Quan hệ quốc tế là MQH về mặt chính trị giữa các
chủ thể QHQT: nhà nước, giữa các quốc gia dân
tộc độc lập có chủ quyền, giữa các tổ chức quốc
tế và phong trào chính trị - xã hội, giữa các vùng,
khu vực xoay quanh những vấn đề cấu thành và
vận động của nền chính trị thế giới.
1. Dấu hiệu nhận biết QHCTQT: ( các dấu hiệu
phải đồng thời )
+) MQH phải vượt lãnh thổ, biên giới quốc gia
+) Chủ thể của QHCTQT là chủ thể QHQT nhưng
có tính pháp lý ( hợp pháp, được luật pháp quốc
tế bảo hộ, được cộng đồng quốc tế công nhận
bằng nhiều hình thức: thiết lập quan hệ ngoại
giao, cử một đại sứ gửi điện chúc mừng,.. ;
thường là đại diện của những chủ thể này sẽ hoạt
động vì lợi ích quốc gia, được quốc gia, NN ủy
quyền.
2. Nội dung:
+) Hệ tư tưởng, tư tưởng chính trị
+) Đường lối, quan điểm được thể hiện trong cương
lĩnh của Đảng
+) Chính sách pháp luật của Nhà nước
3. Đối tượng nghiên cứu
Quy luật, tính quy luật của quá trình nảy sinh, hình
thành và phát triển của các QHQT giữa các bộ
phận cấu thành nền chính trị thế giới( trọng tâm là
QHQT giữa các quốc gia)
- Quy luật là hiện tượng khách quan lặp đi lặp lại
và luôn đúng
- Tính quy luật cũng là hiện tượng khách quan lặp
đi lặp lại nhưng chưa chắc đã đúng
4. Phạm trù cơ bản
- Trật tự thế giới - Quốc gia có chủ quyền - Chủ
quyền quốc gia - Lợi ích quốc gia
5. Quy luật vận động cơ bản
- Cơ sở hoạt động của các quốc gia trên trường
quốc tế là lợi ích quốc gia, được phản ứng được
phản ánh đặc biệt qua việc củng cố, bảo vệ và
phát triển an ninh, chủ quyền quốc gia
- Mức độ phụ thuộc giữa các quốc gia ngày càng gia
tăng
- Đa dạng hóa các chủ thể -> đa dạng hóa và phức
tạp hóa QHQT
6. Các nguyên tắc cơ bản của QHQT
 Nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế là những tư
tưởng chính trị, pháp lý mang tính chỉ đạo, bao
trùm, có giá trị bắt buộc chung, đối với mọi chủ
thể (jus cogens)
- Chức năng:
+) Ổn định QHQT
+) Ấn định khuôn khổ xử sự của các chủ thể QHQT
- Hiến chương LHQ
- Tuyên bố về các nguyên tắc của luật quóc tế điều
chỉnh quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa các quốc
gia ngày 24/10/1970.
- Định ước Hen xen ki ngày 01/08/1975 về an ninh
và hợp tác các nước châu Âu.
a. Nguyên tắc bình đẳng về chủ quyền giữa
các quốc gia
- Các quốc gia bình đẳng về mặt pháp lý
- Mỗi quốc gia có chủ quyền hoàn toàn và đầu đủ;
- Mỗi quốc gia có nghĩa vụ tôn trọng quyền năng
chủ thể của các quốc gia khác;
- Sự toàn vẹn lãnh thổ vầ tính độc lập về chính trị là
bất di bất dịch
- Mỗi quốc gia có quyền tự do lựa chọn và pt chế độ
chính trị,xã hội, kinh tế và văn hóa của mình;
- Mỗi quốc gia có nghĩa vụ thực hiện đầy đủ và tận
tâm các nghĩa vụ quốc tế của mình và tồn tại hòa
bình cùng các quốc gia khác
Mỗi quốc gia đều có các quyền chủ quyền bình đẳng
như sau:
- Được tôn trọng về quốc thể, sự thống nhất,toàn
vẹn lãnh thổ về chế độ chính trị, kinh tế, xã hội và
văn hóa;
- Được tham gia giải quyết các vấn đề có liên quan
đến lợi ích của mình;
- Được tham gia các tổ chức quốc tế, hội nghị quốc
tế với các lá phiếu có giá trị ngang nhau;
- Được ký kết và gia nhập các điều ước quốc tế có
liên quan;
- Được tham gia xây dựng pl quốc tế, hợp tác quốc
tế bình đẳng với quốc gia khác
- Được hưởng đầy đủ quyền ưu đãi, miễn trừ và
gánh vác các nghĩa vụ như các quốc gia khác
b) Nguyên tắc cấm đe dọa dùng vũ lực hay
dùng vũ lực
- Cấm xâm chiếm lãnh thổ quốc gia khác trái với
các quy phạm của luật quốc tế;
- Cấm các hành vi trấn áp bằng vũ lực;
- Không được cho quốc gia khác sử dụng lãnh thổ
của nước mình để tiến hành xâm lược chống quốc
gia thứ ba;
- Không tổ chức, xúi giục, giúp đỡ hay tham gia vào
nội chiến hay các hành vi khủng bố tại quốc gia
khác;
- Không tổ chức hoặc khuyến khích việc tổ chức
băng nhóm vũ trang, lực lượng vũ trang phi chính
quy, lính đánh thuê để đột nhập vào lãnh thổ quốc
gia khác
* Lưu ý: Hiến chương không quy định biện pháp vũ
lực nào là bất hợp pháp. Nhưng quy định biện
 pháp vũ lực hợp pháp để chống lại xâm lược,
thực hiện quyền tự vệ nhằm bảo vệ độc lập và
chủ quyền quốc gia
c. Nguyên tắc hòa bình giải quyết các tranh
chấp quốc tế
Điều 33: Hiến chương LHQ
 Các bên tham gia tranh chấp quốc tế trước tiên
phải cố gắng giải quết tranh chấp bằng các biện
pháp như: đàm phán, điều tra, trung gian, hòa
giải, trọng tài, tòa án, thông qua các cơ quan hay
tổ chức quốc tế khu vực hoặc bằng những biện
pháp hòa nình khác do các bên lựa chọn
d. Nguyên tắc không can thiệp vào công việc
nội bộ của quốc gia khác
- Cấm can thiệp vũ trang và các hình thức can thiệp
hoặc đe dọa can thiệp khác nhằm chống lại chủ
quyền, nền tảng chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội
của quốc gia;
- Cấm dùng các biện pháp kinh tế, chính trị và các
biện pháp khác để bắt buộc quốc gia khác phụ
thuộc của mình
-Cấm tổ chức, khuyến khích các phần tử phá hoại
hoặc khủng bổ nhằm lật đổ chính quyền quốc gia
khác;
- Cấm can thiệp vào cuộc đấu tranh nội bộ ở quốc
gia khác;
- Tôn trọng quyền của mỗi quốc gia tự lựa chọn cho
mình chế độ ctri, kinh tế, xã hội và văn hóa phù
hợp với nguyện vọng của dân tộc.
e) Nguyên tắc các các quốc gia có nghĩa vụ
hợp tác
f) Nguyên tắc dân tộc tự quyết
- Được thành lập quốc gia độc lập hay cùng với các
dân tộc khác thành lập quốc gia liên bang hoặc
đơn nhất trên cơ sở tự nguyện
- Tự lựa chọn cho mình chế độ chính trị, kinh tế xã
hội
- Tự giải quyết các vấn đề đối nội không có sự can
thiệp từ bên ngoài.
- Quyền các dân tộc thuộc đại và phụ thuộc tiến
hành đáu trah, kể cả đấu tranh vũ trang để giành
độc lập và nhận sự giúp đỡ và ủng hộ tù bên
ngoài, kể cả giúp đỡ về quân sự
- Tự lựa chọn con đường phát triển phù hợp với
truyền thống, lịch sử văn hóa, tín ngưỡng, điều
kiện địa lý
-> Tất cả các quyền nêu trên của mỗi dân tộc đều
được các dân tộc và quốc gia khác tôn trọng
f) Nguyên tắc dân tộc tự quyết
g. Nguyên tắc tận tậm, thiện chí thực hiện
cam kết quốc tế ( Pacta sunt servanda)
- Lời mở đầu hiến chương
-Khoản 2 điều 2 Hiến chương
- Công ước Viên 1969
- Tuyên bố về các nguyên tắc của luật quốc tế năm
1970
-Điều kiện áp dụng:
+) Điều ước quốc tế có hiệu lực
+) Các bên ký kết có nghĩa vụ phải thực thi các điều
ước đang có hiệu lực một cách thiện chí
II. Lý thuyết quan hệ quốc tế
- Chủ nghĩa Hiện thực
- Chủ nghĩa Tự do
- Chủ nghĩa Mác – Lê nin
- Chủ nghĩa Kiến tạo
 CN Mác- Lê
CN hiện thực CN Tự do CN Kiến tạo
nin
Vô chính
phủ, bất
biến
-Vô chính
phủ là
không có
tình trạng
có siêu
Vô chính
chính phủ Hệ thống giai
phủ, Do nhận thức
Môi trường quốc tê nào có cấp thế
không bất quy định
quyền lực giới
biến
cao hơn
có thể ra
lệnh các
chính phủ
của các
quốc gia
khác

Quốc gia, cá
Quốc gia,
nhân, tầng
chủ thể
Chủ thể Quốc gia Giai cấp lớp xã hội,
phi quốc
phong trào
gia
xã hội
An ninh (giữ
vững chủ
quyền và
đảm bảo
An ninh, Lợi ích giai
Lợi ích quốc gia lợi ích Cộng đồng,
thịnh cấp cầm
chính quốc gia hòa bình
vượng quyền
trên
trường
quốc tế)

Bản sắc
Dân chủ, tự chung,
Cách thực hiện lợi Đấu tranh
Quyền lực do kinh tế, chuẩn
ích giai cấp
thể chế mực tập
thể
Quốc gia Thiếu quy Quan niệm
Nguyên nhân xung theo đuổi tắc điều Bóc lột giai khác nhau
đột chính lợi ích chỉnh cấp về xung
riêng quan hệ đột
Hợp tác thay
Mâu thuẫn
Tính chất QHQT Xung đột thế dần Tiến hóa
giai cấp
xung đột
CHƯƠNG II: CHỦ THỂ QUAN HỆ QUỐC TẾ
I. Định nghĩa đặc trưng và phân loại
1. Định nghĩa
- Định nghĩa về chủ thể
* Những lực lượng kiến tạo hoặc tham gia vào sự
vật hoặc hiện tượng - Đại từ điển tiếng việt
- Xét về mặt quan hệ xã hội, chủ thể có thể là con
người và các tập hơp hay tổ chức của con người
như gia đình, nhóm xã hội, giai tầng.
a. Cách tiếp cận thứ nhất
- Chủ thể quan hệ quốc tế là tất cả những lực lượng
tham gia vào đời sống quốc tế
b. Cách tiếp cận thứ hai (chú ý cái này)
- Chủ thể QHQT là những thực thể chính trị - xã hội
và cá nhân có hoạt động xuyên quốc gia, hoặc
có các hoạt động, ảnh hưởng xuyên quốc gia, làm
nảy sinh và phát triển các mối quan hệ quốc tế.
c. Cách tiếp cận thứ ba
Đồng nghĩa với chủ thể luật quốc tế:
‘’ Chủ thể luật quốc tế là thực thể tham gia vào
những quan hệ pháp luật quốc tế một cách độc
lập, có đầy đủ quyền và nghĩa vụ quốc tế và có
khả năng gánh vác những trách nhiệm pháp lí do
những hành vi của chủ thể đó gây ra.
2. Đặc trưng
- Có mục đích khi tham gia QHQT: Động cơ được
cụ thể hóa bằng các lợi ích trong QHQT. Động cơ
quyết định việc tham gia quan hệ quốc tế và sự
theo đuổi của chủ thể trong QHQT.
- Có tham gia vào QHQT: Tham gia vào quan hệ với
nước ngoài và là một bên trong quan hệ đó.
- Có khả năng thực hiện hoạt động QHQT: có năng
lực, sự độc lập hay sự tự trị nhất định.
- Hành vi quyết định có ảnh hưởng nhất định tới
QHQT: hành vi và quyết định của nó phải có khả
năng tác động đến chủ thể khác để hình thành
hoặc làm thay đổi quan hệ. Đồng thời, việc có
ảnh hưởng cũng khiến các chủ thể khác phải tính
đến nó trong chính sách đối ngoại của mình.
3. Phân loại
- Chủ thể quốc gia (State actor)
+ Các quốc gia có chủ quyền
- Chủ thể phi quốc gia
+ Tổ chức quốc tế (Liên chính phủ, Phi chính phủ)
+ Công ty đa quốc gia, công ty xuyên quốc gia
+ Một số phong trào/ tổ chức xã hội, tôn giáo
+ Cá nhân:
- Quốc gia là thực thể chính trị cao nhất, có khả
năng và trách nhiệm trực tiếp thừa nhận nghĩa vụ
và quyền lợi của mình
II. Quốc gia
1. Định nghĩa hoặc dấu hiệu nhận biết
Công ước Monteevideo về Quyền và Nghĩa vụ của
các Quốc gia 1933:
Điều 1: Quốc gia được coi là chủ thể pháp lý quốc tế
cần có các điều kiện sau đây
a) Dân cư ổn định
b) Lãnh thổ xác định
c) Chính phủ
d) Có khả năng tham gia vào mối quan hệ với các
quốc gia khác.
Lưu ý: trên thực tế các dấu hiệu trên chỉ mang ý
nghĩa tương đối, có những th thiếu một trong các
dấu hiệu trên vẫn được coi là quốc gia. Điều này
phụ thuộc vào quan niệm hay lợi ích của quốc gia
được công nhận.
a) Dân cư ổn định
- Dân cư mang tính thường trú, đa phần là công
dân nước sở tại
- Dân cứ sinh sống lâu dài trên lãnh thổ quốc gia,
tạo thành cộng đồng ổn định
- Có quyền và nghĩa vụ đối với quốc gia
- Quốc gia thực hiền quyền và nghĩa vụ đối với
công dân của mình
b. Lãnh thổ xác định
- Lãnh thổ quốc gia là một phần trái đát bao gồm
vùng đất,vùng nước,vùng trời,dưới lòng đất.
- Có một khu vực lãnh thổ với cộng đồng ổn định và
chính quyền quản lý
- Có một bộ phận cốt lõi bên trong không tranh
chấp, không nghi ngờ là lãnh thổ quốc gia
c) Chính phủ
- Chính quyền hoạt động hiệu quả
- Cơ cấu tổ chức hoàn thiện.
- Thực quyền điều hành quốc gia trong lập pháp,
hành pháp và tư pháp.
+ Có đầy đủ chủ quyền và quyền lực trong việc thực
hiện quan hệ đối nội, đối ngoại.
2. Phân loại
- Theo vùng địa lý
b) Theo trình độ phát triển
i) Theo UNDP: chỉ số HDI
- Chỉ số HDI
HDI = Sức khỏe + Giáo dục + Thu nhập
- Sức khỏe: Chỉ số tuổi thọ trung bình từ lúc sinh
- Giáo dục: Số năm đi học bình quân và số năm đi
học kỳ vọng
- Thu nhập: Chỉ số tổng thu nhập quốc gia bình
quân đầu người tính theo sức mua tương đương.
- Quốc gia có chỉ số phát triển con người thấp,
trung bình, cao, rất cao.
ii) Theo WB: Chỉ số thu nhập quốc dân (GNI)
+ Thu nhập thấp, trung bình, trên trung bình, cao
c) Theo hình thức nhà nước
- Hình thức nhà nước: cách tổ chức và phương pháp
QLNN
+ Hình thức chính thể
+ Hình thức cấu trúc
+ Chế độ chính trị
I) Hình thức chính thể
Quân chủ: Quân chủ tuyệt đối và quân chủ tương đối
Cộng hòa: Cộng hòa dân chủ và cộng hòa quý tộc

- Theo trình độ phát triển kinh tế ii) Hình thức cấu trúc

- Theo hình nhà nước + Nhà nước đơn nhất

a) Theo vùng địa lý + Nhà nước liên bang

- Phương Đông-Phương Tây – Phương Bắc – iii) Chế độ chính trị ( tổng thể các pp cách thức thực
Phương Nam hiện quyền lực nhà nước )

- Châu Á, Âu, Mỹ, Phi, Đại Dương, Nam Cực + Phương pháp dân chủ

- Khu vực địa lý nhỏ hơn: quốc gia Đông Nam Á, + Phương pháp phản dân chủ
quốc gia Tây Âu, quốc gia Mỹ Latinh, quốc gia
Bắc Phi,…
3. Chủ quyền quốc gia
a. Định nghĩa: Là quyền làm chủ tối cao của quốc
gia trong phạm vi lãnh thổ của mình và là
quyền độc lập của quốc gia trong QHQT
- 3 quyền xác định quyền sở hữu:
+ Quyền chiếm hữu
+ Quyền sử dụng
+ Quyền định đoạt
- Chủ quyền quốc gia mang tính chính trị - pháp
lý, xác định vị thế quốc gia trong QHQT
- Tính tối cao
- Là thuộc tính thiêng liêng nhất, quan trọng nhất
b) 2 nội dung cụ thể
+ Quốc gia có toàn quyền hoạch định và thực thi
mọi vấn đề đối nội
+ Tính độc lập, tự quyết, tự khẳng định, xác định
quyền bình đẳng trong QHQT
i. Quốc gia có toàn quyền hoạch định và thực thi
mọi vấn đề đối nội
- Nhà nước của quốc gia – tổ chức duy nhất của
hệ thống chính trị được coi là chủ thể của công
pháp quốc tế - thực hiện quyền tối cao trong
phạm vi lãnh thổ của mình.
- Nhà nước thực hiện các quyền hành pháp tư
pháp và lập pháp.
- Mọi vấn đề chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội
của quốc gia phải do nhà nước quyết định.
- Các quốc gia khác, các tổ chức quốc tế không
có quyền can thiệp vào.
- Mọi tổ chức, cá nhân cư trú trên lãnh thổ của
quốc gia phải tuân thủ pháp luật quốc gia.
ii. Tính độc lập, tự quyết, tự khẳng định, xác định
quyền bình đẳng trong QHQT
- Mỗi quốc gia độc lập trong hoạch định chính
sách, không chịu sự áp đặt của các quốc gia
khác trong quan hệ đối ngoại
- Các quốc gia khác không có quyền can thiệp
và áp đặt, không có thế lực/cơ quan đứng trên
quốc gia, có quyền thay thế quốc gia/nhà nước
của các quốc gia đặt ra pháp luật và bắt buộc
quốc gia phải thực hiện
Suy ra Hai nội dung gắn bó chặt chẽ và tác động
qua lại:
- Chủ quyền quốc gia chỉ xuất hiện trong quá
trình tương tác giữa các quốc gia (trong điều
kiện QHQT)
- Thông qua QHQT, các thách thức đối với chủ
quyền quốc gia mới nảy sinh, ý thức về chủ
quyền quốc gia mới hình thành
- Chủ quyền quốc gia là điều kiện quan trọng để
quốc gia có được vai trò chủ thể QHQT
c) Tác động của chủ quyền quốc gia đối với
QHQT
- Chủ quyền quốc gia trở thành mục tiêu cơ bản
của mọi quốc gia trong QHQT
- Tình trạng vô chính phủ trong QHQT
- Chủ quyền quốc gia cũng là một nguồn của
xung đột quốc tế
5. Sức mạnh quốc gia
- Định nghĩa sức mạnh quốc gia: Là khả năng
tổng hợp của quốc gia, vô hình hoặc hữu hình
nhân tố tự nhiên hoặc nhân tố xã hội, nhân tố
dân số và nhân tố lãnh đạo, nhằm tác động và
ảnh hưởng ra bên ngoài nhằm thực hiện lợi ích
quốc gia.
- Sức mạnh quốc gia tồn tại ở hai khả năng hiện
tại và tiềm tàng
- 6 yếu tố:
a. Yếu tố tự nhiên
- Nhân tố tự nhiên bao gồm vị trí địa lý, diện
tích, địa hình, điều kiện khí hậu, tài nguyên
thiên nhiên của quốc gia.
- Tùy theo từng giai đoạn phát triển lich sử khác
nhua, tùy theo từng mục tiêu phát triển khác
nhau mà điều kiện tự nhiên có thể tác động
tích cực hoặc tiêu cực đến sự phát triển của
quốc gia.
- Vị trí địa lý, điều kiện địa hình của quốc gia
liên quan mật thiết đến khả năng phát triển
kinh tế và phòng thủ của quốc gia.
- Tài nguyên thiên nhiên có đem lại sức mạnh
hay không còn phụ thuộc vào khả năng khai
thác và sử dụng tài nguyên, vào trình độ kỹ
thuật cơ cấu nền kinh tế.
b) Yếu tố dân số
- Về mặt số lượng, mỗi quốc gia cần có một số
dân phù hợp, phụ thuộc vào trình độ phát
triển và cơ cấu kinh tế của quốc gia đó.
- Tốc độ tăng dân số cũng là vấn đề nan giải ở
nhiều quốc gia. Tuy nhiên ở đây có hai xu
hướng trái ngược nhau ở các nước phát triển
và chậm phát triển.
- Chất lượng và cấu trúc dân số: Chất lượng dân
số là nhân tố đảm bảo cho số lượng nhân khẩu
phát huy tác dụng.
+ Chất lượng dân số là tó chất công dân, trình độ
giáo dục, tình trạng sức khỏe, nền tảng đạo
đức, phong tục tập quán, truyền thống văn
hóa, quân sự…. và tinh thần dân tộc.
+ Cấu trúc dân số là các khía cạnh về giới tính,
độ tuổi, thành phần dân tộc tôn giáo. Cấu trúc
dân số hợp lý, thuần nhất sẽ tạo thuận lợi cho
quôc gia
c) Truyền thống và tập quán
- Truyền thống là thói quen trong đời sống, nếp
suy nghĩ, tư duy về các hành vi, ứng xử trong
sản xuất và trong giao tiếp được hình thành
lâu đời trong cộng đồng người, gắn với những
môi trường tự nhiên và xã hội nhất định
- Tập quán cũng là những thói quen định hình ở
hành vi của con người trong tín ngưỡng, trong
quá trình hoạt động, sản xuất với các quan hệ
xã hội, được mọi người công nhận và làm theo
- Tập quán là một loại quy phạm xã hội tồn tại
song hành cùng nhiều loại quy phạm xã hội
khác như pháp luật, đạo đức, tín điều tôn
giáo… nhằm điều chỉnh hành vi ứng xử của
con người trong các quan hệ xã hội
- Hình thành một cách ổn định lâu dài qua nhiều
thế hệ nối tiếp nhau.
- Gắn liền yếu tố môi trường, khó có thể xuất
khẩu ra ngoài, nhưng cũng mang tính bảo thủ,
khó thay đổi
- Những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, của
từng thành viên, những tập quán phù hợp với
xu thế phát triển tiến bộ xã hội cần được
khuyến khích phát triển và trở thành một
trong những động lực đối với các quyết sách
chính trị quốc gia.
- Truyền thống tạo bộ mặt đa dạng của lối sống
cộng đồng giữa các nước. Truyền thống là
những tiềm lực to lớn đối với mọi cuộc cách
mạng dân tộc.
d. Sức mạnh quân sự
- Khả năng phòng thủ
- Hiệu quả các hoạt động quân sự
- Sản xuất, mua sắm vũ khí hiện đại, khả năng sử
dụng vũ khí, kinh nghiệm chiến đấu, tổ chức
quân dội, tinh thần chiến đấu của binh lính
e. Sức mạnh kinh tế
- Là cơ sở chủ yếu cho sức mạnh quốc phòng.
- Là cơ sở để quốc gia tham gia các quan hệ quốc
tế có hiệu quả, nâng cao đời sống, tạo ổn định
quốc gia và nâng cao sức mạnh quốc phòng.
Phụ thuộc vào các yếu tố:
- Chính sách, cơ cấu kinh tế
- Tương quan so với mức tăng dân số
- Khả năng hội nhập kinh tế quốc tế
- Khả năng giải quyết các xung đột kinh tế quốc
tế
f. Khả năng của giới lãnh đạo
- Nhận thức đúng đắn tình hình khu vực và thế
giới, qua khả năng hoạch định và tổ chức thực
hiện chính sách phù hợp, qua khả năng tập
hợp lực lượng trong nước và quốc tế để thực
hiện các mục tiêu đề ra
- Xét trên hai mặt đối nội và đối ngoại:
+ Hợp lòng dân, hợp các giá trị, xu thế thế giới
+ Hoàn thiện của hệ thống luật pháp trên các mặt
lập pháp, hành pháp và tư pháp.
+ Cơ cấu và hiệu quả điều hành của chính phủ
g. Phương pháp tính sức mạnh tổng hợp quốc gia
Phương pháp =(C+E+M)x (S+W)
- C (Country): thực thể cơ bản gồm dân số và lãnh
thổ
- E (Economy): thực lực kinh tế gồm GDP và cơ
cấu kinh tế
- M (Military): thực lực quân sự bao gồm lực
lượng hạt nhân chiến lược và lực lượng hạt nhân
chính quy.
- S (Strategy): Ý đồ chiến lược do lãnh đạo quốc
gia vạch ra
- W (Will): Ý chí của toàn dân với ý đồ chiến lược
do lãnh đạo quốc gia vạch ra.
3.3 Quyền và nghĩa vụ quốc gia
Các quyền và nghĩa vụ cơ bản:
- Quyền thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ
- Quyền có chủ quyền
- Quyền giữ gìn lãnh thổ bất khả xâm phạm
- Bình đẳng vớ các quốc gia khác
- Thiết lập QHQT với các quốc gia khác
- Quyền được hửng hòa bìn
- Quyền của quốc gia này là nghĩa vụ của quốc gia
khác
3.4. Lợi ích quốc gia
Lợi ích là cái hiện thực hóa mục tiêu -> lợi ích quốc
gia là hiện thực hóa các mục tiêu của quốc gia
( an ninh, phát triển và ảnh hưởng)
- Lơi ích quốc gia hiện thực hóa và đảm bảo ba
mục tiêu, an ninh phát triển và ảnh hưởng một
quốc gia trong mối quan hệ với các quốc gia
khác.
- Lợi ích quốc gia được xét theo nhiều chiều: trong
tương quan với các quốc gia khác trong QHQT,
trong mối quan hệ giữa các chủ thể (lực lượng
chính trị) trong nước.
Các tác động của lợi ích quốc gia tới QHQT:
- Lợi ích quốc gia trở thành định hướng chính sách
và hướng dẫn hành vi quốc gia trong QHQT.
- Lợi ích quốc gia là yếu tố qui định hợp tác và
xung đột trong QHQT
- Lợi ích quốc gia là động cơ thúc đẩy sự vận động
và phát triển của QHQT.
4. Vai trò chủ thể quan hệ quốc tế của quốc gia
* Về mặt thời gian tham gia QHQT lâu đời nhất. Sự
ra đời của Quốc gia đã giúp QHQT hình thành
* Mục đích của QG khi tham gia QHQT là lớn nhất,
gắn liền với lợi ích cơ bản của Quốc gia là tồn tại
và phát triển
- Quốc gia có khả năng thực hiện QHQT hơn bất cứ
cá chủ thể phi quốc gia
- Ảnh hưởng của quốc gia cũng lớn nhất trên trường
quốc tế. Quốc tham gia ào mọi lĩnh vực của đời
sống nên có ảnh hưởng rộng khắp trong QHQT.
III. Vấn đề công nhận quốc tế:
1. Định nghĩa
- Công nhận trong Luật Quốc tế là hành vi chính trị
pháp lý của quốc gia công nhận dựa trên nền tảng
các động cơ nhất định, nhằm xác nhận sự tồn tại
của thành viên mới trong cộng đồng quốc tế
2. Hình thức công nhận quốc tế
- cphạm vi toàn diện nhất
- Công nhận de facto: công nhận quốc tế thực tế
nhưng mức độ không đầy đủ, hạn chế, trong một
phạm vi không toàn diện
- Công nhận ad hoc: hình thức đặc biệt, quan hệ
các bên chỉ phát sinh trong một phạm vi nhất định
nhằm tiến hành một số công vụ cụ thể và quan hệ
đó sẽ được chấm dứt ngay sau khi hoàn thành
công vụ đó
3. Phương pháp công nhận quốc tế:
- Công nhận minh thị: công nhận quốc tế, được thể
hiện một cách rõ ràng, minh bạch, được thực hiện
bằng một hành vi rõ rệt, cụ thể của quốc gia, cong
nhận trong các văn bản chính thức
- Công nhận mặc thị: công nhận quốc tế, được thể
hiện một cách kín đáo, ngấm ngầm, mà bên được
công nhận hoặc các quốc gia(chính phủ) khác
phải dựa vào các quy phạm tập quán nhất định
hay các nguyên tắc suy diễn trogn sinh hoạt quốc
tế mới làm sáng tỏ ý định công nhận của bên
công nhận.
CHƯƠNG III: CÁC TỔ CHỨC QUỐC TẾ
1. Định nghĩa:
- Tổ chức quốc tế là thực thể có cấu trúc tổ chức
xác định, gồm các thành viên là các quốc gia
thuộc nhiều quốc gia, được thành lập và hoạt
động trên cơ sở thỏa thuận giữa các thành viên
nhằm theo điểu mục tiêu chung.
2. Đặc trưng của tổ chức quốc tế:
- Ý chí hợp tác được thể hiện trong các văn bản
thành lập
- Có bộ máy thường trực
- Có tính tự trị và thẩm quyền đối với các quyết
định của mình
- Có hoạt động xuyên quốc gia
Đặc trưng:
a. Ý chí hợp tác được thể hiện trong các văn bản
thành lập
- Cơ sở pháp lý hình thành + duy trì sự phối hợp
hoạt động: các điều ước quốc tế
- Tên gọi khác nhau: Hiến chương, quy chế, hiệp
định, tuyên bó chung
- Ý nghĩa chung: điều lệ của một tổ chức quốc tế
- Quy định: Mục đích, nguyên tắc, cơ cấu tổ chức
và hoạt động, các quyền và nghĩa vụ pháp lý quốc
tế của các thành viên và của TCQT trong quan hệ
đối nội và đối ngoại.
b. Bộ máy thường trực
- Có bộ máy thường trực( ban thư ký, ủy ban
thường trực, hay các cơ cấu tổ chức khác) giúp
duy trì hoạt động thường xuyên.
- Có trụ sở làm việc
- Các cơ quan chính: các cơ quan toàn thể, có chứ
năng hoạch định chính sách
- Các cơ quan chấp hành, các cơ quan hành chính
c. Có tính tự trị và thẩm quyền đối với các quyết
định của mình
- Do các thành viên thỏa thuận nhượng bớt quyền
hạn của mình để trao cho tổ chức -> TCQT có
quyền năng chủ thể luật quốc tế riêng biệt.
- Quyền năng của TCQT độc lập với quyền năng
chủ thể của các quốc gia thành viên.
- Quyền năng chủ thể của TCQT là quyền năng
chủ thể phái sinh do được các quốc gia thành viên
thỏa thuận tự nguyện trao cho họ.
- TCQT chỉ có quyền hạn hạn chế.
d. Có hoạt động xuyên quốc gia.
- Có hoạt động xuyên quốc gia: hoạt động trên lãnh
thổ hai quốc gia trở lên
3. Quá trình hình thành:
a. Nguyên nhân ra đời:
- Xuất hiện các vấn đề chung-> đòi hỏi thành lập tổ
chức
+ Thống nhất nỗ lực
+ Đối phó vấn đề
- Sự tương tác tăng lên -> nhu cầu thể chế hóa
bằng hình thức TCQT
+ Duy trì hợp tác
+ Ổn định quan hệ
- Các quy định và nguyên tắc quan hệ bên trong tổ
chức => hạn chế tranh chấp và xung đột giữa các
thành viên
- Nhu cầu điều phối hành động chung để tăng hiệu
quả trong những vấn đề nhất định.
b. Quá trình hình thành:
- Trước thế kỷ 19: Liên minh
- Thế kỷ 19:
i) Ngoại giao hội nghị: các ủy ban sông châu Âu
ii) Liên hiệp quốc tế
 Liên hiệp Điện tín quốc tế năm 1865
 Liên hiệp Bưu điện toàn cầu năm 1874
 Ban quốc tế về chiều dài và trọng lượng thành lập
năm 1875
 Liên hiệp Bảo vệ sở hữu công nghiệp thành lập
năm 1883.
- Thế kỷ 20, phát triển nhanh chóng
 1909: 213 TCQT
 Sau chiến tranh lạnh: 28000 TCQT
 991-2012: bình quân mỗi năm có thêm 1770
TCQT mới ra đời
- Thế kỷ 21:
* 2012: 65.400
4. Phân loại
a. Phân loại theo lĩnh vực hoạt động chức năng
của tổ chức
- Đơn chức năng (Unfunctional): hoạt động trong
một lĩnh vực chuyên môn nào đó
- Đa chức năng (Multifunctional): chức năng chung
hoạt động đồng thời trong nhiều lĩnh vực khác
nhau
b. Phân loại theo phạm vi hoạt động
- TCQT toàn cầu (global)
+ Thành viên là các quốc gia trên toàn thế giới
+ Vị trí địa lý, tiềm lực kinh tế, chế độ chính trị, nền
văn hóa khác nhau
+ Cùng đáp ứng điều kiện nhất định.
c. Phân loại theo đặc điểm các thành viên tham gia
tổ chức
- TCQT liên chính phủ:
+ Thành viên là các quốc gia độc lập có chủ quyền,
các chính phủ hoặc đại diện chính thức.
+ Có vai trò ảnh hưởng lớn trong QHQT
- TCQT phi chính phủ
+ Thành viên là các tổ chức, cá nhân thuộc các quốc
tịch khác nhau
+ Không phải là đại diện chính thức của quốc gia mà
họ mang quốc tịch
+ Hoạt động đa dạng, chuyên môn hóa cao
5. Vai trò trong QHQT
a. Với các quốc gia
- Thông qua các TCQT để thực hiện chiến lược đối
ngoại các mục tiêu chính trị, an ninh
- Là diễn đàn để các quốc gia bày tỏ quan điểm, tập
hợp lực lượng, tranh thủ dư luận, tranh thủ sự ủng
hộ của các quốc gia khác và là nơi để đấu tranh
chống các quan điểm không có lợi cho mình
- Là nơi các quốc gia vừa đấu tranh, vừa hợp tác để
bảo vệ, phát riển lợi ích cho mình
- Là cong cụ để các qgia giải quyết các vấn đề có
cùng mối quan tâm chung nhằm thực hiện những
lợi ích chung
b.Vai trò khu vực và quốc tế
- Có vai trò nhất định trong gìn giữ hòa bình, an ninh
khu vực và toàn thế giới, giúp ngăn ngừa, giải
quyết các xung đột bằng phương pháp hòa bình,
lập lại hòa bình ở nhiều khu vực trên thế giới
- Tạo ra sự đối thoại, hợp tác và phát triển tập hợp
lực lượng góp phần làm tăng tính cùng phụ thuộc
giữa các quốc gia, làm cho các lợi ích giữa quốc
gia ngày càng đan xen.
6. Một số tổ chức quốc tế
- Lịch sử hình thành
CHƯƠNG 5: CÔNG CỤ TRONG QUAN HỆ
QUỐC TẾ NGOẠI GIAO
1. Định nghĩa:
- Ngoại giao là quá trình chính trị, trong đó các thực
thể chính trị, nhất là quốc gia, thiết lập và duy trì
các quan hệ với nhau, nhằm thực hiện những
chính sách và lợi ích của mình có liên quan tới
môi trường quốc tế (Elmer Plischke – 1972)
2. Quá trình phát triển
- Thời thượng cổ: nghe thông điệp
- Thời cổ đại: hoạt động ít, không thường xuyên
+ Hy Lạp: phái viên
+ Trung Quốc: sứ giả, thuyết khách
+ La Mã: Trao đổi ngoại giao
- Thế kỷ 13 – 14
+ Châu Âu
+ Ngoại giao chuyên nghiệp: được đào tạo chuyên
nghiệp, hoạt động chuyên biệt
+ Đại diện thường trực phổ biến: duy trì hoạt động
ngoại giao thường xuyên
+ Chức năng mở rộng: nắm bắt thông tin, giải thích
chính sách, xúc tiến thương mại, bảo vệ lợi ích
quân sự và chính trị
- Thế kỉ 15 – 16:
o Ra đời cơ quan đại diện ngoại giao chính thức: Sứ
quán
o Chế độ ưu tiên lãnh thổ ngoài: Vua Louis XIV
- Thế kỉ 17 – 28:
o Tăng cường ngoại giao xuyên châu lục
o Xuất hiện đoàn ngoại giao
o Ngoại giao liên lục địa lúc này chủ yếu là quan hệ
mang tính đẳng cấp
- Thế kỷ 19:
o Thiết lập cơ sở pháp lý
o Hội nghị Vienna (1815): công nhận sự cần thiết
thống nhất ngoại giao và đề các các quy định
chung cho hoạt động ngoại giao
o Thể chế hóa và trở thành cơ quan hành chính
quan trọng của quốc gia
- Ngày nay:
o Số lượng chủ thể tăng => Ngoại giao mở rộng
thành mạng lưới toàn cầu.
o QHQT phát triển nhiều lĩnh vực => Ngoại giao
đa dạng hóa
o Đảm bảo quan hệ đối ngoại => Hoàn thiện pháp
lý quốc tế
o Nhu cầu giảm xung đột => Vai trò ngoại giao
tăng
o Hoàn thiện pháp lý quốc tế
 Công ước Vienna về quan hệ ngoại giao 1961
 Công ước Vienna về quan hệ lãnh sự 1963
 Luật Điều ước quốc tế 1969
3. Một số hình thức hoạt động ngoại giao
3.1. Dựa trên số lượng chủ thể
- Ngoại giao song phương: Là nền ngoại giao giữa
hai chủ thể nhằm điều hòa mối quan hệ giữa
chúng. Là hình thức xuất hiện đầu tiên, xử lý vấn
đề đa dạng
- Ngoại giao đa phương: Là nền ngoại giao từ 3
chủ thể trở lên nhằm xây dựng và điều hòa mối
quan hệ giữa chúng. Là hình thức xuất hiện nhiều
từ thế kỉ 19, xử lý vấn đề đa chiều.
3.2. Dựa trên hình thức thể hiện
- Ngoại giao bí mật: Là hoạt động ngoại giao được
giữ kín từ quá trình tiếp xúc, bàn bạc đến nội
dung trao đổi và thỏa thuận. Là hình thức có từ
lâu, dễ đạt được thỏa hiệp, dễ gây nghi ngờ. Đối
tượng giữ kín: quốc gia khác, công chúng, báo
chí, nội bộ.
- Ngoại giao công khai: Nổi lên sau thế chiến 1,
thỏa hiện khó khăn hơn, tạo sự tin cậy (có xuất
bản và đăng kí hiệp định với Liên hợp quốc)
3.3 Dựa trên tính chất chủ thể:
- Ngoại giao kênh 1: là hoạt động ngoại giao giữa
các quốc gia, chủ thể quốc gia, ra đời cùng quốc
gia, giải quyết các vấn đề của quốc gia, đóng vai
trò chi phối.
- Ngoại giao kênh 2: Chủ thể phi quốc gia, phát
triển thời hiện đại, bổ sung, phối hợp, tác động tới
kênh 1, vai trò đang tăng lên.
3.4. Một số hình thức khác:
- Ngoại giao công chúng:
+ Hướng tới công chúng nhằm tạo ảnh hưởng
trong các tầng lớp xã hội khác nhau.
+ Chủ thể tiến hành: Quốc gia và kết hợp với chủ
thể phi quốc gia
+ Biện pháp thực hiện đa dạng: Sử dụng phương
tiện thông tin đại chúng, tài trợ dự án nhân đạo,
giao lưu văn hóa, cung cấp học bổng…
- Ngoại giao pháo hạm
+ Hình thức ngoại giao kết hợp chặt chẽ giữa quân
sự và ngoại giao
+ Ngoại giao pháo hạm có tính chất tấn công
+ Quốc gia sử dụng ngoại giao pháo hạm khi muốn
đe dọa sử dụng vũ lực nhằm buộc đối phương
nhượng cho mình quyền lợi
- Ngoại giao cưỡng buộc
+ Hình thức ngoại giao kết hợp chặt chẽ giữa quân
sự và ngoại giao
+ Ngoại giao cưỡng buộc có tính chất phòng thủ
+ Đe dọa sử dụng vũ lực nhằm buộc đối phương
phải từ bỏ hành động nào đó có thể gây thiệt hại
cho mình trong tương lai, tránh phải sử dụng vũ
lực nhiều hơn sau này chứ không nhằm thu được
nhiều lợi ích hơn từ đối phương
- Ngoại giao thượng đỉnh
+ Là hình thức hoạt động ngoại giao cao cấp nhất
với sự tham gia của các nguyên thủ quốc gia (cấp
cao nhất)
+ Có phạm vi thảo luận rộng, có khả năng quyết
định nhanh, các thể hiện thái độ tạo sự gần gũi.
- Chiến dịch ngoại giao:
+ Là một loạt nỗ lực ngoại giao do một quốc gia tiến
hành nhằm thuyết phục, vận động hay giải thích
chính sách của mình cho nhiều nước khác.
+ Quốc gia thường tiến hành chiến dịch bằng việc cử
các quan chức của mình tới những nước khác
trước hoặc sau khi thực hiện sự nào đó nhằm
thuyết phục, giải trình ý kiến, ý tưởng của mình.
- Ngoại giao con thoi
+ Là hình thức trung gian giải quyết tranh chấp do
bên thứ ba tiến hành.
+ Bên thứ ba sẽ cử đại diện có thẩm quyền lắng nghe
ý kiến, tìm hiểu quan điểm và thuyết phục các
bên đi đến kết luận chung nào đó (nhằm hòa giải)
4. Chức năng của ngoại giao
a. Hoạch định chính sách đối ngoại:
- Bộ Ngoại giao là đầu mối hoạch định chính sách
đối ngoại
+ Bộ Ngoại giao: cơ quan chuyên trách
+ Hệ thống sứ quán: mạng lưới tổ chức hoạt động
đối ngoại
+ Các nhà ngoại giao: có những ưu thế riêng
- Quá trình
o Theo dõi, tổng hợp tình hình => đề xuất ý kiến,
xây dựng chính sách đối ngoại
o Theo dõi việc thực thi và phản hồi => đề xuất ý
kiến và biện pháp để bổ sung, điều chỉnh chính
sách đối ngoại
b. Đại diện cho quốc gia
- Đại diện cho quốc gia: Được Nhà nước ủy nhiệm
đại diện quốc gia trong lĩnh vực/công việc
+ Đại sứ
+ Trưởng đoàn đàm phán
+ Đại diện cho các quốc gia khi làm việc với các tổ
chức phi chính phú.
- Tính chất đại diện thể hiện ở 3 điểm chính:
o Được nhà nước ủy quyền, có được sự phê chuẩn
của nước tiếp nhận
o Phản ánh sự công nhận lẫn nhau giữa các quốc
gia và bày tỏ sự mong muốn phát triển quan hệ
o Là kênh liên lạc chính thức giữa đất nước mình
và quốc gia sở tại
- Đàm phán:
o Khái niệm: đối thoại, trao đổi, bàn bạc nhằm tìm
cách đi đến những điểm chung nào đó
o Mục đích chính: Đạt được điểm chung
o Ý nghĩa: tránh xung đột và xây dựng hợp tác
o Tính chất: Khoa học và Nghệ thuật
o Cách thức cơ bản: mặc cả
o Hình thức: đàm phán trực tiếp và gián tiếp
o Quá trình: đàm phán sơ bộ và đàm phán chính
thức
o Kết quả đàm phán: hiệp định, tuyên bố chung,
MOU…
c. Duy trì, phát triển lợi ích quốc gia và công dân
nước mình
-- Duy trì quan hệ
- Bảo vệ lợi ích quốc gia
- Phát triển lợi ích quốc gia
- Hỗ trợ và bảo vệ công dân
- Các nước xây dựng cơ quan đại diện ở nước ngoài
là để thực thi chức năng duy trì quan hệ nhằm
thực hiện lợi ích quốc gia.
- Các nhà ngoại giao thực hiện duy trì quan hệ bằng
việc theo dõi tình hình, thiết lập quan hệ hữu ích
với nước sở tại, hỗ trợ quan hệ hợp tác giữa các
cơ quan chuyên môn hai nước,…
- Các nhà ngoại giao có thể bày tỏ thái độ phản đối
với nhiều hình thức khác nhau khi lợi ích quốc
gia bị xâm phạm
- Ngoại giao còn có nhiệm vụ phát triển lợi ích quốc
gia qua việc khai thác cơ hội và lợi ích mới cho
đất nước
- Ngoại giao có trách nhiệm bảo vệ công dân của
mình ở nước ngoài và giúp đỡ khi họ gặp khó
 khăn hay có vấn đề liên quan đến luật pháp tại địa - Phương tiện giải quyết tranh chấp
phương.
d. Nắm bắt thông tin
- Ngoại giao ra đời còn bởi nhu cầu thông tin
- Liên lạc thông tin giữa Sứ quán và trong nước.
• Nắm bắt tình hình, chiều hướng trong chính trị các
nước, các hoạt động và sự kiện có thể ảnh hưởng
tới chính sách đối ngoại, khả năng tác động của
những chính sách hoặc sự kiện này lên các nước
khác,..
• Ý kiến và thông tin của các nhà ngoại giao vẫn
được đánh giá cao. Các nhà ngoại giao có điều
kiện tham gia trực tiếp, nắm bắt đặc điểm nhà
lãnh đạo, có cơ sở và kiến thức nghiên cứu
chuyên sâu,…
e. Tham gia xây dựng và sửa đổi luật lệ điều
chỉnh quan hệ quốc tế
- Nghiên cứu luật lệ quốc tế.
- Tham gia đàm phán và soạn thảo điều ước quốc tế.
- Vận động, đấu tranh để sửa đổi những luật lệ quốc
tế không phù hợp
5. Vai trò của ngoại giao trong quan hệ quốc tế
a. Trong lĩnh vực an ninh – chính trị
- Giúp hình thành chính sách đối ngoại
- Giúp nâng cao sức mạnh quốc gia
- Ngăn chặn chiến tranh và xung đột
- Nâng cao tính hợp pháp cho hành động đối nội và
đối ngoại (giải thích, tuyên truyền, tranh thủ sự
ủng hộ)
b. Trong lĩnh vực kinh tế và các lĩnh vực khác
- Tạo điều kiện hình thành và phát triển quan hệ
- Giúp duy trì môi trường an ninh và ổn định cho
hợp tác