LÝ THUYẾT DÂN SỐ

NGUYỄN VĂN LƠ
Giảng viên chính
LỊCH  SỬ LOÀI NGƯỜI
 Biểu đồ dân số thế giới

12

11
2100
10
9 Modern
Old Age
8 Iron Middle
Stone Bronze
New Stone Age Age Age Ages
7 Age

6 2000 Future

4 1975

3
1950
2
1900
1 Black Death —The Plague 1800

1+ million 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 A.D. A.D. A.D. A.D. A.D. A.D.
years B.C. B.C. B.C. B.C. B.C. B.C. B.C. 1 1000 2000 3000 4000 5000
– Thời kỳ đồ đá cũ
™Homo Erectus : (kéo dài 1,8 triệu năm)
™“Con người còn là một nửa động vật còn bất lực trước sức mạnh của
thiên nhiên, còn chưa biết sức mạnh của chính mình, do đó cũng
nghèo như động vật và sản suất không được nhiều hơn động vật
mấy tí “
– Trung kỳ thời kỳ đồ đá cũ
™Homo Sapiên
™Tìm ra lửa
“Lửa do cọ sát mà làm ra đã khiến cho con người lần đầu tiên chi
phối được một lực lượng thiên nhiên và do đó tách con người ra
khỏi thế giới động vật”
Hậu kỳ thời kỳ đồ đá cũ
™Homo Sapiên hiện đại (cách nay 40.000 năm)

™Chuyển dần sang chế độ ngoại hôn

con người đạt đến tuyệt đỉnh tiến hoá hữu cơ

™Bước vào thời kỳ tiến hoá xã hội

MỘT SỐ TƯ TƯỞNG VỀ DÂN SỐ
™ Thời kỳ cổ đại
– Khổng tử (511-480 BC)
• Dân số liên hệ mật thiết đất đai
• Giải pháp di dân để điều chỉnh
– Platon (428-384 BC)
• Qui mô dân số có liên quan sức mạnh
• Để giữ thành Aten cần 712 hộ (ma trận5040)
– Aristotle (384-322)
• Đồng ý ma trận Platon
• Có sự thay đổi về qui mô do sinh đẻ
• Giai cấp quí tộc và tăng lữ có đủ trí thông minh tự điều chỉnh dân
số của mình
• Dùng biện pháp thô bạo điều chỉnh dân số tầng lớp khác:
– Làm hư thai
– Giết trẻ em
– Buộc di dân
– Bán sang địa bàn khác
™ Thời trung cổ
– Đặc điểm
• Tôn giáo thống trị xã hội
• Thiên tai, đói kém, dịch bệnh hoành hành
• Chiến tranh liên miên (tôn giáo, sắc tộc)
– Dân số ảnh hưởng bởi tôn giáo
• Thiên chúa
Đạo phật
• Đạo hồi
™ Thời kỳ cận đại
– Đặc điểm thời đại
• Xuất hiện đầu máy hơi nước
• Lực lượng sx nhiều và đồ sộ hơn từ trước cộng lại.
• Dân số tăng gấp 5 lần 500tr lên 2500 tr
– Giai đoạn có nhiều học thuyết xã hội và học thuyết về
dân số
™Những tư tưởng về dân số
ƒ Chủ nghĩa trọng thương
• Thương nghiệp là nguồn gốc tạo vật chất
• Càng đông dân, sự phát triển càng tốt
ƒ Chủ nghĩa trọng nông
• Nông nghiệp là nguồn gốc sinh ra của cải
• Đất rộng , người thưa chưa thực sự là áp lực
ƒ Khả năng tự điều chỉnh
 ƒ Quan điểm Adam Smith-David Ricardo

– Lao động •Địa tô

Cốt lõi của vận
– Ruộng đất •Tiền công động kinh tế
– Vốn •Lợi nhuận

– Lao động là
“bàn tay vô hình”sẽ điều chỉnh theo “cung cầu”
– Lao động cũng như mọi hàng hoá
“Cầu về người sẽ điều chỉnh sản xuất người,tương tự như cầu về hàng hoá đã
đối xử với mọi hàng hoá vậy.
Cầu thúc đẩy sản xuất khi sản suất diễn ra quá chậm chạp.
Ngược lại, nó trở thành chiếc “thắng” khi sản suất chạy quá nhanh.
Chính theo cách đó, cầu sẽ điều chỉnh dân số mỗi quốc gia.
Ví dụ:
Bắc Mỹ, nó thúc đẩy tăng nhanh dân số.
Đối với Châu Âu,cầu sẽ làm tốc độ chậm lại.
Đối với Trung quốc, vai trò của cầu là giữ cho dân số ổn định”
Học thuyết Malthus
• Vài nét về Malthus
– Sinh 1766 ở làng quê gần thị trấn Dorking,nước Anh.
– 18 tuổi học trường cao đẳng Thiên Chúa giáo Cambridge
– Tốt nghiệp giải thưởng danh dự toán học .
– Từ 1805,là giáo sư kinh tế chính trị học giảng dạy cho sinh viên nước
ngoài.
– Về cuối đời làm việc tại trường Cao đẳng Đông Ấn độ
– Mất 1834.
• Tác phẩm về dân số
– 1798,An Essay on the principle of Population,45.000 từ .
– 1803, viết thêm 10 trang,4000từ trong lần tái bản thứ 5
™ Quan điểm Malthus khi viết cuốn sách
“Một điều hiển nhiên đã được nhiều tác giả đề cập,rằng dân số
luôn luôn cần ở dưới mức các phương tiện sinh hoạt cho phép.
Nhưng theo tôi biết, chưa một ai nghiên cứu sâu cái mức đó
thế nào.
Đến lượt mình, trong tôi đã hình thành rõ quan điểm cho rằng
chính những phương tiện này là trở ngại lớn nhất của mọi dự án
vĩ đại vì tương lai phát triển xã hội”
 “ Nghiên cứu chủ đề trọng yếu này tôi mong muốn được kích
thích bởi tình yêu chân lý, không vấn vương bởi những thiên
kiến đối lập với tư tưởng học thuyết hoặc nhóm cá nhân.
Tôi chăm chú đọc những nghiên cứu đi trước về tương lai
phát triển xã hội, nhưng chưa thấy đủ những phản bác đủ chứng
lý buộc mình phải rút lui ý kiến”.
“Có thể vì vậy, tôi đã buộc phải đưa ra thông tin
không mấy tươi tắn về cuộc sống con người,
nhưng tôi tin chắc điều đó là chân thực, không xuất
phát từ quan niệm bệnh hoạn hay sự tức giận cố
hữu của các trường phái”.
™Nội dung cơ bản của học thuyết Malthus
– Dân số tăng theo cấp số nhân
– Tư liệu sinh hoạt theo cấp số cộng
ĐÂY LÀ CẶP MÂU THUẪN
– Sự điều chỉnh tự nhiên :
Đói khổ,bệnh tật,bạo lực,tử vong
– Chủ chương
Dùng giải pháp mạnh
™ Malthus viết:
“Chúng ta phải triệt để tạo điều kiện cho các tác động tự nhiên
gây cái chết…”
“Chúng ta khuyến khích một cách thật lòng những lực lượng tàn
phá khác của tự nhiên mà chính chúng ta phải làm cho nó xảy
ra.”
“Thay cho việc giáo dục người nghèo cần thiết phải giữ vệ
sinh,chúng ta phải khuyến khích tập quán ngược lại.”
“Cần phải xây dựng trong thành phố những con đường chật hẹp,
làm cho nhà cửa chen chúc những người và giúp cho bệnh dịch
tái phát nhiều lần.”
“Cần phải xây dựng các làng mạc ven các khu nước
tù đọng và đặc biệt cho nhân dân định cư ở ven các
đầm lầy là nơi có hại cho sức khoẻ.”
“Nhưng trước hết, chúng ta phải lên án sự dùng
những loại thuốc có hiệu quả để chữa những bệnh
chết người, cũng như lên án những người tốt
nhưng đi lầm đường đã sáng chế ra những
phương pháp để bài trừ dịch bệnh, tưởng rằng như
thế là phục vụ cho quyền lợi của nhân loại…”
Học thuyết Mác –Lênin về dân số
• Mỗi hình thái kinh tế‐xã hội có qui luật dân số tương ứng:
• “Mỗi phương thức sản xuất của sản xuất xã hội đều có qui luật
nhân khẩu riêng của nó, qui luật chỉ áp dụng riêng cho phương
thức đó và vì vậy chỉ giá trị lịch sử thôi.
• Một qui luật nhân khẩu trừu tượng và bất di bất dịch chỉ tồn tại
với thực vật và động vật ,và cũng chỉ tồn tại chừng nào mà thực
vật và động vật không chịu ảnh hưởng của con người.”
• Sản xuất vật chất và tái sản xuất dân cư, suy cho cùng là
nhân tố quyết định sự phát triển xã hội loài người.
• Mỗi quốc gia phải có trách nhiệm xác định dân số tối ưu.
• Con người đủ khả năng điều khiển quá trình dân số theo
mong muốn.
• Qui luật sinh sản
™Tái sản xuất dân cư thực chất là tạo các sinh mệnh mới để duy trì
phát triển lâu bền của xã hội
™Tái sản xuất dân cư là quá trình liên tục
™Tái sản xuất dân cư có sức ì rất lớn
Thuyết trái bom dân số
• The population bomb
• Tác giả :Paul R. Ehrlich
• Nhà xuất bản :Ballantine Books
• Năm xuất bản :1968
• Ngôn ngữ : Anh
• Số trang :201
• Nội dung chủ yếu trái bom dân số
I=P.A.T
− Human impact
− Population
− Affluence
− Technology
Nạn đói và người chết hàng loạt sẽ xảy ra 1968-1970
• ý nghĩa
Sự phát triển bền vững
Dân số tối ưu
– Qui mô dân số hợp lý
• Phù hợp khả năng tải của môi trường
• Đáp ứng nhu cầu sức lao động cho pt
– Tăng trưởng kinh tế nhanh,bền vững
• Con người được phát triển toàn diện
• Con người được hưởng lợi của pt kt xh
 Quan niệm phát triển bền vững
• Bền vững về xã hội
– Ổn định chính trị
– Xã hội trật tự, an toàn và an ninh
• Bền vững về kinh tế
– GDP tăng trưởng bình quân ≥ 5%
– Công nghiệp và dịch vụ ≥ 50%
– GDP /P ≥ GDP bình quân của nước đang phát triển
• Bền vững về môi trường
– Môi trường sau khi sử dụng ,khai thác phải bằng hoặc tốt
hơn khi chưa sử dụng.
6.Thuyết dân số hiện đại
Quan niệm về quan hệ dân số và môi trường

Caùc tham soá chuyeån giao

-Tri thöùc -coâng ngheä
-chính saùch -hoaït ñoäng
-xaõ hoäi

Daân soá Moâi tröôøng

-Qui moâ daân soá -Ñaát vaø taøi nguyeân
-Phaân boå daân cö ñaát
-Bieán ñoäng daân cö -Nöôùc
-Khoâng khí
-Ña daïng sinh hoïc
Thaønh quaû
-Khaû năng taûi
-Phuùc lôïi kinh teá
-Söùc khoûe
-Ñoåi môùi coâng ngheä
-Kieåu canh taùc

Mô hình động lực dân cư