1.

Narcystyczne zaburzenia osobowości

ICD-10 kryteria

1) Wyższościowe poczucie własnej ważności (np. wyolbrzymianie swoich osiągnięć i talentów, oczekiwanie
korzystniejszego, nieproporcjonalnego do osiągnięć oceniania siebie).
2) Pochłonięcie przez wyobrażenia o nieograniczonym powodzeniu, mocy, wspaniałomyślności, piękności,
idealnej miłości.
3) Przekonanie o byciu kimś „specjalnym” czy niepowtarzalnym oraz o możliwości bycia rozumianym tylko
przez inne specjalne osoby (lub instytucje) o wysokiej pozycji oraz obracania się tylko w takim
towarzystwie.
4) Potrzeba nadmiernego podziwu.
5) Poczucie uprzywilejowania, nieuzasadnione nadzieje szczególnie korzystnego traktowania lub
automatycznego respektowania własnych oczekiwań przez innych.
6) Wyzyskiwanie związków z ludźmi, wykorzystywanie innych dla osiągania własnych celów.
7) Brak empatii, niechęć do dostrzegania lub liczenia się z uczuciami i potrzebami innych osób.
8) Często zawiść wobec innych i przekonanie, że to oni są zawistni.
9) Aroganckie, bezceremonialne zachowania i postawy.

Kryterium DSM-5
A. Wystąpienie zaburzeń tożsamości, manifestujące się przez zaburzenia funkcjonowania self
polegające na (ważne jest wystąpienie symptomów z obu grup):
1) nadmiernym odnoszeniu się do innych w celu określenia własnej tożsamości i regulacji własnej
samooceny; samoocena może być zawyżona lub zaniżona w zależności od zachowania innych osób,
regulacja emocjonalna odzwierciedla wahania w obrębie samooceny; wyznaczane sobie cele
uzależnione są od aprobaty innych, a osobiste standardy są zawyżone w celu spostrzegania siebie jako
kogoś wyjątkowego lub zbyt niskie; częsta jest nieświadomość własnych motywacji;
2) zaburzeniach funkcjonowania interpersonalnego, które polegają na zaburzeniu zdolności do
odczuwania empatii, rozpoznawania uczuć i potrzeb innych oraz przecenianiu lub niedocenianiu
własnego wpływu na innych. Relacje z innymi są w dużej mierze powierzchowne, istniejące by służyć
regulacji samooceny i zaspokajani u własnych potrzeb; nie ma autentycznego zainteresowania
doświadczeniami innych.
Podtypy
a) Elitarna – pewna siebie, arogancka, tworzy fałszywą fasadę by wzmacniać siebie, pogardza
innymi, demonstruje pewność siebie, obnosi się pozycją i sukcesem. Często artyści, politycy,
ludzie ważni. Działania i osiągnięcia mają im podnosić poczucie własnej wartości. Instrumentalne
traktowanie innych, pogardzanie nimi, mają tylko go podziwiać. Ludzie są dla niego tylko
publicznością.
b) Kompensacyjna - z cechami osobowości negatywistycznej i unikającej. Kompensacja niskiego
poczucia własnej wartości poprzez iluzję własnej wyższości i wyjątkowości. Wrażliwy na krytykę
otoczenia. Kompensacja – nie ma powodów by czuć się lepszym od innych, ale wciąż próbuje
udowadniać, nadmuchany balon.
c) Osobowość pozbawiona zasad – brak sumienia, pozbawiona skrupułów, skłonna do
wykorzystywania innych i manipulowania, silnie egocentryczna. Bezduszność, ludzie do
własnych celów.
d) Uwodzicielska – z cechami osobowości histrionicznej, seks jest okazją do wykazania się
sprawnością seksualną, podbudowuje poczucie wartości, niezainteresowana prawdziwą bliskością,
patologicznie kłamie i oszukuje.
Główny mechanizm obronny: projekcja, racjonalizacja, fantazjowanie, rozszczepienie, prymitywna
dysocjacja, identyfikacja projekcyjna, zaprzeczenie, prymitywna idealizacja i dewaluacja.
2. Antyspołeczne zaburzenie osobowości
Kryteria ICD-10

Zaburzenie, które zwraca uwagę dużą niewspółmiernością między zachowaniem a obowiązującymi

normami społecznymi, charakteryzuje się:
1) bezwzględnym nieliczeniem się z uczuciami innych;
2) silną i utrwaloną postawą nieodpowiedzialności i lekceważeniem norm, reguł i zobowiązań
społecznych;
3) niemożnością utrzymania trwałych związków z innymi, chociaż nie powoduje trudności w ich
nawiązaniu;
4) bardzo niską tolerancją frustracji i niskim progiem wyzwalania agresji, w tym zachowań
gwałtownych;
5) niezdolnością przeżywania poczucia winy i korzystania z doświadczeń a w szczególności z
doświadczanych kar;
6) wyraźną skłonnością do obwiniania innych lub wysuwania pozornie możliwych do uznania
racjonalnych zachowań, które są źródłem konfliktów z otoczeniem.

Podtypy osobowości antyspołecznej:

 Zachłanna (odmiana czystego wzorca). Czuje się celowo odrzucona i pozbawiona możliwości
zaspokojenia własnych potrzeb, jest drapieżna, zawistna, nienasycona w swoich pragnieniach,
zazdrosna, domagająca się rewanżu, łapczywa, znajduje większą przyjemność w braniu niż
dawaniu.
 Broniąca własnej reputacji (z cechami osobowości narcystycznej). Potrzebuje potwierdzenia w
oczach innych ludzi swojej doskonałości, niezależności, zwycięskiej pozycji, nieugiętości, robi na
innych wrażenie groźnej i nietykalnej, bezkompromisowa w sytuacji zagrożenia własnej pozycji,
nadmiernie reaguje na sygnały zagrożenia.
 Ryzykująca (z cechami osobowości histronicznej). Nieustraszona, lubiąca ryzyko, uparta, śmiała,
zuchwała, odważna, nieostrożna, lekkomyślna, impulsywna, lekceważąca przeszkody, wdaje się w
niebezpieczne przedsięwzięcia.
 Nomadyczna (z cechami osobowości schizoidalnej i unikającej). Jednostka uważa się za
pechowca, źle potraktowanego przez los, przeklętego, odrzuconego; tuła się na marginesie życia
społecznego; wieczny wagabunda, tramp, impulsywnie złośliwa.
 Wroga (z cechami osobowości sadystycznej i paranoicznej). Zaczepna, zjadliwa, zawzięta,
dokuczliwa, szkodząca innym, brutalna, pełna urazy, spodziewa się zdrady i ukarania, pragnie
zemsty, okrutna i niewrażliwa, pozbawiona strachu, nie ma wyrzutów sumienia.
Główny mechanizm obronny: Ponieważ osobowość jednostek antyspołecznych działa głównie wg
zasady przyjemności jest ona szczególnie ubogo wyposażona w mechanizmy obronne. Jednostki
antyspołeczne czasem racjonalizują, aby przedstawić swoje zachowania w sposób zrozumiały dla
innych.

Poddane frustracji, nie potrafiące pohamować się jednostki antyspołeczne przekształcają konflikt w
działanie. Takiemu odreagowaniu towarzyszyć może projekcja. Służy ona usprawiedliwianiu
stosowania agresji. W celu uprzedzenia czyjegoś ataku osobowość antyspołeczna przypisuje złe
intencje innym i broni się kontratakując.
1. Zaburzenia osobowości paranoiczne
Kryteria ICD-10:

Obecność co najmniej trzech objawów z poniższej listy:

1) nadmierna wrażliwość na niepowodzenia i odrzucenie;
2) skłonność do długotrwałego przeżywania przykrości (np. niewybaczanie krzywd, zniewag,
lekceważenia);
3) podejrzliwość i przenikająca wszystko tendencja do zniekształcania doświadczeń poprzez błędne
ujmowanie obojętnych lub przyjaznych działań otoczenia jako działań wrogich lub pogardliwych;
4) waleczność i nieustępliwość w poczuciu własnych praw, niedostosowane do aktualnej sytuacji;
5) nawracające nieuzasadnione podejrzenia dotyczące wierności seksualnej małżonka lub partnera
seksualnego;
6) utrwalona postawa ksobna związana szczególnie z przecenianiem własnego znaczenia;
7) koncentrowanie się na niepotwierdzonych „spiskowych” wyjaśnieniach wydarzeniach dotyczących
zarówno bezpośrednio danej osoby jak i całego świata.

Podtypy wg DSM-IV
a) Złośliwa z cechami osobowości sadystycznej - Kłótliwa, Mściwa, Dająca upust wrogości
głównie w fantazjach, Z urojeniami prześladowczymi
b) Zatwardziała z cechami osobowości kompulsywnej – pewna siebie, nieustępliwa, sztywna,
nadmiernie kontrolująca się, odwołuje się do norm i zasad by szkodzić innym
c) Zrzędliwa z cechami osobowości negatywistycznej – kłótliwa, niezadowolona, z poczuciem
skrzywdzenia, pragnąca zemsty, rzutuje pociąg seksualny na innych
d) Fanatyczna z cechami osobowości narcystycznej – urojenia wielkościowe, arogancka,
ekspansywna, pogardliwa, urażoną dumę przywraca przez fantazję i roszczenia
e) Wyizolowana z cechami osobowości unikającej – izolująca, lękliwa, wycofująca się, nadmiernie
wrażliwa na krytykę, nastawiona obronnie
Podtypy wg ICD-10: osobowość fanatyczna, sensytywna, pieniacza, ekspansywna
Podstawowy mechanizm – PROJEKCJA